Anna Szeląg
Warmińsko-Mazurska Biblioteka Pedagogiczna im. Karola Wojtyły w Elblągu

To, co odróżnia nas od innych – Biblioteczne Centrum Zdalnej Edukacji – podsumowanie dotychczasowej działalności

Zasadniczą rolę w społeczeństwie informacyjnym odchodzącym od gospodarki opartej na pracy na rzecz gospodarki opartej na wiedzy odgrywa informacja oraz technologie informacyjno-komunikacyjne, a funkcjonowanie współczesnego człowieka zostało uzależnione od jego systematycznie poszerzanej wiedzy, permanentnie doskonalonych umiejętności, jak też zdolności do pozyskiwania i przetwarzania informacji. W konsekwencji dokonującej się we współczesnym świecie rewolucji technologicznej podstawowym medium komunikacji i informacji stał się Internet, który zasadniczo zmienił też „świat usług”. W wirtualnej rzeczywistości regularnie pojawiają się cyfrowe odpowiedniki różnych instytucji, w tym tych kształcących i doskonalących, oraz kolejne e-usługi – oznaka nowoczesności, postępu i ducha czasów.

Wprowadzenie w edukacji nowatorskich rozwiązań opartych na przekazie elektronicznym stwarza niezwykle dogodne warunki dla rozwijania potencjału intelektualnego członków społeczeństwa informacyjnego, dla których istotne jest systematyczne podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Zniesienie czasowych i geograficznych barier w dostępie do edukacji uzyskano „przenosząc edukację” do cyberprzestrzeni, m.in. przy użyciu e-learningu. Jest to sposób przekazywania wiedzy, wykorzystujący szeroki zestaw różnych technologii informatycznych i środków przekazu multimedialnego^[1]. Zaangażowanie coraz większej liczby placówek oświatowych, i nie tylko, w rozwój tej formy kształcenia pozwala mieć nadzieję, że krąg odbiorców usług edukacyjnych świadczonych drogą elektroniczną – podobnie jak oferta kursów zdalnych – będzie się systematycznie rozszerzał.

Warmińsko-Mazurska Biblioteka Pedagogiczna im. Karola Wojtyły w Elblągu (WMBP), jak wiele innych instytucji w kraju, dostrzegła ogrom możliwości, jakie daje e-learning przede wszystkim placówkom systemu oświaty, do których należą biblioteki pedagogiczne. Wykorzystuje kształcenie na odległość nie tylko do rozszerzenia dotychczasowej oferty usług edukacyjnych, ale też do powiększenia kręgu ich potencjalnych odbiorców. Działalność Bibliotecznego Centrum Zdalnej Edukacji (BCZE) http://moodle.wmbp.edu.pl^[2] została zainaugurowana w maju 2008 r. z inicjatywy nauczycieli bibliotekarzy Biblioteki Głównej w Elblągu: Anny Szeląg, Jadwigi Pawluk i Mateusza Paradowskiego. Można by BCZE określić mianem pokłosia ukończonych przez ww. osoby studiów podyplomowych w zakresie „Przygotowania kadry do prowadzenia kształcenia ustawicznego na odległość”. Centrum po upływie roku swojego istnienia wciąż jest nowością w działalności bibliotekarskiej i elementem odróżniającym Bibliotekę Pedagogiczną w Elblągu od innych tego typu instytucji w kraju.

Biblioteczne Centrum Zdalnej Edukacji nie stanowi na razie odrębnej komórki organizacyjnej w bibliotecznych strukturach. Jest częścią Wydziału Promocji i Współpracy z Bibliotekami, którego pracownicy wraz z nauczycielem bibliotekarzem Wydziału Multimedialnego pełnią funkcję opiekunów merytorycznych platformy. Misją centrum jest rozszerzenie dostępu do realizowanych przez bibliotekę zadań statutowych, takich jak:

• organizowanie doskonalenia zawodowego pracowników bibliotek pedagogicznych i bibliotek szkolnych,
• udzielanie pomocy i instruktażu metodycznego bibliotekom szkolnym,
• inspirowanie i promowanie edukacji czytelniczej i medialnej,
• organizowanie i prowadzenie działalności edukacyjnej.

