|
Współczesna rzeczywistość, którą zdominowała
technika komputerowa, również przed bibliotekami postawiła nowe wyzwania,
wymagające zmian w zakresie dotychczasowych form pracy. W ślad za tym zarysowała
się konieczność zarówno szybkiej komputeryzacji procesów bibliotecznych,
jak i kształcenia bibliotekarzy.
Wprowadzenie bowiem systemów komputerowych
do bibliotek, stworzenie ich połączeń w sieci, a także rozszerzenie możliwości
korzystania z Internetu, wpłynęły na szybkość przekazu informacji oraz
zmianę form dostępu do niej. Wszystko to sprawiło, iż w latach dziewięćdziesiątych
w bibliotekarstwie polskim poczęły następować przemiany w kierunku przystosowania
bibliotek do realizacji zadań związanych z korzystaniem z najnowszych osiągnięć
w dziedzinie informatyki. Z roku na rok obserwujemy zjawisko coraz głębszego
przekształcania się tradycyjnego modelu biblioteki. Obecnie można już mówić
o istnieniu modelu biblioteki elektronicznej, tj. takiej, która funkcjonuje
w zintegrowanym systemie komputerowym, a więc rejestruje, kataloguje i
udostępnia zbiory, wykorzystując możliwości elektronicznej transformacji
danych, jak również oferuje szybkie dotarcie do poszukiwanych informacji
poprzez eksplorację Internetu oraz baz CD.-ROM.
Wszystko to wymaga od bibliotekarzy
odpowiedniego przygotowania, wzmożenia aktywności zawodowej i ciągłego
podnoszenia kwalifikacji, aby na co dzień potrafili sprostać wymaganiom,
jakie dyktuje działalność nowoczesnej biblioteki, a także by w sposób kompetentny
mogli realizować potrzeby jej użytkowników. Wszak chodzi o to, aby współczesny
bibliotekarz był osobą wszechstronnie wykształconą, aby samodzielnie potrafił
sobie radzić z rzeczywistością komputerową i spokojnie prowadzić czytelników
przez jej meandry.
Na tym właśnie polu uwidacznia się
potrzeba rozwijania edukacji w bibliotece: zarówno w zakresie kształcenia
bibliotekarzy, jak też profesjonalnego przygotowywania użytkowników do
samodzielnego korzystania z zasobów biblioteki skomputeryzowanej. Podnoszeniu
kwalifikacji w dziedzinie wiedzy bibliotekarskiej służą bądź to studia
podyplomowe, bądź to organizowane często, zwłaszcza w ostatnich latach,
kursy, szkolenia i konferencje. Taka różnorodność form kształcenia stwarza
dla zainteresowanych bibliotek możliwość wyboru, a nie ulega wątpliwości,
że udział w nich przynosi ogromne korzyści zarówno dla osób, które w tego
rodzaju edukacji uczestniczą, jak i dla bibliotek, z których osoby te są
delegowane.
W tym miejscu chciałabym podzielić
się z Czytelnikami EBIB-u refleksjami na temat edukacji bibliotecznej,
sięgając do doświadczeń biblioteki, w której pracuję, tj. Biblioteki Głównej
Akademii Ekonomicznej w Katowicach.
