Nr 1/2001 (19), Czasopisma elektroniczne. Artykuł
| | Nr 1/2001 (19), Czasopisma elektroniczne. Artykuł |
|
 | | | |
Łucja Maciejewska,
| |||
| | ||
| Czasopisma elektroniczne są ciekawym i cennym uzupełnieniem zbiorów gromadzonych przez biblioteki w formie drukowanej. Rozwijają się one w dwóch grupach. Do pierwszej z nich należą elektroniczne wersje tytułów wydawanych w tradycyjnej, drukowanej formie. Zawartość tego rodzaju czasopism bywa wzbogacona o dźwięk, sekwencje filmowe czy tez dołączone programy komputerowe lub hipertekstowe odsyłacze (linki) do innych źródeł - wówczas można je uważać za wydawnictwa multimedialne. Druga grupa, to czasopisma dostępne tylko w postaci elektronicznej i nie mające drukowanych odpowiedników. Niektóre z elektronicznych wersji czasopism stają się rozbudowanymi serwisami zawierającymi kompletne artykuły z bieżących oraz archiwalnych (wcześniejszych) numerów, z możliwością ich interaktywnego przeszukiwania. Mogą one zawierać również szereg dodatkowych usług i informacji, np.: systemy alertowe, archiwa z nowymi wersjami przeglądarek internetowych, czytniki popularnych formatów pełnych tekstów, łącza do innych ciekawych serwisów czy tez do wydawców. Czasopisma elektroniczne zachowują pewne cechy czasopism tradycyjnych, nie mniej wyróżnia je sposób dystrybucji i forma. Dystrybucja odbywa się głównie poprzez Internet (WWW, News, poczta elektroniczna, FTP). Inna forma rozpowszechniania czasopism są dyski optyczne, czy dyskietki. Teksty artykułów zapisywane są w określonych formatach, które w większości zapewniają zachowanie kształtu publikacji zgodnie z założeniami autora. Stosuje się kilka standardów, które dzięki odpowiedniemu oprogramowaniu umożliwiają czytanie i przeglądanie dokumentów elektronicznych na różnych platformach sprzętowych i systemowych. Pełne teksty artykułów elektronicznych zapisywane są w formacie PDF. Jest to ogólnoświatowy standard przyjęty w większości firm, biur i uczelni. Dostęp do czasopism elektronicznych odbywa się poprzez serwisy wydawców, firmy profesjonalnie zajmujące się tworzeniem serwisów informacyjnych, organizacje bibliotekarskie lub konsorcja oraz strony WWW bibliotek. Pomysłodawcami nowych form rozpowszechniania czasopism elektronicznych są wydawcy oraz firmy pośredniczące w sprzedaży czasopism. Te wspólne działania maja na celu uczynienie poszukiwań informacji naukowej w Internecie łatwiejszymi i efektywniejszymi. Czołowi wydawcy prasy naukowej, technicznej i medycznej (m.in. Elsevier, Academic Press, Wiley, AIP) zawiązali organizacje pod nazwa PILA (Publishers International Linking Association), która sprawuje piecze nad projektem CrossRef. Projekt ten ma połączyć siecią linków artykuły cytowane i tym samym umożliwić bezpośredni dostęp do literatury źródłowej. W lipcu 2000 roku dostępne w tej formie były artykuły z 1110 czasopism pięciu różnych wydawców. Planuje się przyrost liczby artykułów połączonych linkami bibliograficznymi o 500 tys. rocznie. Użytkownik będzie miał najczęściej dostęp do abstraktów artykułów cytowanych. Uzyskanie pełnego tekstu będzie możliwe przy odpowiedniej opłacie. Czasopisma elektroniczne zaistniały na stale na rynku polskim. Z dnia na dzień oferta ich staje się bogatsza oraz zyskują coraz więcej zwolenników, zarówno wśród wydawców, jak i odbiorców. Obok wielu pojedynczych redakcji, np. Rzeczpospolitej, Gazety Wyborczej, Wprost, Polityki, Chipa, można tu wymienić tez serwisy dużych wydawców, jak: Prószynski i S-ka, Sigma-NOT, Infor. W ciągu ostatnich kilku lat czasopisma elektroniczne zagościły na stale na stronach domowych bibliotek polskich. Zajmują równorzędne miejsce z innymi ważnymi elementami menu, obok historii biblioteki, katalogów, baz danych. W bibliotekach, serwisy z czasopismami elektronicznymi maja różną formę i zawartość. Pojawienie się czasopism elektronicznych na witrynie