Internet w bibliotekach - próba bilansu i perspektywy rozwoju, Wrocław, 10-11 grudnia 2001 roku Organizatorzy: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich. KWE Biblioteka Główna i OINT Politechniki Wrocławskiej |
- Spis treści
- Poprzedni
- Następny
Niniejsze opracowanie zostało przygotowane na podstawie wykazu adresów stron WWW bibliotek polskich, który jest udostępniany w ramach serwisów informacyjnych Elektronicznej BIBlioteki jako "Linki - połączenia do sieciowych zasobów bibliotekarskich" (http://ebib.oss.wroc.pl/linki/). Adresy stron są wyszukiwane przez systematyczne przeglądanie zasobów polskiego Internetu oraz dzięki zgłoszeniom samych bibliotek, które zawiadamiają o powstaniu nowej witryny. Strony WWW bibliotek w Polsce różnią się pod względem sposobu dostępu. Duże biblioteki uczelniane udostępniają informacje na własnych serwerach, tworząc rozbudowane serwisy informacyjne zarówno bibliotek głównych, jak i bibliotek wydziałowych, instytutowych lub filii. Inne biblioteki korzystają z serwerów macierzystych instytucji, np. PAN-u, jednostek naukowo-badawczych. Największe zróżnicowanie występuje jednak w grupie bibliotek publicznych, które posiadają własne serwery (duże biblioteki naukowe) lub korzystają z serwerów urzędów miejskich, czy firm komercyjnych. W niniejszym opracowaniu, za stronę WWW biblioteki uznana została taka witryna, która podaje: pełną nazwę biblioteki, adres pocztowy, charakterystykę jej działalności, rodzaj udostępnianych zbiorów i proponowane usługi. Wszelkie wykazy bibliotek-filii, bibliotek zakładowych i bibliotek wchodzących w skład sieci uczelnianej, które zawierają tylko informacje o adresie i godzinach otwarcia nie są liczone jako samodzielne witryny. Wszystkie adresy internetowe witryn polskich bibliotek zamieszczone w Linkach zostały opracowane w postaci zestawień liczbowych i zamieszczone w Tabelach 1-7 na końcu tekstu. Dodatkowo, w niniejszym opracowaniu wykorzystano następujące źródła informacji:
Do listopada 2001 roku wykaz adresów bibliotek udostępnianych w Linkach, umożliwiał połączenie się ze stronami WWW 457 bibliotek ze 140 miejscowości w kraju. PORÓWNANIE DANYCH do roku 2000 i w 2001 rokuRaport opublikowany w roku ubiegłym, obejmujący dane do sierpnia 2000 roku,[1] zawierał informacje o 303 stronach WWW z 68 miejscowości w kraju, co w porównaniu z danymi za 2001 roku daje na przestrzeni jednego roku podwojenie liczby miejscowości i wzrost o 154 witryny (33,7 % w stosunku do roku 2000).
WITRYNY WWW BIBLIOTEK. UKŁAD WEDŁUG WOJEWÓDZTWPodział wszystkich witryn bibliotek według województw prezentują: Tabela 1, Tabela 2 i Wykres 2
Obecnie najwięcej witryn odnotowuje się w województwie mazowieckim - 123, które pod tym względem zdecydowanie przewyższa inne województwa. Na tę liczbę składają się przede wszystkim aż 104 strony bibliotek w samej tylko Warszawie i 19 witryn na obszarze województwa. W pozostałych województwach nie ma już tak dużych dysproporcji pomiędzy miastami wojewódzkimi, a innymi miejscowościami. Do czołówki najlepszych województw należą: śląskie - 49 stron (19 w Katowicach, 30 na terenie województwa), wielkopolskie - 45 stron (21 w Poznaniu, 24 na terenie województwa), małopolskie - 41 stron (29 stron w Krakowie i 12 na terenie województwa). Najmniej witryn posiadają biblioteki w województwach: opolskim (9), świętokrzyskim (8) i lubuskim (6). PORÓWNANIE LICZBY WITRYN do roku 2000 i w roku 2001. UKŁAD WEDŁUG WOJEWÓDZTW
