EBIB 
Nr 4/2005 (65), Bibliotekarze na językach. Badania, teorie, wizje
 Poprzedni artykuł Następny artykuł   

 


Katarzyna Gmerek
Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu

Źródła celtyckie w Internecie


Niniejszy szkic poświęcony jest dostępnym w Internecie materiałom użytecznym dla studentów i badaczy zainteresowanych studiami celtyckimi, w szczególności filologią. Mamy tu na myśli język i literaturę w językach narodowych Irlandii, Szkocji, Walii, Bretanii, Kornwalii i Wyspy Man, dawne i współczesne. Dziedzina ta jest dość specyficzna z uwagi na mały zasięg używania tych języków na co dzień, wypartych w dużej mierze przez język angielski i francuski. Z drugiej strony, ponieważ są to języki niewielkich narodów zamieszkałych w centrum Europy Zachodniej, a kultura celtycka zaliczana jest do bogatego dziedzictwa kulturowego kontynentu, istnieją wszelkie podstawy do zachowania tej spuścizny. Nie będzie tu wykładu o historii Celtów ani studiów celtyckich, które to dziedziny stanowią osobne zagadnienia. Nie jest to również poradnik dla osób rozpoczynających naukę języków celtyckich, choć zamieszczone w artykule odnośniki mogą stanowić taką pomoc. Odwołam się do doświadczeń własnych jako pracownika OIN Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu; zainspirowały mnie pierwsze kontakty z nauczycielami i studentami nowo powstałego Zakładu Języków i Literatur Celtyckich w Instytucie Filologii Angielskiej UAM. Osobiste zainteresowania stanowiły w tym przypadku dodatkową zachętę, jednakże nie będąc filologiem celtyckim, tylko polskim, potrzebowałam dodatkowej konsultacji.

Chciałabym podziękować za pomoc celtologom: przede wszystkim prof. Sabine Heinz z UAM, która udostępniła mi przygotowane przez studentów materiały na temat słowników on-line ze swego seminarium poświęconego słownikom walijskim, oraz pozwoliła zajrzeć do swojej publikacji o słownikach walijskich z 2002 roku, a także prof. Piotrowi Stalmaszczykowi z Uniwersytetu Łódzkiego, który cierpliwe odpowiadał na wszystkie moje pytania za pośrednictwem poczty elektronicznej.

Istnieje olbrzymia ilość popularnych stron poświęconych zwłaszcza Irlandii i Szkocji, szczególnie amerykańskich, powstałych na fali popularności muzyki celtyckiej oraz filmów inspirowanych historią i literaturą Celtów, jak Waleczne Serce czy Król Artur. Jednocześnie "klimaty celtyckie" od dawna zawłaszczone zostały przez kultury najeźdźcze. I tak "materia bretońska" kojarzona jest z domeną starofrancuską, zaś legendy arturiańskie, de facto nawiązujące do czasów walk celtyckich Brytów z najeźdźcami saskimi, z anglosaską. Odrębnym aspektem problemu jest istnienie literatury narodowej krajów celtyckich w językach angielskim i francuskim. Ich bogactwo i zasięg międzynarodowy przyćmiewa bynajmniej nie martwą współczesną literaturę w językach pierwotnych. Starając się patrzeć na sprawę optymistycznie, mówi się niekiedy, że współcześni Celtowie, jako społeczeństwo przynajmniej w teorii dwujęzyczne, jest w sytuacji uprzywilejowanej. Z drugiej strony, mała liczba osób używających języków na co dzień napawać może niepokojem o przyszłość; niewielka liczba tłumaczeń dostępnych poza krajem pochodzenia stanowi zaś barierę dla obcych, którzy chcieliby poznać autentyczną współczesną kulturę celtycką. Odrębnym zagadnieniem jest tu pewna elitarność filologii celtyckiej oraz specyfika niektórych kierunków badań językoznawczych. Są wąskie dziedziny nauki, których adepci stanowią tak szczupłe grono, iż mogą znać się nawzajem i być na bieżąco, jeśli chodzi o najnowszy stan badań, dzięki konferencjom, spotkaniom i korespondencji. Jednakże żaden nowoczesny uczony nie ograniczy się wyłącznie do tego rodzaju kontaktów, ponadto zainteresowania naukowe i dydaktyczne pracowników nauki ewoluują w czasie. Bibliotekarz zaś nie tylko powinien być na tę ewolucję przygotowany, lecz przygotowany także do zaproponowania nowych źródeł informacji.

