EBIB 
Nr 11/2002 (40), Informacja biznesowa. Komunikat
 Poprzedni artykuł Następny artykuł   

 
Rozmiar: 77 bajtów Rozmiar: 77 bajtów Rozmiar: 77 bajtów Rozmiar: 77 bajtów


Hanna Łaskarzewska
Biblioteka Narodowa

Polskie Towarzystwo Bibliologiczne
Dwanaście lat działań na rzecz bibliologii polskiej

Rozmiar: 77 bajtów Rozmiar: 77 bajtów
Rozmiar: 45 bajtów

Idea utworzenia specjalistycznego księgoznawczego towarzystwa naukowego o zasięgu ogólnokrajowym powstała pod koniec lat 70-tych. Dopiero jednak pod koniec lat 80-tych zaistniały warunki do jej realizacji. 7 grudnia 1988 roku odbyło się w Warszawie zebranie założycielskie Polskiego Towarzystwa Bibliologicznego (PTB). Status członków-założycieli posiadają 74 osoby, rekrutujące się ze środowisk zawodowo związanych z książką: bibliotek naukowych, uniwersyteckich instytutów bibliotekoznawczych, wydawnictw, księgarzy. Wśród inicjatorów powstania PTB byli m.in.: Barbara Bieńkowska, Radosław Cybulski, Andrzej Kłossowski, Andrzej Mężyński, Józef Wojakowski, Krzysztof Migoń.

1sierpnia 1989 roku Sąd Wojewódzki w Warszawie zarejestrował Polskie Towarzystwo Bibliologiczne, a 8 listopada 1989 roku odbyło się w Bibliotece Narodowej pierwsze zebranie delegatów, na którym dokonano wyboru władz Zarządu Głównego PTB na czteroletnią kadencję. Prezesem została prof. Barbara Bieńkowska, wiceprezesami - Andrzej Mężyński i Krzysztof Migoń, sekretarzem - Hanna Łaskarzewska, skarbnikiem - Hanna Bojczuk. W krótkim czasie powstały oddziały terenowe Towarzystwa: Warszawski i Wrocławski (1989 r.), Łódzki,[1] Lubelski, Krakowski (1990 r.), Katowicki (1993 r.).[2]

Do najważniejszych zadań statutowych PTB należy:

  1. Prowadzenie działalności naukowo-badawczej i wydawniczej w zakresie księgoznawstwa.
  2. Organizowanie (samodzielne lub wraz z kooperantami) konwersatoriów i konferencji na istotne tematy związane z życiem książki w Polsce.
  3. Uzgadnianie i formułowanie stanowisk fachowców wobec tych problemów.
  4. Opracowywanie ekspertyz.
  5. Podnoszenie poziomu wiedzy, etyki i kwalifikacji zawodowych członków, a także oddziaływanie w tym kierunku na całe środowisko pracowników książki.
  6. Współdziałanie z właściwymi władzami, instytucjami, komitetami, towarzystwami naukowymi oraz organizacjami krajowymi i zagranicznymi w dziedzinach objętych działalnością PTB.

Statut PTB został zatwierdzony w 1989 roku, a po zmianach ponownie w 2001 roku Towarzystwo ma zasięg ogólnokrajowy, członkami są głównie pracownicy naukowi wyższych uczelni, bibliotek naukowych, wydawnictw. Na przestrzeni minionych 12 lat działalności liczba członków PTB kształtowała się od 250 do 190 osób. Statut przewiduje także status członka korespondenta dla cudzoziemców - posiada go jedna osoba ze Szwecji - oraz godność członka honorowego w 1998 roku nadano ją ówczesnemu burmistrzowi Cieszyna dr. Janowi Olbrychtowi. Siedzibą Zarządu Głównego stała się Biblioteka Narodowa.[3] Źródłem finansowania Towarzystwa są składki członkowskie oraz dotacje celowe na programy badawcze, konferencje naukowe, publikacje, wystawy.

Towarzystwo od początku swej działalności podejmowało ważne tematy przełomu lat 90., jakimi były problemy zbiorów przejętych i przemieszczonych w wyniku działań wojennych i późniejszych zmian granic oraz odtworzenie i napisanie na nowo rzetelnej historii polskiego bibliotekarstwa lat powojennych - czasów stalinizmu i dalszych lat PRL-u, jawiących się w dotychczasowej historiografii w sposób zafałszowany lub przemilczający niedogodne fakty i zdarzenia.

