EBIB 3/1999 (3) - J. Sobielga: Kilka uwag o ekonomicznych aspektach badań nad funkcjonowaniem biblioteki
ebib 
Nr 3/1999 (3), Wprowadzenie do badań nad funkcjonowaniem bibliotek. Artykuł
 poprzedni artykuł następny artykuł   

 


Jolanta Sobielga
Biblioteka Główna Politechniki Świętokrzyskiej, Kielce

Kilka uwag o ekonomicznych aspektach badań nad funkcjonowaniem biblioteki




W ostatnich latach obserwuje się w środowisku bibliotekarskim wzrost zainteresowania ekonomicznymi aspektami funkcjonowania bibliotek. Podobnie jak komputeryzacja również sprawne zarządzanie biblioteką to problemy wywołane głównie przez szybko zmieniające się otoczenie. Wśród głównych kanonów zarządzania na plan pierwszy w badaniach wysuwają się problemy związane z planowaniem działalności bibliotek. Jest jednak oczywiste, że nawet najlepiej skonstruowany plan rozwoju biblioteki nie spełni swojego zadania (nie polepszy efektywności świadczonych przez bibliotekę usług) jeśli nie funkcjonuje jako część całej sekwencji procedur zarządzania. Ten ciąg przedsięwzięć można w uproszczeniu opisać w formie następujących pytań:

  1. Jakie cele ma realizować biblioteka i w jaki sposób można je osiągnąć?
  2. Jakie rozwiązania organizacyjne wprowadzić aby można było realizować postawione cele?
  3. Jak sprawić żeby personel jak również użytkownicy biblioteki zechcieli te cele aktywnie realizować?
  4. W jaki sposób zapewnić sobie informację zwrotną o tym jaki jest efekt naszych poczynań?

To cztery rozległe obszary, na których prawdopodobnie skoncentrują się badania nad funkcjonowaniem współczesnych bibliotek naukowych. Wszystkie, nieraz skomplikowane, przedsięwzięcia pomagające odpowiedzieć na trzy ostatnie pytania, mają w istocie zapewnić operacjonalizację celów wypracowanych w p. 1, czyli sprawić, żeby były możliwe do zrealizowania. Wydaje się, że w każdym z tych obszarów istnieją problemy kluczowe, których rozwiązanie może wywołać pozytywne skutki wg proporcji Pareto. Kluczowym zadaniem w drugim obszarze jest, jak się wydaje, doskonalenie pracy w zespołach zwłaszcza w zespołach międzybibliotecznych. W obszarze trzecim są to problemy związane z motywowaniem pracowników oraz studentów-użytkowników biblioteki. Badania bowiem wskazują na wyraźny wpływ poziomu motywacji do studiowania na efektywność pozyskiwania informacji w bibliotece [2]. Efektywność pozyskiwania informacji dla studentów o niskim poziomie motywacji jest niższa o ponad 12% w stosunku do ich wysoko motywowanych kolegów. To nam uświadamia, że wiele czynników, które mają istotny wpływ na efektywność usług świadczonych przez bibliotekę jest umiejscowionych w jej bliższym lub dalszym otoczeniu. Ważnym zagadnieniem w tym obszarze badań jest łagodzenie barier psychologicznych w użytkowaniu informacji związanych z presją informacyjną, nieumiejętnością selekcji informacji, czy z cechami intelektu wywołującymi niekiedy nadmierną eskalację czy też redukcję zapotrzebowania na informację.

Należy się również spodziewać jakościowo nowych badań w czwartym obszarze obejmującym sposoby kontrolowania procesów świadczenia usług informacyjnych. W tym obszarze kluczowym zagadnieniem wydaje się być badanie potrzeb informacyjnych użytkowników. Stopień zaspokojenia potrzeb jest bowiem ewidentną miarą poziomu efektywności świadczonych usług w bibliotece. Tego typu badania mają w bibliotekarstwie swoją tradycję i spory dorobek, nie są jednak wolne od pewnych uproszczeń czy metodologicznych niedoskonałości, na co zwracają uwagę niektórzy autorzy [3]. Z ekonomicznego punktu widzenia badanie potrzeb użytkowników jest częścią systemu kontroli zapewniającego zgodność działań rzeczywistych z zamierzonymi.

W efektywnym zarządzaniu biblioteką potrzeby informacyjne można rozpatrywać w trzech aspektach:

  • analiza zaspokojenia potrzeb jako informacja zwrotna będąca miarą efektywności systemu bibliotecznego;
  • rozpoznanie preferencji użytkowników jako narzędzie pomocne w planowaniu przedsięwzięć;
  • analiza opinii, sugestii, uwag czy propozycji użytkowników jako sposób ich angażowania w procesy zarządzania biblioteką.

Automatyzacja procesów bibliotecznych wywołała rozległe zmiany w organizacji biblioteki [1].Umożliwiła również powstanie rozległych sieci. Umożliwiła również powstanie międzybibliotecznych sieci informacyjnych. Te procesy integracyjne tworzą nową jakość w badaniach nad funkcjonowaniem bibliotek w formie skoordynowanych projektów badawczych prowadzonych w różnych bibliotekach akademickich. Interesujące efekty takich przedsięwzięć realizowanych chociażby w ramach programów Tempus są dowodem, że środowisko bibliotekarskie skutecznie podejmuje te wyzwania.



Przypisy

[1] Jazdon A.: Zmiany organizacji bibliotek związane z komputeryzacją. [W:] III Krajowe Forum Informacji Naukowej i Technicznej, Jastrzębie Zdrój 29-2IV 1995. Jastrzębie Zdrój 1996.

[2] Sobielga J.: Psychologiczne aspekty barier informacyjnych - badania wśród studentów. "Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej" 1997 nr 4.

[3] Woźniak J.: O tak zwanych potrzebach informacyjnych. "Zagadnienia Informacji Naukowej" 1989 nr 1.

 Początek strony



Kilka uwag o ekonomicznych aspektach badań nad funkcjonowaniem biblioteki / Jolanta Sobielga// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. Bożena Bednarek-Michalska - Nr 3/1999 (3) czerwiec. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich. KWE, 2001. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2001/3/sobielga.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187