Wykres 3 przedstawia dynamikę pojawiania się nowych witryn bibliotek w 2001 roku w porównaniu do stanu z roku 2000. Oprócz najaktywniejszych województw: mazowieckiego, śląskiego, wielkopolskiego, małopolskiego na uwagę zasługują biblioteki z województw: dolnośląskiego, łódzkiego, pomorskiego i podkarpackiego, które wykazały się sporą liczbą nowych stron internetowych. NOWE WITRYNY W 2001 ROKU. UKŁAD WEDŁUG WOJEWÓDZTW
W 2001 roku zmieniła się nieco kolejność klasyfikacji poszczególnych województw pod względem liczby nowopowstałych witryn. Ponownie największą aktywnością wykazały się biblioteki w województwie mazowieckim (39 nowych stron), co stanowi 25 % wszystkich nowych witryn udostępnionych w 2001 roku. Inne województwa o największej liczbie stron to: śląskie (21), wielkopolskie (18), dolnośląskie (11). Najmniejszą liczbę witryn mają województwa zachodnio-pomorskie (2) i lubuskie (2). WITRYNY BIBLIOTEK. PODZIAŁ WEDŁUG FUNKCJI ADMINISTRACYJNEJ MIEJSCOWOŚCIDane prezentują: Tabela 1, Tabela 3, Wykres 5, Wykres 6
Nowy podział administracyjny kraju uwzględnia m.in.:
Procentowy udział witryn w poszczególnych grupach miejscowości prezentuje Wykres 6 WITRYNY BIBLIOTEK. PODZIAŁ WEDŁUG FUNKCJI ADMINISTRACYJNEJ MIEJSCOWOŚCI
62 % wszystkich witryn bibliotek skupionych jest w miastach wojewódzkich, w miastach na prawach powiatu (m.n.p.p.) - 17%, w miastach powiatowych 15%, a w najliczniejszej grupie najmniejszych miast i wsi w Polsce jest tylko 6 % ogólnej liczby witryn bibliotek. WITRYNY BIBLIOTEK. UKŁAD WEDŁUG TYPUPodział bibliotek według typu prezentują: Tabela 4 i Wykres 7
W Linkach wszystkie witryny zostały podzielone na 16 grup według typu biblioteki. Najwięcej witryn jest w grupie bibliotek publicznych (133), a najmniej w grupie akademii wychowania fizycznego (6). Ocenianie aktywności tak różnych bibliotek na podstawie tylko liczby ich witryn musi być prowadzone z dużą ostrożnością, ponieważ często nie można porównywać ich zadań, funkcji, różnej kategorii odbiorców i zapotrzebowania społecznego na usługi bibliotek. W tym zestawieniu biblioteki publiczne są na pierwszym miejscu, ale ta ilość stanowi zaledwie znikomą część ogólnej liczby wszystkich funkcjonujących bibliotek publicznych w kraju (patrz Wykres 12). Natomiast sześć bibliotek akademii wychowania fizycznego reprezentuje wszystkie tego typu uczelnie w Polsce (patrz Wykres 9). Po bibliotekach publicznych, kolejne, wysokie miejsca w tym zestawieniu zajmują biblioteki uniwersyteckie, instytutów i placówek naukowych, techniczne i pedagogiczne. W 2001 r. została utworzona nowa grupa - "biblioteki muzeów i archiwów", w której jest obecnie 9 stron bibliotek. PORÓWNANIE LICZBY WITRYN do 2000 r. i w 2001. UKŁAD WG TYPUDane prezentuje: Tabela 4 i Wykres 8
Faktem zasługującym na podkreślenie jest aktywność w tworzeniu nowych stron bibliotek publicznych. W ciągu jednego roku 2001 powstało ich więcej (82 strony), niż przez wszystkie lata do 2000 roku włącznie - 51 stron. Powstawały one zwłaszcza w miastach powiatowych i małych miejscowościach i tam mają przewagę, nad stronami innego typu bibliotek. Dużą aktywność można odnotować również w grupie bibliotek pedagogicznych (15 stron), instytutów naukowych - dziewięć stron, uczelni niepaństwowych - osiem stron oraz w grupie "inne" - siedem stron, do której została zaliczona Biblioteka Narodowa. Na wykresie nie zostały uwzględnione biblioteki techniczne, które mają o trzy witryny mniej w porównaniu z rokiem 2000. Jest to m.in. związane z przekształceniami uczelni, np. likwidacją Politechniki Zielonogórskiej i utworzeniem na tej bazie Uniwersytetu Zielonogórskiego. UCZELNIE PODLEGŁE MINISTERSTWU EDUKACJI NARODOWEJ I SPORTU (MENiS) I LICZBA WITRYN ICH BIBLIOTEKWykres 9 przedstawia porównanie liczby wszystkich uczelni podległych MENiS z liczbą witryn bibliotek tych uczelni.
