EBIB 
Nr 1/2004 (52), Niepełnosprawni w bibliotece. List
  Poprzedni artykuł Następny artykuł   

 


Tomasz Lesniak
Lund

Na marginesie Stanu czytelnictwa w Polsce


Szanowni Państwo!

Po przeczytaniu analizy Stan czytelnictwa w Polsce prof. dr hab. J. Kołodziejskiej zdecydowałem się na napisanie krótkiego komentarza. Pracuję w branży biblioteczno-księgarskiej w Szwecji, mam więc możliwość porównania bibliotek szwedzkich z polskimi. Różnice są dosyć duże.

Rynek wydawniczy w kryzysie
Z dostępnych danych statystycznych wynika, że największe polskie hurtownie oraz firmy księgarskie borykają się z poważnymi problemami finansowymi. To dotyczy zarówno sprzedaży hurtowej, jak i detalicznej. W latach kryzysu gospodarczego na przełomie lat osiemdziesiątych literatura: piękna i fachowa były trudno dostępne na polskim rynku księgarskim. Na początku lat dziewięćdziesiątych, na wolnym rynku wydawniczym, po upadku monopolu państwowego, pojawiły się prywatne firmy wydawnicze. Jakość wydawanych książek poprawiła się wprawdzie, ale możliwość zakupu pogorszyła się z uwagi na wysokie ceny.

Kupić czy pożyczyć?
Przeciętny obywatel, Polak czy Szwed, kupuje do użytku domowego literaturę fachową, a literaturę piękną pożycza w bibliotece. Powieść czyta się przeważnie tylko raz. Do literatury fachowej wraca się często. Wobec tego, jaki jest sens nabywania przez osoby prywatne literatury pięknej, jeśli można bezpłatnie wypożyczyć ją w bibliotece publicznej? O ile taka możliwość istnieje. Z raportu prof. dr hab. J. Kołodziejskiej wynika, że dobrze wyposażonych bibliotek publicznych brakuje w Polsce. Na tym polega problem. Czytelnicy zainteresowani literaturą poszukują nowości wydawniczych w przestarzałych księgozbiorach bibliotek publicznych. Jeśli takie poszukiwania kończą się często porażką, należy liczyć się z tym, że zniechęceni zaprzestaną korzystania z usług bibliotek. W jaki sposób rozwiązują problemy książkowe czytelnicy, których nie stać na zakup książek w księgarni?

Powiększanie księgozbioru - w jakim celu i dla kogo?
Regularne wzbogacanie księgozbioru mija się z celem, jeśli zainteresowanie literaturą ciągle maleje, a nie wzrasta. Korzystanie z bibliotek staje się zbyteczne, ponieważ brakuje w nich nowości wydawniczych. W Finlandii na 100 mieszkańców 67% korzysta z bibliotek publicznych - w Polsce tylko 19%! Z krajów Europy Wschodniej Słowenia przoduje ze swoimi 22%?!

Małe zainteresowanie książkami - problem europejski
Młodzi są zwolennikami postępu technicznego; w chwili obecnej nie wyobrażam sobie biblioteki szwedzkiej bez komputerów. W krajach zachodnich zmniejsza się liczba wypożyczanych książek, a zwiększa zainteresowanie mediami. W szwedzkich bibliotekach publicznych można skorzystać z Internetu. Czytelnik ma możliwość bezpłatnego wypożyczenia książek, filmów oraz muzyki na wideo i dvd. Aby zachęcić młodzież do korzystania z bibliotek publicznych, należy zadbać o rozwój techniczny.

Informatyzacja
Z przeprowadzonego po raz pierwszy w 1999 r. przez GUS badania stanu informatyzacji bibliotek publicznych wynika, że niespełna 8% bibliotek publicznych jest zinformatyzowanych i posiada zbiory dokumentów elektronicznych. W większości są to placówki w miastach. Najwyższy poziom zinformatyzowania zarejestrowano w województwach: łódzkim - 21,2%, mazowieckim - 15,4% oraz pomorskim - 11,1% bibliotek. (Źródło: http://ebib.oss.wroc.pl/sbp/biuro_ekspertyz_sejmu.html). W krajach takich jak: Szwecja, Dania czy Finlandia liczba zinformatyzowanych bibliotek sięga z pewnością 90%.

Planowanie budżetu
Z innego raportu, w którym podsumowuje się stan polskich bibliotek publicznych, dowiadujemy się, że 70% budżetu przeznacza się na pensje dla personelu (w Szwecji tylko 48%), utrzymanie lokali 20% (w Szwecji 24%), na zakup książek i mediów zostaje 10% (w Szwecji 13%). W Szwecji planuje się jeszcze inne wydatki związane z działalnością biblioteczną i na ten cel przeznacza się 15%; brakuje odpowiednika w budżecie polskim.

Wybór książek do bibliotek
O prawidłowe powiększanie polskiego księgozbioru dbają bibliotekarze. Książki wybrane przez nich są kupowane w księgarniach czy bezpośrednio w hurtowni? Wyboru książek dokonuje się za pomocą katalogów znanych wydawnictw lub recenzji literackich? Pytanie brzmi: czy wszystkie nowo wydane pozycje literackie są oceniane przez krytykę literacką?

Prywatne przedsiębiorstwa służą bibliotece
W Europie Zachodniej (Szwecja, Finlandia, Dania) prywatne przedsiębiorstwa od kilkunastu już lat pośredniczą w sprzedaży książek oraz mediów do bibliotek publicznych. W ten sposób wyręcza się bibliotekarzy. Przedsiębiorstwa te zatrudniają dorywczo profesjonalnych krytyków literackich, pisarzy, naukowców, dziennikarzy, poetów i artystów. Ocenę książki publikuje się w katalogu, który jest wysyłany do wszystkich bibliotek publicznych, szkół, przedsiębiorstw oraz instytucji: prywatnych i państwowych. Książki dla dzieci są oceniane przez dwóch niezależnych od siebie recenzentów: bibliotekarza związanego ze szkolnictwem i pedagoga. Wszystkie dane wraz z oceną recenzenta są rejestrowane w dostępnym dla bibliotekarzy systemie komputerowym. Współpraca między szwedzkimi bibliotekami publicznymi i prywatnymi przedsiębiorstwami ma długoletnią tradycję. Dzięki wzajemnemu zrozumieniu potrzeb i wymagań, rozwinięto systemy komputerowe ułatwiające wyszukiwanie i rejestrację danych oraz polepszono stan księgozbiorów szwedzkich bibliotek publicznych. Zapraszam do wypróbowania katalogu biblioteki miejskiej w Lund, w południowej Szwecji, która posiada zbiór książek w języku polskim. Katalog ma oczywiście stronę angielskojęzyczną: http://biblps1.lund.se/pls/bookit/pkg_www_misc.print_index?in_language_id=en_GB. Od niedawna można wyszukiwać pozycje książkowe w dwóch bazach jednocześnie: przedsiębiorstwo prywatne, które rozpowszechnia książki i media do bibliotek, Bibliotekstjänst AB, oraz biblioteka Libris udostępniły swoje katalogi w Internecie. W bazach znajdują się również książki w języku polskim. Czytelnik może łatwo zlokalizować poszukiwaną pozycję. Oto adres: http://www.bibliotek.se/index.html.

 Początek strony



Na marginesie Stanu czytelnictwa w Polsce / Tomasz Lesniak// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 1/2004 (52) styczeń. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2004. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2004/52/lesniak.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187