Bożena Bartoszewicz-Fabiańska Książnica Podlaska, Białystok "Internet w bibliotekach" Podsumowanie wyników badań ankietowych

Ankieta, opracowana przez zespół redakcyjny EBIB-u, opublikowana na jego stronach w listopadzie 2001 roku, skierowana była do wszystkich bibliotek w Polsce i dotyczyła dostępu do Internetu oraz jego wykorzystania w naszych bibliotekach. Ankietę można było wypełnić on-line, jak też przesłać e-mailem, można też było wysłać ją tradycyjną przesyłką pocztową. Z założenia autorów ankiety miały być anonimowe co uważam za błąd, bo nie są to badania opinii publicznej, i w przypadku błędnych odpowiedzi nie można ich zweryfikować. Wiele dużych bibliotek nie podjęło z nami współpracy i nie wypełniło ankiety. Stąd też odpowiedzi przynoszą obraz tego, co widzą i wiedzą bibliotekarze, co odnotowane jest w świadomości respondentów. Nie można zatem z tej próby wyprowadzić uogólnionych wniosków, co do stanu zastosowań Internetu w bibliotekach polskich. Badania nie tyle pozwoliły na określenie stanu rzeczywistego, ile ujawniły stan świadomości tych, którzy na ankietę odpowiadali.

Ankieta zawierała 27 pytań:

• ogólne dane o bibliotece (rodzaj biblioteki i realizowane zadania w odniesieniu do bibliotek publicznych, wielkość zbiorów, tworzone i gromadzone bazy danych, liczba czytelników);
• rok podłączenia biblioteki do Internetu, problemy z tym związane, rodzaj pomocy pozyskiwanej z zewnątrz;
• rodzaj i przepustowość łącza;
• ogólna liczba komputerów, w tym liczba komputerów z dostępem do Internetu oraz ich usytuowanie;
• ograniczenia w dostępie do Internetu w badanych bibliotekach;
• rodzaj i płatność usług dla użytkowników w bibliotekach;
• statystyka korzystania z Internetu;
• biblioteczne strony WWW;
• wpływ Internetu na jakość oferowanych przez bibliotekę usług oraz na pracę bibliotekarzy;
• projekty związane z Internetem.

Wyniki omówionych poniżej badań ankietowych są rezultatem zarówno:

• aktywności bibliotekarzy, korzystających z zasobów sieci, w tym odwiedzających EBIB;
• stanu organizacyjnego i poziomu zarządzania bibliotekami w Polsce;
• możliwości komunikacji sieciowej.

Ankietę opracowywano w pośpiechu i stąd szereg zamieszczonych w niej pytań okazało się mało precyzyjnych, a niektóre sugerowane odpowiedzi, z punktu widzenia technicznego być może poprawne, ale z góry nie określały różnic jakościowych przedmiotu badań, np. przy rodzajach połączenia z Internetem nie wyodrębniono łącz modemowych komutowanych i łącz stałych modemowych.^[1] Warto więc byłoby ankietę przeredagować i powtórzyć badania, dając więcej czasu zarówno respondentom, jak i osobie opracowującej wyniki, ale to pozostawiam do przemyślenia organizatorom konferencji.^[2]

Wykres 1. Respondenci wg rodzaju bibliotek

Ankietę wypełniło 175 bibliotek mających dostęp do Internetu, w tym:

• 117 bibliotek publicznych,
• 53 biblioteki naukowe, z czego sześć publicznych naukowych,
• pięć bibliotek pedagogicznych,
• sześć bibliotek szkolnych,
• jedna biblioteka zakładowa.

Wśród badanych bibliotek publicznych dostęp do Internetu ma:

• 10 bibliotek wojewódzkich,
• 26 bibliotek powiatowych,
• 29 bibliotek gminy miejskiej,
• trzy biblioteki dzielnicowe (biblioteki dzielnicowe są w Łodzi, Warszawie i Wrocławiu),
• 16 bibliotek gminy wiejskiej,
• 16 gminy miejsko-wiejskiej,
• sześć filii bibliotecznych, dwie bibliotek gminnych i cztery biblioteki dzielnicowe,
• cztery filie biblioteczne dla dzieci bibliotek dzielnicowych,
• sześć bibliotek publicznych działających w strukturze ośrodka (domu) kultury.