Wykaz MENiS rejestruje :
Biblioteki uczelni wyższych podległe MENiS, czyli uniwersytetów, politechnik, wyższych szkół pedagogicznych, rolniczych, ekonomicznych, akademii wychowania fizycznego i teologicznych są obecnie najlepiej reprezentowaną grupą w Internecie. W ostatnich latach systematycznie rośnie liczba uczelni niepaństwowych ale nie wszystkie mają biblioteki i chociaż w ostatnim roku pojawiło się sporo nowych stron tych bibliotek - 27, stanowi to jednak zaledwie 12 % spośród ogólnej liczby tych uczelni. Zatem oprócz uczelni niepaństwowych i teologicznych wszystkie biblioteki tej grupy mają swoje strony WWW, a uniwersytety i politechniki także witryny bibliotek wydziałowych lub filii. BIBLIOTEKI NAUKOWEDane dotyczące witryn bibliotek naukowych prezentują: Tabela 5 i Wykres 10, Wykres 11
Zgodnie z ustawą "O bibliotekach"[4] do bibliotek naukowych należą: Biblioteka Narodowa, biblioteki, których organizatorami są: szkoły wyższe, Polska Akademia Nauk, jednostki badawczo-rozwojowe oraz inne biblioteki, których wykaz został opublikowany w Rozporządzeniu Ministra Kultury i Sztuki.[5] Zestawienie liczbowe zostało przygotowane w oparciu o dane za rok 1999, zamieszczone na stronie SBP poświęconej statystyce bibliotek.[6] Na wykresie uwzględnione zostały także nowe biblioteki zaliczone do naukowych w latach 2000-2001: Książnica Cieszyńska i Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Zielonej Górze. Po uwzględnieniu tych zmian, liczba bibliotek naukowych (głównych i podległych) wynosi obecnie 1211, natomiast liczba witryn tych bibliotek 254.
Tak duża różnica w ilości bibliotek szkół wyższych - 981, a ich witryn - 160, jest spowodowana zaliczaniem w szkołach wyższych wszystkich bibliotek wydziałowych i instytutowych jako "naukowych", podczas gdy zazwyczaj cała sieć biblioteczno-informacyjna jest prezentowana na jednej witrynie biblioteki głównej. Spośród 98 bibliotek PAN-u zaledwie 28 ma witryny, 92 biblioteki jednostek badawczo-rozwojowych ma 41 witryn. Wszystkie naukowe biblioteki publiczne prezentują swoje witryny w Internecie. W grupie "inne" jest 29 bibliotek, z których 14 ma swoje strony. Została tu uwzględniona m.in.: Biblioteka Lekarska (Główna i jej oddziały - ogółem 14 bibliotek, z czego tylko Główna i oddział w Koszalinie mają swoje witryny) oraz Centralna Biblioteka Rolnicza (ogółem 3 biblioteki, tylko CBR w Warszawie ma witrynę). BIBLIOTEKI PUBLICZNEDane dotyczące witryn bibliotek publicznych prezentują: Tabela 6, Tabela 7 i Wykresy 12,13,14,15. Według danych za rok 2000 w Polsce jest 8.915 bibliotek,[7] w tym:
Na Wykresie 12 porównane zostały: liczba bibliotek publicznych w Polsce (bez filii) i liczba witryn tych bibliotek. To porównanie wskazuje, jak niewiele bibliotek utworzyło strony domowe w Internecie; jednak 133 witryny to zaledwie 5% z ogólnej liczby bibliotek publicznych funkcjonujących w kraju, a 1,5% w stosunku do liczby bibliotek razem z filiami. BIBLIOTEKI PUBLICZNE. UKŁAD WEDŁUG WOJEWÓDZTWWykres 13 prezentuje biblioteki publiczne w układzie według województw.