biblioteki przyczynia się do podniesienia jej wartości w ocenie użytkowników. Im bogatsza oferta informacyjna biblioteki, tym jej ocena jest wyższa i zainteresowanie większe. Dowodzą tego, m.in.: wzrastająca liczba odwiedzin strony domowej naszej biblioteki, coraz liczniejszy udział użytkowników w szkoleniach i seminariach (dotyczących nie tylko czasopism elektronicznych), organizowanych przez bibliotekę, a także znacznie większa ilość konsultacji z bibliotekarzami środowiska wrocławskiego i z innych ośrodków krajowych. Na forum ogólnopolskim podkreślany jest fakt, ze Biblioteka Politechniki Wrocławskiej staje się wzorem dla innych bibliotek, które tworzą własne strony WWW i uruchamiają serwisy z czasopismami elektronicznymi. Przygotowując taki serwis należy wziąć pod uwagę pewne istotne kryteria dotyczące zamieszczanego materiału. Najważniejszymi z nich są:
CZASOPISMA ELEKTRONICZNE NA STRONIE DOMOWEJ BIBLIOTEKI GLÓWNEJBiblioteka Główna Politechniki Wrocławskiej organizuje dostęp do serwisów z czasopismami elektronicznymi i zaprasza na swoja stronę: http://www.bg.pwr.wroc.pl Proponujemy następujący podział czasopism elektronicznych:
1. SWETSNET http://www.bg.pwr.wroc.pl/CZAS/SwetsNet.htm
Bardzo popularny serwis komercyjny firmy Swets Blackwell, który zawiera spisy treści ok. 16,6 tys. czasopism naukowych z różnych dziedzin wiedzy, a w wersji abonowanej przez nasza bibliotekę abstrakty i pełne teksty artykułów z 445 czasopism. 2. Inne serwisy komercyjne http://www.bg.pwr.wroc.pl/CZAS/prom.htm W grupie tej znajdują się serwisy, do których Biblioteka uzyskała czasowy dostęp. Wśród ogromnej liczby tytułów dostępnych w tych serwisach znajduje się wiele czasopism z dziedzin reprezentowanych w naszej Uczelni. Serwisy te umożliwiają dostęp do spisów treści, abstraktów, a w wielu przypadkach do pełnych tekstów artykułów z bieżących i archiwalnych numerów. Korzystanie z czasopism elektronicznych urozmaicają pomocnicze serwisy dostarczające czytelnikom poprzez e-mail informacje o ukazujących się publikacjach, zgodnie z profilem zainteresowań i dających możliwość wejścia przez linki do literatury źródłowej. Szczególnie użyteczny jest serwis LINK Alert http://link.springer.de/alert/ 3. Serwisy darmowe http://www.bg.pwr.wroc.pl/CZAS/darm.htm
Grupę tę stanowią rozpoznane przez Bibliotekę serwisy darmowe z czasopismami i innymi źródłami informacji, polskimi i zagranicznymi. Polecamy serwisy Kluwer, Cambridge, Aslib, E-Zeit Regensburg, które zawierają dużo czasopism technicznych, chemicznych, ekonomicznych oraz bibliotekarskich, a korzystanie z nich jest przyjazne dla użytkownika. Z serwisu Czasopisma elektroniczne http://www.bg.pwr.wroc.pl/CZAS/index.html można dotrzeć do innych stron:
Dostęp do czasopism elektronicznych możliwy jest ze wszystkich uczelnianych stanowisk komputerowych podłączonych do Internetu. Serwis tworzy i aktualizuje Oddział Gromadzenia i Opracowania Wydawnictw Ciągłych Biblioteki Głównej i OINT Politechniki Wrocławskiej http://www.bg.pwr.wroc.pl/Obib/oddz_czas.htm W każdej bibliotece, bibliotekarze opiekujący się takim serwisem, przeznaczonym dla szerokiej rzeszy odbiorców, powinni kłaść duży nacisk na jego promocję. Bardzo ważne jest przygotowanie informacji, która zachęciłaby użytkownika do korzystania z czasopism w nowej formie. Najważniejszymi zadaniami stojącymi przed instytucją promującą własny serwis są:
WYKORZYSTANIE CZASOPISM ELEKTRONICZNYCHBezpośrednim wskaźnikiem statystycznym wykorzystania naszego serwisu są liczniki odwiedzin umieszczone na poszczególnych stronach:
Z naszych obserwacji i rozmów z użytkownikami wynika, że preferowane są profesjonalne serwisy - tzw. zintegrowane łącza z jednolitym sposobem wyszukiwania i przeglądania tytułów. Nie sprawia też kłopotu dostęp do nich, gdyż odbywa się on zazwyczaj poprzez identyfikację numerów IP komputerów w naszej Uczelni.
