Barbara Janczak
Biblioteka Główna Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie

Zostać dyplomowanym... – czy warto i jak to zrobić?

Nowoczesne bibliotekarstwo to prężnie rozwijająca się dyscyplina wiedzy. Dlatego też w ostatnich latach w polityce kadrowej bibliotek uczelnianych daje się zauważyć pewną dwutorowość. Z jednej strony jest ona nastawiona na zatrudnianie osób z wyższym wykształceniem w zakresie bibliotekoznawstwa i informacji naukowej, z drugiej zaś na pozyskiwanie bibliotekarzy dziedzinowych. Mimo dobrego przygotowania teoretycznego młodych pracowników zawód bibliotekarza wymaga ciągłego dokształcania. Czynni bibliotekarze mają obecnie do dyspozycji wiele możliwości doskonalenia zawodowego. Oprócz szkoleń w bibliotekach macierzystych, praktyk zawodowych w innych bibliotekach naukowych, warsztatów i konferencji problemowych, mogą wybierać spośród wielu specjalizacji na studiach podyplomowych prowadzonych w uczelniach kształcących bibliotekarzy. Wydaje się, że zwieńczeniem dążeń i ambicji zaangażowanych bibliotekarzy praktyków w zakresie podnoszenia kwalifikacji powinno być przystąpienie do egzaminu na bibliotekarza dyplomowanego. Podjęcie tego wyzwania wiąże się z pewnością z przyjęciem na własne barki sporego obciążenia dodatkową permanentną pracą samokształceniową. Być może jest to powodem dość niepokojącego faktu, że w niektórych bibliotekach akademickich nie ma bibliotekarzy dyplomowanych. Co więcej, mimo zachęty ze strony dyrekcji bibliotek do podnoszenia kwalifikacji, niewielu młodych pracowników zgłasza chęć zdawania egzaminu. Niewątpliwie spełnienie wymagań postępowania kwalifikacyjnego, przygotowanie do egzaminu oraz uzyskanie pozytywnego wyniku, nie jest łatwe. Nie znaczy to jednak, że niewykonalne.

Nie jest intencją autorki omawianie formalnych aspektów egzaminu. W wydawnictwach bibliotekarskich z łatwością można odnaleźć kilka opublikowanych ostatnio artykułów temu właśnie poświęconych^[1]. Mam jednak nadzieję, że poniższe refleksje i spostrzeżenia oparte na własnym doświadczeniu okażą się choć w części przydatne dla tych, którzy rozważają ewentualność przystąpienia do egzaminu, ale nie potrafią podjąć ostatecznej decyzji, innych zaś skłonią do rozważenia takiej możliwości.

Od razu zaznaczmy, że odpowiedź na pytanie - Czy warto zostać dyplomowanym? - może być tylko twierdząca. Oprócz splendoru bycia pracownikiem naukowo-dydaktycznym niebagatelne znaczenie mają: korzystny wymiar urlopu wypoczynkowego (36 dni roboczych), możliwość dalszego awansowania oraz bardzo istotny w tym zawodzie bodziec finansowy. Po podjęciu decyzji stajemy przed drugim ważnym pytaniem: jak przygotować się do egzaminu? Jakkolwiek autorka zdaje sobie sprawę, że każdy ma indywidualny system pracy i własną strategię przygotowań do ważnych zadań, to jednak proponuje uwzględnienie kilku poniższych wskazówek:

1. W pierwszej kolejności należy zapoznać się z przebiegiem postępowania kwalifikacyjnego. Informacje na ten temat można znaleźć w internetowym serwisie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (http://www.nauka.gov.pl/szkolnictwo-wyzsze/dyplomowani-bilbliotekarze/^[2]) oraz na stronie http://dyplomowany.pl, gdzie zamieszczono wykaz aktualnych 43 tez egzaminacyjnych obowiązujących podczas części ogólnozawodowej wraz z wykazem specjalizacji oraz listą proponowanych lektur.
2. Istotnym warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest opublikowanie co najmniej dwóch tekstów w czasopismach lub innych wydawnictwach recenzowanych z zakresu bibliotekarstwa. To chyba najtrudniejszy, ale przecież osiągalny wymóg postępowania kwalifikacyjnego. Wskazane jest zapoznanie się z listą tytułów recenzowanych czasopism i niezwłoczne przystąpienie do opracowania artykułów, a następnie przesłanie ich do redakcji. Upór, wytrwałość i pomoc ze strony kolegów są jak najbardziej wskazane. Trzeba jeszcze uzbroić się w cierpliwość, bo proces wydawniczy trwa dość długo.
3. Kolejny warunek to znajomość co najmniej jednego języka obcego. Jeśli nie posiadamy stosownego certyfikatu o znajomości języka obcego, należy sukcesywnie odświeżać umiejętności językowe i przystąpić do egzaminu z wybranego języka. Można go złożyć we własnej uczelni przed komisją powołaną przez rektora. Zazwyczaj egzamin odbywa się w Studium Języków Obcych, a egzaminatorami są lektorzy danej uczelni.
4. Jednocześnie należy rozpocząć kolejny etap – zbieranie literatury zgodnie z listą lektur oraz przeglądanie najnowszej literatury obejmującej wszystkie czasopisma bibliotekarskie o zasięgu ogólnopolskim i wybrane czasopisma zagraniczne. Idealną sytuacją jest przygotowywanie się do egzaminu w grupie kilku zaprzyjaźnionych osób. Istnieje wówczas możliwość wymiany opinii i – co bardzo istotne – materiałów. Po zgromadzeniu materiałów przystępujemy do zasadniczego przygotowania do egzaminu.
5. Pozostają jeszcze formalności (zgromadzenie dokumentacji). Trzeba przygotować kopie dokumentów potwierdzających uzyskane wykształcenie, odbyte szkolenia, kursy i staże, ukończenie studiów podyplomowych. Udokumentowanie realizacji zadań w zakresie dydaktyki lub dorobku organizacyjnego przy życzliwości dyrekcji jednostki macierzystej nie powinno sprawić większych kłopotów. Należy również załączyć skierowanie i opinię dyrekcji biblioteki. Zebrane dokumenty przesyła się do komisji, która ocenia dorobek kandydata i decyduje o dopuszczeniu lub niedopuszczeniu do egzaminu.
6. Egzamin ustny, kończący przewidziane procedury postępowania kwalifikacyjnego, odbywa się we wskazanym ośrodku oraz w wyznaczonym przez Komisję Egzaminacyjną terminie. Spotkanie z dostojną Komisją, składającą się z jedenastu wybitnych teoretyków i praktyków z różnych ośrodków bibliotekoznawczych w Polsce może powodować stres. Ale stres może wpływać mobilizująco, wcale nie musi deprymować czy paraliżować. Tym bardziej, że i tak zazwyczaj ulega on przełamaniu po nawiązaniu kontaktu z egzaminującymi już w trakcie odpowiedzi na pierwsze pytanie. Ich życzliwość sprawia, że w dalszej części egzamin przekształca się w nieskrępowaną dyskusję na zaproponowane przez Komisję tematy. Z autopsji mogę zapewnić, że pozytywny i partnerski stosunek członków Komisji do zdających znosi zbędne bariery i sprzyja swobodnej prezentacji poglądów.

Potem już tylko… kwiaty, gratulacje i uznanie kolegów oraz awans na kolejne stanowiska w grupie bibliotekarzy dyplomowanych. A jeśli się nie powiedzie? Nic straconego, po roku można próbować znowu, będąc bogatszym o własne doświadczenie i lepiej przygotowanym, bo z ugruntowaną wiedzą.

Na zakończenie należy odnotować, że bibliotekarze dyplomowani stanowią nieliczną grupę około 400 osób na 30 tys. bibliotekarzy w Polsce[3]. Należą więc do elity bibliotekarstwa, piastując funkcje dyrektorów i wicedyrektorów bibliotek oraz kierowników oddziałów. Praca bibliotekarzy dyplomowanych wiąże się też z nowymi zadaniami i obowiązkami. Przykładowo w Bibliotece Głównej AGH zakres ich obowiązków obejmuje m.in.:

• prowadzenie zajęć dydaktycznych ze studentami z zakresu informacji naukowej, poszukiwań bibliograficznych oraz z przysposobienia bibliotecznego,
• szkolenie pracowników biblioteki macierzystej i innych bibliotek,
• udział w prowadzeniu praktyk dla studentów bibliotekoznawstwa,
• przygotowywanie publikacji i referatów na konferencje,
• prace innowacyjne (koncepcyjne) na rzecz usprawniania funkcjonowania biblioteki i jej promocji.

Jeśli ten lakoniczny szkic pomoże choć kilku osobom podjąć stosowną decyzję, przygotować się, przystąpić do egzaminu i zdać go, autorka będzie usatysfakcjonowana.

Przypisy

[1] Zob. też: BEDNAREK-MICHALSKA, B. Nie taki diabeł straszny – egzamin na bibliotekarza dyplomowanego. Biuletyn EBIB [on-line]. 2004, nr 6 [Dostęp 5.05.2010]. Dostępny w World Wide Web: http://ebib.oss.wroc.pl/2004/57/michalska.php; GMITEREK, W. Bibliotekarze dyplomowani – wczoraj, dziś i jutro. W: Biblioteki naukowe w kulturze i cywilizacji: działania i codzienność: Poznań, 15–17 czerwca 2005 [on-line]. Poznań: Biblioteka Główna Politechniki Poznańskiej, 2005 [Dostęp 5.05.2010]. Dostępny w World Wide Web: http://www.ml.put.poznan.pl/2005/referaty.html#41; ŚNIECHOWSKA-KARPIŃSKA, A. „Poradnik” dla kandydatów na bibliotekarza dyplomowanego. Bibliotekarz 2007, nr 11, s. 7–10.

[2] Wszystkie podane w tekście odesłania do stron internetowych przedstawiają wersję aktualną w dniu 6.06.2010 roku.

[3] Bibliotekarz dyplomowany. W: Wikipedia. Wolna encyklopedia [on-line]. [Dostęp 6.06.2010]. Dostępny w World Wide Web: http://pl.wikipedia.org/wiki/Bibliotekarz_dyplomowany.

Zostać dyplomowanym... – czy warto i jak to zrobić? / Barbara Janczak// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska - Nr 5/2010 (114) czerwiec/lipiec. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2010. - Tryb dostępu: http://www.ebib.info/2010/114/a.php?janczak. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187