Biblioteki publiczne mające dostęp do Internetu pełnią zróżnicowane funkcje w stosunku do sieci bibliotek publicznych:

• trzy - działają tylko na rzecz województwa,
• dwie - województwa i powiatu,
• osiem - województwa i miasta,
• dwie - tylko powiatu,
• 21 - powiatu i miasta,
• 16 - powiatu i gminy,
• pięć - powiatu, gminy i miasta,
• 23 - tylko gminy,
• 22 - gminy i miasta,
• 10 - dzielnicy,
• dwie - miasta.

Wśród bibliotek naukowych dostęp do Internetu ma:

• 41 bibliotek szkół wyższych,
• 3 biblioteki placówek naukowych PAN,
• 9 innych bibliotek naukowych

Wielkość księgozbioru w badanych bibliotekach wg stanu na dzień 31 grudnia 2000 roku kształtuje się następująco:

• 66 bibliotek ma zbiory do 50.000 vol.,
• 38 - od 50.000 do 100.000,
• 27 - od 100.000 do 200.000,
• 21 - od 200.000 do 400.000,
• siedem - od 400.000 do 600.000,
• siedem - od 600.000 do 1.000.000,
• sześć - powyżej 1.000.000, w tym jedna nieznacznie powyżej 2.000.000.
  
• Dwie biblioteki nie podały danych.

Liczba czasopism inwentaryzowanych w poszczególnych bibliotekach jest bardzo zróżnicowana i wynosi od 14 do 613.000.^[3] W 61 ankietach (35%) odnotowałam brak danych.

Liczbę bieżących tytułów czasopism została podana przez 164 biblioteki (94%) i kształtuje się ona następująco:

• do 20 tytułów ma 31 bibliotek,
• od 20 do 50 - 34 biblioteki,
• od 50 do 100 - 33 biblioteki,
• od 100 do 500 - 45 biblioteki,
• od 500 do 1000 - 11 bibliotek,
• od 1000 do 2000 - 57 bibliotek,
• powyżej 2000 - 7 bibliotek.

Największa liczba bieżących tytułów czasopism posiadana przez jedną z badanych bibliotek wyniosła 4000.

Informacje o liczbie jednostek inwentarzowych zbiorów specjalnych podało 135 bibliotek. Waha się ona od 1 do 750.000. Brak odpowiedzi w 40 (23%) ankietach.

Wśród 175 bibliotek tylko 109 zgłosiło posiadanie dokumentów elektronicznych w stopniu bardzo zróżnicowanym:

• do 50 egz. - 60 bibliotek,
• od 50 do 100 egz. - 19 bibliotek,
• od 100 do 500 egz. - 20 bibliotek,
• powyżej 500 - 10 bibliotek.

Największa liczba zinwentaryzowanych dokumentów elektronicznych wynosi 2.650 jednostek. Termin "dokument elektroniczny" odnosi się wyłącznie do nośnika informacji i liczenie wyłącznie jednostek fizycznych, bez odniesienia do liczby tytułów wydawnictw elektronicznych, nie odzwierciedla właściwego obrazu rzeczywistości.

Biblioteki tworzą łącznie 464 baz danych, w tym bibliograficznych - 267. Jedna biblioteka szkoły wyższej tworzy aż 19 baz. Są to w większości: bibliografie terytorialne i lokalne, bibliografie osobowe, bibliografie zawartości czasopism, w tym czasopism regionalnych, bibliografie publikacji pracowników naukowych uczelni, bibliografie dziedzinowe, bibliografie prac licencjackich, magisterskich i doktorskich.

Łącznie wszystkie badane biblioteki posiadają 887 baz danych na CD-ROM-ach (od jednej do 95), przy czym wg odpowiedzi 98 bibliotek (tj. 54%) nie ma ich w zbiorach.

