Ewa Grzempa
Grodzka Biblioteka Publiczna w Jeleniej Górze

Janusz Maciej Łokaj
Rzecznik Porozumienia Bibliotek Pogranicza
Biblioteka Publiczna m. st.Warszawy
Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego

Porozumienie bibliotek pogranicza
Kalendarium transgranicznej współpracy bibliotek Euroregionu Nysa

Euroregionalna współpraca bibliotek publicznych wpływa w znaczący sposób nie tylko na intensyfikację transgranicznych kontaktów bibliotekarzy i bibliotek, lecz również może stymulować potrzebę pogłębiania, a niekiedy dopiero nawiązywania ścisłej współpracy międzybibliotecznej w poszczególnych krajach członkowskich. Występowanie tego ostatniego zjawiska, coraz wyraźniej widocznego na przestrzeni ostatnich kilku lat działalności głównie niemieckich i polskich bibliotek publicznych, zostało dostrzeżone już podczas IV Kongresu Bibliotekarzy Euroregionu Nysa w Bautzen w 2002 roku i znajduje potwierdzenie w aktualnie realizowanych inicjatywach bibliotecznych, podejmowanych na Dolnym Śląsku, w Łużycach i w Saksonii. Rozwój wewnętrznej współpracy międzybibliotecznej na obszarach przygranicznych Euroregionu Nysa jest niewątpliwie pochodną nie tylko zwiększonych możliwości finansowania z funduszy Unii Europejskiej nawet stosunkowo dużych projektów bibliotecznych (np. KSIĄŻKA NIE ZNA GRANIC, Poradnik Bibliotekarza nr 7-8/2004), lecz również zwykle zbliżonej wielkości bibliotek, zasięgu terytorialnego i charakteru ich działalności, problemów związanych z zarządzaniem i bieżącym funkcjonowaniem oraz osobistego zaangażowania dyrektorów tych placówek.

Wspomniane wyżej uwarunkowania oraz pozytywne efekty ponad dziesięcioletniej współpracy bibliotek Euroregionu Nysa, przyczyniły się do powstania idei sformalizowania roboczych kontaktów bibliotek publicznych południowo-zachodniej części województwa dolnośląskiego i zawiązania Porozumienia Bibliotek Pogranicza - umowy o współpracy bibliotek publicznych, funkcjonujących na terenach powiatów graniczących z Republiką Czeską i Republiką Federalną Niemiec. Na przełomie 2003 i 2004 roku, podczas spotkań roboczych w Jeleniej Górze i Lubaniu, określone zostały cele, główne założenia programowe, a także metody realizacji wspólnych inicjatyw bibliotecznych. Porozumienie Bibliotek Pogranicza, które ma charakter otwarty, zostało formalnie zawiązane 12 lutego 2004 r. w Jeleniej Górze, a jego pierwszymi sygnatariuszami zostały: Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy im. Polskich Noblistów w Bogatyni, Grodzka Biblioteka Publiczna w Jeleniej Górze, Miejska Biblioteka Publiczna im. Marii Konopnickiej w Lubaniu, Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Lwówku Śląskim oraz Miejska Biblioteka Publiczna w Zgorzelcu. Dyrektorzy wymienionych bibliotek: Jadwiga Niczyporuk, Janusz Maciej Łokaj, Małgorzata Piotrowska, Stanisława Sikorska oraz Danuta Korejke, przy współudziale Ewy Grzempy z Grodzkiej Biblioteki Publicznej w Jeleniej Górze i Marii Kret z Miejskiej Biblioteki Publicznej w Zgorzelcu, uzgodnili katalog działań służących pogłębianiu współpracy międzybibliotecznej:

1. Wymiana doświadczeń oraz wzajemna pomoc w dziedzinie analizy struktur organizacyjnych bibliotek i rozwiązywaniu problemów merytorycznych.
2. Współpraca w zakresie działalności powiatowej bibliotek.
3. Organizacja szkoleń merytorycznych, konferencji oraz wyjazdów studyjnych.
4. Kooperacja przy opracowaniu i realizacji projektów dotyczących współpracy transgranicznej w ramach Euroregionu Nysa.
5. Koordynacja współpracy międzynarodowej z bibliotekami czeskimi i niemieckimi.
6. Współdziałanie na rzecz środowiska osób niepełnosprawnych.
7. Wymiana materiałów i współpraca w zakresie informacji o Unii Europejskiej.
8. Współpraca w dziedzinie kształtowania i udostępniania zbiorów regionalnych.
9. Wzajemna pomoc przy tworzeniu, kształtowaniu i udostępnianiu zbiorów specjalnych.
10. Organizacja wystaw o charakterze regionalnym i transgranicznym, spotkań literackich oraz krajowych i międzynarodowych konkursów literackich i plastycznych dla dzieci oraz młodzieży.

