Nr 7/2009 (107), Digitalizacja w Polsce i Europie. Artykuł
| | Nr 7/2009 (107), Digitalizacja w Polsce i Europie. Artykuł |
|
 | | | |
Ewa Piotrowska
| |||
| | ||
| Digitalizacja zmieniła sposób przechowywania, pozyskiwania i wyszukiwania informacji i wiedzy. Kraje arabskie, w tym również Egipt, dostrzegły znaczenie nowych technologii i rozpoczęły ich wdrażanie poprzez tworzenie własnych bibliotek cyfrowych i repozytoriów. Jednakże inicjatywy te bywają sporadyczne, z niewielkim wpływem na społeczeństwa krajów arabskich. Podczas gdy w krajach rozwiniętych podejmowane są wysiłki w celu rozwijania bardziej efektywnych sposobów digitalizacji, kraje arabskie borykać się muszą z tak podstawowymi problemami jak braki w infrastrukturze informatycznej, brak źródeł finansowania czy też restrykcyjna polityka rządów i związany z tym ograniczony dostęp do sieci. Od połowy lat 90. XX w. rośnie w krajach arabskich dostęp do Internetu, co stworzyło sprzyjające środowisko dla inicjatyw związanych z digitalizacją i spowodowało wzrost liczby dokumentów arabskich w Internecie. Problemem jest brak wspólnych standardów bibliograficznych w krajach arabskich, trudności z odczytywaniem języka arabskiego w Internecie, ponadto brak wykwalifikowanego personelu do tworzenia kolekcji cyfrowych, a także w związku z dużym poziomem analfabetyzmu brak wykształconych lokalnych użytkowników, którzy czerpaliby korzyści z różnorodnych możliwości oferowanych dzięki digitalizacji. Mimo trudności powstają w krajach arabskich projekty digitalizacji różnego rodzaju dokumentów, co pozwala zarówno na przedstawienie w sieci bogatego dziedzictwa kulturowego Arabów, jak również przyczynia się do prezentacji w Internecie arabskich publikacji naukowych. W Egipcie liderem na polu digitalizacji jest Bibliotheca Alexandrina (http://bibalex.org/English/index.aspx)[1], nazywana oknem na Egipt dla świata, oknem na świat dla Egiptu. Nowa Biblioteka Aleksandryjska zainaugurowała działalność w październiku 2002 r. Wykorzystując nowoczesne technologie, koncentruje się ona na ochronie i digitalizacji regionalnego i globalnego dziedzictwa. Bibliotheca Alexandrina jako partner Digital Library Federation[2] bierze udział w światowych wysiłkach nad rozwojem i promocją strategii i standardów tworzenia kolekcji cyfrowych. Jest wiodącą instytucją w Egipcie i w całym świecie arabskim, systematycznie wdraża technologie cyfrowe, aby dokumentować i prezentować informacje o dziedzictwie kulturowym Egiptu. Do najbardziej znaczących inicjatyw Biblioteki Aleksandryjskiej związanych z digitalizacją należą: Million Book Project (obecnie nazywany Universal Digital Library) i The Digital Modern History of Egypt, który przedstawia 200 lat historii współczesnego Egiptu począwszy od prezentacji pierwszej kompletnej cyfrowej wersji Description de l'Egypte, kończąc na Gamel Abdel Nasser Collection i Sadat Archive. Biblioteka buduje też własne instytucjonalne repozytorium (DAR - Digital Assets Repository). Większość tej pracy podejmują instytuty badawcze biblioteki, szczególnie Centre for the Documentation of Cultural and National Heritage (CULTNAT) oraz International School for Information Science (ISIS). ISIS odgrywa centralną rolę w implementowaniu innowacji w bibliotece, zajmuje się digitalizacją, publikowaniem, indeksowaniem, archiwizowaniem realizowanych projektów. Istnieje laboratorium digitalizacji, w którym personel ISIS doskonali technologię OCR (Optical Character Recognition) dla języka arabskiego i rozwija nowe narzędzia pozwalające prezentować tekst w języku arabskim. The Million Book Project (http://www.ulib.org) jest zainicjowaną przez Carnegie Mellon University, połączoną inicjatywą Biblioteki Aleksandryjskiej oraz ponad 20 międzynarodowych instytucji z Chin, Indii i USA. Celem projektu była digitalizacja książek w celu stworzenia Universal Digital Library (UDL) z wolnym dostępem do wiedzy. W Bibliotece w Aleksandrii zeskanowano i zdigitalizowano 75 000 arabskich książek w ciągu trzech lat. Do października 2008 r. było już zdigitalizowanych ponad 90 000 książek. Digitalizacja postępuje: dąży się do skanowania 10 000 stron dziennie, co prowadzić będzie do 50 000 zeskanowanych książek rocznie. Biblioteka Aleksandryjska zaprojektowała także i wdrożyła bazę danych zawierającą książki oraz stworzyła standardy procesu digitalizacji w celu poprawienia jakości skanowania. Cykl digitalizacji książek został zautomatyzowany i zintegrowany z Library