Licencje na dostęp do internetowych baz danych posiada 41 bibliotek, w tym 27 do serwisów czasopism elektronicznych. Liczba serwisów czasopism elektronicznych wynosi w poszczególnych bibliotekach od jednego do siedmiu.

Osiem bibliotek ma jeden serwis, cztery - dwa serwisy, sześć - trzy serwisy, sześć - cztery serwisy, jedna - pięć serwisów, jedna - sześć serwisów, jedna - siedem serwisów.

Z badanych bibliotek skorzystało w 2000 roku łącznie ok. 3.710.000 czytelników. 45% respondentów nie dało odpowiedzi na pytanie o czytelników, gdyż w przypadku wypożyczeń prezencyjnych biblioteki prowadzą statystykę odwiedzin czytelniczych, a nie prowadzą rejestracji czytelników. Stąd w Polsce niektóre nawet bardzo duże biblioteki w statystyce prowadzonej przez Główny Urząd Statystyczny (GUS) nie wykazują czytelników, nawet przy bardzo dużej liczbie odwiedzających. Problem ten wymaga ujednolicenia i unormowania zarówno dla celów badań naukowych, jak też ze względów czysto pragmatycznych.

Pierwszą bibliotekę w Polsce podłączono do Internetu w 1990 roku.

W poszczególnych latach przedstawia się to następująco:

Brak danych o dziewięciu bibliotekach.

Dwóch respondentów nie odniosło się do pytania, czy założenie Internetu w ich bibliotekach było łatwe czy trudne i jakiego rodzaju były to trudności. Dla 97 (55%) było to łatwe, dla 36 (21%) - trudne. 34 (19%) respondentów stwierdziło, że trudno powiedzieć, ośmiu (5%) nie podało żadnej odpowiedzi. W 26 przypadkach trudności dotyczyły finansów, w 8 - kłopotów technicznych, w 3 - organizacyjnych.

63 biblioteki otrzymały pomoc przy zakładaniu Internetu, korzystając np. z dotacji celowych (17 bibliotek), z Fundacji Batorego (5), z dotacji KBN (dwie). Jedna biblioteka szkolna wygrała konkurs Ministerstwa Edukacji Narodowej, w którym nagrodą było podłączenie do Internetu.

Wykres 3: Rodzaje połączeń do Internetu

Wykres 4: Przepustowości łącz

Liczba komputerów w badanych bibliotekach jest bardzo zróżnicowana i wynosi od 1 do 320.

18 bibliotek ma po jednym komputerze, jednocześnie mają one dostęp do Internetu, a wśród nich przeważają biblioteki gminy wiejskiej lub miejsko-wiejskiej (12 placówek). Są trzy biblioteki powiatowe, jedna szkolna, jedna szkoły wyższej i jedna inna naukowa.

21 bibliotek ma po dwa komputery z pojedynczym dostępem do sieci rozległej, oprócz pięciu przypadków, gdzie obydwa komputery podłączone są do Internetu. Jest to 13 bibliotek gminnych, dwie biblioteki powiatowe, dwie filie biblioteczne, jedna filia biblioteczna dla dzieci i młodzieży, jedna biblioteka szkolna, dwie biblioteki placówek naukowych PAN.

14 bibliotek ma po trzy komputery, w tym wszystkie podłączone do Internetu mają cztery biblioteki, dwa komputery podłączone mają dwie placówki, reszta ma dostęp do Internetu z jednego komputera. Są to znowu w większości biblioteki gminne, w tym dwie powiatowe, jedna szkoły wyższej, jedna zakładowa.

14 bibliotek ma po cztery komputery, w pięciu przypadkach ilość komputerów jest równa ilości stanowisk podłączonych do Internetu (trzy biblioteki szkolne , jedna powiatowa). Są to małe biblioteki publiczne, w tym dwie powiatowe lub ich filie (trzy) i biblioteki szkolne.

12 bibliotek ma po pięć komputerów, z dostępem do Internetu na wszystkich komputerach - trzy.