Tematyce zbiorów przejętych i przemieszczonych poświęcono dwa fora dyskusyjne w kwietniu i maju 1990 roku. W trakcie obrad wypracowano i przyjęto dwa ważkie dokumenty: Stanowisko Polskiego Towarzystwa Bibliologicznego w sprawie swobodnego dostępu do informacji i zbiorów przemieszczonych oraz przejętych oraz Program działań w zakresie informacji o zbiorach przemieszczonych i przejętych.[4]

Do realizacji tych tematów, w wyniku starań PTB, utworzono w Bibliotece Narodowej w 1990 roku Pracownię Dokumentacji Księgozbiorów Historycznych, której celem jest m.in. kontynuacja zapoczątkowanych przez PTB programów badawczych.

Drugi z proponowanych przez PTB na wstępie tematów, czyli wypełnienie białych plam w historiografii polskiego bibliotekarstwa lat powojennych, nie przyniósł tak obfitego pokłosia. Ślad po dyskusji prowadzonej na konwersatorium PTB pozostał w artykule Andrzeja Mężyńskiego: Bibliotekarstwo polskie w latach 1948-1956. Kłopoty historyków.[5] W 1992 roku Towarzystwo włączyło do swych prac badawczych kolejną tematykę - dokumentację strat polskich bibliotek w czasie II wojny światowej. Program ten realizowany jest wespół z Biurem Pełnomocnika Rządu do Spraw Polskiego Dziedzictwa Kulturalnego za Granicą (obecnie Departament Dziedzictwa Narodowego) Ministerstwa Kultury. W wyniku tych prac Biuro Pełnomocnika opublikowało serię informatorów o stratach bibliotek i księgozbiorów domowych w latach 1939-1945 na ziemiach polskich w granicach z 1939 roku i 1945 roku.[6] Obecnie w przygotowaniu jest informator o bibliotekach polskich poza krajem w latach 1938-1948. Dzięki dotacji Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej przygotowano do publikacji wybór dokumentów źródłowych o losach bibliotek naukowych w Generalnym Gubernatorstwie w latach II wojny światowej.[7]

W ciągu minionych lat PTB zorganizowało samodzielnie lub wespół z innymi instytucjami ponad 10 ogólnokrajowych bądź międzynarodowych konferencji, forów dyskusyjnych itp., zakończonych najczęściej publikacjami. Najważniejsze z nich to: Cieszyńskie księgozbiory historyczne (1991), Dokumentacja księgozbiorów historycznych. Współpraca krajowa i międzynarodowa; Zabezpieczenie i wykorzystanie księgozbiorów instytucji likwidowanych i reorganizowanych (1993), Możliwości współpracy międzynarodowej w zakresie bibliologii; Skutki II wojny światowej dla bibliotek polskich (1994), Bibliotekarskie kontakty polsko-niemieckie - wczoraj i dziś (1996),[8] Z problemów ochrony europejskiego i narodowego dziedzictwa piśmienniczego; Ks. Leopold Jan Szersznik znany i nieznany (1997), Wiedza o książce w nauce i dydaktyce (1999), Książka przyszłością kultury? (2001). W latach 1991-1995 Oddział Warszawski PTB organizował ogólnokrajowe konwersatoria naukowe; konferencje i odczyty organizują też pozostałe oddziały PTB.

Opracowano również kilka ekspertyz na zamówienie resortu kultury, bibliotek naukowych, posiadających cenne zbiory zabytkowe. Członkowie ZG PTB uczestniczyli jako eksperci w pracach Polsko-Ukraińskiej Komisji Międzynarodowej ds. ochrony i zwrotu dóbr kultury utraconych i bezprawnie przemieszczonych podczas II wojny światowej (Barbara Bieńkowska, Krzysztof Migoń), rządowej komisji polsko-niemieckiej do spraw zbiorów przyjętych i przemieszczonych (Andrzej Mężyński). Towarzystwo formułowało swe opinie na temat współczesnych problemów polskiego bibliotekarstwa, jak na przykład masowe likwidowanie bibliotek na początku lat 90.[9]