Information System. Digitalizacja jest prowadzona w stworzonym przez Bibliotekę Aleksandryjską systemie DAF (Digital Assets Factory). W ostatnich latach biblioteka zdefiniowała procedury i specjalne techniki związane ze skanowaniem, przetwarzaniem, OCR i publikowaniem, szczególnie książek arabskich. Stworzono systemy zdolne do rozpoznawania tekstów arabskich. Implementowano system dekodujący dla wielojęzycznych i arabskich tekstów w formacie DjVu i PDF. Biblioteka Aleksandryjska rozwinęła narzędzie do przetwarzania książek drukowanych w elektroniczne. Proces zaczyna się od selekcji książek, które mają być digitalizowane. Wyselekcjonowane publikacje sprawdza się, czy były już wcześniej skanowane. Jeśli znajdują się w kolekcji biblioteki - metadane pobiera się z katalogu VIRTUA używanego przez Bibliotekę Aleksandryjską. Dla książek niebędących w zbiorach biblioteki sporządzane są minimalne metadane (autor, tytuł, wydawca). Następnie metadane książki są wprowadzane do bazy danych. Potem następuje faza skanowania w rozdzielczości 300 dpi, podczas której są generowane zdigitalizowane kopie. Kolejną jest faza przetwarzania polegająca na oczyszczeniu i polepszeniu oryginalnego obrazu, który wyszedł ze skanera oraz faza OCR, kiedy tekst jest rozpoznawany z przetworzonego obrazu. OCR dzieli się na część łacińską i arabską. W przeciwieństwie do łacińskich liter, język arabski jest pisany kursywą z blokami połączonych razem liter. Ponadto występują w nim znaki diakrytyczne, a litery mają więcej niż jeden kształt w zależności od ich pozycji w słowie. Jako lider projektu digitalizacji na Bliskim Wschodzie Biblioteka Aleksandryjska koncentruje się na digitalizacji książek arabskich, prócz tego książek w języku angielskim, francuskim, włoskim, niemieckim, rosyjskim i innych językach. Baza danych książek rozrosła się, tworząc Digital Assets Repository (DAR) gromadzące różnego typu dokumenty. DAR (http://dar.bibalex.org/#HomePage) jest systemem stworzonym w Bibliotece Aleksandryjskiej do tworzenia i przechowywania kolekcji dokumentów cyfrowych wszystkich typów. Łączy on metadane różnych typów źródeł z ich zawartością w taki sposób, by wyszukiwanie było efektywne, automatyzuje digitalizację kolekcji oraz przechowywanie i archiwizowanie dokumentów, umożliwia dostęp on-line do zdigitalizowanych kolekcji poprzez odpowiednie narzędzia wyszukiwawcze. Celem projektu jest budowa repozytorium zbiorów cyfrowych przez wspieranie, tworzenie i ochronę różnych źródeł elektronicznych oraz rozwój narzędzi do zarządzania, integracja aktualnej zawartości i metadanych różnorodnych typów materiałów zawartych w różnych katalogach bibliotecznych w jedno homogeniczne repozytorium, automatyzacja procesu digitalizacji przy minimalnej interwencji człowieka, ochrona i archiwizowanie mediów cyfrowych tworzonych w cyfrowym laboratorium lub otrzymywanych przez bibliotekę w formacie cyfrowym. Biblioteka Aleksandryjska uruchomiła największą arabską bibliotekę cyfrową, zawierającą ponad 100 000 tytułów, do których wciąż są dodawane nowe. Udostępnienie w Internecie tych książek jest wkładem biblioteki we wspieranie kultury arabskiej w nowej erze cyfrowej. W DAR digitalizowane są materiały dostępne w Bibliotece Aleksandryjskiej bądź dostarczane z innych instytucji badawczych. Zawiera ono książki z wielu dziedzin wiedzy: nauki humanistyczne, literatura, retoryka, nauki stosowane, matematyka, wiedza na temat religii, tematy związane z pokojem i pokojowym wykorzystaniem energii jądrowej, ubóstwo, społeczeństwo i wolność prasy, komunikacja, patenty, prawa człowieka, prawo międzynarodowe, rozwój gospodarczy. Laboratorium digitalizacji znajduje się w Bibliotece Aleksandryjskiej i jest wyposażone w sprzęt do digitalizowania różnych typów dokumentów, takich jak slajdy, negatywy, książki, manuskrypty, obrazy, mapy, dokumenty audiowizualne. Zdigitalizowane materiały uzupełniane są metadanymi pomagającymi w wyszukiwaniu dokumentów. Stosuje się dwa standardy dla reprezentacji danych w zależności od typu zbiorów bibliotecznych. Dokumenty tekstowe są opisywane w standardzie MARC21, a kolekcje multimedialne w formacie VRA Core Categories, który jest formatem opisu obrazów i multimediów. Prezentacja metadanych odbywa się w XML, MARC format, Dublin Core. Do prezentacji zawartości wykorzystuje się protokół OAI-PHM (Open Archives Initiative - Protocol for Metadata Harvesting). System jest połączony z interfejsem używanym przez