Nr 7/2006 (77), Technologie informacyjne. Artykuł
| | Nr 7/2006 (77), Technologie informacyjne. Artykuł |
|
 | | | |
Agata Witrylak
| |||
| | ||
| W ostatnich latach informatyka na dobre zadomowiła się w naszym życiu prywatnym i zawodowym i stała się nieodłącznym, integralnym jego elementem. Podobnie rzecz się ma z bibliotekami. Początkowo nieśmiało, powoli wkraczały komputery do bibliotek, przez jednych bibliotekarzy witane z radością i entuzjazmem, przez innych traktowane jak nieproszony gość, wręcz intruz. Aż w latach 90. ubiegłego stulecia stały się powszechnym narzędziem pracy bibliotekarzy. Dostęp do Internetu, poczta elektroniczna i własna strona WWW, to dzisiaj sprawa tak naturalna, iż wręcz dziwny wydaje się fakt, że jakakolwiek instytucja mogłaby zostać poza nawiasem i nie zamieścić choćby krótkiej wzmianki o swoim istnieniu i działalności. Poszukując informacji, w pierwszym odruchu zasiadamy do komputera. Nawet jeśli informacja ta nie jest kompletna i wyczerpująca, to w większości przypadków odsyła nas do innych źródeł informacji lub przynajmniej daje niezbędne wskazówki. Posiadanie strony WWW to możliwość dzielenia się zasobami informacyjnymi, a to należy do kluczowych zadań każdej biblioteki. Strona WWW świadczy o istnieniu biblioteki w danym społeczeństwie i jej nastawieniu na potencjalnych użytkowników. Odbiorca informacji zawartych na stronie to przede wszystkim użytkownik danej biblioteki, dlatego też projektując stronę, trzeba zastanowić się, czy jej zawartość i układ odpowiada potrzebom adresata. Niezwykle ważna jest jakość oferowanych przez sieć usług, gdyż w przypadku kiepskiej jakości zamierzony efekt może nie zostać osiągnięty. Internetowa witryna to także znakomita promocja, ponieważ wiadomość o istnieniu i działalności biblioteki dociera do znacznie szerszego grona odbiorców. Na temat zawartości i jakości stron internetowych bibliotek powstały rozmaite publikacje, głownie dotyczące bibliotek wyższych uczelni akademickich. Przygotowując materiały do niniejszego artykułu, z przyjemnością przeczytałam interesujący artykuł Barbary Zielenieckiej[1], który zawiera dokładną analizę porównawczą internetowych witryn bibliotek uczelni niepublicznych. Jest to informacja o tym, iż biblioteki młodych uczelni, które rozpoczęły działalność w latach 90. ubiegłego wieku, starają się, często z powodzeniem, zmierzać do przyjętych we współczesnym bibliotekarstwie standardów. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie analizy stron WWW bibliotek państwowych wyższych szkół zawodowych (dalej: pwsz), głównie pod względem zawartości treści. Uczelnie te pojawiły się na mapie polskich publicznych szkół wyższych w 1998 r. i sukcesywnie zaznaczają swoją obecność w środowisku akademickim. W czasie, w którym powstawały pwsz, spora liczba bibliotek akademickich uczelni wyższych posiadała już własne witryny internetowe i z całą pewnością stanowiły one doskonały wzór do naśladowania dla młodych, znajdujących się w początkowej fazie rozwoju bibliotek. W chwili obecnej funkcjonują 34 pwsz (dwie dopiero rozpoczynają działalność) umieszczone w wykazie Ministerstwa Edukacji i Nauki (stan na 20 grudnia 2005 r.) http://www.mein.gov.pl. Większość z tych uczelni posiada bibliotekę. Z uzyskanych danych wynika, iż siedemnaście (50%) bibliotek pwsz posiada własne strony, a czternaście (41,2%) zamieszcza informacje o swoim istnieniu na stronie WWW uczelni. W kilku przypadkach jest to jedynie kontakt z pracownikami lub miejsce biblioteki w schemacie organizacyjnym uczelni, w pozostałych bardzo krótka informacja o bibliotece, zawierająca czasem godziny dostępności biblioteki dla użytkowników. W niektórych przypadkach, ustalenie różnicy pomiędzy własną stroną a informacją na stronie WWW uczelni nie było rzeczą łatwą. Ostatecznie przyjęto, że jeśli jest to jedynie kilka zdań informujących o istnieniu biblioteki i lakoniczna informacja o tym, czym dysponuje, to traktuje się to jako element strony uczelni. Trzy najnowsze uczelnie (8,8%) nie posiadają własnej strony. Być może nie utworzyły jeszcze biblioteki, lecz brak informacji na ten temat. Dlatego też w badaniu uwzględniono trzydzieści jeden stron bibliotecznych.
