Sprawozdanie z konferencji ?Internet w bibliotekach?

W dniach 12-14 grudnia 2005 r. trwała we Wrocławiu trzecia już edycja konferencji Internet w bibliotekach, której wiodącym tematem były Zasoby elektroniczne: podaż i popyt. Organizatorami byli: EBIB, Zakład Narodowy im. Ossolińskich oraz jako współorganizator Biblioteka Główna Politechniki Wrocławskiej.

Konferencja od samego początku cieszyła się dużym zainteresowaniem i chęć udziału w niej zadeklarowało ok. 150 osób z całej Polski i z zagranicy: bibliotekarze, przedstawiciele firm zajmujących się oprogramowaniem dla bibliotek cyfrowych, specjaliści informacji.

Spotkanie miało miejsce w gościnnym gmachu Ossolineum przy ul Szewskiej. Tematyka konferencji koncentrowała się na problematyce digitalizacji zbiorów oraz tworzenia repozytoriów cyfrowych. W ciągu trzech dni jej trwania uczestnicy mieli szansę wysłuchania 11 wystąpień autorów zaproszonych przez organizatorów. Wystąpienia obejmowały trzy bloki tematyczne: pozyskiwanie funduszy, tworzenie oraz wykorzystywanie zasobów cyfrowych.

Sesję wprowadzającą, którą prowadził dr Henryk Szarski, dyrektor BG i OINT Politechniki Wrocławskiej, rozpoczęło wystąpienie Bożeny Bednarek-Michalskiej poświęcone pozyskiwaniu funduszy na tworzenie zasobów elektronicznych w Polsce. Następnie dr Stanisław Jakubowski z PEFRON-u wygłosił referat o sytuacji osób niewidomych i słabowidzących w dobie Internetu. Opowiedział o narzędziach informatycznych wspomagających osoby z dysfunkcją wzroku w dostępie do informacji i książki (syntezatory mowy, programy odczytujące ekran, elektroniczne notatniki) oraz zaprezentował jedno z takich urządzeń. Na zakończenie pierwszego dnia konferencji dr Sybilla Stanisławska-Kloc z Instytutu Prawa i Własności Intelektualnej Uniwersytetu Jagiellońskiego wygłosiła wykład o stosowaniu i interpretacji prawa autorskiego w bibliotekach cyfrowych. Mówiła o zbiorach zarówno od strony digitalizacji, jak i ich udostępniania – to temat budzący ciągłe dyskusje w różnych kręgach twórców i odbiorców publikacji elektronicznych.

Wygłoszone w pierwszym dniu referaty spotkały się z dużym zainteresowaniem i żywą reakcją uczestników konferencji. Dyskusja na temat pozyskiwania środków unijnych na tworzenie zasobów cyfrowych, gorąco propagowanego przez Bożenę Bednarek-Michalską, stała się punktem wyjścia do rozważań na temat polityki (a raczej jej braku) finansowania bibliotek cyfrowych w naszym kraju. Temat ten przewijał się w rozmowach uczestników konferencji do końca obrad. Dzień pierwszy zakończył się tradycyjnym już bankietem w restauracji hotelu Maria Magdalena, gdzie kontynuowano rozpoczęte dyskusje, rozważając możliwość współpracy przy digitalizacji i udostępnianiu zasobów elektronicznych z firmami komercyjnymi, których przedstawiciele licznie uczestniczyli w konferencji. Drugi dzień konferencji poświęcono metodyce tworzenia zasobów cyfrowych. Sesję prowadził prof. Mirosław Górny (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). Omawiano problemy związane z budową i funkcjonowaniem repozytoriów internetowych. Mówiono m.in. o funkcjonowaniu Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej, Biblioteki Wirtualnej Nauki i Polskiej Biblioteki Internetowej. Referaty wygłosili: Marcin Werla (Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe), prof. Marek Niezgódka (Uniwersytet Warszawski), Przemysław Szymański (MSWiA). Wysłuchano również gościa z zagranicy Ingrid Töteberg, która przedstawiła działającą w Niemczech Digitale Bibliotek. Część „poobiednia” przeznaczona była na sesję posterową, którą poprowadził dr Aleksander Radwański. Prezentacja Marcina Werli poświęcona programowi dLibra, będąca uzupełnieniem przedpołudnowego referatu, wzbudziła duże zainteresowanie, także dlatego, że w oparciu o ten program powstają już kolejne biblioteki (ostatnio np. Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa). Elektroniczne zasoby swoich bibliotek przedstawiali także: Tomasz Kalota mówiący o nowych technologiach stosowanych przez Bibliotekę Uniwersytecką we Wrocławiu, Urszula Poślada z UMCS (o informacji cyfrowej w bibliotekach akademickich) oraz panie: Regina Rohleder i Sylwia Darowna z Politechniki Wrocławskiej w wystąpienu o zasobach Dolnośląskiej Biblioteki Cyfrowej.