katalogerów, co umożliwia im pozyskiwanie metadanych z zintegrowanego systemu bibliotecznego lub manualne wprowadzanie nowych metadanych w formacie MARC lub VRA. System DAR ma kilka kategorii metadanych dla digitalizowanych dokumentów: typ obiektu (obraz, mapa, rzeźba, moneta, fotografia, budynek, slajd, obraz, książka, nagranie audio lub wideo), tytuł, twórca (autor, wydawca, twórca dzieła), data, słowa kluczowe, opis, rozmiary (wysokość, szerokość, skala i inne w zależności od typu dokumentu), lokalizacja (zarówno fizyczna, gdzie obiekt jest przechowywany czy pokazywany, jak i lokalizacja geograficzna). Inne metadane w zależności od typu obiektu zawierają takie pola, jak: ISBN, język, wydawca w przypadku książek lub technika wykonania i materiał w przypadku dzieł sztuki. Architektura systemu składa się z dwóch modułów: Digital Assets Factory (DAF), odpowiedzialnego za automatyzację procesu digitalizacji oraz z Digital Assets Keeper (DAK), które jest repozytorium zdigitalizowanych zbiorów stworzonych przez DAF albo bezpośrednio wprowadzonych w formie elektronicznej. Wszystkie metadane związane ze zdigitalizowanymi obiektami są przechowywane w bazie danych repozytorium DAK. Oba systemy współpracują z systemem przechowywania obiektów, który umożliwia dostęp on-line lub off-line. DAR może być zintegrowany z zewnętrznymi źródłami np. katalogiem, zewnętrznym repozytorium. Repozytorium jest zintegrowane z systemem VIRTUA, który używa bazy danych Oracle na platformie UNIX. Przy wyszukiwaniu książek wyświetla się określona liczba stron (stosuje się zabezpieczenia dla książek objętych prawem autorskim, wprowadzając ograniczenia w kopiowaniu lub drukowaniu całej książki). Dostęp do pełnego tekstu książek jest ograniczony: użytkownicy zewnętrzni mogą przeglądać tylko do 5% książki chronionej prawem autorskim. DAR pracuje jako repozytorium zbiorów cyfrowych i wiąże metadane z zawartością w celu efektywnego wyszukiwania. Obsługuje różne formaty oraz łączy w jednym zintegrowanym systemie digitalizację, OCR, ochronę i prezentację materiałów. DAR dostarcza elastyczną platformę dla każdej biblioteki lub instytucji, która może zbudować swoje własne repozytorium zbiorów i zintegrować je z własnym systemem bibliotecznym lub innymi źródłami metadanych. Podsystem DAF został wdrożony w marcu 2004 r., DAK działa od 2005 r. Kolejnym projektem realizowanym w Bibliotece Aleksandryjskiej jest The Digital Modern History of Egypt będący cyfrowym archiwum historii współczesnej Egiptu. ISIS, afiliowany przy bibliotece instytut, używa najnowszych technologii do tworzenia biblioteki cyfrowej. Projekt jest wspólnym przedsięwzięciem ISIS i działającego w bibliotece Special Projects Department, którego celem jest stworzenie repozytorium dokumentów o znaczeniu kulturalnym i historycznym dotyczących współczesnego Egiptu, ochrona ich w zdigitalizowanej formie i udostępnienie ich on-line wszystkim użytkownikom. Jednym z elementów cyfrowego archiwum jest zainaugurowane po trzech latach wysiłków, w roku 2008, Memory of Modern Egypt Archive (http://modernegypt.bibalex.org). Repozytorium nie jest jeszcze kompletne, zostało stworzone z rozległą infrastrukturą umożliwiającą ciągłe dodawanie materiałów. Jest to repozytorium zdigitalizowanych dokumentów o historii współczesnego Egiptu w XIX i XX w. w formie archiwum on-line. Zawiera fotografie, dokumenty, znaczki, monety, gazety, magazyny, dokumenty audiowizualne. Większość materiałów dostępnych w repozytorium jest źródłami prymarnymi, które dostarczają autentycznego spojrzenia na bogatą historię Egiptu, czego żadna pojedyncza biblioteka czy kolekcja nie może zaoferować. Projekt przedstawia życie kulturalne, socjalne i polityczne w Egipcie od czasów Muhammada Alego (od 1805 r.)[3] do końca prezydentury Anwara Sadata (1981 r.) i zawiera źródła historyczne z tego okresu. Ma na celu zachowanie dziedzictwa przeszłości poprzez wykorzystanie najnowszych technologii informatycznych. Repozytorium przechowuje kolekcje będące własnością prywatną rodzin o znaczącej pozycji w historii Egiptu, takich jak byłego premiera Mohameda Mahmouda Pashy czy też członków aktywnej politycznie rodziny Botroseyya[4], jak również archiwum czasopisma Dar Al-Hilal[5] czy zbiory National Archives of Egypt. W dodatku do tych źródeł ISIS zintegrowała swoje Digital Assets Repository (DAR) z Memory of Modern Egypt, stąd książki z DAR mogą być dostępne również w repozytorium. Interfejs umożliwia łatwą