ebib 
Nr 5/2010 (114), Ścieżki kariery i rozwoju bibliotekarzy. Sprawozdanie
 poprzedni artykuł następny artykuł   

 


Aneta Ostrowska
Instytut Informacji Naukowej i Bibliologii
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Sprawozdanie z międzynarodowej konferencji pt.: Transparency in Science, Open Access and Scholarly Publishing (Przejrzystość w nauce, Open Access i publikowanie naukowe)


7 maja 2010 r. w pałacu Staszica w Warszawie odbyła się międzynarodowa konferencja podejmująca zagadnienia związane z szerokim udostępnianiem rezultatów badań naukowych w ramach Open Access (OA). Sympozjum zostało zorganizowane przez Polską Akademię Nauk (PAN). Zaszczyt otworzenia konferencji przypadł prof. Andrzejowi Górskiemu – wiceprezesowi PAN. We wstępie profesor powołał się na nową rekomendację Ministra Zdrowia – Ewy Kopacz w sprawie udostępniania badań klinicznych. Konferencja przeznaczona była przede wszystkim dla środowiska naukowego, ale także dla wszystkich zainteresowanych tą tematyką.

Osiem wystąpień prelegentów z trzech kontynentów pogrupowano w trzy sesje. Pierwszą sesję poprowadził prof. Jan Strelau ze Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie. Redaktor naczelna Public Library of Science (PLoS) Medicine – dr Virginia Barbour zaprezentowała referat pt. Open Access: key to transparency in science (Open Access: klucz do przejrzystości nauki). Autorka bazowała na założeniu, że publikacje naukowe nie stanowią jedynego efektu badań, a znaczącą kwestią dla przejrzystości i wiarygodności nauki są dane, na podstawie których formułuje się wnioski. Surowe dane zamieszczane w otwartym modelu (np. jako załącznik do publikacji, mogą zostać ponownie wykorzystane w innych badaniach) współtworzą pełny obraz badań oraz zwiększają ich wiarygodność. Dr V. Barbour podała przykłady artykułów zamieszczonych w PLoS, które dodatkowo uzupełniono plikami z tego typu danymi.

Kolejny referat przedstawił prof. Jean-François Bach (Académie des Sciences, Uniwersytet René Descartes w Paryżu), a tytuł jego wystąpienia brzmiał: The French action in Open Access (Francuskie działania na rzecz Open Access). J. F. Bach wyróżnił trzy koncepcje funkcjonowania publikowania naukowego: tradycyjną, otwarte publikowanie (np. PLoS) i otwarte archiwum. Referent wyraził opinię, że trzeci model ma największe szanse na rozwój w przyszłości. Swoją tezę argumentował m.in. tym, że zasoby, tworzone, recenzowane i czytane przez naukowców, nie powinny stanowić źródeł dochodu firm prywatnych.

Trzeci referat pt. Open Access to address research and academia in Poland (Open Access adresowany do badaczy i pracowników naukowych w Polsce) wygłosił prof. Mieczysław Muraszkiewicz – przedstawiciel Politechniki Warszawskiej i Uniwersytetu Warszawskiego (UW). Autor wskazał mocne i słabe strony polskiego ruchu OA. Do działań wspierających rozwój otwartości zaliczył m.in. dyskusje na temat OA prowadzone na forum narodowym, wzrost popularności licencji Creative Commons. Niestety, OA w Polsce wciąż raczkuje, a prac publikowanych w otwartym modelu nie bierze się pod uwagę podczas ewaluacji np. jednostek naukowych. Ponadto polskie środowisko naukowe wciąż wykazuje sceptyczne nastawienie wobec OA. Wśród działań, które mogą pozytywnie wpłynąć na rozwój otwartego modelu, referent wyróżnił przede wszystkim sformułowanie narodowej strategii OA, a w ramach Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich stworzenie specjalnego zespołu zajmującego się tym zagadnieniem.


Fot. 1. Dyskusje toczone w kuluarach (fot. Łukasz Żarczyński)

W drugiej sesji (pod przewodnictwem prof. Marka Niezgódki, reprezentującego Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego UW) jako pierwszy swoje wystąpienie pt. Clinical Trials, ethics and information technologies: emerging capabilities for autonomy, risk assessment, and reporting (Badania kliniczne, etyka i technologie informacyjne: powstające możliwości dla autonomii, oceny ryzyka i sprawozdawczości) przedstawił dr Jonathan Kimmelman z Uniwersytetu McGilla w Montrealu, w Kanadzie. Autor poruszył zagadnienia etyczne wynikające z zastosowania technologii informacyjnych w badaniach klinicznych. Wskazał dwa główne wyzwania, tj. problemy związane z formułowaniem prognoz i autonomią pacjenta. J. Kimmelman uznaje generatywne (generative) systemy informacyjne w formie: Wiki, rynku prognostycznego (predictions market) lub otwartego repozytorium surowych danych za sposoby na uniknięcie wielu etycznych problemów związanych z omawianym zagadnieniem.

