EBIB 
Nr 6/2006 (76), W drodze do biblioteki. Sprawozdanie
 Poprzedni artyku Nastpny artyku   

 


Edyta Kotyńska
Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu

Grażyna Twardak
Biblioteka Collegium Polonicum Słubice

95. Deutscher Bibliothekartag
Kongres Bibliotekarzy Niemieckich w Dreźnie


Wstęp

W dniach 21-24 marca 2006 r. odbył się w Dreźnie 95. Deutscher Bibliothekartag (95 Kongres Bibliotekarzy Niemieckich) zorganizowany przez trzy stowarzyszenia bibliotekarskie: Niemieckie Stowarzyszenie Bibliotek (Deutschen Bibliotheksverband), Stowarzyszenie Bibliotekarzy Niemieckich (Verein Deutscher Bibliothekare) i Związek Zawodowy Pracowników Informacji i Bibliotek (Berufsverband Information Bibliothek). Pomocą w organizacji konferencji służyła drezdeńska Biblioteka Sächsische Landesbibliothek - Staats- und Universitätsbibliothek Dresden (dalej: SLUB). Podczas uroczystego otwarcia Kongresu saksońska Minister Nauki p. Barbara Ludwig powiedziała: "Inwestowanie w biblioteki to inwestowanie w przyszłość".


Fot. Internationales Congress Center

Organizacja

Historia spotkań bibliotekarzy rozpoczęła się w roku 1897 właśnie w Dreźnie, bowiem w ramach zjazdu Filologów (Philologenversammlung), a uczestniczyło w nim 50 osób, w tym 39 bibliotekarzy; po raz pierwszy stworzono sekcję bibliotekarską. Trzy lata później, w 1900 r., w Marburgu odbył się pierwszy samodzielny Kongres Bibliotekarzy, a także powołano pierwsze stowarzyszenie pod nazwą Verein Deutscher Bibliothekare. Drezno jeszcze raz, w 1936 r., było miejscem zorganizowania Kongresu, dokładnie przed 70. laty uczestniczyło w zjeździe 200 osób. Obecne spotkanie w Dreźnie zgromadziło rekordową liczbę 3.266 osób, wśród nich byli:, dyrektorzy bibliotek, bibliotekarze-emeryci, oraz studenci. Liczba uczestników była imponująca, tym bardziej, że niemieccy bibliotekarze sami musieli sobie opłacić udział w konferencji oraz zapewnić wyżywienie i mieszkanie. Pracodawcy mogą udzielić swoim pracownikom urlopu szkoleniowego, ze zniżek korzystali tylko studenci, natomiast koszty pobytu niektórych gości zagranicznych zostały pokryte z funduszy stowarzyszeń bibliotekarskich. Na Kongres zostało zaproszonych ok. 40 przedstawicieli zagranicznych bibliotek, polską grupę reprezentowali: Grażyna Twardak (Biblioteka Collegium Polonicum Słubice http://www.cp.euv-frankfurt-o.de/pl/biblioteka/index.php), Maria Garczyńska (Biblioteka Główna Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie http://www.bg.agh.edu.pl/start.html), Oskar Czarnik (Instytut Książki i Czytelnictwa, Biblioteka Narodowa w Warszawie http://www.bn.org.pl) oraz Edyta Kotyńska (Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, zbiory specjalne http://www.bu.uni.wroc.pl/).

Organizacja tak wielkiej konferencji była możliwa dzięki zaangażowaniu zespołu ludzi, którzy społecznie, po godzinach pracy przygotowali, jak się okazało, działające bez zarzutu przedsięwzięcie. Już od października funkcjonowała strona domowa kongresu (http://bibtag.slub-dresden.de/cgi-bin/bibtag.pl?par=1&lang), na której można było zapoznać się z tematami planowanych spotkań, listami firm współpracujących, sponsorów i uczestników oraz ze wszystkimi potrzebnymi informacjami, adresami i partnerami do kontaktu. Elektroniczny formularz umożliwiał zdalną rejestrację, a terminarz - zorganizowanie indywidualnego planu spotkań. Autorzy umieścili na stronie WWW streszczenia swoich wykładów oraz adres kontaktowy, wyszukiwanie tematów ułatwia funkcja http://bibtag.slub-dresden.de/cgi-bin/bibtag.pl?pos=3&par=11&lang.