Członkowie Towarzystwa aktywnie uczestniczyli w powołaniu nowej placówki bibliotecznej - Książnicy Cieszyńskiej, która powstała jako samodzielna instytucja 1 stycznia 1994 roku, po trzech latach starań i przygotowań.[10] Od tej pory PTB wspiera i współpracuje z Książnicą i władzami miasta w rozwoju biblioteki, chroniącej wielokulturowe i wieloetniczne dziedzictwo piśmiennicze Śląska Cieszyńskiego.[11]

PTB współorganizowało także w 1993 i 1994 roku Letnie Szkoły Bibliotekoznawstwa w Cieszynie dla studentów oraz warsztaty na temat ochrony zbiorów zabytkowych w regionie (1995). W 1998 roku PTB było jednym z patronów i współfinansowało wystawę Corona urbis et orbis, otwartą w BN z okazji 250. rocznicy założenia Biblioteki Załuskich. W latach 2000-2001 PTB współuczestniczyło w organizacji imprez w Warszawie pod hasłem Szał czytania, promujących m.in. współczesny rynek książki w Polsce. W 2001 roku zorganizowano także konkurs dla warszawskich szkół średnich nt. wiedzy o książce. W listopadzie 2002 roku odbyła się konferencja zorganizowana przez Oddział Warszawski PTB poświęcona Współczesnej sztuce książki. ZG i oddziały organizują również imprezy integrujące środowisko i członków PTB - wycieczki do bibliotek, spotkania z liderami krajowego bibliotekarstwa i księgoznawczych ośrodków naukowych.

Od 1990 roku PTB wydaje nieregularny biuletyn, pt. Nowiny Polskiego Towarzystwa Bibliologicznego, który rozprowadzany jest głównie wśród członków PTB.

Towarzystwo wydało samodzielnie lub we współpracy z innymi instytucjami kilkanaście publikacji:

  1. Cieszyńskie księgozbiory historyczne. Materiały z sesji naukowej. Cieszyn, 18-20 listopada 1991 r. Red. H. Łaskarzewska. Warszawa 1993.
  2. Maria Kocójowa: Przewodnik po zbiorach rękopisów w Wilnie. Kraków 1993. [Wyd. Oddział Krakowski].
  3. Modern libraries and librarianship in Poland. Ed. M. Kocójowa, A. Altenberger. Kraków 1995. [Wyd. Oddział Krakowski].
  4. Symposia bibliologica. Dokumentacja księgozbiorów historycznych, współpraca krajowa i międzynarodowa. Skutki II wojny światowej dla bibliotek polskich. Red. A. Mężyński, H. Łaskarzewska. Warszawa 1995.
  5. Libraries in Europe's post-communist countries: their international context. Ed. M. Kocójowa, W. Zalewski. Kraków 1996. [Wyd. Oddział Krakowski].
  6. Polskie Towarzystwo Bibliologiczne. Informator. Oprac. M. Mlekicka. Warszawa 1996. [Wyd. Oddział Warszawski].
  7. Bibliotekarskie kontakty polsko-niemieckie. Red. H. Łaskarzewska, A. Mężyński. Przegląd Biblioteczny 1997 nr 1. [Zeszyt monograficzny].
  8. Ks. Leopold Jan Szersznik znany i nieznany. Materiały z konferencji naukowej. Cieszyn, 6-7 listopada 1997. Red. H. Łaskarzewska, A. Bad'urová. Cieszyn 1998.
  9. Problemy wydawnicze i marketing współczesnej książki naukowej i akademickiej. I Krajowa Konferencja. Katowice, 19 listopada 1998. Red. L. Ogierman. Katowice 1998. [Wyd. Oddział Katowicki].
  10. Materiały z konferencji PTB. Z badań Nad Polskimi Księgozbiorami Historycznymi 1999 T. 19 s. 153-206. [Część referatów z Forum PTB, pt. Z problemów ochrony europejskiego i narodowego dziedzictwa piśmienniczego. Warszawa, 2 grudnia 1997 r.].
  11. Piotr Lechowski: Biblioteki Krakowa w okresie okupacji niemieckiej 1939-1945. Kraków 1999. [Wyd. Oddział Krakowski].
  12. Wiedza o książce w nauce i dydaktyce. Konferencja. Warszawa, 16-17 listopada 1999 r. Red. M. Kisilowska, J. Puchalski, D. Kuźmina. Warszawa 2000.
  13. Książka przyszłością kultury? Przegląd Biblioteczny 2001 z. 3. [Zeszyt monograficzny].
  14. Biblioteki naukowe w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939-1945. Wybór dokumentów źródłowych. Wyd. A. Mężyński przy współpr. H. Łaskarzewskiej. Warszawa 2002. [W druku].