Trzeci dzień konferencji poświęcony był odbiorcom zasobów elektronicznych. Paweł Wiśniewski z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji (Departament Społeczeństwa Informacyjnego) opowiedział o realizacji i przyszłości Programu Ikonka. Temat ten kontynuowała dr Joanna Zoń, przedstawiając wdrażanie programu z perspektywy Książnicy Kopernikańskiej. Jeszcze niedawno projekt ten wywoływał wiele kontrowersji, dziś po zakończeniu okresu jego realizacji bibliotekarze oceniają go pozytywnie. Wypowiedzi uczestników dyskusji, jaka wywiązała się po wygłoszeniu referatów, wskazują jednak na to, że program taki nie może być prowadzony bez wcześniejszych konsultacji ze środowiskiem bibliotekarskim. Wymaga także przygotowania warunków do jego sprawnej realizacji - nie wystarczy zakupienie komputerów i wstawienie ich do bibliotek, trzeba jeszcze zapewnić minimalne choćby środki na przygotowanie pomieszczeń do ich udostępniania (np. na odnowienie pomieszczenia, zakup stolików pod komputery czy opłacenie ubezpieczenia sprzętu), które to działania, choć niezbędne, nie leżą w kompetencjach MSWiA. Paweł Wiśniewski zwrócił się do bibliotekarzy z pytaniem, czy Program Ikonka powinien być kontynuowany, a jeśli tak, to na jakich warunkach.

Bożena Boryczka z Ośrodka Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie przedstawiła wyniki badań ankietowych dotyczących wykorzystania zasobów cyfrowych przez użytkowników bibliotek szkolnych. Referat ten ukazał przepaść, jaka dzieli twórców zasobów cyfrowych od potencjalnych ich użytkowników. Wskazał także na konieczność podjęcia działań mających na celu ochronę zawodu bibliotekarza szkolnego i większą dbałość o jego wykształcenie i status.

Na zakończenie Anna Komperda (BG i OINT Politechniki Wrocławskiej) przedstawiła analizę porównawczą witryn WWW polskich bibliotek na podstawie bazy EBIB. Z analizy tej wyłania się obraz zmian zachodzących w prezentacji bibliotek w Internecie na przestrzeni ostatnich pięciu lat. Jest on odbiciem informatyzacji kraju, w którym dostęp do sieci nadal skupia się w większych miastach, a dysproporcje pomiędzy poszczególnymi regionami, mimo malejących tendencji, są ciągle znaczne.

Choć ostatni dzień konferencji został skrócony z powodu wizyty prezydenta-elekta Lecha Kaczyńskiego w budynku Ossolineum, to w kończącej obrady dyskusji można wyodrębnić dwa podstawowe problemy. Pierwszy z nich to konieczność koordynacji procesów tworzenia zasobów cyfrowych, nie po to, żeby ten spontaniczny ruch hamować, ale po to, żeby nie przerodził się w chaos. Konieczne jest ciało, które wesprze działania bibliotek, zadba o ich jakość, finansowanie, a także będzie głosem całego środowiska w rozmowach z przedstawicielami środowisk twórczych i twórcami prawa autorskiego. Drugi problem to finansowanie tworzenia zasobów cyfrowych i wpisanie ich do budżetu Państwa, tak aby środki unijne były tylko wsparciem takich działań, a nie podstawą funkcjonowania.Problemy te nie są nowe, są natomiast coraz bardziej palące.

Na koniec wypada podziękować sponsorom konferencji. W czasie poszczególnych sesji uczestnicy spotkania mieli możność wysłuchać interesujących wystąpień i prezentacji przedstawicieli takich firm, jak: Digital Document Professional, Elsevier, SOKRATES-software, Max Elektronik, ALEPH Polska. Mogli także spotkać się z przedstawicielami tych firm na stoiskach w pobliżu sali obrad – z czego licznie korzystali.

Przez trzy dni trwania konferencji towarzyszyła nam kamera internetowa, która transmitowała na stronę EBIB-u obraz z sali obrad. Materiały konferencyjne znajdą się wkrótce na łamach biuletynu EBIB.