Najwięcej stron bibliotek publicznych mają województwa: mazowieckie - 23, wielkopolskie - 18 i śląskie - 16, a najmniej lubuskie - 3, świętokrzyskie - 2 i podlaskie - 2. BIBLIOTEKI PUBLICZNE. PODZIAŁ WEDŁUG FUNKCJI ADMINISTRACYJNEJ MIEJSCOWOŚCI
Najwięcej stron bibliotek publicznych jest w miastach powiatowych - 40% całej liczby wszystkich stron tych bibliotek. 24% witryn jest w miastach wojewódzkich, 23% w miastach na prawach powiatu i 14% w innych miejscowościach tzn. w małych miastach i wsiach. BIBLIOTEKI PUBLICZNE I BIBLIOTEKI INNEGO TYPU. PODZIAŁ WEDŁUG FUNKCJI ADMINISTRACYJNEJ MIEJSCOWOŚCIPorównanie liczby witryn bibliotek publicznych i witryn bibliotek innego typu w podziale według funkcji administracyjnej miejscowości prezentuje Tabela 7 i Wykres 15.
W pierwszej grupie - miast wojewódzkich - witryny bibliotek publicznych (33) stanowią niewielką ilość w stosunku do witryn bibliotek innego typu (251). W drugiej grupie - miast na prawach powiatu - ta różnica zdecydowanie się zmniejsza, na 48 witryn bibliotek innego typu przypada 29 witryn bibliotek publicznych. W trzeciej i czwartej grupie - miast powiatowych i innych małych miejscowości - stron bibliotek publicznych jest zdecydowanie więcej niż pozostałych. Oznacza to, że w tych miejscowościach biblioteki publiczne są typem biblioteki, która najczęściej prezentuje informacje w Internecie. Faktem zasługującym na podkreślenie jest szybkie tempo tworzenia nowych stron bibliotek publicznych. tylko w ciągu roku 2001 powstało ich więcej (82), niż przez wszystkie lata do 2000 roku włącznie (51). Powstawały one zwłaszcza w miastach powiatowych i małych miejscowościach i mają tam przewagę, nad stronami innego typu bibliotek. WNIOSKI:Celem niniejszego opracowania było przede wszystkim przedstawienie obecnego stau prezentowania informacji na stronach WWW przez polskie biblioteki. Zebrany materiał pozwala na ukazanie stanu ilościowego witryn bibliotek w poszczególnych regionach kraju i zwrócenie uwagi na szczególnie aktywne województwa i miejscowości; Pokazuje też, jakiego typu miejscowości mają najwięcej stron, a jakie najmniej. Szczegółowo omówiona została sytuacja bibliotek naukowych, publicznych i bibliotek uczelni podległych MENiS. Na podstawie zebranych danych i opracowań przygotowanych w roku 2000 [1], [8], [9], można było również określić dynamikę zmian zachodzących na przestrzeni ostatniego roku w poszczególnych województwach i typach bibliotek. W analizie brakuje natomiast omówienia merytorycznej zawartości stron WWW i rzeczywistego wykorzystania Internetu w bibliotekach. Chociaż praca nad aktualizacją wykazu adresów w Linkach jest prowadzona na bieżąco, to jednak możliwa jest granica błędu, czy niekompletności bazy wynikająca z ciągłej płynności danych - pojawiania się wciąż nowych stron WWW bibliotek, czasowych braków połączeń, zmian w nazwach i adresach. Porównanie z innymi wykazami prowadzonymi w kraju, np. z bazą adresów bibliotek portalu Onet.pl, czy Wirtualnej Polski wskazuje jednak na większą kompletność serwisu Linki, a zatem i możliwość przedstawienia na jego podstawie wiarygodnych danych o liczbie witryn polskich bibliotek w Internecie. TabeleTABELA 1Witryny WWW bibliotek. Podział wg funkcji administracyjnej miejscowości
TABELA 2Witryny www bibliotek w układzie wg województw
