Nr 4/2005 (65), Bibliotekarze na językach. Sprawozdanie
| | Nr 4/2005 (65), Bibliotekarze na językach. Sprawozdanie |
|
 | | | |
Swetlana Ahmedewna TasybaewaŻazyra Nursultanowna Alimkulowa
| |||
| | ||
| Artykuł ukazał się pierwotnie w biuletynie Biblioteki Narodowej Republiki Kazachstanu Kitapchana Nr 1 (2003). WstępNowa biblioteka to utworzenie globalnego środowiska elektronicznego dla działalności bibliotecznej, prowadzącego ku zmianie systemu bibliotecznego. Podstawą przemian są techniki korporacyjne. Kiedy zarówno wielkie narodowe, jak i małe biblioteki wiejskie stają się równoprawnymi uczestnikami rozproszonych baz i banków danych w jednej sieci komputerowej, rozwiązuje się problem "powszechnej dostępności publikacji" oraz podkreśla się demokratyczną zasadę organizacji obsługi bibliotecznej. Punktem wyjścia nowej biblioteki na terenie Eurazji stał się megaprojekt stworzenia elektronicznych zasobów bibliotecznych pogranicza rosyjsko-kazachstańskiego. Atrakcyjny pomysł o roboczej nazwie "Spotkanie na granicach"[1] narodził się na międzynarodowej konferencji "Biblioteki jako zasób duchowego wzbogacania społeczeństwa", która miała miejsce 7-9 listopada 2001 roku w ramach przedsięwzięcia "Karaganda - pierwsza biblioteczna stolica Kazachstanu". Inicjatorami megaprojektu byli uczestniczący w owej konferencji: prezes Wydziału ds. Bibliotek Ministerstwa Kultury Federacji Rosyjskiej (MKFR) Ewgenij Iwanowicz Kuzmin oraz dyrektor generalny Biblioteki Narodowej Republiki Kazachstan Roza Amangaliewna Berdigaliewa. Rosyjska Biblioteka Państwowa (RBP) została w tym projekcie określona jako główna organizacja ze strony Rosji, natomiast Biblioteka Narodowa Republiki Kazachstanu (BNRK) - ze strony kazachstańskiej. Po obu stronach powołano grupy robocze. Cały rok prowadzono korespondencję, konsultacje, opracowywano koncepcję oraz inne dokumenty, organizowano wyjazdy moskiewskich projektantów do bibliotek obwodowych w Uralsku i Petropawłowsku. Ważnymi etapami realizacji projektu były: konferencja międzynarodowa "Eurazjatyckość - integracja kultur i zasobów bibliotecznych" (w Uralsku) oraz rosyjsko-kazachstańskie obrady "Eurazjatyckość w XXI wieku. Wschód-Zachód: elektroniczna współpraca bibliotek" (w Petropawłowsku). Podczas konferencji w Uralsku udało się rozpatrzyć oraz wzmocnić podstawowe kierunki rozwoju wspólnego projektu rosyjsko-kazachstańskiego, włączonego do planu MKFR na lata 2002-2005[2]. Obrady w Petropawłowsku nadały początek praktycznej realizacji projektu. Zostały określone konkretne terminy i plan rozwoju, wybrano bazę wprowadzania - Północno-Kazachstańską Obwodową Uniwersalną Bibliotekę Naukową (OUBN) im. S. Mukanowa, wytyczono cele ewaluacji zrealizowanych doświadczeń przed społecznością biblioteczną republiki w Pawłodarze - bibliotecznej stolicy Kazachstanu 2003 roku. Konferencja międzynarodowa "Eurazjatyckość - integracja kultur i zasobów bibliotecznych" (25-27 czerwca 2002, Uralsk)"Okrągły stół" na temat "Podstawy współpracy i współdziałania bibliotek Eurazji. Projekt rosyjsko-kazachstański "Spotkanie na granicach"" wszedł do programu konferencji "Eurazjatyckość - integracja kultur i zasobów bibliotecznych", która miała miejsce 25-27 czerwca 2002 roku w Uralsku - bibliotecznej stolicy Kazachtanu roku 2002[3]. Rosyjscy uczestnicy szkicowo przedstawili swoją wizję realizacji oraz