Bazy danych komercyjne

Jednym z najbardziej wartościowych źródeł dla filologów jest bibliografia MLA (Modern Language International Bibliography)[1] gromadząca materiały z dziedziny literaturoznawstwa i językoznawstwa, a także folkloru, w wersji elektronicznej od 1963 roku. Zawiera ona spisy treści niektórych czasopism celtologicznych (m.in. Journal of Celtic Linguistics, Journal of Celtic Language Learning, Studia Celtica Uppsaliensia, Éigse). W połączeniu z bazami pełnotekstowymi, na przykład Academic Search Premier na platformie EBSCO[2] dostępnej w polskich ośrodkach uniwersyteckich, staje się indeksem dostępnych on-line artykułów dla wszystkich filologów, z zachowaniem odpowiednich proporcji między językami bardziej i mniej rozpowszechnionymi czy popularnymi. Nawet gdy nie uzyskamy tekstu artykułu, możemy znaleźć bibliografię. Problemem dla osób nieznających języków celtyckich może być brak abstraktów w MLA; bibliotekarz poszukujący materiałów dla naukowca też może odczuwać trudności, mając do czynienia z tytułem artykułu w języku irlandzkim bądź walijskim bez objaśnienia, o co chodzi. Należy zauważyć tu poważniejsze jeszcze ograniczenie, nieodbiegające charakterem od podobnych problemów z innymi bazami: dla humanistów limit czasowy większości z nich jest nazbyt ograniczony. Lukę ową przynajmniej częściowo starali się zapełnić twórcy biblioteki wirtualnej CELT i projektu LOCUS posadowionych na serwerze uniwersytetu w Cork (Irlandia), o czym będzie mowa poniżej. Tu tylko wspomnimy, że zamieścili oni na swojej stronie spisy treści kilku współczesnych i dawnych czasopism, w tym spis pierwszych pięćdziesięciu woluminów słynnego Zeitschrift für Celtische Philologie[3]. Inną znaną bibliografią językoznawczą on-line jest LLBA (Language and Linguistics Behaviour Abstracts)[4], zawierająca dane od 1973 roku. W odróżnieniu od MLA zawiera ona dość długie abstrakty w języku angielskim, jednakże obejmuje tylko literaturę językoznawczą, nie zaś literaturoznawczą. Trzecia baza językoznawcza w obecnej subskrypcji UAM to Lingustics Abstracts Online Blackwell Publishing; jest ona skromniejsza od dwu poprzednich i obejmuje tylko jeden tytuł "celtologiczny" znany też MLA. Naturalnie artykuły z dziedziny, która nas tu interesuje, mogą pojawiać się sporadycznie także w innych czasopismach.

