Bożena Boryczka
Ośrodek Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów, Warszawa

Serwis Elektroniczna Biblioteka Pedagogiczna SBP – próba podsumowania

Gromadzenie informacji, wymiana doświadczeń i pomysłów, prezentowanie nowych form pracy oraz możliwości wzbogacania tradycyjnego warsztatu bibliotek, by z czasem zastąpić go narzędziami informatycznymi, a przede wszystkim rozwijanie komunikacji i współpracy – taki był pomysł na edukacyjny Serwis Informacyjny Biblioteka Pedagogiczna, utworzony z myślą o bibliotekarzach z bibliotek pedagogicznych w październiku 2002 r.

Dokładna historia jego powstania została przedstawiona w 2003 r. na konferencji „Internet w bibliotekach II – łączność, współpraca, digitalizacja”^[1]. Podsumowanie dwuletniego okresu funkcjonowania serwisu nastąpiło w 2004 r. podczas Ogólnopolskiej Konferencji „Nowy wizerunek biblioteki pedagogicznej – komputeryzacja – komunikacja – współpraca”^[2]. W 2009 roku minie siedem lat funkcjonowania serwisu. Czas zatem na kolejne podsumowanie.

Od początku powstania serwis cechuje formuła otwarta, oparta na współpracy całego środowiska, a praca związana z nim ma charakter społeczny. Redagowany jest przez grupę wolontariuszy, początkowo z 13, a obecnie z 9 bibliotek pedagogicznych (Toruń, Wrocław, Chełm, Częstochowa, Lublin, Olsztyn, Kraków, Białystok, Włocławek) oraz z Ośrodka Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie (OEIiZK). Członkowie zespołu redakcyjnego ściśle ze sobą współpracują, porozumiewając się głównie za pomocą Internetu (poczta elektroniczna, komunikatory). Dodatkowo raz w roku mają miejsce spotkania zespołu. Dotychczas odbyły się one dwukrotnie w Warszawie (2003 i 2007), dwukrotnie w Toruniu (2004 i 2008), we Wrocławiu (2005) oraz w Gdańsku (2006). Podczas tych spotkań zdawane są sprawozdania z tego, co udało się zrealizować oraz ustalane są dalsze kierunki działań.

Zadaniem priorytetowym serwisu było i jest ukształtowanie bibliotekarza biblioteki pedagogicznej, świadomego konieczności nowego podejścia do pracy, nastawionego na jakość, ustawiczne podnoszenie własnych umiejętności i aktualizację wiedzy, reprezentującego szczególną grupę zawodową w systemie oświaty i niezbędnego przy realizacji zadań wynikających z reform systemu edukacji, niezależnie od wielkości miasta, w którym działa biblioteka.

Ten priorytet realizowany jest poprzez szczegółowe zadania serwisu:

• gromadzenie i udostępnianie informacji zawodowej,
• podnoszenie poziomu wiedzy bibliotekarzy bibliotek pedagogicznych,
• popularyzowanie nowoczesnych standardów pracy bibliotecznej,
• wzmocnienie roli bibliotek pedagogicznych jako centrów informacji edukacyjnej dla wszystkich zainteresowanych sprawami oświaty i wychowania,
• rekomendowanie nowych metod zarządzania bibliotekami pedagogicznymi,
• zwiększenie dostępu do wiedzy fachowej, szczególnie w bibliotekach pedagogicznych zlokalizowanych w małych miejscowościach,
• upowszechnianie wykorzystania nowych technologii informacyjnych,
• stworzenie platformy do wymiany doświadczeń oraz informacji,
• propagowanie idei ustawicznego kształcenia.

Rozmowy podczas spotkania członków zespołu redakcyjnego w 2007 r. (OEIiZK Warszawa) dotyczyły przede wszystkim przyszłości Serwisu Informacyjnego Biblioteka Pedagogiczna – szukania możliwości uregulowania statusu prawnego, przebudowy serwisu i sposobów aktywizacji środowiska w zakresie pozyskiwania nowych członków zespołu redakcyjnego. Dużym mankamentem był fakt, iż serwis tworzono w języku HTML. Znacznie ograniczało to jego funkcjonalność, przede wszystkim pod względem wyszukiwania zasobów i komunikacji. Z tego powodu planowano przejście z bogatym materiałem (ponad 1500 plików) na platformę CMS. Ponadto jako grupa niesformalizowana serwis miał bardzo ograniczone możliwości dalszego rozwoju, dlatego pożądane było wejście w strukturę prawną, przychylną jego działaniom.