użyteczności projektu, która sprowadza się do tego, że powinny powstać elektroniczne bazy danych oraz katalogi, dostępne wszystkim bibliotekom Rosji i Kazachstanu, włączając wszystkie biblioteki rejonów nadgranicznych w zintegrowane dzieło rozwoju studiów regionalnych i usług informatycznych dla ludności wielonarodowej. Poza tym, ich zdaniem projekt niepotrzebnie zawężono do poziomu nadgranicznych centrów na terenach Rosji i Kazachstanu. Ze strony BNRK zaznaczono, że do sukcesywnej realizacji projektu niezbędna jest integrująca idea, i zaproponowano wziąć za podstawę tej rosyjsko-kazachstańskiej współpracy koncepcję "Eurazjatyckość - jako aspekt polityki bibliotecznej", którą BNRK opracowała specjalnie na tą konferencję. Przedstawicielka Euroazjatyckiego Stowarzyszenia Ekonomicznego (EurAzES) podtrzymała punkt widzenia strony rosyjskiej dotyczący poszerzenia liczby uczestników projektu. Zaproponowała podwyższyć jego status i wnieść na obrady EurAzES. Dyrektorzy bibliotek akmolińskiej i z innych obwodów wyrazili swoje zainteresowanie dostępem do zasobów archiwalnych oraz do bibliotek regionów nadgranicznych państw ościennych Kazachstanu, rezultatem czego wszyscy uczestnicy "okrągłego stołu" zgodzili się co do tego, że realizacja projektu posłuży za katalizator międzynarodowych procesów integracyjnych. Zostały podjęte następujące decyzje: zwrócić się do strony kazachstańskiej o dofinansowanie projektu w odpowiedniej kolejności; przewidzieć w projekcie utworzenie oraz zagwarantowanie diasporom dostępu do zasobów informacji kulturowych i regionalnych; zaproponować rozpatrzenie projektu Komitetowi Integracyjnemu EurAzES; przeprowadzić seminarium-naradę uczestników projektu nt. biblioteki modelowej z rozpracowaniem konkretnych dokumentów, zabezpieczających jej organizację oraz działalność. Poza tym, w Uralsku opracowano plan dla bibliotek obwodu Zachodnio-Kazachstańskiego na rok 2003 dotyczący współpracy z bibliotekami Rosji, w którym oddzielną pozycję nadano projektowi, a odpowiedzialność za jego wykonanie nałożono na obwodową bibliotekę ogólną. Wykonując decyzję konferencji, BNRK 10-11 listopada zorganizowała spotkanie z zastępcą akimu[4] obwodu Północno-Kazachstańskiego Kuatem Esymchanowiczem Esymchanowem, żeby skonsultować projekt. W pracach brała udział dyrektor Północno-Kazachstańskiej OUBN Bejbiktul Magżanowna Abilmażynowa. Podjęto decyzję o przeprowadzeniu w grudniu seminarium-narady z uczestnictwem rosyjskich projektantów oraz przedstawicieli bibliotek rosyjskich obwodów graniczących z obwodem Północno-Kazachstańskim. Rosyjsko-kazachstańskie obrady "Eurazjatyckość w XXI wieku. Wschód-Zachód: elektroniczna współpraca bibliotek" (6-7 grudnia 2002, Petropawłowsk)Obrady miały miejsce 6-7 grudnia 2002 roku. Ich temat brzmiał "Eurazjatyckość w XXI wieku. Wschód-Zachód: elektroniczna współpraca bibliotek"[5]. Uczestników powitał zastępca akimu obwodu Północno-Kazachstańskiego K.E. Esymchanow. Przemawiał nt. perspektyw wzmocnienia i rozwoju obustronnej współpracy rosyjsko-kazachstańskiej w dziedzinie kultury i pomocy humanitarnej. Gwarantują to - powiedział - historycznie ukształtowane trwałe więzi obwodu Północno-Kazachstańskiego z obwodami Rosji: Omskim, Kurgańskim, Tumeńskim. Bardzo ważnym w jego wystąpieniu było wyrażenie gotowości, że administracja i wydział ds. kultury regionu będą wspierać