Linki do stron bibliotek umieszczone są na stronach głównych uczelni, dlatego też nie ma najmniejszego problemu, związanego z poszukiwaniem możliwości dotarcia do strony biblioteki. W przeważającej większości przypadków, w menu głównym strony uczelni umieszczony jest link do biblioteki, widoczny natychmiast po uruchomieniu strony. W nielicznych sytuacjach bibliotekę można znaleźć w strukturze organizacyjnej uczelni lub bazie materialnej. Szczegółowa analiza zawartości treściowej i formy graficznej poszczególnych stron pozwoliła, pomimo znacznych różnic w zakresie formy, treści, ilości informacji pomiędzy stronami, na wyodrębnienie kilkunastu najbardziej istotnych elementów, które uwzględniono w badaniu. Są to:
Tabela 1. Zestawienie liczbowe elementów obecnych na poszczególnych stronach. Źródło: opracowanie własne. Wszystkie biblioteki zamieszczają na własnych stronach informacje podstawowe. Są to m.in. struktura organizacyjna (czasem w formie schematu), informacje o dostępnych stanowiskach komputerowych, zasady korzystania ze zbiorów, zasady postępowania przy zakładaniu konta bibliotecznego, informacje o katalogach. Lecz czasem jest to także geneza powstania biblioteki, historia, kilkuletnie koleje losu oraz plany rozwoju. Dane adresowe znajdują się na prawie wszystkich stronach. Obok danych lokalizacyjnych biblioteki, mieszczą się tam numery telefonów, e-maile. Informacje o pracownikach to przeważnie nazwiska, a w kilku przypadkach również dział, w którym dana osoba jest zatrudniona i stanowisko. Jedna z bibliotek zamieściła zdjęcia swoich pracowników. Dwie biblioteki nie podają żadnych danych adresowych, w jednej jest tylko e-mail. Podobnie z godzinami dostępności biblioteki dla czytelników. Te same dwie biblioteki pominęły te informacje na swoich stronach. Być może, mieszcząc się w budynku, gdzie prowadzone są również zajęcia dydaktyczne, zakładają, że wystarczy wiadomość na drzwiach biblioteki lub tablicy ogłoszeń. Jednakże wydaje się dziwne, że tak podstawowa informacja nie została zamieszczona na stronie. Jedenaście bibliotek umieściło na stronie regulamin organizacyjny w całości, co umożliwia potencjalnym użytkownikom poznanie zasad korzystania z biblioteki, zanim skorzystają z niej po raz pierwszy. Informacje o zbiorach znajdują się na wszystkich analizowanych stronach. Czasem są to wiadomości krótkie, podstawowe, czasem bardziej rozbudowane. Każda z bibliotek informuje o stanie liczbowym swoich zbiorów, większość o tematyce i zgodności z prowadzonymi w uczelni kierunkami i specjalnościami, jedna podaje układ księgozbioru (jest to istotne w przypadku wolnego dostępu). Sześć bibliotek zamieszcza na swojej stronie wykaz nabytków: Biblioteka Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej http://www.pwsz.bialapodlaska.pl/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=39&Itemid=157&lang=pl, Biblioteka Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Elblągu http://www.pwsz.elblag.pl, Biblioteka Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Koninie http://www.pwsz.konin.edu.pl/biblioteka/, Biblioteka Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Lesznie http://www.pwsz.edu.pl, Biblioteka Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nysie http://biblioteka.pwsz.nysa.pl/index_1024.html, Biblioteka Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Przemyślu