Główne zadania Bibliotecznego Centrum Zdalnej Edukacji to:

• promowanie i koordynowanie działań WMBP w Elblągu w zakresie multimedialnego doskonalenia nauczycieli bibliotekarzy,
• przygotowanie i prowadzenie kursów e-learningowych dla nauczycieli bibliotekarzy,
• przygotowanie i prowadzenie kursów e-learningowych dla ogółu użytkowników w zakresie wyszukiwania, selekcjonowania i przetwarzania informacji oraz posługiwania się technologiami komunikacyjno-informacyjnymi,
• przygotowanie kadry biblioteki do realizacji doskonalenia na odległość,
• wspomaganie przygotowania nauczycieli bibliotekarzy bibliotek szkolnych do wymagań stawianych przez nowe formy nauczania,
• promowanie e-learningu,
• współpraca z instytucjami realizującymi podobne zadania w kraju^[3].

Do realizacji powyższych zadań wykorzystano platformę zdalnej edukacji Moodle. Modular Object-Oriented Dynamic Learning Environment (modularne, zorientowane obiektowo, dynamiczne środowisko nauczania) to jedna z najpopularniejszych dziś w Polsce platform. Z perspektywy słabo dofinansowywanych bibliotek pedagogicznych jej ogromnym atutem jest to, że rozpowszechniana jest bezpłatnie jako oprogramowanie Open Source. Powyższa platforma umożliwia realizację kursów w stu procentach zdalnych, jak też zajęć będących uzupełnieniem kursów stacjonarnych.

W chwili obecnej użytkownicy zainteresowani zdobywaniem lub poszerzaniem wiedzy w sposób zdalny mają do dyspozycji 12 bezpłatnych kursów w Bibliotecznym Centrum Zdalnej Edukacji, które prezentowane są na platformie w pięciu kategoriach:

1. Kursy komputerowe
   
   W tej kategorii dostępne są kursy dla ogółu zainteresowanych. Wymagane jest jednak zarejestrowanie się – zapisanie się na kurs. Trzy z czterech proponowanych obecnie szkoleń realizowane są w określonym z góry przedziale czasowym pod okiem prowadzących. Jeden zawiera materiały do samodzielnej nauki. Uczestnicy mają do dyspozycji materiały wprowadzające w zakres kursu udostępnione w formie plików .doc, .pdf lub .pps, wzbogacone filmikami instruktażowymi oraz materiałami dostępnymi w Internecie. Wiedza uczestników zajęć jest monitorowana poprzez dokonywanie oceny nadsyłanych zadań oraz testy sprawdzające wiedzę. W chwili obecnej proponujemy następujące kursy:

   a) Jak korzystać z platformy zdalnej edukacji?
   b) Wykorzystanie programu MS Publisher na rzecz promocji szkoły,
   c) Obsługa programu MS PowerPoint 2003,
   d) Obsługa programu MS Excel 2003.



2. Materiały konferencyjne
   
   Proponowany w tej kategorii kurs „Działalność informacyjna bibliotek systemu oświaty a potrzeby społeczeństwa informacyjnego” dostępny jest dla ogółu zainteresowanych bez konieczności zakładania konta na platformie (niektóre kursy dostępne są dla użytkowników zalogowanych jako goście, czyli tych, którzy w okienku logowania na platformie wybrali opcję „Zaloguj się jako gość”). Udostępniono w nim wykłady prezentowane w czasie konferencji pod tym samym tytułem (Elbląg, 22.10.2008 r.). Są to pliki w formacie .doc i .pps. Kurs nie ma określonych ram czasowych.
   


3. Materiały do lekcji bibliotecznych
   
   Obecnie kurs zawiera propozycję materiałów do realizacji trzech lekcji bibliotecznych:

   a) Od starodruku do e-booku – od biblioteki do mediateki,
   b) Żuławy – tajemnicza depresja,
   c) Michał Kajka.

   
   
   Rys. 1. Fragment strony z materiałami do lekcji na temat historii książki i bibliotek
   Źródło: opracowanie własne na podstawie: Biblioteczne Centrum Edukacji [on-line]. [Dostęp 19 sierpnia 2009]. Dostępny w World Wide Web: http://moodle.wmbp.edu.pl/course/view.php?id=25 [po zalogowaniu].

   Korzystanie z materiałów nie wymaga obecnie posiadania konta na platformie, jednakże planowana jest zmiana w tym zakresie. Twórcy chcieliby wiedzieć, kto korzysta z platformy.