nawigację i uwzględnia różnorodność przechowywanych typów dokumentów. Repozytorium zbudowano wokół pięciu głównych tematów: Władcy, Premierzy, Wydarzenia, Tematy, Osoby Publiczne. Każdy temat podzielono na zagadnienia szczegółowe tworzące indeksy. Każdy element sklasyfikowano według rodzaju obiektu, które tworzą indeks 14 różnych typów materiałów podzielonych na dokumenty, mowy, fotografie, filmy, audycje dźwiękowe, mapy, książki, eseje, wiadomości, banknoty i monety, medale, znaczki, ogłoszenia zebrane z różnych kolekcji. Użytkownik może wybrać wejście na stronę przez kategorię dokumentu lub jego temat. Dwa indeksy, typów dokumentów i tematów, pozwalają użytkownikowi na zbadanie wszystkich powiązań pomiędzy różnymi dokumentami dostępnymi w repozytorium a osobistościami, wydarzeniami i tematami we współczesnej historii Egiptu. Użytkownik ma dostęp do ponad 20 000 fotografii znaczących osób lub dokumentujących najważniejsze wydarzenia z historii Egiptu, do ponad 11 000 dokumentów związanych z działalnością ministerstw i partii politycznych oraz dotyczących wojen i rewolucji. Archiwum zawiera ponad 5800 wycinków zebranych z różnych gazet i czasopism, unikatowe mapy, ponad 1000 mów władców i premierów, nagrania dźwiękowe z piosenkami, wywiady ze znanymi osobami, nagrania wideo, około 600 historycznych reklam różnych produktów i usług, plakaty filmowe, banknoty i monety, znaczki pocztowe wydane dla upamiętnienia znaczących osobistości i wydarzeń ze współczesnej historii Egiptu dostępne przez DAR. Na stronie domowej Biblioteki Aleksandryjskiej dostępne są też inne wydzielone kolekcje związane z historią współczesnego Egiptu: Description de l'Egypte, L'art Arabe, Memory of Suez Canal, Nasser Digital Archive, Anwar El-Sadat Digital Archive. Description de l'Egypte (http://descegy.bibalex.org/) było wspólnym dziełem ponad 150 wybitnych naukowców i badaczy, którzy towarzyszyli Napoleonowi w 1798 r. oraz 2000 utalentowanych artystów. Przez ponad 20 lat systematycznie badali oni prawie każdy aspekt współczesnej i starożytnej cywilizacji Egiptu, tworząc 20 tomów tekstów i tablic charakteryzujących się wielką starannością i dbałością o szczegóły. Historycznie te sztychy stały się inwentarzem zabytków Egiptu. Ta cenna kolekcja zawierająca obrazy odnoszące się do starożytności, historii naturalnej i państwa egipskiego z przełomu XVIII i XIX w. została w pełni zdigitalizowana i wyposażona w wirtualną wyszukiwarkę w celu jej ochrony i udostępnienia jej publicznie. Kolekcja zawiera 11 tomów tablic będących własnością biblioteki oraz 10 tomów tekstów należących do Institute d'Egypte. ISIS stworzyła narzędzie do publikowania książek w standardzie eXtensible Markup Language (XML), format, dzięki któremu książki mogą być przeszukiwane przez wirtualny browser lub ekran dotykowy. Projekt przebiegał w dwóch fazach. W październiku 2004 r. aplikacja została umieszczona na DVD z francuskim i angielskim interfejsem. W kwietniu 2007 r. powstała wersja internetowa kolekcji. Stronę internetową charakteryzują dwie rzeczy: użytkownik może widzieć strony w wysokiej rozdzielczości oraz ma możliwość wyszukania każdego słowa z 9000 stron, zarówno z woluminów z tekstem, jak i z tablic. Rozwój specjalistycznego wirtualnego browsera i innych narzędzi koniecznych do digitalizacji spowodowały chęć dalszej współpracy w celu przedstawienia w formie cyfrowej zawartości całej biblioteki Institute d'Egypte. Instytut został stworzony w Kairze przez Napoleona Bonaparte ponad 200 lat temu. Pierwsi naukowcy z instytutu prowadzili badania i wydawali publikacje na temat fizycznych, gospodarczych i historycznych faktów związanych z Egiptem, a w dalszej kolejności stworzyli Description de l'Egypte. Biblioteka Aleksandryjska podjęła inicjatywę odnowienia Institute d'Egypte i rozpoczęła projekt digitalizacji całej kolekcji (zawiera ponad 35 000 woluminów rzadkich książek i periodyków w pięciu językach) w celu ochrony zbiorów instytutu i udostępnienia ich szerokiej publiczności. Wysiłek został zapoczątkowany wraz z digitalizacją 10 woluminów Description de l'Egypte. Inne specjalne kolekcje także zostały zdigitalizowane, jak np. dzieła wszystkie Voltaire'a (69 woluminów), Des Mille Nuits et Une Nuit (16 woluminów), Geographie Universelle (15 woluminów). W końcu cała biblioteka instytutu będzie zdigitalizowana, przetworzona, zindeksowana i dostępna w sieci. Kolekcja jest publikowana w Digital Assets Repository. L'art Arabe, książka