projekt i tworzyć przychylne warunki dla integracji zasobów bibliotecznych Rosji i Kazachstanu. Prezes Północno-Kazachstańskiego obwodowego departamentu kultury A.K. Balmuchanow przeglądowo przedstawił osiągnięcia obwodu w dziedzinie kultury, stan bibliotek, wyznaczył także miejsce dla tego nowego projektu w planach jego resortu, a mianowicie stwierdził, iż jego praktyczna realizacja będzie nowym impulsem do polepszenia wszelkich prac obwodu. R.A. Berdigaliewa wystąpiła z referatem Rosja-Kazachstan - XXI wiek: formowanie wspólnej przestrzeni informacyjnej. Powiedziała, że perspektywy integracji kulturowo-duchowej Rosji i Kazachstanu uwarunkowane są wspólnymi geoetnicznymi, historycznymi i demograficznymi czynnikami. To pozwala bibliotekom realizować swą misję tworzenia warunków do wymiany kulturowej w Eurazji. Tendencja do integracji bibliotek Rosji i Kazachstanu mieści się w założeniach eurazjatyckich inicjatyw Prezydenta Republiki Kazachstanu i odzwierciedlone są w dokumencie 10 prostych kroków w kierunku prostych ludzi - o utworzeniu eurazjatyckiego stowarzyszenia ekonomicznego. W przestrzeni bibliotecznej Wspólnoty Niepodległych Państw (WNP) działa samowystarczalny instytut - Zgromadzenie Bibliotek Eurazji. Zintegrowana biblioteka cyfrowa stanie się katalizatorem innowacyjnego rozwoju wspólnej przestrzeni bibliotecznej, opartej na demokratycznych oraz humanitarnych zasadach. Będzie ona sprzyjać formowaniu tolerancyjnego środowiska kultur stykowych, a za jej pośrednictwem osiągnie się uniwersalną, systemową i strategiczną ogólnodostępność naukowej, kulturowej oraz historycznej informacji dla ludności obu państw. Do zasad utworzenia ogólnej przestrzeni informacyjnej prelegentka zaliczyła: zasadę demokratyzmu, tj. otwartości rosyjsko-kazachstańskiej biblioteki cyfrowej na inne państwa WNP; zasadę integralności, czyli poszukiwanie nie wyjątkowości czy różnic w przestrzeni informacyjnej obu państw, lecz akcentowanie oraz aktualizacja tych samych korzeni historycznych i kulturowych, aktywizację dziedzictwa kultur stykowych; zasadę pomnażania - zwłaszcza wspólna biblioteka cyfrowa, jako system samoregulujący się, powinna kreatywnie reprodukować wschodzące i zstępujące strumienie informacji zgodnie z efektem narastania, w celu zaspokojenia uniwersalnych potrzeb i roszczeń użytkowników wspólnych zasobów; zasadę integracji systemowej, tj. wszystkie organizacyjne, finansowe, techniczne oraz technologiczne bloki projektu powinny odpowiadać wspólnym zadaniom i być wspólnie uzgodnione; zasadę ekspansji geokulturowej, tj. rozszerzanie współpracy w zakresie wymiany zasobów bibliotecznych oraz dalsze pogłębianie strefy transmisji informacji według schematu - najpierw nadgraniczne obwody Rosji oraz Kazachstanu, a następnie, etapami w głąb obu państw. Biorąc pod uwagę przychylny stosunek administracji oraz departamentu kultury obwodu, R.A. Berdigaliewa zaproponowała, by Północno-Kazachstańska OUBN została pierwszą po stronie Kazachstanu biblioteką cyfrową, tworzącą wspólne zasoby rosyjsko-kazachstańskie. Przewodniczący Centrum Więzi Międzynarodowych RBP S.A. Kazancew przedstawił Historyczne uzasadnienie koncepcji rosyjsko-kazachstańskiej biblioteki elektronicznej "Spotkania na granicy" w ramach projektu międzypaństwowego "Eurazjatyckość w XXI wieku. Rosja-Kazachstan: formowanie wspólnej przestrzeni