TABELA 3Witryny bibliotek. Podział wg funkcji administracyjnej miejscowości
TABELA 4Witryny bibliotek. Układ wg typu
* wliczona Biblioteka Narodowa TABELA 5Biblioteki naukowe - główne i podległe (zakładowe i oddziałowe)
[1] Źródło danych: Rocznik statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej 2000. - Warszawa: GUS, 2000 http://ebib.oss.wroc.pl/sbp/bnauk_liczby.html [2] zgodnie z "Wykazem bibliotek zaliczonych do bibliotek naukowych" opublikowanym w "Rozporządzeniu Ministra Kultury i Sztuki z dn.19.03.1998 r." i późniejszymi zmianami publicznymi bibliotekami naukowymi są: [3] wliczona: TABELA 6Biblioteki publiczne
TABELA 7Witryny bibliotek publicznych i bibliotek innego typu. Podział wg funkcji administracyjnej miejscowości
Inne biblioteki: 324 witryn Przypisy[1] Komperda, Anna: Polish Internet libraries on WWW pages. EBIB Electronic Information Bulletin for Librarians [on-line] Special Issue International Frankfurt Book Fair [dostęp: 6 grudnia 2001]. Dostępny w World Wide Web http://ebib.oss.wroc.pl/Frankfurt/komperda.html. [2] Uczelnie niepaństwowe podległe Ministerstwu Edukacji Narodowej i Sporu wpisane zostały do rejestru Ministra Edukacji Narodowej, a utworzone na podstawie: "Ustawy z 12 września 1990 roku o szkolnictwie wyższym." Dziennik Urzędowy 1990 nr 65 poz. 385 z późniejszymi zmianami. Rejestr MENiS, stan na 17 listopada 2000 roku. [3] Niepaństwowe uczelnie zawodowe utworzone zostały na podstawie: "Ustawy z 26 czerwca 1997 roku o wyższych szkołach zawodowych." Dziennik Urzędowy 1997 nr 96 poz. 590. Rejestr MENiS, stan na 22 listopada 2001 roku (według numeru w rejestrze niepaństwowych uczelni zawodowych). [4] Ustawa o bibliotekach z dnia 27 czerwca 1997 r. (Dz.U. 97.85.539). [5] Rozporządzenie MKiS z dnia 19 marca 1998 r. W sprawie zasad i trybu zaliczania bibliotek do bibliotek naukowych oraz ustalania ich wykazu, (Dz.U. 98.44.269). [6] Źródło danych: Statystyka bibliotek. Biblioteki naukowe w liczbach. Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich - Serwis Informacyjny [on-line] 9 października 2001 [dostęp 6 grudnia 2001]. Dostępny w World Wide Web: http://ebib.oss.wroc.pl/sbp/bnauk_liczby.html. [7] Źródło danych: Statystyka bibliotek. Biblioteki publiczne w liczbach. Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich - Serwis Informacyjny [on-line] 9 października 2001 [dostęp 6 grudnia 2001]. Dostępny w World Wide Web: http://ebib.oss.wroc.pl/sbp/bp_liczby.html. [8] Komperda, Anna Biblioteki polskie na stronach WWW. Sprawy Nauki 2000 nr 8, s. 14-15, 18-19. [9] Komperda, Anna Biblioteki polskie w Internecie na przełomie wieku. EBIB Elektroniczny Biuletyn Informacyjny Bibliotekarzy [on-line]. 2000, nr 4 (12) [dostep 6 grudnia 2001]. Dostępny w World Wide Web: http://ebib.oss.wroc.pl/arc/e012-06.html. |
- Spis treści
- Poprzedni
- Następny
(C) 2001-2002 EBIB
Biblioteki polskie na stronach WWW : Raport 2001 / Anna Komperda // W:Internet w bibliotekach [Dokument elektroniczny] : próba bilansu i perspektywy rozwoju :
Wrocław, 10-11 grudnia 2001 roku. - Dane tekstowe. - [Warszawa] :
Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, K[omisja] W[ydawnictw] E[lektronicznych],
Redakcja "Elektronicznej Biblioteki", 2002. - (EBIB Materiały konferencyjne). -
Tryb dostepu : http://www.ebib.pl/publikacje/matkonf/iwb/komperda.php
. -
Internet w bibliotekach. - ISBN 83-915689-2-X