Przypisy:

[1] Stracił samodzielność w 1994 roku, a jego członkowie należą do Oddziału Warszawskiego.

[2] Skład władz Zarządu Głównego pozostaje niezmienny już przez trzecią kadencję. Prezesami oddziałów terenowych są obecnie: w Katowicach - Leonard Ogierman, w Krakowie - Maria Kocójowa, w Lublinie - Jerzy Plis, w Warszawie - Jacek Puchalski, we Wrocławiu - Maria Pidłypczak-Majerowicz.

[3] Adres Zarządu Głównego: 02-086 Warszawa, al. Niepodległości 213, pok. 1142. tel./fax: 608-25-18, e-mail: prdokhist@bn.org.pl.

[4] Zob. poz. 4. wykazu publikacji, s. 14-16.

[5] A. Mężyński: Bibliotekarstwo polskie w latach 1948-1956. Kłopoty historyków. Poradnik Bibliotekarza 1990 nr 1/3, s. 19-23.

[6] Straty bibliotek w czasie II wojny światowej w granicach Polski z 1945 roku. Wstępny raport o stanie wiedzy. Warszawa 1994; B. Bieńkowska: Straty bibliotek polskich w czasie II wojny światowej. Warszawa 1994; Losses of Polish libraries during World War II. Warsaw 1994; A. Mężyński: Kommando Paulsen, październik-grudzień 1939 r. Warszawa 1994; Biblioteki na wschodnich ziemiach II Rzeczypospolitej. Informator. Poznań 1998; Informator o stratach bibliotek i księgozbiorów domowych na terytoriach polskich okupowanych w latach 1939-1945 (bez ziem wschodnich). Poznań 2000.

[7] Zob. poz. 14. wykazu publikacji.

[8] Zob. poz. 7. wykazu publikacji.

[9] Materiały z sesji poświęconej tej tematyce oraz Stanowisko PTB i PTCZ dotyczące tej kwestii opublikował Przegląd Biblioteczny 1993 z 3/4, s. 219-271.

[10] Książnica Cieszyńska powstała w wyniku usamodzielnienia się Oddziału Zabytkowego Miejskiej Biblioteki Publicznej.

[11] Członkowie PTB uczestniczą w pracach Rady Programowej Książnicy - przez dwie kadencje przewodniczącą Rady była Barbara Bieńkowska, a obecnie jest prof. Jan Pirożyński z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Były burmistrz Cieszyna dr Jan Olbrycht został pierwszym i - jak do tej pory - jedynym członkiem honorowym PTB.

Literatura:

1. Barbara Bieńkowska: Polskie Towarzystwo Bibliologiczne. Przegląd Biblioteczny 1997 z. 2/3.

2. Halina Łaskarzewska: Polskie Towarzystwo Bibliologiczne. Dotychczasowe dokonania i perspektywy. Poradnik Bibliotekarza 2001 nr 10.

3. Polskie Towarzystwo Bibliologiczne. Informator. Warszawa 1996

4. Statut Polskiego Towarzystwa Bibliologicznego.

  Na początek
Rozmiar: 45 bajtów
Rozmiar: 77 bajtów Rozmiar: 77 bajtów Rozmiar: 77 bajtów Rozmiar: 77 bajtów



Polskie Towarzystwo Bibliologiczne Dwanaście lat działań na rzecz bibliologii polskiej/Hanna Łaskarzewska // W: EBIB Elektroniczny Biuletyn Informacyjny Bibliotekarzy [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 11/2002 (40) grudzień. : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich K[omisja] W[ydawnictw] E[lektronicznych], 2002. - Czasopismo elektroniczne. - Informacja biznesowa. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2002/40/laskarzewska.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187

 

Rozmiar: 77 bajtów Rozmiar: 77 bajtów