Nr 6/2009 (106), Informacja i edukacja w bibliotekach pedagogicznych. Artykuł
| | Nr 6/2009 (106), Informacja i edukacja w bibliotekach pedagogicznych. Artykuł |
|
 | | | |
Wiesława Jędrzejewska
| |||
| | ||
| Na temat digitalizacji zbiorów bibliotecznych mówi się i pisze w Polsce od kilku lat. Najpierw było pytanie – jak? Teraz, przy rosnącej ekspansji Googla, po ugodzie, jaką firma Google Inc.[1] zawarła z autorami i wydawcami książek ze Stanów Zjednoczonych, z patentem, jaki posiada na ochronę dla metody, za pomocą której można unikać skaz optycznych, z 7 milionami zdigitalizowanych książek pochodzących ze zbiorów różnych bibliotek, nasuwa się pytanie: czy warto, aby nieduże biblioteki podejmowały cyfryzację swoich zbiorów? Biblioteki mogą wejść w niezagospodarowane obszary, mogą zająć się regionalnymi materiałami, czasopismami edukacyjnymi, zabezpieczaniem swoich zbiorów. Droga do posiadania dobrych cyfrowych kolekcji jest już przetarta, prawdą jest, że biblioteki pedagogiczne wchodzą w gotowe rozwiązania, które muszą jedynie zaadaptować do swoich warunków. W latach 2004–2006 w ramach projektu współfinansowanego przez Unię Europejską wszystkie biblioteki pedagogiczne otrzymały wyposażenie Internetowego Centrum Informacji Multimedialnej. W jego składzie znalazło się urządzenie wielofunkcyjne ze skanerem. W większości bibliotek służy ono do sporządzania na potrzeby lokalnych użytkowników elektronicznych kopii materiałów bibliotecznych. Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu (DBP) rozpoczęła digitalizację swoich zbiorów od sporządzania kopii cyfrowych artykułów z czasopism odnotowywanych od 1990 r. w bibliograficznej bazie zawartości czasopism[2]. Konieczność digitalizacji została potwierdzona badaniami wykorzystania bazy we współpracujących przy jej tworzeniu dolnośląskich bibliotekach pedagogicznych, które gromadzą tylko niektóre tytuły odnotowywane w bazie. Drugim powodem skłaniającym nas do digitalizacji były czasopisma o dużych formatach, których nie byliśmy w stanie kserować. Czytelnicy posiadający kartę biblioteczną uprawniającą do wypożyczeń poza bibliotekę składają zamówienie na cyfrową kopię, tak jak elektronicznie zamawiają książki i inne materiały biblioteczne w katalogu centralnym dolnośląskich bibliotek pedagogicznych. Opłatę za usługę rejestruje się na koncie czytelnika, który rozlicza się z biblioteką w dogodnym dla siebie czasie. Ponadto artykuły wyszukane w bazie bibliografii zawartości czasopism mogą zamawiać, wypełniając formularz, również osoby niezapisane do biblioteki. Formularz wraz z informacją o warunkach realizacji zamówienia umieszczony został w oknach ALEPH-a, w których wyświetlają się wyniki wyszukiwania w bazie. W krótkim czasie po uruchomieniu tej usługi zaczęliśmy realizować zamówienia przychodzące z różnych stron Polski. Artykuły z czasopism digitalizowane są również do tworzonych multimedialnych pakietów edukacyjnych. Jest to nowa forma pomocy nauczycielom, do sporządzania której przystąpiła przed rokiem Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. W skład pakietu, oprócz opatrzonych adnotacją materiałów z Internetu oraz zestawienia bibliograficznego książek zaopatrzonych w adnotację i zeskanowane spisy treści, wchodzi też ponad 200 cyfrowych kopii artykułów z czasopism. Biblioteki pedagogiczne posiadają w swoich zbiorach materiały, które stanowią cenne źródło do badań nad historią szkolnictwa, pedagogiki i wychowania[3]. Zbiory te mogłyby w znacznym stopniu wzbogacić zasoby z wymienionych dziedzin dostępne obecnie w polskich bibliotekach cyfrowych. W sierpniu wyszukiwanie w Federacji Bibliotek Cyfrowych przez słowa kluczowe dawało: edukacja 3200 pozycji, pedagogika 644 pozycje, wychowanie 754 pozycje. Biblioteki w Warszawie, Słupsku, Krakowie, Gdańsku, Przemyślu i Częstochowie planują tworzenie i udostępnianie zbiorów cyfrowych. Większość zamierza przystąpić do regionalnych bibliotek cyfrowych. Taką drogę digitalizacji swoich zbiorów wybrała już Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. W listopadzie 2007 r. podpisała ona umowę z powstałym w 2004 r. konsorcjum Dolnośląska Biblioteka Cyfrowa[4] na współtworzenie zasobów cyfrowych.