Ogółem liczba komputerów w poszczególnych przedziałach jest następująca:

• od jednego do pięciu komputerów - ma 79 placówek bibliotecznych,
• od pięciu do 10 komputerów - 22 biblioteki,
• od 10 do 20 komputerów - 22 biblioteki,
• od 20 do 40 komputerów - 16 bibliotek,
• od 40 do 60 komputerów - 13 bibliotek,
• od 60 do 100 komputerów - 10 bibliotek,
• od 100 do 200 komputerów - 8 bibliotek,
• powyżej 200 - dwie biblioteki, w tym jedna (wojewódzka) - 225 i jedna (szkoły wyższej) 320.

W grupie powyżej 60 komputerów przeważają biblioteki szkół wyższych.

Wykres 5: Biblioteki publiczne - liczba komputerów

Liczba komputerów z dostępem do Internetu nie jest wprost proporcjonalna do liczby komputerów w danej placówce, ale największy i najbardziej proporcjonalna jest w bibliotekach szkół wyższych, co się z pełnością wiąże z lepszą jakością sprzętu i lepszymi łączami. W grupie bibliotek posiadających powyżej 100 komputerów liczba podłączeń do Internetu waha się od 92 do 270. Łącznie w badanych bibliotekach podłączone do Internetu są 3103 komputery. Ze 175 badanych bibliotek 61 bibliotek (tj. 35%) ma dostęp do Internetu z 1 komputera.

Wykres 6: Biblioteki naukowe - liczba komputerów podłączonych do Internetu

Wykres 7: Inne biblioteki - liczba komputerów podłączonych do Internetu

W 140 bibliotekach bibliotekarze nie mają ograniczeń w dostępie do Internetu. W 32 bibliotekach ograniczono dostęp dla bibliotekarzy.

50 bibliotek nie ograniczyło dostępu czytelników do Internetu, 83 ograniczyło ze względu zbyt małą liczbę komputerów. 11 bibliotek wprowadziło ograniczenia czasowe od 1/2 do 1 godziny. 16 ogranicza dostęp do Internetu do celów naukowo-badawczych i edukacyjnych. Czytelnikom w 15 bibliotekach nie wolno używać poczty elektronicznej ani korzystać z Internetu dla rozrywki. W siedmiu bibliotekach korzysta się z Internetu za pośrednictwem bibliotekarza. Respondenci podkreślali uznawanie pierwszeństwa czytelników w dostępie do sieci rozległych, a także priorytet poszczególnych stanowisk bibliotekarskich, jak gromadzenie zbiorów, działy informacyjne.

Komputery z dostępem do Internetu dla czytelników usytuowane są przede wszystkim w czytelniach - w 105 bibliotekach (łącznie 278 stanowisk) oraz w pracowniach komputerowych w 29 bibliotekach (łącznie 294 stanowiska), w działach informacji - w 45 (łącznie 148 stanowisk), w pomieszczeniach katalogowych - w 21 (łącznie 126 stanowisk). W dwóch bibliotekach są wydzielone czytelnie internetowe (łącznie 12 stanowisk), w jednej - stanowisko internetowe jest w wypożyczalni, w jednej bibliotece jest kawiarnia internetowa (liczby stanowisk brak).

Dostęp do Internetu jest płatny w 54 bibliotekach, bezpłatny w 76, częściowo płatny w 23.

95 bibliotek nie prowadzi statystyki korzystania użytkowników z Internetu.

W 2000 roku w pomieszczeniach 80 pozostałych bibliotek skorzystało z Internetu 102 821 użytkowników, w I połowie 2001 roku - 79 037. Średnia dzienna liczba korzystających z Internetu w bibliotekach, które prowadzą statystykę (30 bibliotek), wyniosła w 2000 roku od dwóch do 80, w I półroczu tego roku (w 46 bibliotekach) od jednej osoby do 303. 15 bibliotek podało dane dotyczące liczby odwiedzin witryn swoich WWW. Kształtują się one od 10 do 170 000 w 2000 roku, 27 bibliotek w I półroczu 2001 r. od 30 do 250 000.

W bibliotekach wykorzystywana jest przede wszystkim poczta elektroniczna (158 bibliotek na 175) i strony WWW (w 155 bibliotekach). Usługi FTP używa 59 bibliotek, telnetu - 41.

