EBIB 
Nr 2/2006 (72), @your library. Sprawozdanie
 Poprzedni artyku Nastpny artyku   

 


Bożena Bednarek-Michalska
Biblioteka Główna Uniwersytetu M. Kopernika w Toruniu

Sprawozdanie z konferencji w Bielefeld




Academic Library and Information Services: New Paradigms for the Digital Age

Międzynarodowa konferencja z Bielefeld (Niemcy) odbywająca się co dwa lata jest uznawana za jedną z ważniejszych w Europie. Przyjeżdża na nią kilkuset bibliotekarzy (w tym roku ponad 400) z całego świata i jest to reprezentacja najlepszych fachowców, którzy zajmują się unowocześnianiem swoich bibliotek. W tym roku tematem konferencji była digitalizacja i wyzwania, jakie stoją przed bibliotekami w nowej erze. Wstępny referat wygłosił znany w Polsce z realizacji projektu BIBWEB Christian Hasiewicz, Project Director, Bertelsmann Foundation, Towards a Future-safe Library - Current Trends and Developments in Germany. Zreferował badania, jakie przeprowadziła Fundacja w roku 2005 nad bibliotekami niemieckimi i ich kondycją wobec wyzwań nowoczesności.

Trzeba przyznać, że wybór zagadnień był bardzo dobry, a zaproszeni mówcy przygotowani niezwykle starannie. Wykłady miały wysoki poziom merytoryczny, a prelegenci reprezentowali biblioteki i instytucje (także komercyjne) znane na świecie, wzorcowe pod względem rozwiązań nie tylko technologicznych, ale i organizacyjnych. Można powiedzieć, że do Bielefeld zjechała elita bibliotekarska (choć także informatycy) mając za cel dyskusję o tym, jakie kierunki rozwoju powinny wybrać biblioteki, aby w nowych czasach były postrzegane jako instytucje dostarczające wartościowych i niezbędnych usług informacyjnych i doskonale zarządzane (Roswitha Poll, Former Chief Librarian, University and Regional Library Münster Philip Payne, Librarian, Birkbeck College, University of London, UK, mpact Measures for Libraries and Information Services). Jak bumerang wracało określenie Rethinking Information Services - Innovative Services and Future Challenges for Libraries - przemyślmy jeszcze raz, jakie mają być nasze usługi i zarządzanie bibliotekami. Sugestia szła w kierunku całkowitej zmiany myślenia o bibliotekach, nieprzywiązywania się do tego, z czym mamy do czynienia dzisiaj.



Fot. 1. Analiza SWOT nowoczesnych usług - pracujmy z głową i planujmy zadania

Debaty koncentrowały się wokół najważniejszych spraw, które na końcu podsumował Hans Geleijnse, dyrektor Biblioteki Uniwersytetu w Tilburgu (Holandia) - współorganizator konferencji. Były to przede wszystkim:

  1. Koncentracja na potrzebach użytkowników i próba zrozumienia ich potrzeb - wzmocnienie marketingu, budowanie usług skierowanych na klienta (Service Oriented Architektura);
  2. Digitalizacja i publikowanie elektroniczne - repozytoria, OA, większe zaangażowanie w budowanie repozytoriów i narzędzi do ich przeszukiwania;
  3. Integracja wszystkich narzędzi wyszukiwawczych i wprowadzanie narzędzi dla wyszukiwania kontekstowego, większa współpraca z informatykami i naukowcami w tym zakresie;
  4. Fizyczna przestrzeń biblioteki - zmiana wyglądu i wizerunku naszych instytucji;
  5. Inwestowanie w innowacje i rozwój ludzi - całkiem nowe umiejętności, zdolności komunikacyjne i do współpracy;
  6. Wspomaganie eScience - wirtualnych laboratoriów - wypracowanie nowych form współpracy z uczonymi, gromadzenie danych prymarnych;
  7. Koncentracja na kosztochłonności nowych usług i wypracowywanie nowego modelu finansowania innowacji, badanie efektywności kosztowej, racjonalizacja procesów pracy i reorganizacja instytucji;
  8. Budowanie współpracy fachowej na wszystkich poziomach: merytorycznych i geograficznych, współpraca z komercyjnymi dostawcami usług i narzędzi, którzy przejmują rynek biblioteczny;
  9. Copyright.

