Elżbieta Górska
Biblioteka Publiczna m. st. Warszawy
Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego

Sprawozdanie z konferencji Automatyzacja bibliotek publicznych.
Warszawa-Miedzeszyn 20-22 listopada 2002 roku

W dniach 20-22 listopada 2002 roku odbyła się w Warszawie-Miedzeszynie piąta ogólnopolska konferencja, nt. automatyzacji bibliotek publicznych zorganizowana przez Bibliotekę Publiczną m. st. Warszawy Bibliotekę Główną Województwa Mazowieckiego, Zarząd Główny Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich i Komisję Automatyzacji ZG SBP.

Adresowana do kadry kierowniczej wojewódzkich i powiatowych bibliotek publicznych oraz specjalistów z zakresu automatyzacji konferencja cieszyła się jak zwykle dużym zainteresowaniem. Wzięło w niej udział ponad 120 osób reprezentujących 14 wojewódzkich bibliotek publicznych oraz ponad 60 powiatowych i miejskich bibliotek publicznych. Najliczniej reprezentowane były biblioteki publiczne woj. mazowieckiego, pomorskiego, małopolskiego i śląskiego. Zabrakło w tym roku przedstawicieli Ministerstwa Kultury i władz samorządowych Mazowsza, ale obradom przysłuchiwali się przedstawiciele Komitetu Badań Naukowych, Centrum Edukacji Bibliotekarskiej, Informacyjnej i Dokumentacyjnej oraz redaktorzy czasopism bibliotekarskich.

Obrady odbywały się w Ośrodku Szkoleniowym w Miedzeszynie oraz siedzibie biblioteki, przy ul. Koszykowej. Konferencję otworzyli: Janina Jagielska - dyrektor Biblioteki Publicznej m. st. Warszawy oraz Jan Wołosz przewodniczący ZG SBP. W słowie wstępnym przypomniano historię spotkań poświęconych automatyzacji bibliotek oraz podkreślono, że ZG SBP uważa problematykę tych konferencji za niezwykle ważną dla całego środowiska.

Referat wprowadzający, pt. Biblioteki publiczne a społeczeństwo informacyjne wygłosił Aleksander Radwański. Odwołując się do raportu opracowanego przez ekspertów międzynarodowych dla Komisji Europejskiej określił, jakie usługi powinna oferować biblioteka publiczna. Podkreślił, że rozwój bibliotek i wypełnianie przez nie nowych zadań uwarunkowane jest szeregiem czynników, takich jak:

• narodowa polityka wyznaczająca rolę bibliotekom publicznym,
• narodowa polityka w zakresie sieci, obejmująca serwisy biblioteczne,
• regionalna i lokalna strategia implementacji rozwiązań,
• możliwość technicznego wsparcia i doradztwa,
• kursy i ustawiczna edukacja,
• warunki sprzyjające rozwijaniu umiejętności przez pracowników,
• profesjonalne wizje i umiejętności w zarządzaniu bibliotekami,
• odpowiednie finansowanie.

Osiągnięcie określonych warunków dla rozwoju polskich bibliotek publicznych wymaga stworzenia w środowisku bibliotekarzy silnych grup nacisku do stworzenia wśród władzy ustawodawczej i wykonawczej zrozumienia dla roli, jaką biblioteki publiczne mogłyby odegrać w Polsce.

Ilustracją aktualnego stanu automatyzacji bibliotek publicznych było wystąpienie Katarzyny Winogrodzkiej (Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Warszawie), która przedstawiła wyniki badań ankietowych przeprowadzonych w wojewódzkich i powiatowych bibliotekach publicznych. Odpowiedzi na ankietę stanowiły uzupełnienie opracowanego przez Komisję Automatyzacji raportu dla Ministerstwa Kultury [http://ebib.oss.wroc.pl/raporty/raport_kbp.html]. Rozszerzenie wcześniej prowadzonych badań pozwoliło na uzyskanie odpowiedzi między innymi, co do poziomu zaawansowania bibliotek publicznych w adaptacji formatu MARC 21, digitalizacji zbiorów w bibliotekach publicznych, zmian w pracy instrukcyjno-metodycznej.

Piotr Boczkowski omówił katalogi komputerowe bibliotek z punktu widzenia efektywności wyszukiwania. Referent uwzględnił takie elementy oceny, jak: jakość danych, aparat wyszukiwawczy, sposób prezentacji wyników wyszukiwania. Zwrócił uwagę na szereg niedociągnięć katalogów komputerowych bibliotek publicznych, z których część wynika jedynie z niedoceniania przez bibliotekarzy potrzeby informowania użytkownika (np. brak podpowiedzi - pomocy); inne (np. brak spójności opisu) wynikają zarówno ze stosowania różnych formatów opisu (MARC 21, MARC BN, formaty wewnętrzne systemów), jak i odmiennej interpretacji zasad katalogowania.