Inne usługi wykorzystywane są w minimalnym stopniu i są to, m.in. IRC i USENET.

Pocztę elektroniczną do korespondencji służbowej wykorzystuje 156 bibliotek, do rozsyłania i odpowiadania na kwerendy - 76, w celu wspomagania procesu gromadzenia - 113 bibliotek, do wspomagania obsługi wypożyczeń międzybibliotecznych - 69, do spraw prywatnych - 63. Pojedyncze głosy odnotowały używanie poczty elektronicznej do komunikatów w sieci lokalnej,^[4] do uczestnictwa w listach dyskusyjnych, do monitowania czytelników.

106 bibliotek posiada własną witrynę WWW, w 21 bibliotekach jest ona przygotowywana.

Własna strona domowa bibliotek jest wykorzystywana do:

• własnego serwisu informacyjnego w 95 bibliotekach,
• prezentowania katalogu on-line biblioteki w 69,
• możliwości zamawiania książek w 37,
• możliwości rezerwowania książek w 20,
• zamieszczania ogłoszeń w 52,
• informowania o usługach specjalnych w 54,
• oraz w pojedynczych bibliotekach do hostingu innych serwerów, usług intranetowych, prezentacji wydawnictw własnych, prezentacji bibliotek sieci i instytucji terenowych, prezentacji regionu oraz poszukiwania ofert pracy (jedna biblioteka gminy miejskiej).

Bibliotekarze w badanych bibliotekach wykorzystują Internet:

• do wyszukiwania informacji w zasobach Internetu - w 155 bibliotekach,
• do przeglądania i wyszukiwania w bazach danych - w 144,
• do przeszukiwania katalogów on-line - w 137,
• do wyszukiwania i korzystania z czasopism elektronicznych - w 104,
• do rozrywki - w 32,
• oraz do wprowadzania danych do kartoteki centralnej, przejmowania haseł wzorcowych z CKHW, kopiowania rekordów z katalogów, współkatalogowania oraz prenumeraty baz danych, wymiany doświadczeń, zdobywania informacji o konferencjach szkoleniowych, targach książki.

Na pytanie: "Czy Internet poprawił jakość oferowanych usług w Państwa bibliotece?" 136 respondentów odpowiedziało TAK, 6 - NIE, nie miało zdania - 10.

Według bibliotekarzy Internet wpłynął na jakość ich pracy (120 odpowiedzi), nie wpłynął według trzech respondentów, 10 osób stwierdziło, że nic nie zmienił.

Projekty związane z Internetem realizowało 49 bibliotek. Dotyczyły one stworzenia sieci powiatowej, elektronicznego czasopisma bibliotekarskiego, informacji o zbiorach regionalnych, wypożyczeń międzybibliotecznych, wprowadzenia sieciowego systemu rozpowszechniania naukowych baz danych na CD-ROM-ach.

106 bibliotek chciałoby realizować projekty polskie, 52 - międzynarodowe. Projekty te miałyby dotyczyć, m.in.:

• wymiany opisów bibliograficznych;
• budowy i współtworzenia katalogu centralnego zbiorów polskich oraz kopiowania opisów bibliograficznych i KHW on-line;
• budowy i współtworzenia katalogu centralnego zbiorów polskich oraz kopiowania opisów bibliograficznych i KHW on-line;
• współkatalogowania i prowadzenia katalogu bibliotek publicznych w powiecie;
• ogólnopolskiego elektronicznego system wypożyczeń międzybibliotecznych;
• dostępu do komercyjnych czasopism elektronicznych i baz pełnotekstowych dla grup bibliotek w zależności od ich potrzeb;
• możliwości wykorzystania baz danych gromadzonych w innych bibliotekach;
• centralnego serwisu informacji o bazach, tworzonych w bibliotekach polskich i ośrodkach informacji;
• polskiej bazy cytowań;
• serwisu informacji o programach i funduszach pomocowych dla bibliotek;
• rozszerzenia serwisu EBIB w zakresie informacji o standardach i przepisach prawnych dla bibliotek;
• dygitalizacji najcenniejszych zbiorów polskich;
• ochrony prawnej zasobów elektronicznych i dostępu do nich;
• uregulowania zasad korzystania z Internetu w bibliotekach naukowych;
• edukacji bibliotekarzy na odległość, m.in. w zakresie tworzenia stron WWW i wykorzystania Internetu.