Jeśli idzie o bazy bibliograficzno-pełnotekstowe testowane niegdyś przez czytelników Biblioteki Uniwersyteckiej, lecz niekupowane, najciekawszą mogłaby się wydawać PCI Index[5]. Indeks czasopism przede wszystkim anglojęzycznych, ale nie tylko, sięgający czasowo dość głęboko; według twórców bazy aż 200 lat, co naturalnie odpowiada prawdzie tylko w niektórych przypadkach. Pośród ponad 4500 tytułów indeksowanych przez PCI jest kilkadziesiąt czasopism z Irlandii, Szkocji, Walii, Stanów Zjednoczonych, Francji, Niemiec i Hiszpanii, zajmujących się czy to filologią, czy to etnologią, historią i archeologią celtycką. Po bliższym wejrzeniu w spis tytułów i ich zakres czasowy okazuje się, że bibliografia nie jest w każdym przypadku kompletna. Na przykład irlandzki półrocznik Béaloideas (Folklor), poświęcony folklorowi i etnologii, objęty jest indeksem od 1927 do 1990 roku, a Zeitschrift für Celtische Philologie obejmuje jedynie lata 1896-1960. Z punktu widzenia zainteresowanego naukowca prawdopodobnie trudno to zrozumieć (czy nie chodziło wydawcy o możność pochwalenia się jak największą ilością tytułów, nawet kosztem kompletności), należy mieć jednak nadzieję, że baza będzie w przyszłości wzbogacana. Co więcej, niestety, obfitość informacji bibliograficznej jak dotąd nie znajduje odzwierciedlenia w pełnych tekstach uzupełniającej Index PCI bazy PCI Full Text. Tu znajdziemy pełne teksty jedynie dwóch szkockich czasopism, nie ma zaś w wersji pełnej ani Zeitschrift für Celtische Philologie, ani Etudes Irlandaises czy Revue Celtique, ani żadnego czasopisma irlandzkiego czy walijskiego, pomimo że indeksowanych jest wiele ważnych. Można wymienić np. Cork Historical and Archaeological Society Journal, Royal Irish Academy Proceedings (Archaeology, Celtic Studies, History, Linguistics and Literature), Honest Ulsterman, Hermathena, a z walijskich np. Board of Celtic Studies Bulletin, Llên Cymru (Literatura Walijska).

Można jeszcze wspomnieć o innych bazach firmy ProQuest oraz Literature Resource Center firmy Thomson Gale, jednakże zanadto zbliżylibyśmy się tu do wyliczania wszystkich dostępnych on-line baz zawierających materiały z dziedziny filologii angielskiej, o co w niniejszym szkicu nie chodzi. Nie wszystkie czasopisma z dziedziny studiów celtyckich istnieją w wersji elektronicznej. Jeśli idzie o czasopisma elektroniczne, sytuacja nie jest najlepsza ze względu na pewną elitarność przedmiotu, aczkolwiek dynamika rozwoju źródeł elektronicznych może spowodować szybkie zmiany w bliskiej przyszłości. Wydziały filologii celtyckiej prawdopodobnie nie unikną indywidualnych zakupów czasopism, poza zwykłymi drogami zakupu i konsorcjami, które zwykle oferują tylko tytuły najczęściej zamawiane.

Omawiane tytuły naturalnie nie stanowią kompletnego obrazu bogatego i dynamicznego rynku baz danych i elektronicznych czasopism. Na ich przykładzie jednak widać charakterystyczne problemy związane z poszukiwaniem w tego rodzaju źródłach bibliografii i artykułów z dziedziny studiów celtyckich. Ze względu na olbrzymią potencjalną liczbę odbiorców ze Stanów Zjednoczonych i całego świata, wydawcy baz koncentrują się na materiale anglojęzycznym i dotyczącym literatury i językoznawstwa angielskiego. Filologia celtycka zyskuje tu i traci zarazem. Z jednej strony bowiem przede wszystkim tematyka irlandzka należy do modnych kierunków badań, co może powodować zwiększenie liczby opisów bibliograficznych i artykułów na ten temat. Z drugiej strony, kiedy opuszczamy region tematów popularnych, jak literatury krajów celtyckich po angielsku czy folklor, gwałtownie maleją szanse na znalezienie informacji o bieżących publikacjach, nie mówiąc już o dawniejszych. Wyjątkiem są naturalnie artykuły językoznawcze publikowane w liczących się na świecie czasopismach lingwistycznych, ale badacz mógłby pragnąć dostępu także do innej literatury.