stworzona przez jednego z największych egiptologów, francuskiego orientalistę Prisse d'Avennes, jest jedną z najważniejszych pozycji na temat zabytków muzułmańskich w Egipcie. Została opublikowana w roku 1877 i zawiera szkice ze szczegółowymi detalami. Ukazała się sześć dekad po Description de l'Egypte i może być w pewnym sensie komentarzem do niej. Wiele obiektów przedstawionych w książce już dziś nie istnieje. Ta cenna kolekcja, która składa się z trzech woluminów tablic (222 tablice) i z jednego tomu tekstów (388 stron) została zdigitalizowana przez ISIS i jest dostępna w Internecie (http://lartarabe.bibalex.org). Faza przetwarzania zawierała także renowację zniszczonych stron. Memory of Suez Canal był kolejnym projektem zrealizowanym w Bibliotece Aleksandryjskiej (http://suezcanal.bibalex.org). Stanowi on część programu UNESCO - Memory of the World, rozpoczętego w 1992 r. w celu ochrony dziedzictwa o znaczeniu globalnym, narodowym i regionalnym. Kanał Sueski jest znany jako jedno z najważniejszych połączeń morskich. Otwarty w 1869 r., po 10 latach prac konstrukcyjno-budowlanych, wpłynął na historię i ekonomię całego świata, a w szczególności Bliskiego Wschodu i Egiptu. Projekt realizowany w bibliotece dąży do stworzenia digitalnego archiwum wielkiej liczby dokumentów, manuskryptów, litografii, obrazów, materiałów audiowizualnych dotyczących Kanału Sueskiego, przechowywanych przez Association of the Friends of Ferdinand de Lesseps, the Company of Suez i the Suez Canal Authority. Udostępnia interfejs arabski, angielski i francuski Kolekcja dokumentuje historię kanału, jego rozwój, nacjonalizację i jej konsekwencje. Strona dzieli cyfrowe dokumenty m.in. na mapy, wideo, książki, fotografie. Kolekcja zawiera prawie 22 000 dokumentów (papiery portowe, rejestry, statystyki, raporty z przejazdu statków, listy, fotografie kanału i portu, filmy dokumentalne). Tworząc Nasser Digital Archive (http://nasser.bibalex.org) ISIS zdigitalizowało całą kolekcję byłego prezydenta Egiptu, Gamala Abdela Nassera[6], przekazaną przez Fundację Nassera. Dostępne w sieci digitalne archiwum stworzone w celach badawczych i dokumentacyjnych jest odwiedzane przeciętnie 1,5 miliona razy w miesiącu. Każdy dokument zaopatrzono w metadane i słowa kluczowe. Kolekcja została zaprezentowana w Internecie z interfejsem arabskim i angielskim i działa od października 2004 r. Zawiera ona prawie 1400 mów w formie tekstów, nagrań audio i wideo, wygłoszonych z okazji różnych krajowych i międzynarodowych okazji (np. ogłoszenie nacjonalizacji Kanału Sueskiego w 1956 r. lub ogłoszenie unii z Syrią w 1958 r.), prawie 51 000 zdjęć i portretów Nassera z lat 1930-1970, około 1200 filmów dokumentalnych z okresu 1930-1970, kompletne archiwum artykułów o prezydencie i rewolucji 1952 r. publikowanych w gazetach, wiadomości codzienne o prezydencie, dokumenty odręczne (prywatna korespondencja i mowy), książki napisane przez Nassera, prawie 53 000 brytyjskich dokumentów udostępnionych przez Public Record Office w Londynie, prawie 800 dokumentów amerykańskich, wiele dokumentów reprezentujących wpływ Nassera na kulturę regionu (wiersze, piosenki związane z rządami Nassera, znaczki, monety, karykatury). Kolekcja została zeskanowana, skatalogowana, zindeksowana, zastosowano Optical Character Recognition (OCR). Baza ciągle jest powiększana o nowe obiekty. Celem kolejnego archiwum - Anwar El-Sadat Digital Archive (http://sadat.bibalex.org/) jest digitalizacja i dokumentacja epoki prezydenta Sadata[7]. ISIS we współpracy ze Special Projects Department zebrała dane o Sadacie i czasach jego prezydentury i przekazała je do zdigitalizowania. Cyfrowe archiwum zostało zainaugurowane w sieci w lutym 2009 r. Materiał zebrano z różnych źródeł, jak np. agencje informacyjne, muzea, instytucje oraz z kolekcji podarowanej przez rodzinę Sadata. Użytkownik może przejrzeć prawie 1200 mów, ponad 12 500 fotografii, znaczki, kartki pocztowe, karykatury, szkice, okładki książek. Baza będzie sukcesywnie poszerzana o dalsze materiały. Biblioteka Aleksandryjska współpracuje z Library of Congress w tworzeniu jednej z największych bibliotek cyfrowych świata - World Digital Library (http://www.wdl.org/en/). Celem projektu jest stworzenie światowej cyfrowej biblioteki, która sprawi, że prymarne dokumenty z kultur całego świata dostępne będą w Internecie. Biblioteka światowa ma za zadanie również dostarczenie źródeł do celów edukacyjnych i badań naukowych