Bez Internetu funkcjonowania nie wyobraża sobie 131 bibliotek (75%), nie ma zdania na ten temat 13 (7%) odpowiadających,^[5] dla dziewięciu (5%) respondentów posiadanie dostępu do Internetu nie ma znaczenia.

Podsumowując:

• Co prawda liczba bibliotek podłączonych do Internetu z każdym rokiem wzrasta, ale większość ma łącza bardzo słabe i tylko 21% badanych bibliotek ma połączenia światłowodowe, co dotyczy w zasadzie wyłącznie bibliotek szkół wyższych.
• 35% badanych bibliotek ma łącza modemowe z dostępem do Internetu z jednego komputera, co nie daje możliwości swobodnego zapoznania się z zasobami globalnymi i pełnego wykorzystania dostępu do Internetu, zarówno przez użytkowników bibliotek, jak i bibliotekarzy.
• 60% bibliotek ma przepustowość łącz do 512 kb/s.
• Większość bibliotek posiada lub przygotowuje własną stronę WWW.
• Sytuacja bibliotek publicznych realizujących funkcje bibliotek powiatowych jest bardzo zróżnicowana, zarówno pod względem liczby stanowisk komputerowych, jak też dostępu do Internetu. W zasadzie z wyjątkiem byłych bibliotek wojewódzkich, które po reformie administracyjnej straciły swój status placówek wojewódzkich, można ją określić jako bardzo złą, a przecież to one miały stać się "węzłami sieci".

Warto odnotować, nieliczne co prawda, ale za to bardzo cenne uwagi. Bibliotekarka biblioteki gminy wiejskiej napisała tak: "Zdecydowałam się wypełnić choć w części niniejszą ankietę po to, aby, skoro ma służyć ona analizie "sytuacji internetowej" w bibliotekach polskich, wskazać poważne problemy, z jakimi borykają się małe placówki biblioteczne. Sądzę, że jesteśmy jedną z wielu bibliotek, która ma Internet, ale praktycznie go nie ma. Nie znaczy to, że w środowisku wiejskim nie ma zapotrzebowania na tego typu usługi. Przeciwnie, gdyby były stworzone warunki, a władze posiadały odpowiednia wiedzę, Internet byłby jedną z czołowych form informacji udostępnianych w bibliotekach. Mam nadzieję, że sytuacja ta ulegnie poprawie w ciągu najbliższych lat, choćby z powodu dostosowywania się do wymogów unijnych (placówka nasza prowadzi Punkt Informacji Europejskiej - bez dostępu do Internetu informacja ta będzie bardzo ograniczona). Ograniczenia budżetowe powodują, iż mimo posiadania dostępu do Internetu (co w tym wypadku oznacza zainstalowany modem), ani bibliotekarze, a tym bardziej czytelnicy, nie mogą z niego korzystać. Z trudem opłacamy zwykłe rachunki telefoniczne. Władze gminny, jak dotąd, nie dostrzegły zasadności zapewnienia środków na choćby minimalne wykorzystanie Internetu (na przyszły rok kierownik GBP zaplanował pewną niewielką kwotę w ramach korzystnej oferty TP S.A. tzw. "30 godzin", jednakże bez gwarancji, że Zarząd zatwierdzi ten projekt). Dodam, że dopiero od pół roku posiadamy drugi komputer." Do tego momentu był "1 komputer na dwie placówki tj. GBP i GOK", a biblioteka ma już bazę katalogową zbiorów własnych (15.024 rekordy), na które składa się: 15.992 książek, 11 tytułów czasopism bieżących, 167 jednostek inwentarzowych zbiorów specjalnych, w tym 3 dokumenty elektroniczne. W bibliotece tej bibliotekarze i pracownicy GOK-u korzystali z Internetu płacąc.