Bazy danych i strony darmowe

1. Słowniki języków celtyckich on-line

Istnieje dość dużo słowników i (raczej mniej niż bardziej) kompletnych kursów czy gramatyk on-line. Jeśli idzie o słowniki, zaczynają się one od skromnych zbiorów kilkudziesięciu do kilkuset słówek zebranych przez entuzjastów, a kończą na przedsięwzięciach imponujących. Do tych pierwszych zaliczyć trzeba mały słowniczek angielsko-kornwalijski na stronie Kowethas an Yeth Kernewek/Cornish Language Fellowship: http://www.cornish-language.org/english/Dictionary.asp. Nie jest to żadna pomoc dla osób uczących się języka, a wyłącznie ciekawostka. Przedsięwzięciem na dużą skalę za to można nazwać publikację on-line najstarszego słownika bretońskiego, dokładnie bretońsko-francusko-łacińskiego ks. Jehana Lagadec Catholicon (wydanie z 1499): http://www.catholicon.net/index.html - słownik można przeglądać on-line lub ściągnąć w formacie pdf (ok. 20 MB). Podobnie pierwszą ligę w świecie słowników on-line reprezentuje skrócona wersja Geiriadur Prifysgol Cymru (Słownik Uniwersytetu Walijskiego), słownika historycznego języka walijskiego, odpowiadającego charakterem Oxford English Dictionary. W 2002 roku, po 82 latach prac nad monumentalnym słownikiem, ukazał się drukiem ostatni tom wydania pierwszego. Istnieją plany publikacji słownika w całości na płycie oraz on-line. Na razie miłośnicy języka walijskiego mogą ściągnąć skróconą wersję pierwszej edycji słownika w pliku pdf (18 MB) - zawiera wszystkie hasła, około 85 tysięcy, i ich odpowiedniki angielskie, bez cytatów i przykładów) http://www.aber.ac.uk/~gpcwww/gpc_pdfs.htm. Ze względu na ochronę praw autorskich plik pdf został pozbawiony możliwości kopiowania haseł i drukowania.

Geiriadur
Rys. 1. Słownik walijsko-angielsko-walijski University of Wales, Lampeter http://www.geiriadur.net/.

Dobrą stroną informacyjną zawierającą odnośniki do słowników, leksykonów i innych materiałów językowych walijskich on-line jest Gwybodiadur: A Welsh Informatory Harry’ego Campbella (http://gwybodiadur.worldonline.co.uk/dicts2.htm). Kurs języka walijskiego dla początkujących, z elementami gramatyki i leksykonem on-line opracował Mark H. Nodine http://www.cs.cf.ac.uk/fun/welsh/. W doświadczeniach autorki, która nie zna języka walijskiego, sprawdził się dysponujący bogactwem możliwości słownik walijsko-angielski na stronie University of Wales, Lampeter http://www.geiriadur.net/ (ok. 250 000 słów, aktualizacja tygodniowa, wiele haseł ma objaśnienia gramatyczne i nagranie wymowy).

Catholicon
Rys. 2. Catholicon - słownik bretońsko-francusko-łaciński z XV w. http://www.catholicon.net/.

Jeśli idzie o języki goidelskie, godna uwagi jest strona Gaelic Languages Info http://www.ceantar.org/. Na stronie znaleźć można między innymi linki do słowników on-line (irlandzki, gaelicki szkocki, mański) oraz multiwyszukiwarkę w kilku słownikach równocześnie: http://www.ceantar.org/Dicts/search.html. W grę wchodzą dwa starsze słowniki języka gaelicko-szkockiego: An Etymological Dictionary of the Gaelic Language MacBaina, wyd. Gairm Publications, 1982, The School Gaelic Dictionary MacFarlane’a, Stirling, 1912 oraz komputerowy leksykon języka irlandzkiego. Linki do słowników języka mańskiego zawiera strona informacyjna poświęcona temu językowi: http://www.gaelg.iofm.net/DICTIONARY/DICTIONARIES.html. Największy prawdopodobnie słownik angielsko-irlandzki on-line z wyszukiwarką znajduje się na stronie http://www.englishirishdictionary.com/. Ze słowników specjalistycznych języków goidelskich można wymienić profesjonalnie wykonaną elektroniczną wersję Onomasticon Edmunda Hogana[6] ze strony Documents of Ireland http://minerva.ucc.ie:6336/dynaweb/.