Bilans pierwszego półrocza działalności Porozumienia Bibliotek Pogranicza daje wiele powodów do optymizmu. Bibliotekarze podjęli przynoszącą realne, wzajemne korzyści współpracę w dziedzinie:

• działań na rzecz środowiska osób niepełnosprawnych ze szczególnym uwzględnieniem osób niewidomych i niedowidzących,
• organizacji wystaw o charakterze regionalnym i transgranicznym,
• wymiany i udostępniania materiałów informacyjnych o Unii Europejskiej,
• opracowania projektów dotyczących współpracy transgranicznej z bibliotekami czeskimi i niemieckimi,
• wymiany doświadczeń w dziedzinie zarządzania bibliotekami.

Konkretne efekty współpracy bibliotek to:

• przyjęcie w depozyt i udostępnianie książek mówionych, będących własnością Grodzkiej Biblioteki Publicznej w Jeleniej Górze, przez Miejską Bibliotekę Publiczną w Lubaniu (od lutego 2004 r.) oraz Powiatową i Miejską Bibliotekę Publiczną w Lwówku Śląskim (od września 2004 r.),
• prezentacja wystawy Karkonosze na dawnej pocztówce we wszystkich bibliotekach - sygnatariuszach Porozumienia,
• prezentacja wystawy Cieplice w fotografii Jana Owczarka w Grodzkiej Bibliotece Publicznej w Jeleniej Górze, Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Marii Konopnickiej w Lubaniu oraz Powiatowej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Lwówku Śląskim,
• konsultacja polsko-czeskiego projektu Grodzkiej Biblioteki Publicznej "Z BIBLIOTEKI DO KNIHOVNY", w ramach którego zaplanowano: organizację Seminarium Bibliotekarzy Euroregionu Nysa Biblioteka w regionie i euroregionie, wydanie polsko-czeskiej książki dla dzieci Opowieści karkonoskich drzew oraz dwujęzycznego informatora Polskie i czeskie biblioteki publiczne w Euroregionie Nysa, organizację wystawy polskich i czeskich publikacji regionalnych i euroregionalnych Sudety Zachodnie w piśmiennictwie regionalnym,
• opracowanie założeń programowych polsko-niemieckiego projektu bibliotecznego na rok 2005, w którym partnerem Porozumienia będzie Państwowy Ośrodek Doradztwa Metodycznego dla Bibliotek w Okręgu Drezdeńskim,
• udostępnianie materiałów pozyskiwanych z Euroregionalnego Centrum Informacji Europejskiej w Jeleniej Górze,
• pięć spotkań roboczych z udziałem kadry kierowniczej i pracowników merytorycznych bibliotek, w tym również placówek niebędących formalnie sygnatariuszami Porozumienia (np. Legnickiej Biblioteki Publicznej), poświęconych bieżącym problemom organizacyjnym i zagadnieniom fachowym.

W imieniu sygnatariuszy Porozumienia Bibliotek Pogranicza pragnę zaprosić do naszego grona biblioteki publiczne województwa dolnośląskiego, działające na terenach powiatów przygranicznych oraz wyrazić gotowość nawiązania bliższej współpracy również z innymi placówkami bibliotecznymi, zainteresowanymi przedstawioną powyżej platformą programową. Pytania dotyczące działalności Porozumienia Bibliotek Pogranicza proszę kierować do Grodzkiej Biblioteki Publicznej w Jeleniej Górze, drogą elektroniczną na adres: gbpjg_biuro@interia.pl lub telefonicznie (075) 75 228 84 do Ewy Grzempy, kierownika Działu Instrukcyjno-Metodycznego.

Kalendarium transgranicznej współpracy bibliotek Euroregionu Nysa

1991

Z inicjatywy polskich, czeskich i niemieckich działaczy samorządowych powstaje Euroregion Nysa, pierwsza w Europie Środkowo-Wschodniej zinstytucjonalizowana forma współpracy transgranicznej trzech komunalnych związków miast i gmin.

1993

Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Jeleniej Górze (obecnie Grodzka Biblioteka Publiczna) nawiązuje kontakty z Państwowym Ośrodkiem Doradztwa Metodycznego dla Bibliotek (Staatliche Fachstelle für Bibliotheken) w Dreźnie. W grudniu podpisana została pierwsza umowa o współpracy bibliotecznej na lata 1994/1995.

1994

Z inicjatywy Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Jeleniej Górze odbyła się pierwsza euroregionalna konferencja kadry kierowniczej bibliotek, poświęcona problematyce organizacji polskich i niemieckich bibliotek samorządowych (Świeradów Zdrój, 13-15 listopada).