informacyjnej". Odzwierciedlają się w niej wizerunki znane dzisiaj źródłoznawstwu dotyczącemu historii kontaktów Rosji i Kazachstanu, utrwalone w pięciu etapach-okresach związków Rosji i Kazachstanu: (1) zwiastun stosunków rosyjsko-kazachskich - okres staroruski (XI w. - 1. poł. XII w.); (2) relacje Chanatu Kazachskiego z Państwem Rosyjskim jako niezależnych krajów (lata 90. XV wieku - lata 30. XVIII w.); (3) Kazachstan w ramach Imperium Rosyjskiego (1731-1917); (4) okres sowiecki (1917-1991); (5) okres współczesny (od 1991) - stosunki dwóch niezależnych państw, poglądy na wspólny los narodów tureckich, wchodzących w skład Imperium Rosyjskiego oraz eurazjatyckość. Wystąpienie I.P. Lotowej, zastępcy departamentu rozwoju socjalno-ekonomicznego EurAzES, zatytułowane było Drogi współpracy bibliotek narodowych państw-członków eurazjatyckiego stowarzyszenia ekonomicznego. Prelegentka podkreśliła, że w dzisiejszym wielokulturowym społeczeństwie wspólna przestrzeń informacyjna przybliża ludzi oraz zaciera granice. Dążąc do zagwarantowania narodom i wspólnotom etnicznym praw człowieka, a stowarzyszeniom społecznym - wolnego dostępu do informacji i wiedzy, wolnego rozwoju duchowego, możliwości przyswajania wartości narodowych i kultury światowej, działalności naukowej i edukacyjnej, staraniem Sekretariatu Komitetu Integracji EurAzES został przygotowany projekt porozumienia o współpracy bibliotecznej państw-członków stowarzyszenia. Ów dokument został stworzony dla poparcia, promocji i udoskonalania wzajemnie korzystnego partnerstwa pomiędzy bibliotekami, jak i odpowiednimi organami administracji do spraw bibliotek państw-członków EurAzES. Zgodnie z artykułem 5 porozumienia przewidziane jest współdziałanie państw-członków EurAzES w tworzeniu i rozwoju technologii korporacyjnych, biblioteczno-informacyjnych sieci komputerowych. W tej więzi utworzenie rosyjsko-kazachstańskiej biblioteki elektronicznej stanowi rzecz nad wyraz ważną. Dyrektor Północno-Kazachstańskiej OUBN B.M. Abilmazynowa w referacie Zasoby informacyjne bibliotek obwodu podała obszerną charakterystykę sieci bibliotek regionu, zakresu i zawartości zasobów bibliotecznych, poziomu komputeryzacji. Podkreśliwszy długotrwałe doświadczenie współpracy z takimi rosyjskimi bibliotekami obwodowymi, jak Omska, Tumeńska, Kurgańska, powiedziała o perspektywie pracy korporacyjnej z nimi w sieciach przekazu danych, o gotowości biblioteki do przystąpienia, jako pierwszej ze strony kazachstańskiej, do realizacji projektu, by posłużyć za model takiej współpracy. Kluczowym tematem seminarium były studia regionalne. Kierownik oddziału informacyjno-bibliograficznego Omskiej Naukowej Biblioteki Państwowej im. A.S. Puszkina, O.P. Leonowicz, wygłosiła referat na temat Obwodowa uniwersalna biblioteka naukowa - centrum aktywności regionalnej, a kierownik oddziału informacyjno-bibliograficznego Północno-Kazachstańskiej OUBN, U.I. Piskunowa, naświetliła problem Studia regionalne - granice współpracy. Podstawowa myśl, która przewijała się w obydwu wystąpieniach, sprowadzała się do tego, że biblioteczno-bibliograficzne lokalne zasoby informacyjne są ekskluzywnym produktem i stanowią bazę wymiany kulturowej. Dyrektorzy Pawłodarskiej OOUBN - M.A. Żienbaewa, Karagandyjskiej OOUBN - Ż.K. Szajmuchanbetowa, zastępca dyrektora Zachodnio-Kazachstańskiej OUBN im. Ż. Moldagaliewa - A.U. Kuatowa, dyrektor CBS miasta Ekibastuz obwodu Pawłodarskiego - G.G. Stepowik oraz inni uczestnicy mówili o nowym poziomie bibliotecznych studiów regionalnych, które ze względu na sposób organizacji można by nazwać korporacyjnymi studiami regionalnymi. Ich sukces zagwarantuje zgodna polityka oraz połączenie działań uczestników tego procesu (bibliotek, archiwów, muzeów i innych depozytów chroniących dokumenty) w tworzeniu rozproszonych zasobów regionalnych świata. Bardziej szczegółowa debata nt. korporacyjnych studiów regionalnych odbyła się na zjeździe w Centralnej Bibliotece Regionalnej im. M. Żumabaewa obwodu Północno-Kazachstańskiego, gdzie bibliografowie korzystają z zasobów Internetu. Generalny menedżer projektu ze strony Kazachstanu R.A. Berdigaliewa utworzyła grupę pracującą nad podstawowymi dokumentami roboczymi projektu. W jej skład weszli przedstawiciele RBP - S.A. Kazancew, N.L. Rożkow, M.E. Szwarcman, BNRK - S.A. Tasybaewa, E.I. Ismailow, E.B. Sapargaliew, Północno-Kazachstanskiej OUBN - inżynier-programista U.P. Kisynow. Do omówienia uczestnikom seminarium-narady przedstawiono następujące dokumenty:
Uczestnicy seminarium-narady przyjęli rezolucję, która zatwierdziła wyżej wymienione dokumenty. Rezolucją także umocowano prawnie Północno-Kazachstańską OUBN jako pierwszą bibliotekę po stronie kazachstańskiej rozpoczynającą eksperyment wykorzystania obecnie dostępnych oraz tworzenia nowych elektronicznych baz danych, a także technologii integrujących zasoby informacyjne oraz przechodzącą do praktycznej realizacji dokumentów utworzonych przez grupę roboczą w trakcie seminarium-narady i jednomyślnie przyjętych przez jej uczestników. Modelowa Północno-Kazachstańska biblioteka elektroniczna w ramach megaprojektu rosyjsko-kazachstańskiego "Eurazjatyckość w XXI wieku. Rosja-Kazachstan: formowanie wspólnej przestrzeni informacyjnej"W celu wykonania zadań projektu w pierwszej dekadzie lutego 2003 roku w Północno-Kazachstańskiej OUBN im. S. Mukanowa zorganizowano specjalny oddział. Jego celem jest: zorganizowanie kolekcji, zapewnienie jej ochrony oraz efektywne wykorzystanie elektronicznych zasobów informacyjnych i udostępnienie bogactwa zasobów biblioteki. Do jego zadań należy: kompletowanie zasobów elektronicznych, rozwój elektronicznego dostarczania dokumentów, ustanowienie "zwrotnego" kontaktu z użytkownikami, wzmocnienie więzi z regionalnymi centrami informacji, edukacji i kultury. Oddział posiada najnowsze komputery zbudowane na bazie procesorów Pentium 4, a także aparaty cyfrowe oraz sprzęt do skanowania i digitalizacji tekstów, pozytywów, materiałów wideo i audio. Personel oddziału tworzą wykwalifikowani specjaliści, w tym programiści i informatycy. Oddział współpracuje ze wszystkimi sekcjami struktury OUBN, z klubem "Kraewed" przy oddziale informacyjno-bibliograficznym, z kazachstańskim centrum katalogowania korporacyjnego BNRK i oddziałem systemów informacyjno-komputerowych RBP. ZakończenieIstnieją losy nierozdzielne, są to losy narodów: rosyjskiego oraz kazachstańskiego. Utworzenie jednej przestrzeni informacyjnej jest zjawiskiem unikalnym, które staje się codziennością. Za podstawę wzięto ideę eurazjatyckości - ideę wspólnoty historycznej. Wybór padł na obwody przygraniczne: Omski i Północno-Kazhachstański, które od dawna łączy współpraca międzybiblioteczna. Utworzenie