Na stronie Parlamentu Szkockiego znajduje się słownik terminologii parlamentarnej w języku gaelicko-szkockim: http://www.scotland.gov.uk/dictionary/_bin/showresults.asp. Jest to inicjatywa zmierzająca do wprowadzenia nowoczesnej terminologii z dziedziny polityki do języka, którym mówi obecnie około 65 tys. osób. Zazwyczaj aktualne adresy słowników języków gaelickich oraz słowniki posadowione na stronie znaleźć można też na serwerze Sabhal Mor Ostaig - gaelickojęzycznego koledżu w Sleat, na szkockiej wyspie Skye: http://www.smo.uhi.ac.uk/gaeilge/foclora/. Strona Sabhal Mor Ostaig stanowi niezwykle bogaty i dynamicznie rozwijający się portal poświęcony językom goidelskim; zawartość tak obfita wymagałaby właściwie osobnego artykułu. Trzeba jednak zauważyć ostrzeżenie autorów, iż nie wszystkie strony mają odpowiednik angielski lub opisy. Zainteresowania SMO wychodzą nawet poza świat celtycki, w kierunku badań nad językami mniejszościowymi w Europie.

Niestety, niewiele ze słowników on-line zawiera informacje tak cenne dla uczących się, jak transkrypcja fonetyczna czy styl (oficjalny czy potoczny), śladowe choćby elementy gramatyki (a przecież mamy tu do czynienia z językami o wyrafinowanej fleksji), nie mówiąc już o przykładach zastosowania. Są to słowniki referencyjne. Innym problemem jest niepewność źródeł on-line. Pisząca te słowa miała okazję dokonać porównania adresów słowników celtyckich dostępnych pod koniec 2002 roku i dwa lata później. Lista pochodziła z wydanej drukiem pracy habilitacyjnej Sabine Heinz poświęconej słownikom języka walijskiego, zawierała jednak także linki do słowników innych języków[7]. Z 48 słowników on-line (wszystkich języków celtyckich), które działały pod koniec 2001 roku (dokładnie: ostatni dostęp 20.10.2001) do lutego 2005 roku, pozostało 28 (niektóre jedynie zmieniły adres). Naturalnie w międzyczasie pojawiły się inne słowniki on-line. Wyniki porównania nie zaskoczą internautów, wiedzących, jak szybko adresy ulegają zmianie. Jednakże w przypadku źródła informacji tak pracochłonnego do wykonania i tak cennego dla użytkowników jak słowniki, chciałoby się, aby przynajmniej one nie podlegały tym samym prawom, co reszta Sieci...

2. Bibliografie

Z powodów ekonomicznych nie należy spodziewać się darmowych bibliografii pretendujących do kompletności i aktualności, jednakże można znaleźć wiele ciekawych i poważnych źródeł informacji częściowo zastępujących bazy czy drukowane bibliografie, do czego polscy bibliotekarze na razie nie mają dostępu.

EIRData
Rys. 3. EIRData - portal bibliograficzno-biograficzny dla badaczy literatury i historii Irlandii http://www.pgil-eirdata.org/.

Godną polecenia, dla badaczy zajmujących się Irlandią, zarówno literaturą w obu językach, jak i historią, jest irlandzka baza on-line PGILEIRData, będąca wspólnym przedsięwzięciem Biblioteki Księżnej Grace z Monako oraz Uniwersytetu Ulsterskiego: http://www.pgil-eirdata.org/. Nazwa jest skrótem od Princess Grace Irish Library Electronic Irish Records Dataset. Baza pomyślana z rozmachem jako irlandzkie darmowe źródło bio-bibiograficzne, pojawiła się w 2000 roku firmowana przez panią prezydent Irlandii oraz księcia Monako. Co często bywa udziałem podobnych przedsięwzięć, regularny dopływ potrzebnych funduszy skończył się, gdy po kilku latach z ambitnego, nowego projektu naukowego EIRData stała się "zwykłą" bibliografią on-line. Jak wynika ze szczegółowych sprawozdań na stronie, dyrektor projektu dr Bruce Stewart okresowo bywa jedyną osobą koordynującą przedsięwzięcie i dokładającą do niego z własnych środków. Nieregularnie napływające zasoby finansowe są przyczyną pewnych luk i niedociągnięć bazy, jednakże nie możemy zapominać, iż jest to źródło darmowe o unikalnej zawartości. Baza zawiera następujące moduły: A-Z Datasets, Bibliography, Library, Bulletin, Gazette, Gateway, Archive. Biografie osób związanych w jakiś sposób z Irlandią znajdują się w sekcji A-Z Datasets; hasła są różnej długości, od bardzo krótkich do rozbudowanych o cytaty z dzieł omawianych postaci, cytaty na ich temat oraz bibliografię przedmiotową. Sekcja Bibliography zawiera bibliografie irlandzkie, np. Select Annual Bibliography 1996-2004 i Full Publication Record (Books Ireland), na razie tylko 1990-2002 ale wiadomo, że przygotowywane są starsze roczniki (Books Ireland jest publikacją komercyjną uwzględniającą wszystkie druki irlandzkie, odpowiednik brytyjskiej Books in Print). Dla naukowców badających literaturę i języki celtyckie szczególnie ważna może być sekcja Irish Studies Journals zawierająca spisy treści czasopism. Sekcja Topical Bibliographies nie była, niestety, rozwijana od 2000 roku, można mieć tylko nadzieję, że upór i konsekwencja dr Stewarta przyniesie rezultaty w postaci zapewnienia projektowi należytego oparcia finansowego.