Można stwierdzić, że zdecydowane
nasilenie zjawiska podnoszenia kwalifikacji zawodowych w naszej Bibliotece
zaobserwowano od początku lat dziewięćdziesiątych, kiedy to rozpoczął się
proces jej komputeryzacji. Na owym pierwszym etapie większość pracowników
Biblioteki uczestniczyła przede wszystkim w kursie z zakresu podstaw obsługi
komputerów, zorganizowanym przez Górnośląski Oddział Polskiego Towarzystwa
Informatycznego. Ponadto część osób ukończyła kurs dotyczący mikrokomputerowych
systemów biblioteczno-informacyjnych, prowadzony przez Bibliotekę Główną
Politechniki Wrocławskiej, a 2 pracowników z wyższym wykształceniem ekonomicznym
podjęło podyplomowe studia z zakresu informacji naukowej w Instytucie Bibliotekoznawstwa
i Informacji Naukowej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
Dodać trzeba, iż Dyrekcja naszej
Biblioteki, przywiązuje ogromną wagę do spraw związanych z edukacją zespołu
pracowniczego i systematycznie, co roku, kieruje pracowników (nie tylko
najmłodszych) z poszczególnych działów na kursy do Biblioteki Głównej i
OINT Politechniki Wrocławskiej. Ponadto pracownicy uczestniczą w różnych
innych szkoleniach i konferencjach zarówno na szczeblu lokalnym, jak i
ogólnokrajowym, a także wyjeżdżają na krótkie staże zagraniczne, co znacznie
podnosi poziom profesjonalności świadczonych przez Bibliotekę usług. Należy
podkreślić, iż również władze Uczelni przychylnie traktują przedsięwzięcia
Biblioteki związane z podwyższaniem kwalifikacji zawodowych zatrudnionych
w niej osób.
Kolejny etap wzmożonej edukacji
zespołu bibliotekarzy pracujących w Bibliotece Głównej AE zaznaczył się
po roku 1995. Wtedy to bowiem Biblioteka ta wespół z bibliotekami Uniwersytetu
Śląskiego oraz Uniwersytetu Opolskiego utworzyła Górnośląskie Konsorcjum
Bibliotek Naukowych i podjęła w ramach międzynarodowego Programu TEMPUS
realizację Projektu nt. Wprowadzenie skomputeryzowanego systemu informacji
naukowej w bibliotekach uczelnianych. Partnerami zagranicznymi zaś
były biblioteki: Uniwersytetu im. F. Rabelais w Tours (Francja), Uniwersytetu
w Trewirze (Niemcy) i Biblioteka Nauk Humanistycznych Wolnego Uniwersytetu
w Brukseli (Belgia). Projekt zakładał instalację systemu sieciowego InfoWare
CD/HD, dzięki któremu bazy CD-ROM posadowione na serwerze Biblioteki Głównej
UŚ są dostępne dla użytkowników bibliotek krajowych uczelni partnerskich.
Uruchomienie systemu InfoWare CD/HD
w marcu 1996 roku zostało połączone z I Konferencją Górnośląskiego Konsorcjum
Bibliotek Naukowych, na którą przybyli goście z partnerskich placówek zagranicznych.
II Konferencja natomiast, zorganizowana w kwietniu bieżącego roku, zainaugurowała
realizację kolejnego Projektu (uzupełniającego), mającego na celu upowszechnienie
sieciowego systemu udostępniania baz danych InfoWare CD/HD w nowym oprogramowaniu
IRIS w bibliotekach Konsorcjum, które zostało poszerzone o 4 dalsze placówki
biblioteczne szkół wyższych i instytutów naukowo-badawczych naszego regionu.
Instalacja systemu InfoWare stworzyła
pilną potrzebę zorganizowania szkoleń dla pracowników bibliotek Konsorcjum
w zakresie obsługi i korzystania z dostępnych w tej sieci baz danych na
CD-ROM-ach. Zajęcia odbywały się w komputerowej sali ćwiczeniowej Biblioteki
Głównej Uniwersytetu Śląskiego, a prowadzili je przedstawiciele firm Info
Technology Supply (ITS) oraz Institute for Scientific Information (ISI)
z Londynu. Ponadto w ramach działań Konsorcjum w latach 1996-1998 odbyły
się spotkania z przedstawicielami uczelni i partnerskich bibliotek zagranicznych,
połączone z wykładami i dyskusją. Tematyka wykładów dotyczyła zastosowań
Internetu
w różnych dziedzinach biznesu, a także funkcjonowania bibliotek w sieciach
lokalnych i regionalnych. Dla pracowników bibliotek wchodzących w skład
Konsorcjum zorganizowano też na Uniwersytecie Śląskim szkolenie w zakresie
nawigacji Internetowej, prowadzone przez specjalistów krajowych (z Biblioteki
Głównej i OINT Politechniki Wrocławskiej) oraz zagranicznych (z International
Organisation of Information Specialists).