modelowej Północno-Kazachstańskiej biblioteki elektronicznej w ramach rosyjsko-kazachstańskiego megaprojektu "Eurazjatyckość w XXI wieku. Rosja-Kazachstan: formowanie wspólnej przestrzeni informacyjnej" stało się początkiem procesów integracyjnych w rozwoju sprawy bibliotecznej Rosji i Kazachstanu. Koncepcja międzypaństwowego projektu "Eurazjatyckość w XXI wieku. Rosja-Kazachstan: formowanie wspólnej przestrzeni informacyjnej"Współczesna charakterystyka społeczeństwa w dużym stopniu naznaczona jest takimi cechami jak kultura informacyjno-telekomunikacyjna i socjalna aktywność jednostek tworzących dane społeczność. Celowość realizacji wyżej wymienionego megaprojektu rosyjsko-kazachstańskiego sprowadza się do tego, by za pomocą współczesnych technologii informacyjnych stworzyć modelowy (dla bibliotek krajów-uczestników EurAzES) projekt tworzenia zintegrowanego zasobu o korzeniach historycznych oraz więziach kulturowo-duchowych świadczących o wspólnocie narodów dwóch państw, która wyraża się w pojęciu "EURAZJATYCKOŚĆ". Po pierwsze, pojęcie to jest ogólną podstawą nie tylko zachowania narodowej pamięci historycznej wszystkich ludów zamieszkujących Rosję i Kazachstan, ale i fundamentem dalszego rozwoju ekonomii, kultury, edukacji oraz nauki dwóch państw. Po drugie, podczas tworzenia wspólnej przestrzeni informacyjnej Rosji i Kazachstanu początkowo kształtuje się nie tyle statyczna baza archiwalna elektroniczna, ile zakładane są podstawy ciągle rozwijającej się zintegrowanej biblioteki cyfrowej. Cel utworzenia zintegrowanej biblioteki elektronicznej to zagwarantowanie ogólnodostępności informacji dla obywateli dwóch państw, niezależnie od tego, jaki kraj zamieszkują i na ile są oddaleni od źródła informacji, za sprawą zwiększania połączonego potencjału informacyjnego oraz kulturowego krajów i tworzenia wspólnych zasobów internetowych. Zadania:
Środki:
Podstawowymi zasadami tworzenia wspólnej przestrzeni informacyjnej są:
Struktura zjednoczonej biblioteki elektronicznej:
Tłumaczenie: Ewgenia Oleinikowa, marzec 2005 r. Przypisy[1] "Granica to nie skraj, rubież jakiejś przestrzeni, terytorium geograficznego. To strefa styczności, nałożenia się i starcia przestrzeni, nierzadko wielu". KOROLEW, S.A. Rossijskaja granica kak kraja prostranstw: genezis i tipologia. In Rossija i sowrem. mir. - M., 2002, N2, s. 5. [2] "Eurazjatyckość - integracja kultur i zasobów bibliotecznych". Konferencja narodowa w Uralsku (Republika Kazachstanu). N.L. Rożkow. In Westnik Bibliotecznoj Assemblej Ewrazji 2002, nr 4, s. 77. [3] Okrągły stół "Podstawy współpracy i współdziałania bibliotek Eurazji. Projekt rosyjsko-kazachstański "Spotkanie na granicach"" notatka prasowa. In Bibliotekowedenie. Bibliografija. Knigowedenie. Nac. B-ka Resp. Kazachstan. Red. R.A. Berdigaliewa, W.Z. Galiew, S.A. Tasybaewa. Ałmaty 2003. Wyp. 6: Ewrazijstwo - integracja kultur i zasobów bibliotecznych: materiały meżdunar. konf., 25-27 ijunja 2002, Uralsk. Red. K.T. Kasymżanowa, A. Sagynowa. Ałmaty 2002, s. 265, kaz., rus. [4] Odpowiednik urzędu wojewody lub burmistrza - przyp. tłum. [5] Materiały rossijskogo-kazachstanskogo seminara-soweszczanija "Ewrazijstwo w XXI weke. Wostok-Zapad: elektonnoe sotrudniczestwo bibliotek" [on-line]. [dostęp 14 kwietnia 2005]. Dostępny w World Wide Web: http://www.nklibrary.freenet.kz/.  | |
| | | |
| |||
| | ||