W 2008 r. redakcja Serwisu Informacyjnego Biblioteka Pedagogiczna zwróciła się do Zarządu Głównego SBP z zapytaniem o możliwość włączenia go w struktury SBP. Po wstępnych spotkaniach i rozmowach 30 kwietnia 2008 r. zostało podpisane porozumienie o współpracy w zakresie utrzymania i rozwoju serwisu pod nową nazwą Elektroniczna Biblioteka Pedagogiczna SBP (EBP SBP), który funkcjonować będzie w ramach Sekcji Bibliotek Pedagogicznych i Szkolnych ZG SBP. Porozumienie zawarte zostało na okres od 1 maja 2008 r. do 31 grudnia 2009 r.

Dzięki wnioskowi złożonemu przez SBP pozyskane zostały środki z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Pozwoliło to na utworzenie nowego serwisu, dostępnego pod adresem http://e-pedagogiczna.edu.pl oraz przygotowanie zespołu redakcyjnego do samodzielnego redagowania i aktualizowania treści (szkolenie przeprowadzono w Toruniu w 2008 r.). Utworzenie nowego serwisu pozwoliło przede wszystkim na podział zadań przy jego redagowaniu technicznym, bowiem w latach 2002–2008 za zamieszczanie treści odpowiadała tylko jedna osoba. Bardzo istotne jest zwiększenie funkcjonalności w zakresie możliwości komunikowania się, serwis stał się bowiem interaktywny, powstały fora dyskusyjne dla bibliotekarzy i dla dyrektorów bibliotek. Dużą elastycznością cechuje się wyszukiwarka, która dostarcza w wynikach wyszukiwania także dokumenty PDF.

Struktura nowego portalu jest tak przemyślana, aby odwiedzający bez problemów i szybko docierali do interesujących materiałów. Oto najważniejsze działy i charakterystyka ich zasobów:

Zarządzanie biblioteką – w dziale znajdują się m.in. najważniejsze rozporządzenia i ustawy regulujące pracę bibliotek pedagogicznych. Ponadto znajdują się tu dokumenty związane z metodami zarządzania poprawiającymi efektywność pracy biblioteki i podnoszenia jakości jej pracy, stosowane w poszczególnych placówkach. Ważną częścią tego działu są materiały związane z zarządzaniem marketingowym biblioteką. Artykuły zawarte w ww. dziale mogą być inspiracją do rozwijania zarządzania marketingowego we własnej bibliotece w celu jak najlepszego zaspokajania potrzeb informacyjnych użytkowników.

Nauczyciel bibliotekarz – dział gromadzący materiały dotyczące awansu zawodowego i doskonalenia. Znajdują się tu plany rozwoju zawodowego, sprawozdania z realizacji tych planów oraz opisy i analiza przypadków. Te przykładowe materiały są niezwykle pomocne bibliotekarzom kroczącym ścieżką awansu. Ponadto zgromadzono 40 artykułów zawierających ramowe plany Wewnątrzszkolnego Doskonalenia Nauczycieli, scenariusze szkoleń i warsztatów oraz materiały przydatne podczas realizacji takich zajęć (np. prezentacje).

Działalność biblioteczna – znaleźć tu można materiały dotyczące przede wszystkim doświadczeń związanych z wdrażaniem systemów bibliotecznych oraz artykuły związane z problematyką gromadzenia, opracowania i udostępniania zbiorów. Zamieszczona jest także krótka charakterystyka dziewięciu najczęściej spotykanych systemów bibliotecznych.

Działalność edukacyjna – rozbudowany dział, w którym czytelnicy znajdą 50 scenariuszy i konspektów zajęć bibliotecznych dla dzieci, młodzieży szkolnej, studentów i nauczycieli, a także dodatkowe materiały pomocnicze, przydatne w prowadzeniu takich zajęć. Ponadto zamieszczono scenariusze wystaw, spotkań autorskich oraz sprawozdania z różnych działań edukacyjnych, prowadzonych przez biblioteki dla ich użytkowników.

Zasoby – niewątpliwie najbogatszy dział w serwisie zawierający cenny materiał informacyjno-edukacyjny i jedno z najczęściej odwiedzanych miejsc. Dostępny jest tu bogaty zbiór zestawień bibliograficznych, pogrupowanych według haseł przedmiotowych BN (133 grupy) oraz wykaz katalogów i baz danych tworzonych w niektórych bibliotekach, udostępnianych on-line. Dużą wartość, szczególnie w samokształceniu, mają materiały przedstawiające specyfikę pracy bibliotek zagranicznych, a także materiały konferencyjne w postaci sprawozdań lub pełnych tekstów referatów, wygłoszonych podczas różnych spotkań. Materiały zamieszczane w powyższych działach mają wielką wartość edukacyjną. Służą wspieraniu bibliotekarzy w ich pracy zawodowej, dostarczają wiedzy służącej doskonaleniu, samokształceniu i ustawicznemu podnoszeniu poziomu umiejętności.