http://www.pwszprzemysl.edu.pl/biblioteka/index.htm. Biblioteki w Lesznie i Nysie dzielą wykaz nowości na poszczególne miesiące. Jest to niezwykle istotna informacja dla użytkowników, którzy systematycznie korzystają ze zbiorów, np. gromadząc materiały do pracy dyplomowej. Wprawdzie informację taką uzyskać można z katalogu elektronicznego, lecz wykaz nowości ulokowany w widocznym miejscu na stronie z pewnością szybciej zwróci uwagę czytelnika. Link do katalogu zbiorów zamieszczony jest na stronach jedenastu bibliotek. Jest to z punktu widzenia użytkownika jedna z ważniejszych usług biblioteki oferowanych przez sieć. Wykaz prenumerowanych czasopism przedstawia dziesięć bibliotek. Bazy danych, do których linki znaleziono na stronach siedmiu bibliotek, to w przeważającej większości dostępne bezpłatnie przez Internet lub bazy na CD-ROM-ach, m.in. Przewodnik Bibliograficzny, Bibliografia Zawartości Czasopism, Bibliografia Zawartości Gazet i Tygodników, baza prawnicza Lex Polonica, Encyklopedia Britannica. Biblioteka PWSZ w Lesznie odsyła do sporej liczby baz dostępnych w sieci. Są to m.in.: Internetowa Encyklopedia PWN, Wikipedia (tworzona przez ochotników - internautów), bazy Biblioteki Narodowej, Narodowy Uniwersalny Katalog Centralny (NUKAT), Katalog Rozproszony Bibliotek Polskich (KaRo), Find Articles - abstrakty lub pełne teksty magazynów światowych według dziedzin, Elektronische Zeitschriftenbibliothek - baza zawartości czasopism naukowych, udostępnianych przez wydawców, obejmująca przeszło 10 tysięcy tytułów, Polskie Bibliografie Dziedzinowe, The Internet Encyclopedia of Philosophy, Polish Philosphy Page, Ekonomia on-line - baza naukowych zasobów internetowych w dziedzinie ekonomii tworzona kwartalnie przez Akademię Ekonomiczną w Krakowie, Humbul Humanities Hub - anglojęzyczna baza obejmująca źródła z zakresu filozofii, historii, lingwistyki, religii, Katalog Kartograficzny, BAZTECH - baza zawierająca bibliografie abstraktową zawartości czasopism technicznych, Przewodnik Socjologiczny i inne. Ponadto Biblioteka PWSZ w Lesznie informuje o posiadanych bazach na CD-ROM-ach, min.: Rocznik Statystyczny RP 2001-2004, Rocznik Statystyczny Województwa Wielkopolskiego, Multimedialna Encyklopedia Powszechna, Biblioteka Multimedialna PWN, Who is Who w Polsce 2004, Atlas świata, Multimedialny przewodnik regionu południowo-zachodniego Wielkopolski. Biblioteka Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Sączu http://www.pwsz-ns.edu.pl/pwsz/uczelnia/bibliot.html zamieściła link do Polskich Bibliografii i Informatorów w Internecie, Bazy Danych Prac Doktorskich i Habilitacyjnych, baz danych Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Biblioteka PWSZ w Koninie posiada bazy własne dostępne na stronie. Są to bazy: Dorobek naukowy pracowników PWSZ w latach 1998-2003, Zestawienie bibliograficzne tytułów książek na temat Unii Europejskiej znajdujących się w zbiorach Biblioteki oraz Regionalia dostępne w zbiorach Biblioteki. Linki do innych stron WWW odsyłają w szczególności do katalogów innych bibliotek w mieście, regionie, wyszukiwarek internetowych (Altavista, Google, Onet i innych), do stron Ministerstwa Edukacji i Nauki, stron pracowników własnej uczelni. Biblioteka PWSZ w Koninie odsyła do stron WWW o tematyce europejskiej, Biblioteka Państwowej Wyższej