Duża grupa pracowników naszej uczelni zainteresowana jest dostępem do specjalistycznych serwisów pełnotekstowych. Na przykład chemicy preferują czasopisma z witryny ACS (American Chemical Society), fizycy chętnie korzystają z AIP (American Institute of Physics). Biblioteka nie jest w stanie finansować wszystkich pożądanych dostępów do pełnych tekstów (niektóre są bardzo kosztowne) i wybiera wyjście pośrednie poprzez zorganizowanie dostępów promocyjnych. Dostęp taki otrzymuje się na 30 lub więcej dni, często po wypełnieniu prostego formularza.. Z dalszych obserwacji wynika, że nie wszystkie funkcje serwisów udostępnionych naszym użytkownikom są w pełni i właściwie używane. Wydaje nam się, że najmniej trudności sprawiają wyszukiwania według tytułów oraz proste wyszukiwania tematyczne, natomiast zaawansowane wyszukiwania rzadko są prowadzone. Mimo rozbudowanych "helpów" w językach obcych użytkownicy najchętniej wykorzystują - ze względu na barierę językową - konsultacje bezpośrednie lub telefoniczne, a nawet szkolenia. Szkolenia prowadzone są w kilku formach: rozprowadzanie ulotek, przygotowywanie seminariów oraz pokazów komputerowych, które użytkownicy preferują. Wśród uczestników największą grupę stanowią bibliotekarze systemu biblioteczno-informacyjnego, studenci, doktoranci i pracownicy naukowi Politechniki oraz bibliotekarze środowiska wrocławskiego. Wychodząc na przeciw rosnącemu zapotrzebowaniu na wiedzę o czasopismach elektronicznych, nie tylko w środowisku wrocławskim, Biblioteka Główna organizuje od roku specjalistyczny kurs o zasięgu ogólnopolskim. Program kursu obejmuje wykłady teoretyczne z pokazami komputerowymi oraz zajęcia praktyczne. Staramy się zachować właściwe proporcje między teorią a praktyką. Ćwiczenia praktyczne przy komputerach zdecydowanie cieszą się największym powodzeniem. Przykłady ćwiczeń:
Ważnym problemem wymagającym rozwiązania jest, sygnalizowana przez studentów i pracowników bibliotek, niewystarczająca liczba stanowisk komputerowych z możliwością podłączenia do Internetu. Powstała niedawno w Bibliotece Głównej Czytelnia Multimedialna tylko częściowo go rozwiązuje. Po dwóch latach doświadczeń z czasopismami elektronicznymi zauważamy, że najważniejszymi zadaniami w dalszej naszej działalności są:
Chcąc lepiej poznać potrzeby i problemy naszych użytkowników planujemy w najbliższej przyszłości rozpisanie ankiety adresowanej do pracowników i studentów Politechniki. Wszelkie sugestie, propozycje i uwagi wykorzystamy później w celu usprawnienia systemu szkoleń, zweryfikowania zawartości naszej witryny i uzupełnienia jej o dodatkowe potrzebne elementy. Bibliografia
Pierwotny adres: http://ebib.oss.wroc.pl/2001/19/maciejewska.html  | |
| | | |
| |||
| | ||