Prezentowane w drugiej części dnia komunikaty dotyczyły projektów realizowanych przez wojewódzkie biblioteki publiczne. Marcin Majdecki (Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie) omówił niezwykle interesujące projekty realizowane w województwie warmińsko-mazurskim, szczególną uwagę zwracając na projekt budowy informacji lokalnej w bibliotekach powiatowych. Projekt ten zaplanowany został jako zachęta "dla lokalnych środowisk województwa warmińsko-mazurskiego do wykorzystania Internetu jako nośnika informacji kierowanej do społeczności lokalnych, jak i szerszej publiczności internetowej; informacji o sprawach ważnych, ciekawych, aktualnych i atrakcyjnie reprezentowanych". Program jest rozwijany, będzie kontynuowany przez najbliższe lata, posiada własną witrynę internetową [http://www.bil-wm.pl].

Patryk Białek (Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie) przedstawił dwa projekty, w realizacji których uczestniczy biblioteka wojewódzka. Uczestnictwo w projekcie Wrota Małopolski to współpraca przy realizacji modułu Regionalny system informacji o kulturze. Drugi projekt związany jest z budową rozległego systemu bibliotecznego opartego na jednolitym dla wszystkich bibliotek sieci oprogramowaniu, pełnieniu przez WBP funkcji centrum przetwarzania danych i obsługi informatycznej, wymiany informacji poprzez Internet. Projekt realizowany będzie w oparciu o system PROLIB, który WBP w Krakowie wykorzystuje od czerwca 2002 roku.

Teresa Szymorowska, koordynator projektu INFOBIBNET przypomniała podstawowe cele porozumienia oraz przedstawiła aktualną sytuację współpracy bibliotek.

Drugi dzień konferencji to prezentacja działań i projektów zmierzających do utworzenia rozwiązań wspierających działalność bibliotek. Henryk Hollender przypomniał historię oraz stan obecny prac nad Narodowym Uniwersalnym Katalogiem bibliotek polskich. Uruchomiona w lipcu 2002 roku baza katalogu NUKAT powstaje przy współpracy 30 bibliotek naukowych, wśród których są dwie duże wojewódzkie biblioteki publiczne. Zapowiadany od stycznia 2003 roku udział Biblioteki Narodowej we współkatalogowaniu pozwala mieć nadzieję nie tylko na coraz szybszy wzrost liczby rekordów bibliograficznych w katalogu, ale na ujednolicenie zasad opisu stosowanego przez największe biblioteki w kraju.

Tomasz Wolniewicz zaprezentował katalog KaRo stanowiący fragment projektu NUKAT. Wyjaśnił zasady korzystania z protokołu Z39.50, niedogodności dla bibliotek udostępniających swoje dane przez ten protokół (obciążenie serwera, wykorzystanie licencji Z39.50). Zarysował interesującą koncepcję prac nad dalszym rozwojem tego katalogu.

Z dużym zainteresowaniem wysłuchano wystąpienia Christiana Hasiewicza, przedstawiciela Fundacji Bertelsamanna, który omówił kurs internetowy dla bibliotekarzy z powodzeniem realizowany w bibliotekach niemieckich. Kurs ten od 2003 roku będzie dostępny również dla polskich bibliotekarzy. Partnerami Fundacji Bertelsmanna w Polsce są: Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie i EBIB.

Przegląd pt. Polskie programy biblioteczne dla średnich i małych bibliotek publicznych opracowany przez Władysława Kolasę i Michała Rogoża (Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Akademii Pedagogicznej w Krakowie) objął pięć polskich programów bibliotecznych. Autorzy opierając się w dużej mierze na informacjach uzyskanych od producentów wybrali systemy, które spełniały określone przez Autorów kryteria (m.in. cena, przyjazny interfejs, obsługa wszystkich czynności niezbędnych w pracy biblioteki, obsługa standardów bibliotecznych). Ograniczenie przez autorów ceny do 15000 zł spowodowało pominięcie w przeglądzie systemu bibliotecznego PROLIB. To ograniczenie rozczarowało grupę bibliotek zainteresowanych właśnie tym systemem. Z drugiej strony należy pamiętać, że takiego przeglądu polskich programów bibliotecznych dokonano po raz pierwszy. Wyrażono pogląd, że kolejne przeglądy przyniosą materiał jeszcze bogatszy (pełna wersja przeglądu liczy ponad 30 stron).

