Nr 10/2004 (61), Regionalna współpraca bibliotek. Artykuł
| | Nr 10/2004 (61), Regionalna współpraca bibliotek. Artykuł |
|
 | | | |
Mirosława Różycka
| |||
| | ||
| Nadrzędnym celem wszystkich bibliotek jest zaspokajanie potrzeb użytkowników, dostarczanie poszukiwanej literatury i informacji oraz zapewnienie satysfakcji z usług przez nie oferowanych. Biblioteki naukowe dodatkowo wykonują zadania naukowe i dydaktyczne, zgodne ze strategią rozwoju macierzystej uczelni. Aby zapewnić odpowiednią jakość, biblioteki wdrażają nowe systemy zarządzania zbiorami oraz oceny swojej działalności, wspierając je nowoczesnymi rozwiązaniami technicznymi i technologicznymi. Muszą reagować na nowe impulsy, nowe potrzeby i wymagania, ściśle powiązane z technologią elektroniczną. Werdykt o tym, czy biblioteka jest dobra czy zła, czy świadczone przez nią usługi odpowiadają światowym standardom, wydać może tylko czytelnik - użytkownik - klient. Miarą jego oceny będzie fakt otrzymania informacji i usług w stopniu zgodnym z jego oczekiwaniami. Zapotrzebowanie na szybką, ogólnie dostępną informację zacieśnia współpracę między bibliotekami. Wdrażane są zintegrowane systemy biblioteczne, powstają konsorcja biblioteczne, tworzy się uniwersalne bazy danych. Biblioteki uczestniczą w kulturowym i zarazem technologiczno-cywilizacyjnym procesie zmian. Biblioteki (jak dotąd przy nikłym wsparciu rządowym) starają się zrobić "COŚ", aby młode pokolenie Polaków mogło korzystać z dobrodziejstw powszechnej edukacji. Aby ułatwić dostęp do zasobów informacyjnych, zgromadzonych w bibliotekach Szczecina, zbudowano Miejską Sieć Komputerową dla środowiska szczecińskiego. W 1993 roku biblioteki naukowe Szczecina: Politechniki Szczecińskiej (PS), Uniwersytetu Szczecińskiego (US), Wyższej Szkoły Morskiej (WSM), Pomorskiej Akademii Medycznej (PAM) oraz Akademii Rolniczej (AR) wystąpiły wspólnie z wnioskiem o grant w ramach projektu Tempus Jep+ na dokończenie budowy tej sieci, w celu połączenia i udostępniania istniejących już wówczas baz katalogowych poszczególnych bibliotek. Niestety, wniosek rozpatrzono negatywnie. Mimo to budowę ukończono i obecnie dostęp do MSK mają nie tylko studenci i uczniowie, ale też ludzie biznesu, administracji i gospodarki lokalnej. Biblioteki akademickie, wraz z funkcjonującymi w ramach ich struktur ośrodkami informacji naukowej, są doskonałymi bankami informacji dla środowiska naukowo-dydaktycznego oraz rozwijającego się przemysłu i biznesu. Intensyfikacja prac związanych z komputeryzacją bibliotek środowiska szczecińskiego przypadła na okres ostatnich dziesięciu lat. W tym czasie biblioteki zaczęły instalować u siebie elektroniczne systemy biblioteczne. W 1993 roku Biblioteka Politechniki Szczecińskiej zakupiła polski system biblioteczny SOWA, który został również wdrożony w bibliotekach Pomorskiej Akademii Medycznej i Wyższej Szkoły Morskiej. Biblioteka Uniwersytetu Szczecińskiego zdecydowała się na własny system biblioteczny o nazwie BIBLIO-INFO, który tworzył na jej zamówienie informatyk w ścisłej współpracy z pracownikami biblioteki. System zaczął działać w Bibliotece Głównej US na początku 1993 roku. Natomiast Akademia Rolnicza od początku zdecydowała się na pracę w programie ISIS i pozostała przy nim do dziś. Dalsze lata to żmudna, indywidualna praca bibliotek nad wdrażaniem posiadanych już systemów bibliotecznych. Jednak coraz częściej odzywały się głosy o konieczności zakupu jednego wspólnego dla środowiska zintegrowanego systemu bibliotecznego. W celu znalezienia optymalnego rozwiązania nie tylko analizowano szczegółowo poszczególne oferty, ale również organizowano pokazy demonstrujące zalety systemów. W pokazach tych uczestniczyli bibliotekarze wszystkich bibliotek naukowych Szczecina. Analizowano następujące programy: VTLS, Horizon, Prolib, Aleph 500, Tinlib. W wyniku długiego i żmudnego postępowania wybrano ostatecznie program Aleph 500 firmy ExLibris. W listopadzie 1997 roku Kolegium Rektorów Szkół Wyższych Szczecina - wraz z dyrektorem Książnicy Pomorskiej - zwróciło się z prośbą do Polskiej Fundacji Upowszechniania Nauki o