Strony irlandzkiego uniwersytetu w Cork są w chwili obecnej prawdopodobnie najbogatszym źródłem zarówno bibliografii, jak i tekstów z dziedziny studiów irlandzkich i celtyckich. Mowa tu o projekcie CELT (Corpus of Electronic Texts), który oprócz tekstów on-line zawiera także bibliografię (patrz: http://www.ucc.ie/celt/links.html). Znajdziemy tu spisy zawartości kilkunastu aktywnych i zamkniętych już tytułów czasopism celtologicznych poświęconych nie tylko Irlandii; między innymi Revue Celtique, Dinnseanchas, Cambrian Medieval Celtic Studies (wcześniej: Cambridge Medieval Celtic Studies). Autorzy umieścili też bibliografię bibliografii, link do bibliografii Celtic Studies Association of North America oraz dorobek kilku znanych celtologów z zastrzeżeniem, iż nie jest to bibliografia kompletna.

Llyfrgell Genedlaethol Cymru/The National Library of Wales (Biblioteka Narodowa Walii) oferuje na swojej stronie http://www.llgc.org.uk/cronfa/index_s.htm darmowe źródła elektroniczne, wśród których jest także bibliografia walijska (zarówno dawna, jak i współczesna), katalog materiałów niepublikowanych od 1999 roku (tu prace naukowe) i indeks niepublikowanej poezji walijskiej sprzed 1830 roku. Scottish Bibliographies Online na stronie National Library of Scotland (Szkockiej Biblioteki Narodowej): http://sbo.nls.uk/ zawierają bibliografię współczesną od 1976 roku oraz bibliografię literatury gaelicko-szkockiej dawnej i dzisiejszej; jednak na razie nie są one kompletne. Nie są to oczywiście jedyne źródła elektroniczne na stronie biblioteki. Projekt Bibliographie de Bretagne rozwijany przez Association Bibliographie de Bretagne w Quimper zawiera bibliografię książek bretońskich tworzoną od 1992 roku; należy mieć nadzieję, że projekt rozwinie się dalej, pomimo braku powiązania z własną instytucją państwową czy biblioteką narodową, co niemożliwe byłoby w przypadku kraju pozbawionego autonomii na skalę szkocką czy nawet walijską. Poszukiwanie książek bretońskich rozpocząć możemy od wizyty na stronie http://www.bibliobretagne.com/Appli/Recherche/RechercheSimple.asp.