1995

Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Jeleniej Górze zawiera umowę o współpracy transgranicznej z Wojewódzką Biblioteką Naukową (Krajská vědecká knihovna) w Libercu.

Kolejne umowy o współpracy bibliotecznej w Euroregionie Nysa miały już charakter trójstronny. Tradycyjnie są one zawierane co dwa lata, a od 2002 roku sankcjonują dodatkowo współpracę z bibliotekami Euroregionu Łaba.

Państwowy Ośrodek Doradztwa Metodycznego dla Bibliotek w Dreźnie przekazuje Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Jeleniej Górze 1414 nowych książek, mających zapoczątkować kolekcję niemieckojęzyczną w WBP oraz regały biblioteczne podarowane przez Centralę Handlową dla Bibliotek EKZ Bibliotheksservice GmbH.

1996

Wojewódzka Biblioteka Publiczna jest organizatorem kolejnej konferencji kadry kierowniczej publicznych bibliotek samorządowych Euroregionu Nysa, z udziałem bibliotekarzy polskich, czeskich i niemieckich, poświęconej zagadnieniom edukacji europejskiej (Karpacz, 6-8 października).

Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Muzeum Okręgowe w Jeleniej Górze, Wojewódzka Biblioteka Naukowa w Libercu oraz Państwowy Ośrodek Doradztwa Metodycznego dla Bibliotek w Dreźnie ogłaszają pod patronatem Euroregionu Nysa I edycję Międzynarodowego Konkursu Plastycznego Krakonoš - Rübezahl - Rzepiór: Duch Karkonoszy (rozstrzygnięcie konkursu miało miejsce w 1997 roku).

1997

Trzecia konferencja bibliotekarzy Euroregionu Nysa poświęcona była zagadnieniom czytelnictwa dzieci i młodzieży w bibliotekach polskich, czeskich i niemieckich (Szklarska Poręba, 11-14 maja).

Wydana została pierwsza wspólna publikacja - trójjęzyczny, ilustrowany informator Biblioteki publiczne Euroregionu Nysa.

1998

Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Jeleniej Górze zorganizowała czwartą międzynarodową konferencję nt. nowych zadań bibliotek w procesie tworzenia społeczeństwa informacyjnego (Przesieka k/Karpacza, 14-16 czerwca).

Doświadczenia zdobyte podczas konferencji oraz potrzeba rozszerzenia grona ich uczestników, wpłynęły na decyzję o organizowaniu Kongresów Bibliotekarzy Euroregionu Nysa.

I Kongres Bibliotekarzy Euroregionu Nysa Biblioteki bez granic organizują partnerzy z Republiki Czeskiej (Rumburk, 6-8 października).

1999

W Niemczech odbył się II Kongres Bibliotekarzy Euroregionu Nysa W przyszłość bez granic (Zittau, 2-4 listopada).

2000

Wydana została kolejna polsko-czesko-niemiecka publikacja Usługi informacyjne bibliotek w Euroregionie Nysa.

Grodzka Biblioteka Publiczna w Jeleniej Górze zorganizowała III Kongres Bibliotekarzy Edukacja europejska. Nowe zadania bibliotek Euroregionu Nysa (Karpacz, 25-27 września).

W Libercu oddany zostaje do użytku nowoczesny obiekt Wojewódzkiej Biblioteki Naukowej. Otwarciu Biblioteki w nowej siedzibie towarzyszy konferencja poświęcona budownictwu bibliotecznemu Biblioteki dla Europy - Europa dla Bibliotek (Liberec, 9-10 listopada).

Grodzka Biblioteka Publiczna organizuje pod patronatem Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Nysa konferencję Edukacja ekologiczna dzieci i młodzieży w bibliotekach polskich, czeskich i niemieckich (Jelenia Góra, 23 października).

2001

II edycja Międzynarodowego Konkursu Plastycznego Krakonoš - Rübezahl - Rzepiór: Duch Karkonoszy. Nagrodzone i wyróżnione prace ilustrują wydany przez Grodzką Bibliotekę Publiczną w Jeleniej Górze trójjęzyczny kalendarz na 2002 rok.

2002

Strona niemiecka organizuje IV Kongres Bibliotekarzy Euroregionu Nysa Integracja europejska - tożsamość narodowa - współpraca bibliotek (Budziszyn, 8-10 października).

Wydany zostaje trójjęzyczny poradnik dla czytelników i bibliotekarzy Przewodnik językowy - Biblioteki w Euroregionie Nysa (Bibliotekarz nr 11/2002, Poradnik Bibliotekarza nr 12/2002, Buch und Bibliothek nr 4/2003).