W rejestracji, szatniach i punkcie informacyjnym pracowali wolontariusze, obsługa była bardzo sprawna i kompetentna. Dla uczestników spotkania w drezdeńskim Centrum Kongresowym (Internationales Congress Center) zorganizowano stanowiska z komputerami podłączonymi do sieci, bufet z napojami oraz ponad 110 stoisk firm. 21 marca organizatorzy przygotowali dla swoich gości, uroczyste otwarcie, podczas którego mowy wygłosili przedstawiciele ministerstwa, miasta, stowarzyszeń oraz dyrektor SLUB następnego dnia specjalne spotkanie dla gości zagranicznych w Muzeum Miejskim (Stadtmuseum), a 23 marca uroczystą kolację w Muzeum Higieny (Deutsches Hygiene-Museum). Podczas uroczystości w muzeach (spotkania były dla chętnych i odpłatne) można było zwiedzać wystawy m.in. bardzo ciekawą ekspozycję dotyczącą odbudowy, w latach 1995-2005, słynnego kościoła N. Marii Panny (Frauenkirche). Uczestnikom, na czas trwania Kongresu, zagwarantowano bezpłatne przejazdy komunikacją miejską. Przez cztery dni ukazywała się gazetka, w której informowano o zmianach w programie.


Fot. Frauenkirche

Tematy, zajęcia, wykłady

W ciągu czterech dni, pod hasłami Wspólnie ku przyszłości bibliotek! (Gemeinsam für die Zukunft ihrer Bibliothek!) i Sieć współpracy bibliotek (Netzwerk Bibliothek), zorganizowano ponad 200 zajęć: wykłady, seminaria, pokazy, warsztaty oraz dyskusje. Wykłady w 12 blokach tematycznych dotyczyły:

  1. Reformy w dziedzinie bibliotekarstwa w Niemczech
  2. Biblioteki, Archiwa, Muzea
  3. Zabezpieczanie i prezentacja dziedzictwa kulturowego
  4. Biblioteki - część sieci informacyjnej
  5. Kwalifikacje dotyczące kompetencji czytelniczych i medialnych
  6. Biblioteki i bibliotekarze w Europie
  7. Systemy biblioteczne
  8. Wydawnictwa, wyszukiwarki internetowe i biblioteki
  9. Zarządzanie i kierowanie bibliotekami
  10. Dostęp do informacji bez ograniczeń
  11. Biblioteki i ideologie
  12. Czy utrzyma się Sieć Współpracy Bibliotek?

W tym samym czasie odbywało się ok. 10-15 różnych zajęć, więc każdy uczestnik musiał wybrać zajmujący go temat. Zainteresowanie niektórymi zagadnieniami było tak duże, że brakowało miejsca w sali i należało szybko przemieścić się na inne, wybrane "awaryjne" spotkanie. Zajęcia odbywały się od godz. 9.00, z godzinną lub dwugodzinną przerwą, do godziny 18.00 lub 19.00, a o 19.00 były już zaplanowane uroczystości w muzeach. Polskim akcentem (wprawdzie w języku angielskim) był wykład p. Marii Garczyńskiej na temat kształcenia bibliotekarskiego w Polsce.