Dzięki współpracy z Institute for
Scientific Information, jak też Info Technology Supply biblioteki Konsorcjum
poprzez system InfoWare CD/HD zyskały szybki dostęp do baz filadelfijskich
- Science Citation Index (SCI) oraz Social Sciences Citation Index (SSCI),
które dają możliwość prowadzenia badań naukometrycznych. W ślad za tym
dla zespołów pracowniczych tych bibliotek przeprowadzono na Uniwersytecie
Śląskim w Katowicach cykl szkoleń na temat zastosowania tych baz w naukometrii
i bibliometrii.
Równolegle ze szkoleniami odbywającymi
się w ramach Konsorcjum pracownicy Biblioteki Głównej AE uczestniczyli
także w innych formach edukacji. Tak więc np. 2 osoby w 1996 i 1997 roku
wzięły udział w intensywnym kursie szkoleniowym, dotyczącym sieciowych
i multimedialnych systemów informacyjnych, prowadzonym przez pracowników
naukowych Zakładu Systemów Informacyjnych Politechniki Wrocławskiej.
Jeśli chodzi o szkolenia, to nasza
Biblioteka ma największe doświadczenia z kontaktów z ośrodkiem wrocławskim.
Wszystkie organizowane tam kursy (zarówno przez Bibliotekę Główną, jak
też Zakład Systemów Informacyjnych Politechniki Wrocławskiej) zasługują
na pozytywną ocenę tak od strony merytorycznej, jak i techniczno-organizacyjnej.
Wykłady i ćwiczenia są zawsze bardzo starannie przygotowane. Towarzyszą
im właściwie dobrane materiały ćwiczeniowe i informacyjne. Osoby prowadzące
zajęcia są komunikatywne i wykazują wysoki poziom umiejętności dydaktycznych.
W ogóle kursy wrocławskie - to połączenie przyjemnego z pożytecznym, gdyż
oprócz zajęć, podczas których uczestnikom kursu przekazuje się solidną
porcję profesjonalnej wiedzy, w programie znajduje się także czas na zwiedzenie
zabytkowych zakątków Wrocławia, obejrzenie Panoramy Racławickiej czy zbiorów
Muzeum oraz na inne przyjemności. Wszyscy wracają stamtąd zadowoleni i
wzbogaceni wewnętrznie. Zdobyta zaś na kursach fachowa wiedza procentuje
w codziennej pracy bibliotecznej, dając większą pewność działania. Niektórym
zaś po prostu pomaga przełamać opory i pokonać bariery piętrzące się na
drodze kontaktu z komputerem, systemami sieciowymi i Internetem. Jak dotąd
- w różnego rodzaju kursach i szkoleniach uczestniczyło ponad 30 osób spośród
personelu naszej Biblioteki.
Inną formę edukacji stanowił również
w minionym okresie udział pracowników Biblioteki Głównej AE w konferencjach
naukowych, które w większości były poświęcone zagadnieniom informacji naukowej,
komputeryzacji bibliotek i bibliotecznych sieciowych systemów informacyjnych.
Ponadto tematyka konferencji nawiązywała do przyszłego modelu zawodu bibliotekarza,
języka haseł przedmiotowych KABA, sposobów gromadzenia i udostępniania
prac magisterskich i dyplomowych, nowoczesnych technik zarządzania biblioteką
czy też zasad tworzenia i wykorzystywania Centralnej Kartoteki Haseł Wzorcowych
i Formalnych. Ogółem w latach 1995-1999 odnotowano uczestnictwo pracowników
Biblioteki w ponad 30 konferencjach o charakterze naukowym.
