EBIB 
Nr 11/2003 (51), Czytelnik czy klient?. Listy do redakcji
 Poprzedni artykuł Następny artykuł   

 


Katarzyna Olzacka
Biblioteka szkolna
Szkoła Podstawowa nr 2 w Makowie Mazowieckim

Historia i kultura Żydów polskich w pracy biblioteki szkolnej


Polscy Żydzi są tematem niechętnie poruszanym w naszych szkołach. Słowo "Żyd" wymawia się raczej wstydliwie i rzadko. Na lekcjach historii mówi się o tragedii narodu żydowskiego, padają hasła: Oświęcim, Majdanek, Treblinka. Na lekcjach języka polskiego czyta się opowiadania Tadeusza Borowskiego czy Zofii Nałkowskiej. A przecież czas zagłady, Holocaust, to tragiczny finał historii polskich Żydów, a nie jej treść. Ta sięga znacznie dalej, bo początków X-XI wieku.

Do czasów II wojny światowej Żydzi stanowili nieodłączny element historii i kultury polskiej. Na wspólnej ziemi tworzyli odrębną społeczność, z własnym samorządem, szkolnictwem, tradycją i kulturą, odmiennym wyglądem, religią i językiem. Żyjący obok siebie Żydzi i Polacy utrzymywali rozliczne kontakty, na ogół o charakterze ekonomicznym. Kulturowo i religijnie jednak były to społeczności zupełnie odmienne, a stosunki między nimi na przestrzeni dziejów nie zawsze były poprawne, czasami wręcz wrogie. Brak zrozumienia i tolerancji dla odmienności religijnej Żydów wielokrotnie rodziły wśród Polaków-chrześcijan niechęć i powstawanie wielu krzywdzących uprzedzeń i stereotypów.

Być może dlatego tak trudno znaleźć w szkolnych programach nauczania tematy związane z historią i kulturą polskich Żydów. Co dziwniejsze, brak jest ich również w programach ścieżki edukacyjnej: dziedzictwo kulturowe w regionie (jeśli się pojawiają, to bardzo rzadko). A przecież nie sposób nauczać historii regionalnej bez uwzględnienia faktu, że w znacznej części polskich miast i miasteczek ludność żydowska stanowiła znaczący odsetek lokalnych społeczności. Czasami było to 50 i więcej procent mieszkańców. Ponadto w wielu miejscowościach zachowały się materialne ślady bytności społeczności żydowskich: synagogi, bożnice, kirkuty, rytualne łaźnie; Żydzi pozostali także we wspomnieniach starszych ludzi.

Przełamywaniu wzajemnych uprzedzeń i stereotypów oraz wydobyciu z niepamięci dziejów społeczności żydowskiej na ziemiach polskich służyć mają konkursy organizowane przez amerykańsko-polsko-izraelską Fundację "Shalom" oraz Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce. Konkurs Historia i kultura Żydów polskich organizowany jest już od 1993 r., odbywa się co dwa lata i skierowany jest do młodzieży szkół średnich. Piąta edycja konkursu ogłoszona w roku szkolnym 2001/2002 wzbogacona została o nowy komponent - konkurs Na wspólnej ziemi przeznaczony dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych. Patronat nad tym konkursem objęło Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu.

Z myślą o konkursie biblioteka szkolna Szkoły Podstawowej nr 2 w Makowie Mazowieckim przygotowała międzyprzedmiotowy projekt edukacyjny pt. Szkolna księga Żydów Makowa Mazowieckiego. W projekcie wzięło udział 10 uczniów: dwóch z klasy V i ośmiu z klasy VI. Prace realizowane były na zajęciach koła informatycznego i koła historycznego w okresie od października 2001 r. do połowy lutego 2002 r. Koordynatorem projektu była bibliotekarka i nauczycielka informatyki Katarzyna Olzacka, współpracownikiem nauczycielka historii Janina Gałecka, przewodnicząca szkolnej komisji konkursu Na wspólnej ziemi. Zamierzamy wziąć również udział w kolejnej, drugiej edycji konkursu Na wspólnej ziemi ogłoszonej w tym roku szkolnym.