Zapoczątkowana zostaje transgraniczna działalność wystawiennicza. Z okazji 1000-lecia Budziszyna, miasta partnerskiego Jeleniej Góry, w Miejskiej Bibliotece Publicznej (Stadtbibliothek Bautzen) prezentowana była wystawa Jelenia Góra na dawnej pocztówce ze zbiorów Grodzkiej Biblioteki Publicznej w Jeleniej Górze (26.11.2002 - 28.02.2003).

Grodzka Biblioteka Publiczna udziela pomocy w konserwacji zbiorów (wypożyczając dwa osuszacze) Miejskiej Biblioteki Publicznej w Miśni (Stadtbibliothek Meissen), która ucierpiała podczas powodzi w Saksonii.

2003

Grupa polskich i niemieckich ekspertów wzięła udział w konsultacjach władz samorządowych Zgorzelca i Görlitz, dotyczących opracowania założeń programowych i strategii realizacji projektu polsko-niemieckiej biblioteki publicznej.

Ogłoszona zostaje III edycja Międzynarodowego Konkursu Plastycznego Krakonoš - Rübezahl - Rzepiór: Duch Karkonoszy.

Nagrodzone i wyróżnione prace konkursu Krakonoš - Rübezahl - Rzepiór: Duch Karkonoszy prezentowane były na wystawach w bibliotekach niemieckich w Bautzen, Görlitz, Grossschonau, Meissen, Zittau oraz czeskich w Libercu, Rumburku i Tanvaldzie, a także w Bibliotece Narodowej w Warszawie.

Instytut Książki i Czytelnictwa Biblioteki Narodowej wspólnie z Grodzką Biblioteką Publiczną w Jeleniej Górze organizuje konferencję Biblioteki w Euroregionie Nysa (Warszawa, 14 października).

Koncepcja prezentacji bibliotekarskiego dorobku euroregionów znalazła kontynuację w 2004 roku, w postaci konferencji Biblioteki w Euroregionie Karpackim (Warszawa, 26 październia).

Powstaje polska Grupa Robocza "Biblioteki" Euroregionu Nysa, której przewodniczącym został Janusz Maciej Łokaj, dyrektor Grodzkiej Biblioteki Publicznej w Jeleniej Górze.

2004

Pięć miejskich i powiatowych bibliotek publicznych, funkcjonujących na polskim obszarze Euroregionu Nysa, zawiązuje Porozumienie Bibliotek Pogranicza (Jelenia Góra, 12 lutego).

Bibliotekarze czescy zorganizowali, z udziałem partnerów z Polski i Niemiec, konferencję Drogi do czytelnictwa, towarzyszącą II Międzynarodowym Targom Książki Dziecięcej (Liberec, 10-11 marca).

Z inicjatywy partnerów niemieckich, 30 kwietnia, w przeddzień wstąpienia Polski i Czech do Unii Europejskiej, w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Zittau odbyło się uroczyste powitanie polskich i czeskich bibliotekarzy w Unii oraz podpisanie umowy o współpracy na lata 2004/2005. (Buch und Bibliothek nr 7-8/2004).

Grodzka Biblioteka Publiczna realizuje projekt Książka nie zna granic, w ramach którego zorganizowano w Jeleniej Górze V Kongres Bibliotekarzy Euroregionu Nysa Perspektywy współpracy bibliotek po rozszerzeniu Unii Europejskiej (2-4 czerwca) i wydano trójjęzyczną książeczkę dla dzieci w wieku przedszkolnym Biblioteka - Knihovna - Bibliothek (Poradnik Bibliotekarza nr 9/2004, Książka i Czytelnik nr 2/2004).

W Miejskiej Bibliotece Publicznej w Budziszynie otwarta została kolejna wystawa ze zbiorów Grodzkiej Biblioteki Publicznej Karkonosze na dawnej pocztówce oraz wystawa prac laureatów III Międzynarodowego Konkursu Plastycznego Krakonoš - Rübezahl - Rzepiór: Duch Karkonoszy (25 października).

W grudniu planowany jest początek realizacji kolejnego transgranicznego projektu Grodzkiej Biblioteki Publicznej Z biblioteki do knihovny.

Wszystkich zainteresowanych tematem informujemy, że w Bibliotekarzu nr 7-8 z 2004 roku ukazał się artykuł Dziesięć lat transgranicznej współpracy bibliotek publicznych Euroregionu Nysa (1993-2003).

Porozumienie bibliotek pogranicza / Ewa Grzempa, Janusz Maciej Łokaj// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 10/2004 (61) grudzień. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2004. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2004/61/grzempa_lokaj.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187