Cieszą próby współpracy bibliotek publicznych mimo dużego obciążenia pracą codzienną. Np. w Olsztynie realizowany jest projekt "Wirtualna Powiatowa Biblioteka Publiczna" powiatu ziemskiego olsztyńskiego. Organizatorami Wirtualnej Powiatowej Biblioteki Publicznej są Starostwo Powiatowe oraz Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie. Realizuje ją oprócz Starostwa i WBP, 5 bibliotek województwa warmińsko-mazurskiego: Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna im. J. Korczaka w Dobrym Mieście, Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy w Olsztynku, Biblioteka Miejska w Barczewie, Miejska Biblioteka Publiczna im. J. Liszewskiego w Biskupcu, Miejska Biblioteka Publiczna w Jezioranach.

Bibliotekarze dużych bibliotek uczelnianych zdążyli już nabrać doświadczeń i nawyków w korzystaniu z Internetu i stąd ich wypowiedzi są następujące: "Biblioteki bez Internetu - to martwe biblioteki. Dostęp do sieci jest jak świeży dopływ powietrza do zapyziałych magazynów. Inteligentne wykorzystanie zasobów może wpłynąć na stan edukacji użytkowników bibliotek i samych bibliotekarzy. Tworzenie polskich zasobów może ułatwić ludziom dostęp do wiedzy, zwłaszcza na prowincji. Dla bibliotekarzy to jest nowa przestrzeń pracy, którą mogą 'zawłaszczyć', jeśli w porę zabiorą się do tego pociągu."

W prywatnych szkołach wyższych już w trakcie realizacji inwestycji budowlanych przewiduje się dla biblioteki nowoczesne rozwiązania, m.in. dotyczące połączeń internetowych za pomocą światłowodu, większej przepustowości łącza, z założeniem, że w czytelni każde miejsce będzie wyposażone w komputer z wolnym dostępem do Internetu.

Respondentka z biblioteki placówki naukowej PAN zwróciła uwagę na to, że w latach 90. prenumerata czasopism zagranicznych w bibliotekach spadła niemal o połowę, jednakże dostępność literatury fachowej bardzo wzrosła dzięki konsorcjom bibliotek. Mimo, że biblioteka ta prenumeruje tylko 27 tytułów zagranicznych, ma dostęp do ok. 700 tytułów renomowanych wydawnictw.

Próbę podjętych przez EBIB badań uważam za niezbyt udaną. Ankieta nie miała podejścia problemowego, a z powodu jej anonimowości i zbyt krótkiego terminu przeprowadzenia badań grupa respondentów była raczej przypadkowa. Ponadto uważam, że rzeczywistość biblioteczna jest tak skomplikowana, że nie poddaje się skutecznie badaniom ankietowym. Ankieta ujawniła natomiast potrzebę budowania więzi między bibliotekami i konieczność wsparcia małych bibliotek publicznych, przede wszystkim szczebla powiatowego. Brak polityki państwowej w tym zakresie i ogromne dysproporcje w bazie sprzętowej tychże bibliotek uniemożliwiają budowanie sieci bibliotek, a przecież jedynie "sieciowość" w sensie organizacyjnym i technologicznym pozwoli nam uniknąć dublowania prac i sprostać wzrastającym potrzebom użytkowników bibliotek.

Przypisy

[1] Nie tyle istotna jest technologia, co uzyskany efekt w postaci szybkości łącza i liczby korzystających z tego łącza.

[2] Ostatnie ankiety otrzymałam 7 grudnia 2001 roku.

[3] W przypadku czasopism istotną wartością liczbową jest nie tylko liczba jednostek inwentarzowych, ale liczba tytułów czasopism zinwentaryzowanych.

[4] Myślę, że usługa ta jest wykorzystywana przez większość administratorów sieci i bibliotekarzy, chociaż nieliczni to odnotowali.

[5] Jak sami stwierdzają - za słabo znają zasoby Internetu, ponieważ mają łącza komutowane i mało wykorzystują zasoby globalne.