Problematyka żydowska nie po raz pierwszy pojawiła się w pracy biblioteki naszej szkoły. Od kilku już lat biblioteka szkolna realizuje różne projekty i przedsięwzięcia z zakresu edukacji regionalnej, w trakcie których opisywane są również dzieje lokalnej społeczności żydowskiej. Przez kilka lat utrzymywaliśmy kontakt z jednym z nielicznych Żydów makowskich, którzy przeżyli Holocaust, panem Mordechajem Ciechanowerem. Przez trzy lata odbywały się w naszym mieście niecodzienne spotkania młodzieży polskiej i izraelskiej, która pod opieką pana Ciechanowera odwiedzała Maków. W spotkaniach tych uczestniczyli również uczniowie Szkoły Podstawowej nr 2 oraz członkowie koła regionalnego z Gimnazjum nr 2. W marcu 2002 r. w spotkaniu takim wzięli udział uczestnicy projektu Szkolna księga Żydów Makowa Mazowieckiego, którzy przekazali swoją księgę p. Ciechanowerowi. Spotkanie stało się bardzo pięknym i wzruszającym podsumowaniem naszych działań projektowych.

Dzięki aktywności szkolnych bibliotekarzy i zainteresowanych nauczycieli biblioteka Szkoły Podstawowej nr 2 w Makowie Maz. zgromadziła całkiem pokaźne zbiory o tematyce regionalnej: artykuły, zdjęcia o dużej wartości historycznej z lat 1900-1945 i zdjęcia współczesnego miasta, spisane wspomnienia mieszkańców, wiersze. Stworzyliśmy także kilka publikacji własnych o tematyce regionalnej, które w istotny sposób uzupełniają lukę istniejącą na naszym rynku wydawnictw regionalnych. Opracowaliśmy szkolny przewodnik o Makowie, dwie publikacje o Żydach, historię herbu miasta, galerię burmistrzów od 1918 r., album starych zdjęć. Z naszych zbiorów korzystają uczniowie i nauczyciele ze wszystkich szkół na terenie miasta, studenci Wyższej Szkoły Humanistycznej w Pułtusku piszący prace o tematyce regionalnej, zainteresowani mieszkańcy. Część zbiorów istnieje w postaci elektronicznej i jest wykorzystywana do tworzenia stron internetowych o tematyce lokalnej (taką stronę przygotowuje m.in. Miejski Dom Kultury). Nasze zbiory i wiedza na temat regionu stały się na tyle znaczące, że Miejska Biblioteka Publiczna niejednokrotnie odsyła do nas osoby zainteresowane tą tematyką. W tej chwili planujemy wspólnie z domem kultury utworzenie regionalnej ścieżki edukacyjnej szlakiem makowskich Żydów, którą utworzymy na podstawie posiadanych przez nas zbiorów. Do naszej inicjatywy chcemy włączyć miejscowych wolontariuszy, spośród których przygotujemy przewodników po ścieżkach edukacyjnych.

Myślę, że biblioteki szkolne, zwłaszcza w małych miejscowościach, mogą spełnić istotną rolę w gromadzeniu i upowszechnianiu wiadomości z zakresu dziedzictwa kulturowego i mniejszości narodowych w regionie. Mamy możliwość bezpośredniego oddziaływania na młode pokolenie, poprzez projekty czy odpowiednio sformułowane zajęcia edukacyjne włączamy młodzież w różne inicjatywy lokalne. Zachęcamy ich do własnych poszukiwań, do udziału w konkursach o tematyce regionalnej. Jak pisała recenzentka naszej pracy na konkurs Na wspólnej ziemi, nauczycielka języka polskiego p. Irena Szczepańska: niezwykle ważne jest takie wychowanie dzieci i młodzieży, które niesie ze sobą ciekawość świata, otwartość na innych ludzi, ale także przypominać o naszym związku z przeszłością. Kształtowanie postaw wzajemnej akceptacji pozwoli na istnienie świata, w którym żyjemy.

 Początek strony



Historia i kultura Żydów polskich w pracy biblioteki szkolnej / Katarzyna Olzacka// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 11/2003 (51) grudzień. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2003. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2003/51/olzacka.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187