oraz rozszerzenie pozaeuropejskiej i pozazachodniej zawartości Internetu. Projekt World Digital Library bazuje na digitalizacji unikatowych materiałów: map, manuskryptów, książek, nagrań muzycznych i dźwiękowych, filmów, fotografii, szkiców architektonicznych i innych materiałów o szczególnym znaczeniu z kolekcji bibliotek z całego świata. W programie uczestniczą partnerzy z całego świata, w tym UNESCO, IFLA oraz wiele bibliotek z Azji, Afryki, obu Ameryk. W maju 2006 r. Library of Congress i Biblioteka Aleksandryjska podpisały porozumienie[8], zgodnie z którym biblioteka egipska zgodziła się brać udział w planowaniu World Digital Library i dostarczać niektóre ze swoich kolekcji do projektu. Obie biblioteki porozumiały się w celu wymiany informacji i idei w dziedzinie standardów, selekcji i prezentacji zawartości, architektury systemu, wielojęzyczności. Te dwie instytucje stworzyły dwie identyczne lustrzane strony WWW, jedna umiejscowiona jest w Aleksandrii, druga w Waszyngtonie. Projekt będzie rozwijał digitalizację rzadkich i unikatowych materiałów z kolekcji Biblioteki Aleksandryjskiej związanych z historią i kulturą Aleksandrii, Egiptu i całego Bliskiego Wschodu. W pierwszej kolejności biblioteka egipska dodała do projektu kolekcje specjalne (np. cyfrową kopię Description de l'Egypte). W kwietniu 2007 r. podpisano porozumienie[9] podkreślające pola współpracy obu instytucji, a mianowicie powiększanie zawartości światowej biblioteki cyfrowej razem z innymi bibliotekami i instytucjami kulturalnymi z całego świata, implementacja architektury World Digital Library i rozwój stron lustrzanych oraz implementacja bazy danych, narzędzi wyszukiwań i interfejsu dla projektu, ekspertyza biblioteki egipskiej w zakresie poszukiwań oraz udostępniania tekstów arabskich. Prototyp projektu powstał w październiku 2007 r. w General Assembly of the UNESCO. Jest on dostępny w siedmiu językach i zawiera książki, manuskrypty, reprodukcje, fotografie, filmy, nagrania dźwiękowe z różnych kultur. W dostępnej w sieci World Digital Library znajduje się aktualnie 21 obiektów z Biblioteki Aleksandryjskiej oraz 20 obiektów z National Library and Archives of Egypt. Biblioteka Aleksandryjska współpracuje również przy realizacji Arabic and Middle Eastern Electronic Library (AMEEL) (http://www.library.yale.edu/ameel/). Projekt zainicjowany przez Yale University Library ma zawierać kolekcje znaczących źródeł z Bliskiego Wschodu i dostarczać w Internecie historycznych, kulturalnych i naukowych informacji na temat Bliskiego Wschodu. ISIS jest partnerem inicjatywy i rozwijać będzie warsztat digitalizacji arabskich dokumentów, w czym zawierać się będzie skanowanie, przetwarzanie, OCR i publikowanie. Partnerzy z całego świata będą m.in. współpracować nad rozwojem infrastruktury umożliwiającej prezentację różnorodnych źródeł cyfrowych (z wolnym dostępem i na licencjach), będą digitalizować ważne czasopisma z Bliskiego Wschodu i o Bliskim Wschodzie, z możliwością wyszukiwania w arabskich tekstach, będą rozszerzać możliwości skanowania pełnych tekstów w języku arabskim przez amerykańskie i inne biblioteki oraz organizować warsztaty prowadzone przez ekspertów. Wiele cennych prac związanych z digitalizacją przeprowadza Centre for Documentation of Cultural & National Heritage (CULTNAT) (http://beta.cultnat.org/Cultnat.aspx), powiązane z Biblioteką Aleksandryjską i wspierane przez egipskie Ministry of Communication and Information Technology. Dokumentuje ono różne aspekty dziedzictwa kulturowego Egiptu. Bogactwo Egiptu w miejsca archeologiczne, sztukę, folklor, zabytki architektury znalazło odbicie w różnych programach CULTNAT. Pracuje ono równocześnie nad projektami dokumentującymi dziedzictwo kulturowe i naturalne Egiptu: archeologiczna mapa Egiptu (dostarcza informacji na temat skarbów archeologicznych tego kraju), architektoniczne dziedzictwo Egiptu, naturalne dziedzictwo Egiptu, dokumentacja arabskiego folkloru (teksty, obrazy, dźwięk), muzyczne dziedzictwo Egiptu, fotograficzna pamięć Egiptu (zbiera cenne stare fotografie Egiptu), naukowe dziedzictwo islamskich manuskryptów (prezentuje cyfrową kolekcję ze zbiorów egipskiej biblioteki narodowej i archiwum). Jednym z programów CULTNAT jest The photographic memory of Egypt. Na przełomie XIX i XX w. Egipt i Bliski Wschód stały się miejscem przyciągającym dużą liczbę pionierów fotografii. Ich prace dokumentowały tak różne tematy, jak odkrycia archeologiczne, lokalną