Lidia Derfert-Wolf
Elżbieta Tomczak
Akademia Techniczno-Rolnicza im. J.J.Śniadeckich, Bydgoszcz

Szymon Matuszewski
Wojskowa Akademia Techniczna, Warszawa

Baza danych o zawartości polskich czasopism technicznych dla początkujących

Inicjatywa

Użytkownicy bibliotek akademickich od dawna odczuwają poważny brak dobrego źródła informacji o zawartości polskich czasopism z zakresu szeroko pojętych zagadnień techniki. Udział krajowych publikacji w światowych bazach danych (np. Compendex Plus), powszechnie dostępnych w naszych bibliotekach, jest niewielki. Potrzeba szybkiego zgromadzenia literatury krajowej, szczególnie wśród studentów, przysparza wiele problemów i w wielu przypadkach ogranicza się do żmudnego przeglądania całych roczników czasopism. Obserwowany wysoki stopień wykorzystania krajowych baz danych z innych dziedzin dowodzi słuszności tworzenia bazy z zakresu techniki. Konieczność tworzenia takiej bazy była zresztą od dawna sygnalizowana przez środowisko bibliotekarzy akademickich i nie tylko.

W odpowiedzi na oczekiwania użytkowników, w 1997 roku powstała inicjatywa wspólnego tworzenia bazy danych o zawartości polskich czasopism technicznych przez chętne do takiej pracy biblioteki. Akces do współpracy zgłosiło ostatecznie 20 różnych instytucji. Realizację przedsięwzięcia rozpoczęliśmy w 1998 roku, po uzyskaniu dotacji Komitetu Badań Naukowych w ramach DOT dotyczących rozbudowy i udostępniania baz danych o charakterze regionalnym lub ogólnokrajowym w sieciach komputerowych.

Przygotowania

Przy wyborze listy tytułów do indeksowania podstawę stanowił zbiorczy wykaz czasopism prenumerowanych przez biblioteki współpracujące, w ramach którego dokonywano szeregu selekcji. Ostatecznie lista liczy 145 tytułów czasopism oraz około 100 tytułów wydawnictw własnych uczelni i instytutów badawczych. Każda z instytucji współpracujących otrzymała odrębną listę tytułów do indeksowania. Ponadto przyjęto zasadę rejestrowania zawartości czasopism od początku 1998 roku. Ponieważ w projekcie wzorowano się na światowych bazach typu "current contents", zdecydowano się na wprowadzanie typowych opisów artykułów, wzbogaconych o: miejsce zatrudnienia autora, słowa kluczowe oraz streszczenia. Z uwagi na stosowane oprogramowanie, opisy nie są być może precyzyjnie oparte na obowiązujących normach bibliotecznych, jednak odzwierciedlają potrzeby środowiska naukowego w zakresie zawartości merytorycznej.

W zakresie oprogramowania podjęliśmy współpracę z Instytutem Genetyki i Hodowli Zwierząt PAN, który tworzy podobną bazę, dotyczącą rolnictwa (Polish Scientific Journal Contents http://ciuw.warman.net.pl/alf/psjc/) oraz Centrum Informatycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalnie dla potrzeb realizacji naszego projektu zmodyfikowane zostały narzędzia wykorzystane w PSJC oraz opracowane nowe, wymagane dla specyficznego trybu tworzenia bazy - przygotowywania rekordów w 20 rozproszonych ośrodkach.

Efekty

Baza danych obejmuje polską literaturę z zakresu inżynierii, techniki oraz nauk ścisłych i ochrony środowiska (w wyborze). Zawiera opisy bibliograficzne wraz ze streszczeniami z około 350 tytułów od 1998 roku. Rejestruje artykuły z: wybranych czasopism, wydawnictw własnych 20 ośrodków "Porozumienia..." oraz materiałów konferencyjnych publikowanych w w/w wydawnictwach.

Do bazy wprowadzane są rekordy dotyczące:

• tytułów czasopism / zeszytów naukowych, zawiarające następujące dane: tytuł czasopisma z tytułem serii, nazwa i adres wydawcy (z adresem URL oraz e-mail, jeśli istnieją), nr ISSN, częstotliwość, informacje o zmianach w tytule,
• artykułów, zawierające następujące dane: tytuł artykułu w języku polskim, angielskim lub innym, nazwiska autorów, tytuł czasopisma, opis fizyczny, rok publikacji, słowa kluczowe w jęz. polskim i angielskim, miejsce zatrudnienia pierwszego polskiego autora (wraz z adresem e-mail, jeśli podano w czasopiśmie), język publikacji, typ dokumentu, streszczenia w języku polskim i angielskim.

Baza jest posadowiona na serwerze Centrum Informatycznego Uniwersytetu Warszawskiego pod adresem http://ciuw.warman.net.pl/alf/baztech/. Wszystkie informacje i formularze przedstawione są w wersji językowej polskiej i angielskiej. Baza jest ogólnie dostępna.