W prezentacji, pt. Od systemów bibliotecznych do systemów informacyjnych Radosława Maniecka-Dziubecka przedstawiła nowe rozwiązania informatyczne służące do jednoczesnego wyszukiwania informacji w wielu bazach danych obsługiwanych przez różne systemy.

Dzień trzeci konferencji to przede wszystkim zagadnienia informacji elektronicznej w bibliotekach. Joanna Pasztaleniec-Jarzyńska omówiła rolę Biblioteki Narodowej w gromadzeniu i udostępnianiu informacji elektronicznej, Elżbieta Rogozińska-Bień (Miejska Biblioteka Publiczna w Tarnowie) rolę biblioteki publicznej w organizowaniu dostępu do Internetu dla społeczności lokalnej. Uzupełnienie i podsumowanie zagadnień informacji elektronicznej w bibliotece publicznej stanowiła prezentacja Katarzyny Szustki (Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Warszawie), która przedstawiła trudności i korzyści z uzupełniania tradycyjnego warsztatu informacyjnego źródłami informacji elektronicznej.

Końcowa część konferencji poświęcona była omówieniu spraw związanych z opracowaniem bibliografii regionalnej. Elżbieta Stefańczyk (Biblioteka Narodowa) przewodnicząca Zespołu ds. Bibliografii Regionalnej przedstawiła dokonania bibliotek publicznych w tym zakresie. Jolanta Słowik (Miejska Biblioteka Publiczna we Wrocławiu) i Krzysztof Janczewski (Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Warszawie) przedstawili wyniki prac zespołu nad adaptacją formatu MARC 21 dla potrzeb bibliografii regionalnej przy wykorzystaniu programu MAK. Przewiduje się zakończenie prac i udostępnienie struktury bazy bibliografii regionalnej w pierwszym kwartale 2003 roku.

Komisja Wnioskowa powołana przez organizatorów w składzie: Bożena Bartoszwicz-Fabiańska, Jolanta Słowik, Andrzej Jagodziński, przedstawiła przytoczone poniżej propozycje wniosków skierowanych do Ministerstwa Kultury i dyrekcji Biblioteki Narodowej.

1. Komisja wnioskowa proponuje, by organizatorzy konferencji (Biblioteka Publiczna m. st. Warszawy, Zarząd Główny SBP, Komisja Automatyzacji przy ZG SBP) wystąpili do Ministra Kultury z wnioskiem o zabezpieczenie w 2003 roku środków budżetowych na podłączenie powiatowych bibliotek publicznych do Internetu łączem stałym.
2. Komisja proponuje przedłożyć Bibliotece Narodowej prośbę o:
   • bezpłatne przekazanie bibliotekom publicznym programu konwersji danych z formatu MARC BN do formatu MARC 21;
   • przedstawienie koncepcji retrokonwersji zbiorów, co jest bardzo istotne dla budowy pełnych zasobów katalogów bibliotek;
   • aktywny udział w projekcie NUKAT poprzez włączenie zawartości Przewodnika Bibliograficznego wraz z hasłami przedmiotowymi do katalogu centralnego;
   • określenie z rocznym wyprzedzeniem terminu zaniechania używania formatu MARC BN, aby biblioteki mogły przygotować się do używania formatu MARC 21.
3. Komisja wnioskowa uważa za konieczne zintensyfikowanie w bibliotekach wojewódzkich na rzecz bibliotek powiatowych szkoleń w zakresie komputeryzacji bibliotek i standardów.

Konferencji towarzyszyły w Miedzeszynie prezentacje systemów bibliotecznych CO-LIBER, MAK, SOWA. Przy ul. Koszykowej zorganizowano prezentacje firm oferujących bibliotekom różnego rodzaju usługi: w zakresie systemów zabezpieczania zbiorów bibliotecznych - firma 3M; wykorzystania kodów kreskowych w bibliotece - firma SKK Systemy Kodów Kreskowych; mikrofilmowania i digitalizacji zbiorów bibliotecznych firma MIKROFILM - Center.

Sprawozdanie z konferencji Automatyzacja bibliotek publicznych. Warszawa-Miedzeszyn 20-22 listopada 2002 roku/Elżbieta Górska // W: EBIB Elektroniczny Biuletyn Informacyjny Bibliotekarzy [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 11/2002 (40) grudzień. : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich K[omisja] W[ydawnictw] E[lektronicznych], 2002. - Czasopismo elektroniczne. - Informacja biznesowa. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2002/40/gorska.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187