Odrębny niejako rozdział w naszych
doświadczeniach na polu edukacji stanowią krótkie staże i pobyty studyjne
w bibliotekach zagranicznych. Wiąże się to głównie ze wspomnianą już wcześniej
realizacją Projektów w Programie TEMPUS, a także z wymianą w ramach współpracy
z uczelniami zagranicznymi. W okresie 1996-1998 z takich form edukacji
mogło skorzystać 16 osób z grona personelu Biblioteki. Wyjazdy do bibliotek
za granicą pozwalają na zaznajomienie się z charakterem ich pracy w warunkach
pełnej komputeryzacji, na wymianę spostrzeżeń i doświadczeń, na obserwację
organizacji pracy bibliotecznej oraz sposobów zarządzania nowoczesną biblioteką
szkoły wyższej. Prócz tego stwarzają możliwość pogłębienia znajomości języków
obcych i nawiązania kontaktów międzyludzkich, co bardzo przydaje się w
pracy. Drogą poczty elektronicznej bowiem można szybko przekazywać sobie
nawzajem niezbędne informacje o zbiorach książkowych i czasopismach gromadzonych
w bibliotekach za granicą, którymi zainteresowani są nasi czytelnicy.
Do edukacji bibliotecznej z pewnością
zaliczyć też należy wyjazdy pracowników Biblioteki Głównej AE do innych
bibliotek w kraju, mające na celu bliższe poznanie charakteru ich działalności
oraz sposobów pracy z czytelnikiem. Ponadto od października 1998 roku sporo
osób z bibliotecznego grona uczestniczy po godzinach pracy w kursach językowych,
organizowanych na Uczelni przez Międzywydziałowe Centrum Nauczania i Promocji
Języków Obcych. Kursy te służą przede wszystkim poznaniu języka biznesu,
co jest bardzo ważne w przypadku korzystania ze światowej literatury ekonomicznej
docierającej najczęściej w postaci przekazu elektronicznego na CD-ROM-ach,
a także we właściwym ukierunkowaniu czytelników poszukujących informacji
do prac naukowych.
Biblioteka Główna AE szkoli jednak
nie tylko bibliotekarzy, ale też realizuje funkcje edukacyjne względem
swoich użytkowników. Wyraża się to w prowadzeniu zajęć dydaktycznych z
wybranych zagadnień informacji naukowej dla zainteresowanej młodzieży szkół
średnich oraz dla seminaryjnych grup magisterskich na III lub IV roku studiów.
Praktycznie zaś formą edukowania czytelników są codzienne instruktaże udzielane
przez pracowników poszczególnych agend, zwłaszcza w odniesieniu do korzystania
z katalogu komputerowego naszej Biblioteki oraz baz danych na CD-ROM-ach
i w Internecie.
Uważam, iż problem edukacji bibliotecznej
jest niezwykle istotny. Stanowić on winien nieodzowny element działalności
każdej biblioteki. Chodzi bowiem o to, aby czytelnikowi możliwie najbardziej
przybliżyć informację o zasobach bibliotecznych oraz umożliwić mu jak najszybszy
dostęp do tychże zasobów, nawet bez konieczności osobistego przyjścia do
biblioteki, choć to też ma swoisty, niepowtarzalny charakter. Owej szybkości
przekazu informacji służą nowoczesne osiągnięcia techniki komputerowej
wdrażane do bibliotek. By móc je wykorzystać z pożytkiem dla czytelnika,
trzeba samemu poznać ich tajniki. Stąd więc w świetle zadań współczesnej
biblioteki tak ważną rolę odgrywa edukacja środowiska bibliotekarskiego.
Pierwotny adres: http://www.oss.wroc.pl/biuletyn/ebib05/m_kubista.html
Adres w archiwum: ebib.oss.wroc.pl/arc/e005-04.html | |