Wyszukiwanie artykułów oparte jest na ogólnie przyjętych zasadach przeszukiwania bibliograficznych baz danych. Użytkownik ma do dyspozycji dwie podstawowe metody wyszukiwania:

• wyszukiwanie poprzez wypełnianie formularza, zawierającego większość z wymienionych wyżej elementów rekordu artykułu. Techniki wyszukiwania opierają się m.in. na wyszukiwaniu wg operatorów Boole'a, "maskowaniu" końcówek, pobieraniu niektórych elementów opisu z gotowych "list wyboru".
• przeglądanie indeksów: listy czasopism, słów kluczowych w języku polskim, słów kluczowych w języku angielskim.

W rezultacie wyszukiwania użytkownik otrzymuje listę tytułów spełniających kryteria wyszukiwawcze. Lista zawiera skrócone opisy bibliograficzne: nazwiska autorów oraz tytuł publikacji. Wszystkie pozycje listy są aktywnymi "linkami" umożliwiającymi bezpośrednie połączenie do pełnego opisu bibliograficznego, zawierającego elementy wymienione powyżej. Dodatkowym ułatwieniem dla użytkownika jest występowanie niektórych elementów opisu (nazwiska autorów, tytuł czasopisma, e-mail do autora) w postaci aktywnych "linków". W ten sposób można nawigować z jednego rekordu do np. innych prac danego autora, innych publikacji w danym czasopismie.

Wnioski

"Baza danych o zawartości polskich czasopism technicznych" w swym obecnym zakresie jest podstawą w miarę kompleksowej bibliograficznej bazy danych, rejestrującej na bieżąco publikacje krajowe z zakresu inżynierii, techniki i nauk ścisłych w wyborze. Stanowi znakomite uzupełnienie "Polish Scientific Journal Contents", również tworzonej przy wsparciu finansowym Komitetu Badań Naukowych. Dalszy rozwój obydwu baz, który doprowadzi być może do polskiego odpowiednika źródła typu "current contents", będzie nie tylko doskonałym źródłem informacji dla szerokiego środowiska naukowego w kraju, ale również upowszechni nasz dorobek naukowy za granicą.

Kontynuacja realizacji obydwu projektów nie powinna się ograniczać wyłącznie do aktualizacji danych, ale również do:

• ciągłego udoskonalania programu wyszukiwawczego, zgodnie z potrzebami użytkowników
• wzbogacania opisów bibliograficznych hasłami przedmiotowymi lub specjalnie opracowywanymi deskryptorami
• nawiązywania współpracy z wydawcami czasopism w celu przekazywania informacji bibliograficznych w formie elektronicznej
• rozwijania w przyszłości usług dostarczania pełnych tekstów dokumentów.

Bibliografia

1. Derfert-Wolf L., Matuszewski S., Tomczak E.: Baza danych o zawartości polskich czasopism technicznych. W: Infobazy '99. Bazy danych dla nauki. Gdańsk, 30 sierpnia-1 września 1999. Materiały konferencyjne.
2. Derfert-Wolf L.: Baza danych o zawartości polskich czasopism technicznych - zasady i metody tworzenia dbazy. W: Problematyka czasopism a funkcje biblioteki akademickiej w procesie naukowo-dydaktycznym. Dąbrówki k. Łańcuta, 26-28 maja 1999. Materiały Konferencji Naukowej, s. 19-25
3. Derfert-Wolf L., Kotłowski W.: Baza danych o zawartości polskich czasopism technicznych - projekt. W: IV Krajowe Forum Informacji Naukowej i Technicznej. Zakopane 2-5 września 1997 r. Materiały konferencyjne, s. 271-274
4. Gromek A., Szczęch W.: Baza danych o zawartości polskich czasopism naukowych (PSJC). W: II Krajowe Forum Informacji Naukowej i Technicznej. Jastrzębie Zdrój 14-16 września 1993. Materiały konferencyjne.
5. Stefaniak B.: Udział polskiej literatury naukowej i technicznej w zagranicznych bazach danych. W: II Krajowe Forum Informacji Naukowej i Technicznej. Jastrzębie Zdrój 14-16 września 1993. Materiały konferencyjne.

Pierwotny adres: http://www.oss.wroc.pl/biuletyn/ebib06/baztech.html
Adres w archiwum: ebib.oss.wroc.pl/arc/e006-05.html

Baza danych o zawartości polskich czasopism technicznych dla początkujących / Lidia Derfert-Wolf, Elżbieta Tomczak, Szymon Matuszewski // W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. Bożena Bednarek-Michalska - Nr 6/1999 (6) październik. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich. KWE, 2001. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2001/6/derfert_tomczak_matuszewski.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187