Barbara Szczepańska
Kancelaria prawnicza Lovells

Dyskusja nad przyszłością WIPO

W lutym tego roku w Genewie odbyło się kolejne spotkanie, którego tematem była przyszłość Światowej Organizacji Własności Intelektualnej. IFLA, obok Trans World Network (TWN) i Consumer Project on Technology (CPTech), była jednym ze współorganizatorów tego spotkania.

Podczas spotkania omówiono wiele zagadnień związanych z własnością intelektualną, w tym problem wyjątków i ograniczeń dla bibliotek, a także problem technicznych środków zabezpieczających, systemy digital rights management, kształcenie na odległość oraz dostęp dla osób nieczytających druku.

Myślą przewodnią toczącej się dyskusji nad przyszłością WIPO jest stwierdzenie, że wiedza i dostęp do niej jest podstawowym dobrem publicznym. Dlatego też należy zrewidować istniejące traktaty WIPO, aby sprawdzić ich wpływ na dostęp do wiedzy, a także przygotować grunt pod nowy traktat, który promowałby ideę wolnego dostępu do wiedzy. Poniższe zasady są przyczynkiem do tej dyskusji.

Zasady* dotyczące bibliotek przygotowane na Spotkanie w sprawie rozwoju WIPO

Cel 1: Umocnienie i rozwój domeny publicznej, w celu stworzenia nowych możliwości rozwoju wynalazczości, prac badawczych i nauki.

• 1.1. Wszystkie wytwory instytucji rządowych powinny być udostępniane w domenie publicznej.
• 1.2. Prace publikujące wyniki badań naukowych dotowanych z funduszy rządowych powinny być za darmo dostępne publicznie w rozsądnym okresie czasu.
• 1.3. Dane faktograficzne oraz inne dokumenty z domeny publicznej, a także dzieła nie mające charakteru działalności twórczej nie powinny być przedmiotem praw autorskich czym im podobnych praw ochrony.
• 1.4. Zgodnie z Konwencją Berneńską, czas ochrony autorskich praw majątkowych powinien wynosić 50 lat od śmierci autora. Czas ochrony autorskich praw majątkowych nie powinien być przedłużany wstecznie.

Cel 2: Efektywne programy dla bibliotek i usług bibliotecznych jako narzędzia zaawansowanej wiedzy.

• 2.1. Biblioteka ma prawo do sporządzania kopii opublikowanych i nie opublikowanych dzieł ze swojej kolekcji w celu ich zabezpieczenia lub do zapisywania ich treści w innych formatach.
• 2.2. Dzieło zgodnie z prawem nabyte przez bibliotekę może być udostępnianie osobom trzecim bez ponoszenia przez bibliotekę dodatkowych kosztów.
• 2.3. Dzieło zgodnie z prawem nabyte przez bibliotekę lub inną instytucję naukową czy oświatową może być udostępniane za pomocą sieci w celach dydaktycznych zarówno w klasach lekcyjnych, jak i podczas szkoleń na odległość w sposób, który nie naruszy praw właścicieli praw autorskich.
• 2.4. Zgodnie ze stosownymi ustawowymi ograniczeniami, biblioteki i instytucje naukowe i oświatowe mogą sporządzać kopie prac w celach dydaktycznych.
• 2.5. Biblioteki mogą przetwarzać utwory do postaci czytelnej dla osób niepełnosprawnych.
• 2.6. Biblioteki mogą sporządzać kopie dzieł chronionych jeszcze prawem autorskim, w celach ochrony oraz w celach naukowych i niekomercyjnych.

Cel 3: Wysoki poziom wynalazczości i rozwoju technologii będących wynikiem badań i pojedynczych osób.

• 3.1. Prawa autorskie nie powinny hamować rozwoju technologii, jeśli technologia, o której mowa, służy zgodnym z prawem zastosowaniom.
• 3.2. Kopiowanie pojedynczych prac lub wykonywanie kopii przez pojedynczych użytkowników powinno być dozwolone dla indywidualnych celów naukowych czy dydaktycznych.
• 3.3. W celu wykorzystania utworu zgodnie z prawem powinno być dozwolone obchodzenie technicznych środków zabezpieczających.

Cel 4: Harmonizacja prawa autorskiego.

• 4.1 Cele i zasady postępowania ustanowione w tym dokumencie nie powinny być naruszane przez jakiekolwiek rządowe umowy dwustronne lub wielostronne.
• 4.2 Cele i zasady postępowania ustanowione w tym dokumencie wyrażają ważne narodowe i międzynarodowe zasady i w formie nie zmienionej powinny zostać uwzględnione przy zawieraniu umów.

26 stycznia 2005 r.

* Zasady powstały w grudniu 2004 i zostały poparte przez: American Association of Law Libraries http://www.aallnet.org/, American Library Association http://www.ala.org/, Association of Research Libraries http://www.arl.org/, International Federation of Library Associations and Institutions http://www.ifla.org/, Medical Library Association http://www.mlanet.org/, and the Special Libraries Association http://www.sla.org/. Zasady te zostały przygotowane na użytek trwających w WIPO dyskusji dotyczących wpływu praw ochrony własności intelektualnej na rozwój gospodarczy oraz znaczenia odstępstw od prawa autorskiego dla bibliotek, instytucji naukowych i edukacyjnych, a także osób niepełnosprawnych. Zasady te z założenia nie mają charakteru aktu prawnego, toteż nie mówią o ograniczeniach oraz zastrzeżeniach, co miałoby miejsce w akcie prawnym.

Poparcie:
Jeśli chcesz wyrazić swoje poparcie dla powyższych zasad, wypełnij formularz https://db.arl.org/ipp/.

Pytania w sprawie zasady można kierować do Prue Adler prue@arl.org, ARL, Bob Oakley oakley@law.georgetown.edu, AALL, Miriam Nisbet mnisbet@alawash.org, ALA, Carla Funk funk@mlahq.org, MLA, lub Doug Newcomb dnewcomb@sla.org, SLA.

Tekst stanowiska pochodzi ze strony: http://www.arl.org/info/frn/copy/intl/wipoprinciples.html.

Tłumaczenie: Barbara Szczepańska, marzec 2005 r.
Weryfikacja: Joanna Grześkowiak, kwiecień 2005 r.

Dyskusja nad przyszłością WIPO / Barbara Szczepańska// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 4/2005 (65) kwiecień. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2005. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2005/65/wipo.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187