Kolejny referat zatytułowany A pathway towards Open Science in Poland (Droga Polski ku Open Access) wygłosił prof. M. Niezgódka. Autor tego wystąpienia podał przykłady zastosowania OA w polskiej nauce, m.in. Wirtualną Bibliotekę Nauki, repozytoria instytucjonalne, regionalne i dziedzinowe oraz e-infrastruktury (np. grid). M. Niezgódka podkreślił też znaczenie wieloaspektowych analiz publikacji udostępnionych w wolnym dostępie oraz konieczność wypracowania otwartego modelu recenzowania. Ponadto wyznaczył kierunki, w których naukowy OA powinien się rozwijać, należą do nich m.in. integracja, konwergencja systemów i redukcja ograniczeń w dostępie do informacji.

Ostatni prelegent w tej sesji – prof. Włodzimierz Bolecki z Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (FNP) zaprezentował wystąpienie pt. Humanities monograph series of the Foundation for Polish Science (Serie monograficzne z dziedzin humanistycznych FNP). W. Bolecki scharakteryzował FNP i jej działania, a zwłaszcza program wydawniczy (m.in. Polski słownik biograficzny). Najwięcej uwagi w swoim wystąpieniu referent poświęcił serii Monografie. Zaprezentował też serwis w portalu FNP poświęcony tymże publikacjom (www.fnp.org.pl/monografie[1]), który otworzono dwa dni przed konferencją. W serwisie zamieszczono bogate informacje na temat książek wydanych w serii monograficznej FNP, m.in. biogramy autorów, abstrakty, zdjęcia okładek, dodatkowe pliki. W przyszłości będą za jego pośrednictwem udostępniane pełne teksty publikacji z lat 90. XX w., których nakład został wyczerpany.

Trzecia sesja odbyła się pod przewodnictwem prof. Andrzeja Górskiego. W tej części konferencji referat pt. Open Access and Evidence-based medicine: a Chinese perspective (Open Access i praktyka medyczna oparta na wiarygodnych i aktualnych publikacjach: perspektywa chińska) wygłosił dr Yao-long Chen (Evidence-based medicine Center, Uniwersytet Lanzhou). Referent przedstawił krótko rozwój czasopism naukowych (znaczny wzrost liczby tytułów od roku 2004) i ruchu OA w Chinach. Zaprezentował interesujący projekt komunikacji naukowej – 3C Project realizowany w Chinach. Polega on na przesyłaniu za pomocą SMS-ów krótkich informacji medycznych (np. o wynikach badań nad skutecznością danej terapii). Wiadomości te są z dużym powodzeniem wykorzystywane przez chińskich lekarzy w procesie decyzyjnym dotyczącym leczenia.

Prof. Włodzimierz Klonowski (z Instytutu Biocybernetyki i Inżynierii Biomedycznej im. M. Nałęcza PAN oraz w imieniu BioMed Central, Londyn) zaprezentował ostatni referat pt. Running an Open Access Journal: an editor’s perspective (Prowadzenie czasopisma Open Access: perspektywa redaktora). Autor wskazał zalety wynikające z pełnienia funkcji redaktora czasopisma OA – wśród nich znalazł się m.in. natychmiastowy dostęp do informacji. Zaprezentował także dwa tytuły otwartych periodyków medycznych, tj. „Nonlinear Biomedical Physics” i jeden z serii BioMed Central. Zwrócił uwagę na nowoczesne narzędzia ułatwiające pracę redaktora, np. internetowe formularze zgłaszania, recenzowania artykułów.

Fot. 2. Prelegenci podczas dyskusji (fot. Łukasz Żarczyński)
Fot. 2. Prelegenci podczas dyskusji (fot. Łukasz Żarczyński)

Konferencję zakończyła dyskusja ze wszystkimi prelegentami. Rozmowy koncentrowały się wokół modelu finansowego czasopism Open Access. Zakończono je optymistyczną konkluzją, że model OA może w pełni sprawdzić się w komunikacji naukowej.

 Początek strony



Sprawozdanie z międzynarodowej konferencji pt.: Transparency in Science, Open Access and Scholarly Publishing (Przejrzystość w nauce, Open Access i publikowanie naukowe) / Aneta Ostrowska // W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska - Nr 5/2010 (114) czerwiec/lipiec. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2010. - Tryb dostępu: http://www.ebib.info/2010/114/a.php?ostrowska. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187