dofinansowanie projektu "Środowiskowy system automatycznej obsługi bibliotek naukowych Szczecina udostępniający zbiory katalogowe w sieciach MAN i WAN". Niestety, w 1998 roku otrzymano odpowiedź odmowną. Nie zraziło to jednak bibliotek do projektu utworzenia wspólnego systemu działającego na rzecz całego środowiska naukowego Szczecina. Biblioteka Główna Politechniki Szczecińskiej zdecydowała się na samodzielny zakup systemu Aleph 500 w wersji ograniczonej (oczywiście ze względów finansowych). W tym samym 1998 roku grupa, złożona już tylko z czterech bibliotek naukowych (PS, US, PAM, WSM), złożyła wniosek do KBN o dofinansowanie zakupu systemu Aleph, jednak i tym razem bez rezultatu. Następny rok - 1999 - zapoczątkował okres intensyfikacji współpracy środowiska szczecińskiego. Właśnie wtedy grupa czterech wyżej wymienionych bibliotek zawiązała formalne porozumienie, tworząc Szczeciński Zespół Biblioteczny, w skrócie SZB. W skład zespołu weszły biblioteki założycielskie: Politechniki Szczecińskiej, Pomorskiej Akademii Medycznej, Uniwersytetu Szczecińskiego, Wyższej Szkoły Morskiej. Zgodnie z zawartym porozumieniem, zagwarantowano możliwość przystąpienia do SZB również innym jednostkom, akceptującym jego cele, obowiązujące formy i zasady działania. Celem SZB jest podejmowanie wspólnych działań na rzecz stworzenia możliwie najlepszych warunków dostępu do wiedzy i informacji dla środowiska Szczecina. Chodziło między innymi o wspólny zakup oprogramowania bibliotecznego Aleph w celu integracji istniejących baz katalogowych bibliotek - członków zespołu i udostępnianie ich w sieciach. W lipcu 1999 roku grupa bibliotek założycielskich SZB wystąpiła do Fundacji Batorego o dofinansowanie projektu "Modernizacja, integracja i rozbudowa systemów gromadzenia i udostępniania informacji w sieciach Intranet i Internet bibliotek szczecińskich szkół wyższych, tworzących Szczeciński Zespół Biblioteczny". Tym razem wniosek został rozpatrzony pozytywnie i biblioteki otrzymały grant na zakup i wdrożenie systemu bibliotecznego Aleph. Mimo wielu przeszkód natury finansowej, na zakup oprogramowania oprócz Biblioteki Politechniki Szczecińskiej, która to już wcześniej zdecydowała się na ten krok, zdecydowała się również Biblioteka Pomorskiej Akademii Medycznej i Biblioteka Uniwersytetu Szczecińskiego. Natomiast Biblioteka WSM musiała wycofać się z projektu ze względów finansowych. Otrzymane z Fundacji Batorego środki zostały podzielone pomiędzy trzy ośrodki akademickie, proporcjonalnie do wyłożonych wcześniej środków własnych na komputeryzację systemów bibliotecznych. Obecnie biblioteki Szczecina (PS,P AM, US, Książnica Pomorska) pracują w systemie ALEPH, jednak każda z nich jest na innym etapie wdrażania systemu. Z uwagi na zróżnicowanie i wielkość zbiorów oraz specyfikę macierzystej uczelni, biblioteki ustaliły własne priorytety, decydujące o kolejności wdrażania poszczególnych modułów systemu. Współpraca bibliotek naukowych naszego środowiska nie zakończyła się z momentem uzyskania grantu na zakup i wdrażanie systemu Aleph, ale była i jest kontynuowana obecnie. W lipcu 2004 r. odbyło się spotkanie dyrektorów bibliotek naukowych Szczecina. Na spotkaniu tym wszyscy obecni potwierdzili konieczność kontynuacji współpracy i jej rozwijania. Uzgodniono między innymi wolę wydawania wspólnego lokalnego wydawnictwa elektronicznego bibliotekarzy Szczecina. Współtwórcami będą biblioteki Uniwersytetu Szczecińskiego, Politechniki Szczecińskiej, Akademii Morskiej, Pomorskiej Akademii Medycznej i Akademii Rolniczej. Biuletyn będzie ukazywał się on-line raz w miesiącu, a naszym celem będzie wydanie Rocznika Bibliotek Szczecińskich w wersji drukowanej. Ta forma współpracy wydaje się bardzo potrzebna i cenna, ponieważ umożliwi stały kontakt między bibliotekami oraz łatwy i szybki przepływ bieżących informacji. Z dużym zainteresowaniem odniesiono się do propozycji organizowania cyklicznych spotkań bibliotekarzy wszystkich bibliotek naukowych Szczecina. Spotkania te będą organizowane raz w miesiącu w Sali Strumiańskiej Biblioteki Głównej Uniwersytetu Szczecińskiego. Jest to kolejny dowód na to, że środowisko bibliotekarzy naszego miasta czuje coraz większą potrzebę integracji i wspólnego działania. Innym przykładem środowiskowej współpracy bibliotek naukowych Szczecina jest funkcjonująca w latach siedemdziesiątych umowa dotycząca Karty Międzybibliotecznej. W 1999 roku przywrócono jej funkcjonowanie i poszerzono jednocześnie uprawnienia użytkownika - właściciela karty międzybibliotecznej (KM), umożliwiając mu korzystanie ze zbiorów:
Reaktywowanie KM wpłynęło zarówno na wzrost liczby stałych użytkowników wypożyczalni, jak i na ich aktywność. Podstawowym celem, jaki chcieliśmy osiągnąć, było maksymalne wykorzystywanie posiadanych zasobów. Coraz częściej zdarza się, iż podręcznik o danym tytule poszukiwany jest przez studentów różnych szkół wyższych, zatem w wymienionych wyżej bibliotekach zapotrzebowanie na konkretną literaturę często pokrywa się (np. ekonomia jako kierunek studiów uprawiana jest zarówno na US, PS, AR i AM - niejednokrotnie wykładowcą jest ten sam profesor). Czy stać nas na to, aby wszystkie biblioteki wyższych szkół państwowych kupowały takie same podręczniki?. Zapewne nie. Biblioteki powinny ze sobą ściśle współpracować w zakresie kształtowania polityki gromadzenia. Wyjątek stanowić może Książnica Pomorska, gdyż jako biblioteka uprawniona do otrzymywania egzemplarza obowiązkowego, posiada (a przynajmniej powinna posiadać) całe spektrum wydawnictw polskich. Student poszukuje głównie takiej książki, która jest zgodna z jego zainteresowaniami, jest mu przydatna do nauki, bądź pracy, kupuje natomiast taką, na jaką go stać. Dlaczego? Bo książki są po prostu drogie. Podobnie muszą postępować biblioteki. Dobrze układa się regionalna współpraca w zakresie prenumeraty czasopism zachodnich i baz danych. Kryzys finansów państwa wymaga zrozumienia i współpracy również przy zakupie aktualnej literatury krajowej. Nie będę rozwijać tego problemu, gdyż nieustanne przypominanie o ciężkiej sytuacji państwa, studentów, uczelni czy samorządów jest tyleż autentyczne, co nużące i powszednie. Podobnie wygląda problem czytelnictwa w Polsce. Narzekanie nic nie wnosi, dlatego biblioteki szczecińskie przystąpiły do działania. Zadanie numer jeden, to gromadzenie książek z myślą o czytelnikach. Badania socjologiczne wskazują na silny związek czytelnictwa z poziomem wykształcenia. Według wyników badań, studenci wyróżniają się największą aktywnością czytelniczą na tle innych grup społecznych i demograficznych, zarówno w dziedzinie literatury fachowej (40%), jak i pięknej (62%). Pomysł funkcjonowania KM miał pobudzić do wzmożonej aktywności zarówno czytelników, jak i same biblioteki. Pomyśleliśmy o tym, jak to bywało dawniej, kiedy nie było Internetu i odpowiedź okazała się prosta. Zaprosiliśmy studentów do "współpracy", wymuszając poniekąd aktywność czytelniczą. Spowodowaliśmy, iż student poszukując obowiązkowych lektur, czyli tego, czego wymaga od niego wykładowca, znajduje również coś dla siebie, to, co go interesuje, np. historia, naprawa samochodu, choroby i leki, rośliny nadmorskie czy psychoanaliza. Student PAM chętnie odwiedza biblioteki US, a student ekonomii US chętnie korzysta ze zbiorów Akademii Morskiej (AM) itd. Na poparcie aktywności studentów szczecińskich uczelni państwowych przytoczymy kilka liczb. Bibliotekę Ekonomiczną (BE) Uniwersytetu Szczecińskiego systematycznie odwiedzają czytelnicy spoza uczelni. Najczęściej są to studenci innych szkół wyższych oraz osoby związane z biznesem i usługami. W 1999 roku BE odwiedziło 892 studentów innych uczelni. Dane z kolejnych lat przedstawiają się następująco: w 2000 roku - 2005 odwiedzin, w 2001 roku - 3213 odwiedzin, w 2002 roku - 3433 odwiedzin, w 2003 roku - 3420 odwiedzin. Jednym z atutów BE jest fakt, iż jest ona najstarszą i najzasobniejszą biblioteką naukową, gromadzącą literaturę ekonomiczną. Początki jej działalności sięgają 1946 roku. Bibliografia1. LIBERSKA, L., RÓŻYCKA, M. Współpraca bibliotek naukowych w zakresie obsługi użytkowników: materiały konferencyjne [CD-ROM]. Warszawa : Politechnika Warszawska, 2002  | |
| | | |
| |||
| | ||