Szkoły w Raciborzu http://pwsz.raciborz.edu.pl/ odsyła do stron znanych wydawnictw (WSiP, PWN, Helion, Placet), księgarni i antykwariatów, a także licznych encyklopedii i słowników. Odsyłacze do zasobów sieciowych umieszczone na stronie biblioteki są niezwykle pożyteczne z punktu widzenia użytkownika, który poszukuje informacji na dany temat. Dzięki temu nie traci on czasu na przeszukiwanie rozproszonych zasobów Internetu, często nie orientując się, jakie są możliwości tych zasobów, lecz ma dostęp do nich bezpośrednio ze strony biblioteki własnej uczelni. Wersji strony w językach obcych nie posiada żadna z bibliotek. Informacja o ostatniej aktualizacji podana jest na stronach czterech bibliotek Prawdopodobnie w większości przypadków strona redagowana jest przez tą sama osobę lub zespół, który redaguje stronę uczelni, dlatego też data ostatniej aktualizacji figuruje na stronie głównej uczelni. Należy dodać, iż aktualizacje stron odbywają się na bieżąco i daty te nie są odległe. Na stronach kilku bibliotek znaleźć można nieuwzględnione w tej analizie elementy. Poniższe przykłady wybrane zostały spośród większej liczby, gdyż nie sposób wymienić wszystkich. Biblioteka PWSZ w Koninie zamieściła ankietę, której celem jest ocena pracy biblioteki przez użytkowników i przedstawienie własnych potrzeb informacyjnych. Jest to kwestia istotna, ponieważ pracownicy biblioteki na bieżąco informowani są o tym, co sadzą czytelnicy na temat funkcjonowania biblioteki i co według nich jest dobre, a co należy poprawić czy usprawnić. Biblioteka PWSZ w Sulechowie http://www.pwsz.sulechow.pl/biblioteka/index.php prezentuje wykaz książek własnego wydawnictwa. Biblioteka PWSZ im. Witelona w Legnicy http://www.pwsz.legnica.edu.pl informuje o usługach w zakresie wypożyczeń międzybibliotecznych. Biblioteka PWSZ we Włocławku http://www.pwsz.wloclawek.pl podaje możliwości dojazdu do niej komunikacją miejską z ważniejszych punktów miasta. Biblioteka PWSZ w Przemyślu zamieściła listę darczyńców - osób i instytucji, które podarowały jej książki. Biblioteka PWSZ w Elblągu umieściła w linku o nazwie galeria informacje o różnego rodzaju wystawach malarstwa, fotografii, spotkaniach autorskich. Rozmieszczenie poszczególnych elementów na stronach WWW bibliotek w większości wydaje się właściwe i poprawne. Można przekonać się o tym, uzyskując w szybkim tempie poszukiwane informacje. Zauważyć można wiele różnic pomiędzy poszczególnymi stronami, zarówno w zakresie zamieszczonych informacji, jak również układu strony czy grafiki. Niektóre witryny posiadają żywą kolorystykę i sporo elementów graficznych. Choć z pewnością upłynie dużo czasu zanim strony WWW bibliotek pwsz osiągną poziom profesjonalizmu, charakterystyczny dla bibliotek uczelni akademickich, to obserwując na bieżąco zmiany w nich zachodzące, zauważyć można, iż ich twórcy sukcesywnie starają się zmierzać do ogólnie przyjętych w serwisach internetowych standardów. Poniżej przedstawiono kilka przykładów witryn internetowych bibliotek pwsz.
Przypisy[1] Zieleniecka, B.(2005). Strony www bibliotek wyższych szkół niepaństwowych - próba porównania, [w:] M Czyżewska (red.), działalność naukowa i informacyjna bibliotek uczelnianych : teoria a praktyka. Białystok, s. 103-122. Bibliografia
 | | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| | | |
| |||
| | ||