Baza adresowa bibliotek pedagogicznych to cenne źródło informacji o bibliotekach głównych i filialnych. Jest wyposażona w narzędzie do wyszukiwania według miasta i systemu stosowanego w danej bibliotece. Dzięki niej szybko można dotrzeć do niezbędnych danych adresowych biblioteki (adres, telefon, faks, e-mail). Istnieje także możliwość przejścia na stronę danej biblioteki. W chwili obecnej przygotowywana jest także baza instytucji i organizacji oświatowych.

Oprócz wzbogacania zasobów serwisu EBP SBP, członkowie zespołu redakcyjnego podejmują także inne działania, wykraczające poza realizowane zadania, m.in.:

• W 2004 r. Serwis Informacyjny Biblioteka Pedagogiczna był inicjatorem i patronem medialnym ogólnopolskiej konferencji „Nowy wizerunek biblioteki pedagogicznej: komputeryzacja – komunikacja – współpraca”, którą zorganizował Ośrodek Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie oraz Biblioteka Pedagogiczna w Toruniu.
• Od stycznia 2006 r. rozwija się współpraca z Centrum Promocji Informatyki w Warszawie, polegająca na obejmowaniu patronatem medialnym warsztatów i konferencji organizowanych dla bibliotekarzy. Członkowie serwisu kilkakrotnie brali także udział w takich spotkaniach, co skutkowało zamieszczaniem w dziale Materiały konferencyjne szczegółowych sprawozdań.
• W 2007 r. Serwis Informacyjny Biblioteka Pedagogiczna wspólnie z Ośrodkiem Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów ogłosił ogólnopolski konkurs „Projekty edukacyjne w bibliotekach pedagogicznych i bibliotekach szkolnych”, który cieszył się bardzo dużym zainteresowaniem.
• Obecnie EBP SBP organizuje cykl bezpłatnych, regionalnych seminariów poświęconych Otwartym Zasobom Edukacyjnym. Pierwsze z nich odbędzie się 7 października 2009 r. w Bibliotece Pedagogicznej w Toruniu. Należy tu dodać, że zorganizowanie tych seminariów jest możliwe dzięki wsparciu partnera strategicznego serwisu EBP SBP, jakim jest firma MOL Sp. z o.o.

Powyższe działania służą przede wszystkim zachęcaniu środowiska bibliotekarskiego do podejmowania nowych wyzwań, jego integracji oraz są promocją nowych metod i form pracy.

Zakończenie – co na przyszłość?

Serwis Elektroniczna Biblioteka Pedagogiczna SBP funkcjonujący w ramach Sekcji Bibliotek Pedagogicznych i Szkolnych SBP stanowi dzisiaj ogólnokrajową edukacyjną platformę cyfrową bibliotekarzy bibliotek pedagogicznych i szkolnych oraz kadry zarządzającej tymi placówkami. Nie ulega jednak wątpliwości, że zmiany są bardzo pożądane. Dalszy rozwój serwisu, podejmowanie różnorodnych działań przez członków zespołu redakcyjnego wymaga przede wszystkim stałego kształcenia się. Podniesienie kwalifikacji zespołu pozwoliłoby w przyszłości na rozszerzenie oferty serwisu o platformę e-learningową i być może czasopismo elektroniczne, adresowane do bibliotekarzy bibliotek pedagogicznych i szkolnych. W osiągnięciu tego może pomóc fakt, że będąc w strukturach SBP, serwis ma możliwość skorzystania z projektów Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego. Wszystkie podejmowane przez członków zespołu redakcyjnego działania mają na celu zwiększenie funkcjonalności i możliwości serwisu, a przez to poprawienie jakości pracy bibliotek pedagogicznych, które stają się nowoczesnymi centrami informacji.

Przypisy

[1] BORYCZKA, B. Serwis Informacyjny Biblioteka Pedagogiczna platformą współpracy bibliotek. W: „Internet w bibliotekach II – łączność, współpraca, digitalizacja”: Wrocław, 23–26.09.2003 [on-line]. [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, K[omisja] W[ydawnictw] E[lektronicznych], 2003 [Dostęp 1 sierpnia 2009]. Dostępny w World Wide Web: http://ebib.oss.wroc.pl/matkonf/iwb2/boryczka2.php. ISBN 83-915689-5-4.

[2] BORYCZKA, B. Serwis Informacyjny Biblioteka Pedagogiczna po dwóch latach. W: „Nowy wizerunek biblioteki pedagogicznej: komputeryzacja – komunikacja – współpraca": Warszawa 21–22.10.2004 [on-line]. Serwis Elektroniczna Biblioteka Pedagogiczna SBP [Dostęp 1 sierpnia 2009]. Dostępny w World Wide Web: http://e-pedagogiczna.edu.pl/upload/file/referaty/ped2.pdf.

Serwis Elektroniczna Biblioteka Pedagogiczna SBP – próba podsumowania / Bożena Boryczka// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska - Nr 6/2009 (106) sierpień/wrzesień. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2010. - Tryb dostępu: http://www.ebib.info/2010/106/a.php?boryczka. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187