Nr 9/2000 (18), Bibliotekarz dziedzinowy. Artykuły
| | Nr 9/2000 (18), Bibliotekarz dziedzinowy. Artykuły |
|
 | | | |
Urszula Wojtasik
| |||
| | ||
| Na początku 1999 roku Biblioteka Główna Politechniki Wrocławskiej przeprowadziła ankietę na temat gromadzenia oraz wykorzystania przez czytelników literatury zagranicznej[1]. Wśród kilku ważnych problemów poruszonych w ankiecie znalazły się również pytania dotyczące systemu specjalistów dziedzinowych oraz typowania pozycji do księgozbioru. Uznano, że wobec bogatej oferty wydawniczej, a jednocześnie zwykle skromnych możliwości finansowych bibliotek, ważne jest, w jaki sposób dokonuje się wyboru literatury do zakupu. Kwestionariusz rozesłano do stu trzynastu bibliotek, w tym do wszystkich stu sześciu bibliotek głównych wyższych uczelni państwowych, pięciu wybranych samodzielnych specjalistycznych bibliotek naukowych oraz dwóch bibliotek głównych uczelni niepaństwowych. Otrzymano łącznie siedemdziesiąt siedem odpowiedzi, co stanowi 68% ogółu ankietowanych. Ilość uzyskanych odpowiedzi w poszczególnych grupach wyższych uczelni ilustruje tabela 1. Tabela 1. Ilość otrzymanych odpowiedzi.
Największą liczbę wypełnionych ankiet uzyskano z grupy szkół ekonomicznych oraz pedagogicznych, politechnik (w tym szkół morskich) oraz akademii wychowania fizycznego (odpowiedziało ponad 80% ankietowanych)-wykres 1. Należy podkreślić, że w prawie wszystkich grupach uczelni uzyskano ponad 50% odpowiedzi; mniej zebrano tylko w grupie uniwersytetów (43%) oraz uczelni wojskowych (45%). Przedstawione liczby świadczą o dużej reprezentatywności otrzymanych opinii dla ogółu badanych bibliotek akademickich. Wykres 1
W części ankiety dotyczącej typowania pozycji do zakupu zapytano biblioteki, czy funkcjonuje u nich system specjalistów dziedzinowych. Odpowiedzi respondentów ilustruje wykres 2. Na jego podstawie można stwierdzić, że w znakomitej większości bibliotek taki system nie funkcjonuje (79,2% ogółu). Z drugiej strony znacząca jest, (16,9% ogółu) ilość bibliotek, które odpowiedziały, że stosują taki system. Połowa z nich reprezentuje ukierunkowane uczelnie artystyczne: muzyczne, plastyczne, teatralne, liczące nie więcej niż 1000 studentów każda. Biblioteki tych uczelni charakteryzują się specjalistycznymi kolekcjami, których wielkość nie przekracza 100 tys. woluminów. Pozostałe biblioteki, które deklarują funkcjonowanie systemu specjalistów, różnią się zarówno pod względem wielkości jak i charakteru księgozbiorów. W tej grupie znajdują się m.in. biblioteka szkoły ekonomicznej, technicznej, humanistycznej, medycznej i handlowej. Warto jednak dodać, że przegląd internetowych stron tych placówek pokazał, że tam, gdzie przedstawiono bliższe informacje o strukturze biblioteki, w większości wypadków nie wymieniono bibliotekarzy dziedzinowych. Można zatem przypuszczać, że system ten jest znacznie mniej sformalizowany niż w uczelniach zachodnich[2]. Na przykład, na internetowych stronach niemieckiej biblioteki Universitatsbibliothek w Stuttgarcie bez trudu docieramy do listy 43 dyscyplin (Liste der Fachreferate), z przyporządkowanymi do nich nazwiskami specjalistów. Osobno zaprezentowana jest dziewięcioosobowa lista tych specjalistów (Liste der Fachreferenten). Przy każdym nazwisku figuruje wykaz dziedzin oraz numery kontaktowe: telefon i e-mail. Wykres 2
Kto zatem dokonuje w większości ankietowanych bibliotek wyboru zagranicznych książek do zakupu? Na podstawie odpowiedzi respondentów można wyróżnić 4 następujące rozwiązania: a) jednostka odpowiedzialna za gromadzenie:
b) pracownicy naukowi, nauczyciele akademiccy:
c) organ biblioteczny (np. Rada Biblioteczna, komisja d/s zakupu, specjaliści dziedzinowi) - 6 odpowiedzi d) kierownictwo jednostek uczelni - 2 odpowiedzi Z powyższego zestawienia wynika, że najczęściej doborem literatury zajmuje się komórka ds. gromadzenia w porozumieniu z pracownikami naukowymi pełniącymi rolę konsultantów. Często jest to także zadanie realizowane samodzielnie przez niektórych pracowników naukowych. Wydaje się, że zazwyczaj ma to miejsce w przypadkach tzw. zakupu sponsorowanego, czyli nabytków finansowanych ze środków własnych instytutów oraz wydziałów, uzyskiwanych z pieniędzy m.in. za zlecone prace badawcze. Funkcjonujące w bibliotekach zachodnich systemy opierające się na specjalistach dziedzinowych są dosyć zróżnicowane[3]. Tym niemniej można wskazać na pewne analogie występujące pomiędzy "zachodnimi" i "polskimi" modelami. Najpopularniejsze w naszych bibliotekach rozwiązanie polegające na współpracy jednostki zajmującej się gromadzeniem z konsultantami - podobne jest do wariantu zachodniego, w którym w bibliotece istnieje zespół specjalistów dziedzinowych, współpracujący z wytypowanymi pracownikami nauki. Drugi popularny w Polsce model jest z kolei zbliżony do rozwiązania, w którym funkcję specjalisty dziedzinowego pełni pracownik nauki, zatrudniony na wydziale. Przypisy[1] Urszula Wojtasik: Zakup oraz wykorzystanie książek zagranicznych w bibliotekach akademickich w Polsce. Przegląd Biblioteczny nr 3/1999. [2] To domniemanie potwierdza Anna Bogłowska określając specjalistów dziedzinowych w Polsce jako "grupę w polskim bibliotekarstwie dotąd nie wyodrębnioną, której rola obecna i przyszła jest w fazie stałej "krystalizacji". Nie przedłużajmy fikcji. Głos o statusie bibliotekarza. Bibliotekarz nr 7-8/1997. [3] Różne modele opisują m.in.: Artur Jazdon w artykule System specjalistów dziedzinowych w bibliotekach niemieckich; Bibliotekarz nr 6/1991 oraz Ewa Woźniak w artykule Co może nas zainteresować w amerykańskim modelu gromadzenia zbiorów? Bibliotekarz nr 6/1992. Pierwotny adres: www.oss.wroc.pl/biuletyn/ebib18/wojtasik.html  | |
| | | |
| |||
| | ||