3. Teksty literackie

Istnieje wiele stron "celtyckich", ale tylko niektóre z nich zawierają materiały interesujące dla filologów. Z uwagi na prawa autorskie materiały, jakie znajdziemy, będą głównie dotyczyły literatury dawnej i starszych opracowań. Serwis EIRData zmuszony został do zdjęcia z serwera niektórych tekstów współczesnych autorów irlandzkich ze względu na uwarunkowania prawne. Zawężenie internetowych źródeł tekstów i opracowań literackich do rzeczy starszych ogranicza nieco ich przydatność, ale tak samo jest w przypadku wszystkich filologii. W wypadku literatur celtyckich nie należy zapominać, że literatura dawna cieszyć się może tradycyjnie większym zainteresowaniem niż nowa. Istnieją strony "literackie" mało naukowe, obliczone jedynie na zainteresowanie internautów tematyką celtycką czy korzeniami europejskimi. Na przykład portal Electric Scotland ma sekcję literacką, http://www.electricscotland.com/history/literat/INDEX.HTM, zamieszczone są tam tylko pojedyncze utwory w języku gaelicko-szkockim. Pozytywnym wyjątkiem jest inicjatywa Noela Fahey, który zdecydował się udostępnić wszystkim swoje tłumaczenie z komentarzami sławnego satyrycznego poematu irlandzkiego z XVIII w. Briana Merrimana Cuirt an Mheán Oíche (The Midnight Court; Sąd o północy) - http://www.showhouse.com/intro.html. Wspomniana wyżej strona CELT dostarcza jednak chyba najwięcej materiałów irlandzkich. Na stronie http://www.ucc.ie/celt/publishd.html znajduje się lista tekstów, przeważnie w trzech formatach: html, txt i sgml. Lista tłumaczeń na angielski znajduje się pod adresem http://www.ucc.ie/celt/transpage.html. W skład tej ostatniej wchodzą np. dziewiętnasto- i dwudziestowieczne edycje tekstów źródłowych, tłumaczone i zredagowane przez uczonych tej miary, co Kuno Meyer, Whitley Stokes czy bardziej współczesny Gearóid Mac Niocaill. Tłumaczenia owe, nawet dziewiętnastowieczne, do dziś mają wartość filologiczną.

ISOS
Rys. 4. Irish Scripts Online - średniowieczne rękopisy irlandzkie http://www.isos.dias.ie/english/.

Dla badaczy tekstów średniowiecznych udostępnia się w sieci obrazy zeskanowanych rękopisów w wysokiej rozdzielczości, jednakże jeżeli takie materiały pojawią się on-line, ich udostępnianie jest ograniczone. Jako przykład mogą posłużyć dwa obfite źródła średniowiecznych rękopisów: irlandzka strona Irish Scripts Online (http://www.isos.dias.ie/english/index.html), zawierająca skany z wielu bibliotek, oraz angielska Early Manuscripts at Oxford University, gdzie np. w bibliotece Jesus College przechowywane są cenne rękopisy walijskie, m.in. Czerwona Księga z Hergest z XIV w.

ISOS wymaga, aby przed uzyskaniem hasła dostępu do obrazów w wyższej rozdzielczości badacz wypełnił formularz zamieszczony na stronie i przesłał go (zwykłą!) pocztą do Irlandii. Jest to możliwe wyłącznie dla celów naukowych i nie wolno udostępniać plików innym osobom ani publikować bez zezwolenia. Dla przeciętnego internauty wystarczą całkiem dobrej jakości obrazki w niższej rozdzielczości. Ponieważ ich też nie można publikować, umieszczamy tu jedynie link do strony zawierającej pierwsze 10 stron Stowe Missal (mszał irlandzkizVIII/IXw.n.e.): http://www.isos.dias.ie/libraries/RIA/RIA_MS_D_ii_3/tables/2.html.

Biblioteka Jesus College w Oxfordzie nie wymaga rejestracji przy pomocy hasła, obrazy z walijskich ksiąg są od razu dostępne w rozdzielczości 600 dpi. Mowa jest jednak o identycznych ograniczeniach: tylko do własnych (private) potrzeb i badań, tylko jedna kopia, wolno pokazywać obrazki w czasie wykładu, lecz nie wolno ich kopiować ze swego komputera innej osobie. Tu: Czerwona Księga z Hergest, XIV/XV w., zawierająca najsławniejsze walijskie opowieści historyczne i mitologiczne (cykl Mabinogion), poezje, romanse itd.: http://image.ox.ac.uk/show?collection=jesus&manuscript=ms111. Narodowa Biblioteka Walii (patrz: http://www.llgc.org.uk/drych/drych_s004.htm) wymaga "jedynie", aby przed publikacją obrazów w jakiejkolwiek formie uzyskać zgodę dyrektora tej instytucji.