Jednym z nowszych i ważniejszych zagadnień dyskutowanych w Bielefeld, które zdecydowanie nie były do tej pory domeną działania bibliotek, jest wspomaganie eScience. Niezwykle interesujące wykłady dotyczące tego tematu pokazały, że na naszych oczach rodzi się nowy sposób uprawiania nauki, nauki mocno wspieranej przez technologie, które potrzebują - dla przetwarzania informacji i głębokich analiz - milionów danych, danych różnorodnych (pomiarów, fotografii, analiz chemicznych, próbek, kodów cząstek). Dane te trzeba zbierać, porządkować, opracowywać i przechowywać. Kto ma to robić? Bibliotekarze czy uczeni? Czy może jedni i drudzy? Trzeba je zabezpieczać dla obecnych i przyszłych badań. Zastanawiano się nad problemami: jaki wpływ ma biblioteka na stan badań danej uczelni, czy badania mogłyby być prowadzone bez biblioteki? Gdzie są zbierane dane prymarne i czy możemy w tym pomóc? Do tej pory katalogowaliśmy i zbieraliśmy tylko drukowane materiały, co nas czeka w przyszłości, czy jesteśmy przygotowani na przyjście wirtualnych laboratoriów? Musimy sobie odpowiedzieć, na ile spełniamy oczekiwania uczonych (Liz Lyon, Director, UKOLN, University of Bath, UK, E-Science and the Role of Libraries, Tony Hey, Corporate Vice President of Technical Computing, Microsoft Inc., U.S. E-Science and its Implications for the Library Community).



Fot. 2. eScience - czy takie dane będziemy gromadzić?

    



Fot. 3. W jakim miejscu jest teraz nauka? Czy jej towarzyszymy?

Innym ważnym zagadnieniem było publikowanie elektronicznie, tworzenie repozytoriów, bibliotek cyfrowych i wspieranie ruchu OA. Biblioteki powoli przejmują rolę elektronicznych wydawców, stają się wydawcami, ponieważ produkują nową jakość, publikacje elektroniczne i narzędzia, które pozwolą je przechować dla przyszłości. Dziś już samo katalogowanie i tworzenie bibliografii jest anachronizmem - publikuje się pełne teksty i udostępnia on-line tak, by były w pełni wyszukiwalne. Mówiła o tym dobitnie Sarah E. Thomas z Cornell University Library, US. Repozytoriom poświęcono całą sesję: Session 3 - Networking Institutional Repositories, podobnie archiwizowaniu dokumentów i zabezpieczeniu cyfrowych zasobów: Session 1 - Archiving/E-Depositing. Wiele mówiono także o oprogramowaniu Open Source szczególnie dla repozytoriów (dSpase, ePrints, Fedora, Bibsys), które wymaga jedynie dostosowania dla własnych potrzeb. W ramach tego zagadnienia przywoływano także działania najważniejszych organizacji świata, dla których jest oczywistym, że swobodny dostęp do wiedzy i nauki gwarantują nam prawa człowieka (Christel Mahnke, Head of Section, Library and Information Services, Goethe-Institut München, WSIS and IFLA, UNESCO and GATS: Networks for Libraries on the International Level).



Fot. 4. Wschód Europy nie ma repozytoriów - czym my się zajmujemy?