Digitalizacja

W ramach wykładów z bloku: Zabezpieczanie i prezentacja dziedzictwa kulturowego oraz Biblioteki - część sieci informacyjnej, jak również w ramach zajęć z grupy "specjalne" (konkretnie temat dotyczący księgozbiorów historycznych) zaprezentowano działania bibliotek oraz sieci instytucji w zakresie: mikrofilmowania i digitalizacji zbiorów, prezentacji ich w bibliotekach cyfrowych oraz w elektronicznych wydawnictwach (e-book). Niemieckie biblioteki i firmy z nimi współpracujące, co najmniej od 10 lat, praktykują działania wokół biblioteki elektronicznej. Praktyka wykazała, co zrobiono dobrze, a gdzie popełniono błędy i mówi się już o redigitalizacji. Wielokrotnie podkreślano, że digitalizacja jest wieloletnim i kosztownym przedsięwzięciem, a instytucje tylko dzięki współpracy są w stanie finansowo i organizacyjnie podołać temu zadaniu. Tworzono, więc od 2000 r. wspólne projekty, konsorcja i alianse, dzielono się zadaniami, obowiązkami, prawami i otrzymanymi (często z odpowiedniego ministerstwa) finansami, ale odbywało się to na poziomie "landów". Zauważono również, że brakuje narodowej strategii ochrony i digitalizacji dziedzictwa kulturowego, a oddolne inicjatywy i działania powinny być koordynowane. W 2001 r. powołano, więc grupę do opracowania projektu: Nationale Strategie zur Erhaltung des schriftlichen Kulturerbes. Znalazło się w niej 19 wiodących bibliotek oraz inne instytucje z całych Niemiec, zaangażowało się ministerstwo i sponsorzy http://www.schriftliches-kulturerbe.de/hintergrundinfo.html. Zostały zaprezentowane również inne projekty, których celem jest długoterminowa archiwizacja digitalizatów, np. projekty KOPAL czy ARCHE. Biblioteki cyfrowe proponują użytkownikom nie tylko proste obrazy, ale też profesjonalnie opisane - metadane (zachowując standardy MARC21 lub MAB2), poddane strukturyzacji, procesowi rozpoznawania znaków (OCR) i powiązane linkami, np. z Wikipedią. Przykładowo Portal Digitalisierte Drucke (PDD) zbiera i indeksuje metadane z pojedynczych bibliotek i projektów, a wyszukiwanie możliwe jest centralnie ze strony http://www.digitalisiertedrucke.de/info/. Zaprezentowano również tematyczne portale, np. Cibera, którego celem jest upowszechnianie literatury i kultury iberoamerykańskiej, hiszpańskiej i portugalskiej (http://www.cibera.de/de/) lub projekt szkół wyższych, DissOnline Portal, który dotyczy digitalizacji prac doktorskich od 1997 r. i habilitacyjnych od 2000 r. Celem tego ostatniego projektu jest jego komercjalizacja oraz digitalizacja zagranicznych, niemieckojęzycznych doktoratów http://www.ddb.de/eng/wir/projekte/dissonline_portal.htm. Przedstawiciele SLUB zapoznali słuchaczy z audiowizualną biblioteką grafiki i muzyki (http://www.tu-dresden.de/slub/).


Fot. Wykłady i stanowiska komputerowe

Wszyscy są już świadomi, że bibliotekarstwo musi rozwijać się w kierunku cyfryzacji swoich usług i prezentacji zbiorów, ale pożar bardzo cennej Biblioteki Księżnej Anny Amalii w 2004 r. (Herzogin Anna Amalia Bibliothek, Weimar; dalej HAAB) uświadomił, że digitalizacja nie może zastąpić mikrofilmowania - te dwa procesy muszą być prowadzone równolegle. Plan zabezpieczenia ocalałych zbiorów z HAAB, na najlepszej jakości kolorowych mikrofilmach, ma być teraz wzorcowym projektem ochrony zbiorów. Od 1961 r. w dawnym NRF mikrofilmy (mikrofisze do 1974 r.) są centralnie gromadzone i przechowywane, tworząc narodowe repozytorium z zasobem 900 milionów mikrofilmów; w dawnym NRD mikrofilmowanie rozpoczęto w latach 70. i także istnieje centralny magazyn. Wieloletnie doświadczenia wykazały również, że najmniej tracą ci, którzy stosują materiały o najwyższej jakości oraz trzymają się standardów - informacje o tych ostatnich znajdują się na przykład na stronie http://www.ddb.de/standardisierung/index.htm.

Dokumenty elektroniczne (e-book) są kolejnym produktem komputeryzacji i w Niemczech wydawane są od 10 lat. Powoli, ale systematycznie zdobywają czytelników i rynek. W bibliotekach są gromadzone, opracowywane, przechowywane i udostępniane, ale tworzy się dla tych dokumentów specjalne "elektroniczne środowisko". Zasady działania takiej biblioteki pokazano na przykładzie Biblioteki Uniwersyteckiej w Monachium, która posiada ponad 5.000 e-booków, z których korzysta 93% studentów, do jednego dokumentu jest od 4.000 do 5.400 wejść (http://ebooks.ub.uni-muenchen.de/). Podkreślano, że e-booki nie są konkurencją dla książek tradycyjnych. Wspomniano również, że popularność książek elektronicznych wzrośnie, ponieważ technika z dnia na dzień przynosi nowe produkty, a teraz już wszyscy czekają na e-papier.