architekturę, krajobrazy, życie codzienne Egipcjan. Celem programu jest udostępnienie tych cennych kolekcji badaczom i miłośnikom fotografii poprzez książki, CD, a także on-line. Kolekcje sławnych fotografów z lokalnych i międzynarodowych archiwów i z prywatnych kolekcji są digitalizowane. Tworzona jest baza danych rozpoczęta kolekcją Lehnerta i Landrocka, zawierającą ponad 1200 czarno-białych tematycznie posortowanych zdjęć[10]. Z kolei The islamic scientific manuscript heritage jest programem dokumentacji manuskryptów, który ma na celu przedstawienie manuskryptów dostępnych w różnych instytucjach i prywatnych kolekcjach w celu budowy elektronicznej encyklopedii manuskryptów z nauk ścisłych i matematyki powstałych w najświetniejszym okresie rozwoju islamu. Pilotażowy projekt zapoczątkowano w National Library of Egipt. Dokumentowano też manuskrypty z astronomii przechowywane w Al-Azhar University Library[11]. Planuje się również stworzenie portalu islamskich manuskryptów w sieci. W lipcu 2005 r. rozpoczął się czteroletni projekt mający na celu indeksowanie i pilotażową digitalizację National Archive of Egypt. CULTNAT pracuje nad ambitnym narodowym projektem digitalizacji dokumentów przechowywanych w National Library and Archives of Egypt[12]. Celem programu jest ochrona fizycznej kondycji narodowego archiwum przez stworzenie cyfrowych obrazów 100 000 cennych dokumentów (co zredukuje potrzebę fizycznego dostępu) oraz rozwój bazy danych umożliwiającej łatwy dostęp do archiwaliów narodowych w formie cyfrowej. W 2006 r. w National Library and Archives of Egypt otwarto centrum digitalizacji[13]. Library of Congress dostarczyła sprzęt i przeszkoliła personel w celu digitalizacji rzadkich i unikatowych materiałów z kolekcji National Library of Egypt i udostępnienia ich w Internecie. Sprzęt w egipskiej bibliotece narodowej będzie używany do stworzenia prezentacji pt. Islam and Science: a History in the Manuscripts of the Library of Congress and the National Library of Egypt. Dwujęzyczna arabsko-angielska strona będzie dokumentować historię nauki w świecie islamu od roku 800 do 1600, tak jak to zostało pokazane w manuskryptach kolekcji obu bibliotek. Library of Congress i National Library of Egypt partycypują w tworzeniu World Digital Library. Ufundowanie sprzętu zainstalowanego w egipskiej bibliotece narodowej było dziełem inicjatywy World Digital Library i stanowi część szerszego planu mającego na celu wprowadzenie poprzez wybrane programy pilotażowe technologii, treningu i umiejętności menedżerskich potrzebnych do budowania bibliotek cyfrowych w krajach rozwijających się. Digitalizacja może być katalizatorem rozwoju krajów arabskich. Istnieje ryzyko marginalizacji części krajów rozwijających się, stąd potrzeba tworzenia nowych bibliotek cyfrowych, które pomogą 80% ludzi żyjących w krajach rozwijających się stać się twórcami wiedzy, a nie tylko konsumentami technologii. Ale taka wizja przyszłości wymaga m.in. zmian w prawie własności intelektualnej[14]. Istnieje brak równowagi między dochodami krajów rozwijających się a kosztami wprowadzania infrastruktury cyfrowej. Potrzebny jest rozwój międzynarodowej współpracy w celu digitalizacji tekstów arabskojęzycznych. Projekt digitalizacji musi uwzględniać aspekty techniczne, ale także poszukiwać strategii do stworzenia standardów digitalizacji dla arabskich książek. Naukowcy z krajów rozwijających się mają ograniczony dostęp do ostatnich wyników badań naukowych (w szczególności czasopism) i do baz danych. Digitalizacja może być dla nich szansą, gdyż technologie używane przez biblioteki cyfrowe pozwalają na ominięcie wysokich kosztów naukowego publikowania w krajach arabskich i przyczyniają się do międzynarodowego udostępniania dorobku intelektualistów arabskich[15]. Ponadto kraje arabskie posiadają bogatą i głęboko zakorzenioną kulturę oralną, nieutrwaloną w formie dokumentów pisanych. Digitalizacja może służyć zachowaniu w cyfrowych kolekcjach dziedzictwa kulturowego Arabów (np. historia mówiona w formie narracji i wywiadów, pieśni w formie nagrań audio, tańce arabskie w formie wideo)[16]. Ambitne programy, takie jak np. projekty realizowane w Bibliotece Aleksandryjskiej i w National Library and Archives of Egypt, są ważne dla świata arabskiego, ale wciąż pozostają dostępne tylko dla wykształconych grup społecznych, posiadających umiejętności związane z technologią informacyjną. Przypisy[1] Wszystkie odesłania do stron