Musimy zatem inaczej spojrzeć na rolę biblioteki i jej przyszłe zadania (Lynne Brindley, Chief Executive, The British Library, UK, Redefining the Library). Z debat w Bielefeld jasno wynika, że najważniejsze będą usługi elektroniczne dostępne on-line i na tym powinni teraz się skupić bibliotekarze. To usługi często personalizowane, dostosowane dla potrzeb bardzo konkretnych użytkowników, którzy lubią być samowystarczalni i niezależni. W celu ich realizacji musimy mieć narzędzia, które indywidualizują pracę i koncentrują rozwiązania na profilowaniu. Wszystkie te rozwiązania są bardzo drogie, potrzebujemy zatem nowej wiedzy: menedżerskiej, dzięki której będziemy potrafili takie pieniądze zdobyć i sensownie nimi zarządzać.

Innym elementem istotnym jest integrowanie narzędzi wyszukiwawczych (multiwyszukiwarki) i integrowanie zasobów (Anurag Acharya, Principal Engineer, Google Inc., U.S., Searching Scholarly Literature: A Google Scholar Perspective), ale także tworzenie wyrafinowanych metod przeszukiwania (Semantyczny Web). Chodzi o to, żeby z jednego miejsca można było przeszukiwać różnego typu zasoby, nie tylko tekstowe. Niezwykle ciekawy był referat o "ukrytym Internecie", którego autor przeprowadził badania naukowe i podał kilka ważnych danych statystycznych pokazujących, że tak naprawdę to, co teraz jest przeszukiwane i widoczne w sieci, stanowi ułamek tego, co sieć naprawdę oferuje. Już dziś jest to gigantyczny zasób, nad którym nie sposób zapanować. Jedno jest w tym wszystkim pocieszające, że pracy bibliotekarzom nie zabraknie, byleby tylko chcieli zamienić się w cyberbibliotekarzy i dostrzec ową szansę zawodową (Dirk Lewandowski, Project Manager, Search Engine Quality, Department of Information Science, Heinrich-Heine-University Düsseldorf, Exploring the Academic Invisible Web).



Fot. 5. Ukryty Internet czeka na nas. Pracy mamy bardzo dużo.

Podczas konferencji przedstawiono wiele projektów (DILIGENT, DARE, DEFF, DINI, BASE) realizowanych w najważniejszych bibliotekach świata. Przegląd takich przedsięwzięć jest niezwykle pouczający zwłaszcza dla nas, gdzie tego typu projekty są rzadkością. Zadziwia ich profesjonalizm, skala, zasięg, metody zarządzania i partnerska współpraca oparta o rzetelne badania potrzeb użytkowników, rynku usług i technologii. Ten typ profesjonalizmu jest nam obcy, ta skala finansowania niedostępna, ten rodzaj rozumienia współpracy nieosiągalny, do tego wszystkiego będziemy dorastali długo, oby nie za długo.

Na konferencji można było usłyszeć kilkanaście języków świata, w kuluarach i na bankiecie porozmawiać z kolegami z bardzo odległych krajów. Rozmowy te były prawdziwą lekcją dla nas, czasem frustrującą, zwłaszcza wtedy, kiedy porównywaliśmy sytuacje krajów rozwiniętych z "polską mizerią". Reprezentacja Polski w Bielefeld była całkiem spora (siedem osób z pięciu uczelni w kraju) - to dobrze - musimy się przyglądać najnowszym trendom, nawet jeśli nie za szybko przyjdzie nam realizować takie przedsięwzięcia, jakie zostały w Bielefeld przedstawione; warto jednak orientować się, w jakim kierunku idzie świat.



Fot. 6. Bibliotekarze nie wyglądają na zmęczonych intensywnością wykładów

    

  

Fot. 7. Potrafią nawet na chwilę zapomnieć o trudnych zadaniach, jakie im przyszłość niesie



Bożena Bednarek-Michalska, Toruń, 11 luty 2006 r.

 Początek strony



Sprawozdanie z konferencji w Bielefeld / Bożena Bednarek-Michalska// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 2/2006 (72) luty. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2006. - Tryb dostępu: http://www.ebib.info/2006/72/bielefeld.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187