W Polsce podjęto tworzenie bibliotek cyfrowych (mniej lub bardziej udane przedsięwzięcia), ale ciągle jeszcze brakuje narodowej strategii i koordynatora działań oraz stabilnego i długoterminowego finansowania projektów. Bibliotekarskie środowisko świadome jest problemu i toczą się na ten temat dyskusje; jesteśmy w miejscu, w którym możemy uniknąć błędów i wykorzystać sprawdzone działania z praktyki niemieckich (i nie tylko) bibliotek. Duże nadzieje wiązane są, z powołaniem w najbliższym czasie konsorcjum Polskie Biblioteki Cyfrowe.

Praktyki zawodowe i wymiana doświadczeń

Wśród wielu posiedzeń, warsztatów i spotkań w czasie kongresu godne opisania jest spotkanie przy "okrągłym stole" na temat: Zmiana perspektywy (punktu widzenia) dzięki pobytowi za granicą? - możliwości międzynarodowej kooperacji (Round Table: Perspektivenwechsel durch Auslandsaufenthalt? - Möglichkeiten der internationalen Kooperation). Organizatorem spotkania było stowarzyszenie: Bibliothek & Information International Library & Information International (dalej: BI International) (http://www.goethe.de/wis/bib/prj/bii/deindex.htm).

Celem stowarzyszenia jest popieranie i pośrednictwo w tworzeniu międzynarodowego systemu bibliotekarskiej informacji fachowej, współpracy bibliotek oraz nawiązywanie i pielęgnowanie bibliotecznych kontaktów międzynarodowych. BI International koordynuje dopływ z zagranicy do bibliotek niemieckich praktycznej wiedzy fachowej z dziedziny bibliotekoznawstwa, informacji naukowej i dziedzin pokrewnych. Działalność jego polega na wspieraniu konkretnych projektów, a finansowane jest przez Pełnomocnika Rządu do Spraw Kultury i Mediów oraz Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Obecnie do najważniejszych zadań stowarzyszenia BI International należy:

  • delegowanie bibliotekarzy niemieckich do zagranicznych bibliotek celem poszerzania ich doświadczeń zawodowych,
  • zapraszanie zagranicznych bibliotekarzy na pobyt w bibliotekach niemieckich,
  • wspieranie młodych adeptów bibliotekoznawstwa poprzez pomoc w organizowaniu wyjazdów zagranicznych,
  • organizowanie wyjazdów studyjnych (indywidualnych lub grupowych) w Niemczech i za granicą,
  • urządzanie międzynarodowych konferencji, seminariów i warsztatów,
  • wspieranie międzynarodowych badań z dziedziny bibliotekoznawstwa,
  • wspomaganie niemieckich ekspertów bibliotekarskich w wyjazdach na międzynarodowe kongresy,
  • budowa i uczestnictwo w międzynarodowych sieciach informacyjnych.

W czasie tego spotkania bibliotekarze opowiadali o swoich pobytach w bibliotekach zagranicznych, traktując je jako wzbogacenie wiedzy fachowej. Po powrocie wielu z nich proponowało i realizowało zmiany i innowacyjne rozwiązania w swoich bibliotekach. Były to między innymi wyjazdy do Australii, Włoch i Norwegii. W polskich bibliotekach nikt z obecnych na sali jeszcze nie był na praktyce, ale z rozmów wynikało, że jest zainteresowanie wyjazdami do Polski.

Interesującym pomysłem może być zamiana na jakiś czas osoby na stanowisku pracy - jest tu jednak konieczna dobra znajomość języka kraju, do którego się wyjeżdża. Na przykład: niemiecka bibliotekarka z działu udostępniania na miesiąc zastępuje w czytelni w Polsce swoją polską koleżankę, a ta w tym czasie pracuje na jej miejscu w Niemczech.