4. Materiały dla bibliotekarzy
   
   Obecnie proponowane w tej kategorii szkolenia przeznaczone są dla uczestników kursu kwalifikacyjnego z bibliotekoznawstwa, realizowanego przez lokalny ośrodek doskonalenia. Ich celem jest wspomaganie realizacji zajęć stacjonarnych poprzez prezentację podstawowego i uzupełniającego materiału teoretycznego. Daje to możliwość wykonania zadań czy też testów sprawdzających wiedzę uczestników kursu. Obecnie na platformie wspomagamy realizację trzech przedmiotów:

   a) Szkolne Centrum Informacyjne,
   b) Opracowanie zbiorów,
   c) Gromadzenie i ewidencjonowanie materiałów bibliotecznych.

   Planowane jest rozszerzenie kręgu odbiorców ww. szkoleń i udostępnienie ich m.in. bibliotekarzom rozpoczynającym swoją karierę zawodową.


5. Przysposobienie biblioteczne
   
   Celem zamieszczonego w tej kategorii kursu „Poznajemy Bibliotekę Pedagogiczną w Elblągu” jest zapoznanie użytkowników ze sposobami udostępniania zbiorów i zasadami korzystania z nich, a także z warsztatem informacyjnym biblioteki, w tym przede wszystkim z zasadami posługiwania się katalogiem on-line. Szkolenie jest adresowane do osób zainteresowanych korzystaniem z zasobów i usług biblioteki oraz do nauczycieli, którzy mogą wykorzystać prezentowany materiał do realizacji lekcji bibliotecznych, poświęconych bibliotekom różnego typu. Szkolenie nie wymaga posiadania konta na platformie.

Rys. 2. Fragment strony głównej platformy e-learningowej Biblioteki Pedagogicznej w Elblągu
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Biblioteczne Centrum Edukacji [on-line]. [Dostęp 19 sierpnia 2009]. Dostępny w World Wide Web: http://moodle.wmbp.edu.pl/ [po zalogowaniu].

Obecnie w centrum zarejestrowanych jest 173 użytkowników z całego kraju (są to głównie osoby uczestniczące w kursach komputerowych). Wśród nich są: bibliotekarze bibliotek uczelnianych i publicznych, nauczyciele bibliotekarze, nauczyciele różnych przedmiotów, nauczyciele akademiccy, studenci i osoby niezwiązane zawodowo z oświatą. Od chwili uruchomienia platformy w dniu 7 maja 2008 r. logowano się na niej blisko 93 100 razy (wejścia wszystkich użytkowników platformy na dzień 25 czerwca 2009 r.).

Warto podkreślić, że tworzenie kursów e-learningowych jest procesem czasochłonnym, wymagającym sporego nakładu pracy. Nigdy też właściwie nie można go uznać za zakończony, bo przecież zawsze można coś ulepszyć, dodać, podać w innej formie, zaktualizować (w pracy nad jakością kursów niewątpliwie pomagają informacje zwrotne od ich uczestników). Poza tym kursy prowadzone w określonym czasie, pod okiem prowadzącego, wymagają od niego dyspozycyjności: częstych wejść na platformę, o różnych porach dnia, często po godzinach pracy, aby rozwiązać problemy, rozwiać wątpliwości, odpowiedzieć na pytania, podtrzymywać „opadających z sił”, no i oczywiście sprawdzić zadania. Ale faktem jest też, że opracowywanie kursów zdalnych i ich realizacja „wciąga” i daje dużo satysfakcji. Cieszy nas zatem rosnące wciąż zainteresowanie użytkowników usługami Bibliotecznego Centrum Zdalnej Edukacji, które motywuje pracowników biblioteki do wprowadzania kolejnych propozycji szkoleń.

Przypisy

[1] SZELĄG, A. Biblioteczne Centrum Zdalnej Edukacji w Elblągu. Bibliotekarz 2008, nr 7–8, s. 31.

[2] Wszystkie odesłania do stron internetowych przedstawiają wersję aktualną w dn. 19 sierpnia 2009 r.

[3] TADEUSIEWICZ, R. (red.). Leksykon e-nauczania: praca zbiorowa Rady Naukowej Instytutu Kształcenia na Odległość WSHE w Łodzi. Łódź: Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna, 2007, s. 25.

To, co odróżnia nas od innych – Biblioteczne Centrum Zdalnej Edukacji – podsumowanie dotychczasowej działalności / Anna Szeląg// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska - Nr 6/2009 (106) sierpień/wrzesień. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2010. - Tryb dostępu: http://www.ebib.info/2010/106/a.php?szelag. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187