internetowych przedstawiają wersję aktualną z dn. 10.07.2009 r. [2] Digital Library Federation (http://www.diglib.org/) założona w 1995 r., jest partnerską organizacją bibliotek akademickich i powiązanych instytucji, które są pionierami w używaniu elektronicznych technologii informacyjnych w celu poszerzania swoich kolekcji i serwisów. Prestiżowa DLF oficjalnie zaprosiła Bibliotekę Aleksandryjską do współpracy. Poza ponad 30 bibliotekami amerykańskimi biblioteka egipska jest drugim po British Library członkiem spoza USA. Dołączyła do DLF w roku 2003. Członkostwo oficjalne od czerwca 2005 r. [3] Muhammad Ali (1769-1849) - od roku 1805 pasza (namiestnik sułtana), w 1841 r. otrzymał dziedziczną godność wicekróla Egiptu, twórca nowoczesnego państwa egipskiego. [4] Z rodziny tej wywodzi się Butrus Butrus Gali (ur. 1922), polityk, w latach 1992-1996 Sekretarz Generalny ONZ. [5] Najstarsze czasopismo kulturalne świata arabskiego (wydawane nieprzerwanie od 1892 r.), pełniące ważną rolę w modernizacji arabskiej myśli intelektualnej. [6] Nasser Gamal (1918-1970) - jeden z przywódców wojskowego zamachu stanu w 1952 r., w latach 1956-1970 prezydent Egiptu. [7] El-Sadat Anwar (1918-1981) - prezydent Egiptu w latach 1970-1981, zginął w zamachu dokonanym przez fanatyka muzułmańskiego. [8] Porozumienie o współpracy Biblioteki Aleksandryjskiej z World Digital Library z maja 2006 r. (http://www.loc.gov/loc/lcib/06078/alexandria.html). [9] Porozumienie o współpracy Biblioteki Aleksandryjskiej z World Digital Library z kwietnia 2007 r. (http://www.loc.gov./today/pr/2007/07-069.html). [10] Rudolf Lehnert i Ernest Landrock na początku XX w. byli sławnymi fotografami świata arabskiego, którzy w romantycznych obrazach zachowali zabytki, ludzi i tradycje Tunezji, Egiptu, Algierii. Do dnia dzisiejszego sprzedawane są książki, kalendarze i pocztówki z ich zdjęciami. [11] Uniwersytet Al-Azhar jest najsłynniejszą uczelnią w świecie arabskim, istniejącą od 975 r. W maju 2005 r. rozpoczęto realizację projektu mającego na celu ochronę manuskryptów przechowywanych w bibliotece uniwersytetu. W planach jest zamieszczenie on-line całej kolekcji manuskryptów, ocenianej na około siedem milionów stron (http://www.ameinfo.com/63573.html). [12] Więcej informacji o projekcie na stronie WWW National Archives of Egypt (http://www.nationalarchives.gov.eg/nae/Content?id=_37). [13] Porozumienie o współpracy przy digitalizacji między Library of Congress i National Archive of Egypt z listopada 2006 r. (http://www.loc.gov/today/pr/2006/06-209.html) oraz z marca 2007 r. (http://www.loc.gov/loc/lcib/0703/egypt.html). [14] Więcej informacji o prawie własności intelektualnej w serwisie Info-Prod Research (http://www.infoprod.co.il/country/egypt2d.htm). [15] Przykładem ciekawej inicjatywy w tym zakresie jest repozytorium pracowników naukowych mieszczącego się w Kairze British University in Egypt (http://e-prints.bue.edu.eg). Dokumenty są archiwizowane samodzielnie przez pracowników uczelni i prezentowane w PDF. Strona jest tworzona w bezpłatnym oprogramowaniu EPrints 3, powstałym w University of Southampton. Repozytorium zawiera około 100 publikacji m.in. z dziedziny nauk społecznych, matematyki, fizyki, inżynierii, geografii, oceanografii. Są to publikacje w języku angielskim wydawane od roku 2005. [16] Jedną z inicjatyw zmierzających do zachowania dziedzictwa kulturowego Arabów jest projekt zainicjowany przez UNESCO w 2007 r. pod nazwą The Memory of the Arab World. Został on zaaprobowany przez wszystkie kraje arabskie. Celem programu jest współpraca i partnerstwo między krajami arabskimi w celu dokumentacji dziedzictwa Arabów, stworzenie elektronicznych źródeł i baz danych zgodnych z międzynarodowymi standardami do umieszczania arabskich dokumentów elektronicznych w Internecie, gromadzenie, dokumentacja, digitalizacja dziedzictwa kultury arabskiej na portalu w języku arabskim i angielskim. Projekt przewiduje gromadzenie dokumentów będących świadectwem pamięci świata arabskiego w kilku kategoriach: manuskrypty, obrazy, obiekty archeologiczne, dziedzictwo naturalne, muzea, dziedzictwo oralne, muzyka, folklor. Każda kategoria ma ekspertów z tej dziedziny. Planowane jest stworzenie portalu internetowego projektu, gdzie reprezentowany będzie każdy kraj arabski. Realizacja projektu przyniesie zwiększenie świadomości na temat świata arabskiego i arabskiego dziedzictwa kulturowego. Bibliografia
 | |
| | | |
| |||
| | ||
| |||