Na temat wyjazdów zagranicznych wypowiadała się też koordynatorka działu Informacji i Bibliotek z Instytutu Goethego, który ma swoje przedstawicielstwa w różnych krajach świata. Wspomagają one bibliotekarzy niemieckich przyjeżdżających do miast będących siedzibą Instytutu Goethego. Prawdopodobnie bibliotekarze polscy mogliby liczyć na pomoc Polskich Instytutów Kultury, których jest kilka w Niemczech. Formularze potrzebne do wypełnienia podania na wyjazd zagraniczny znajdują się na stronie http://www.goethe.de/wis/bib/prj/bii/ant/deindex.htm.

Firmy współpracujące

Przez cztery dni prezentowało się 120 różnorodnych firm, które współpracują z bibliotekami; można było tam zapoznać się z ich ofertami, zebrać materiały i porozmawiać z przedstawicielami. Wykaz firm znajduje się na stronie http://bibtag.slub-dresden.de/cgi-bin/bibtag.pl?par=5&lang, oraz w formie drukowaneo katalogu. Przedstawiciele firm prezentowali swoje produkty również w ramach wykładów http://bibtag.slub-dresden.de/cgi-bin/bibtag.pl?pos=3&par=2&lang. Pomysł, aby w jednym miejscu i w tym samym czasie zebrać wszystkich, którzy oferują bibliotekom swoje usługi lub produkty, jest ze wszech miar godny polecenia, ponieważ ułatwia i skraca czas administratorom bibliotek na poszukiwanie i wybór odpowiedniej firmy.


Fot. Stoiska firm

Wycieczki

Zorganizowano również wycieczki do drezdeńskich bibliotek: Sächsische Landesbibliothek - Staats- und Universitätsbibliothek Dresden, Städtische Bibliotheken Dresden, Zentralbibliothek der Staatlichen Kunstsammlungen Dresden oraz Hochschule für Technik und Wirtschaft Dresden. Niestety odbywały się one w tym samym czasie, co pozostałe zajęcia. Bibliotekę SLUB zwiedziła p. Maria Garczyńska z Biblioteki AGH w Krakowie, która swoje wrażenia opisze w osobnym artykule.

Zakończenie

Obfity program wzbogacony "siecią osobistych kontaktów" spowodował, że udział w Kongresie był bardzo zajmujący i pożyteczny, a w przyszłości może zaowocuje konkretnymi działaniami na przykład w projekcie DissOnline Portal, ponieważ sygnalizowano chęć poszerzenia projektu o niemieckojęzyczne doktoraty i habilitacje spoza Niemiec. Prawie od zaraz można wykorzystać pomysł linkowania do Wikipedii (robi to już Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa http://kpbc.umk.pl/dlibra). Na temat tej encyklopedii było kilka wykładów, niestety odbywały się one w tym samym czasie, co pozostałe zajęcia. A na pomyśle Wikipedii można byłoby stworzyć elektroniczny słownik dotyczący szeroko rozumianej digitalizacji i związanej z tymi procesami komputeryzacji. Taki słownik podawałby na przykład definicję oraz odpowiedniki nazwy w obcych językach. Informacje dotyczące współpracy niemieckich i zagranicznych bibliotekarzy w zakresie praktyk, staży czy udziału w konferencjach bibliotekarzy, jak również studentów (bibliotekarskich kierunków) można uzyskać na stronie http://www.goethe.de/wis/bib/prj/bii/deindex.htm.

W tym miejscu zasygnalizowano niestety tylko część wątków, które były poruszane podczas Kongresu i właściwie tylko w dwóch blokach tematycznych, ale w najbliższym czasie treść wystąpień wraz z multimedialnymi prezentacjami zostanie opublikowana w serwisie http://www.bib-info.de/opus/btag06.html. Następny Kongres Bibliotekarzy Niemieckich, który zaplanowano na 19-22 marca 2007 r. w Lipsku będzie obradował pod hasłem Informacja i Etyka.

 Początek strony



95. Deutscher Bibliothekartag / Edyta Kotyńska, Grażyna Twardak// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 6/2006 (76) czerwiec. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2006. - Tryb dostępu: http://www.ebib.info/2006/76/kotynska_twardak.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187