Pisząca te słowa, czytając powyższe objaśnienia, mające słusznie chronić cenną własność intelektualną bibliotek, nawiedzona została wizją św. Columcille, irlandzkiego misjonarza i opata klasztoru na wyspie Iona z VI w. n.e. Według legendy święty w młodości wdał się w spór militarny po tym, jak król rozkazał mu oddać nielegalnie sporządzoną kopię psałterza konkurencyjnemu klasztorowi. Inkryminowany manuskrypt, a przynajmniej legenda mówi, że to ten, do dziś przechowywany jest w zbiorach biblioteki Irlandzkiej Akademii Królewskiej (Royal Irish Academy) jako RIA MS.12R33, ale z powodów znanych RIA nie jest udostępniany on-line...

Czytelnik tego artykułu sam może ocenić przydatność źródeł internetowych dla potrzeb studentów i badaczy zajmujących się studiami celtyckimi. Wydaje się, iż mogą być one czasami pomocne - nawet źródła darmowe - ze względu na bardzo małą dostępność materiałów drukowanych z tej dziedziny czy manuskryptów w bibliotekach polskich.

 

Wiadomość z ostatniej chwili: tuż przed ukazaniem się bieżącego numeru Biuletynu EBIB baza EIRData stała się czasowo niedostępna. Twórcy bazy zdecydowali, że w przyszłości będzie udostępniana na hasło dla użytkowników, którzy zarejestrują się w systemie podając swoje dane personalne oraz zaakceptują warunki korzystania z niej (ochrona praw autorskich). Na razie nie było mowy o opłatach. Zainteresowani mogą już teraz rejestrować się na stronie, po czym pozostanie im tylko oczekiwanie na e-maila powiadamiającego o ponownym otwarciu bazy. Niżej podpisanej, dla której badań naukowych baza jest wielce przydatna, nie pozostaje nic innego jak czekać.

Przypisy

[1] M[odern]L[anguages]A[ssociacion] International Bibliography [on-line]. New York, NY: Modern Languages Association [dostęp 25 lutego 2005]. Dostępny w World Wide Web: http://www.mla.org/bibliography.

[2] [Ebsco] Bibliographic & Full Text Databases [on-line]. [Birmingham]: AL: Ebsco Information Services [dostęp 25 lutego 2005]. Title Lists January/February 2005. Dostępny w World Wide Web: http://www.epnet.com/titlelists.asp.

[3] Table of Contents of Journals and Other Sources. In The Locus Project [on-line]. Cork: University College Cork, 2005 [dostęp 25 lutego 2005]. Dostępny w World Wide Web: http://www.ucc.ie/locus/journals.html.

[4] CSA Linguistics & Language Behavior Abstracts. In Cambridge Scientific Abstracts [on-line]. Bethesda, Maryland: Cambridge Scientific Abstracts, 2005 [dostęp 25 lutego 2005]. Dostępny w World Wide Web: http://www.csa.com/factsheets/llba-set-c.php.

[5] ProQuest Information and Learning [on-line]. Cambridge: ProQuest Information & Learning. Information on titles included in P[eriodical] C[ontents] I[ndex], PCI Full Text (& PCIFT Collections) and PCI Espanol. Updated 3rd December 2004 [dostęp 25 lutego 2005]. Dostępny w World Wide Web: http://pcift.chadwyck.co.uk/public/.

[6] HOGAN, E., S.J. Onomasticon Goedelicum: locorum et tribuum Hiberniae et Scotiae: an index, with identifications, to the Gaelic names of places and tribe. Dublin 1910.

[7] HEINZ, S. Welsh dictionaries in the twentieth century : a critical analysis. München 2002, s. 519-520.

 Początek strony



Źródła celtyckie w Internecie / Katarzyna Gmerek// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 4/2005 (65) kwiecień. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2005. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2005/65/gmerek.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187