Celem tworzonych cyfrowych zasobów DBP jest:
Biblioteka przystąpiła do DBC przede wszystkim ze względu na ekonomiczne aspekty takiego rozwiązania. Administracją programem dLibra, przechowaniem i zabezpieczeniem zdigitalizowanych zbiorów zajmuje się Wrocławskie Centrum Sieciowo-Superkomputerowe. Poza tym korzystamy z kilkuletnich doświadczeń pracowników Wydziału Digitalizacji Zbiorów Biblioteki Głównej Politechniki Wrocławskiej w zakresie skanowania i opracowania cyfrowych zbiorów. Prezentację swoich zasobów rozpoczęliśmy udostępnieniem w wersji cyfrowej bibliografii autorstwa pracowników biblioteki: „Szkolnictwo i oświata na Dolnym Śląsku 1945–1975: bibliografia” Zofii Dąbrowskiej oraz „Bibliografia szkolnictwa i oświaty na Dolnym Śląsku 1976–1999” Urszuli Tobolskiej (pozycja ta została otwarta ponad 9 tys. razy). Bardzo pomocne w budowaniu naszych cyfrowych zasobów były doświadczenia, którymi podzieliły się z czytelnikami EBIB-u Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa[5] i Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Wrocławskiego[6]. Mamy niewielkie doświadczenie w tym zakresie, ale chcielibyśmy zaprezentować jeden z elementów naszego warsztatu. Korzystając z dobrych rad, poszczególne, powstałe w wyniku dyskusji elementy procesu pracy przypisaliśmy członkom zespołu ds. tworzenia biblioteki cyfrowej, pracującym w różnych wydziałach biblioteki. Aby zapewnić płynność prac, została zaprojektowana i zbudowana baza danych, w której odnotowujemy wykonane prace. Osoby przygotowujące cyfrową wersję dokumentu otwierają bazę w miejscu, w którym wyświetlają się pozycje do opracowania na danym etapie pracy.
Taka organizacja bardzo usprawnia obieg dokumentu, daje też wgląd w obraz wszystkich bieżących prac. Biblioteki pedagogiczne, zwłaszcza mniejsze, nie są w stanie wejść do grona bibliotek wytwarzających produkty cyfrowe. Mogą jednak współpracować z bibliotekami wojewódzkimi, przekazując do digitalizacji cenne, regionalne materiały. Wydaje się, że jednym z ważnych zadań bibliotek pedagogicznych jest wskazywanie swoim użytkownikom miejsc dostępu do cyfrowych treści w Internecie. Dobrym przykładem jest organizowany przez Serwis Elektroniczna Biblioteka Pedagogiczna SBP cykl bezpłatnych, regionalnych seminariów poświęconych Otwartym Zasobom Edukacyjnym (Open Educational Resources). Pierwsze z nich odbędzie się 7 października 2009 r. w Bibliotece Pedagogicznej w Toruniu. Przypisy[1] CZYŻEWSKI, Krzysztof. Ugoda ws. „Google books” a sprawa polska. W: Mediarun.pl [on-line]. [Dostęp 21 czerwca 2009] Dostępny w World Wide Web: http://wiadomosci.mediarun.pl/news/31782,Ugoda_ws._Google_books_a_sprawa_polska,tagi_Lesnodorski_Slusarek_i_Wspolnicy,group2. [2] KUROWSKA-TRUDZIK, Lucyna. Biblioteki pedagogiczne jako centra informacji edukacyjnej [on-line]. Biuletyn EBIB [on-line]. 2009, nr 6 (106) [Dostęp 15 września 2009]. Dostępny w World Wide Web: http://www.ebib.info/2009/106/a.php?kurowska. [3] Tamże. [4] Dolnośląska Biblioteka Cyfrowa [on-line]. [Dostęp 21 czerwca 2009]. Dostępny w World Wide Web: http://www.dbc.wroc.pl. [5] BEDNAREK-MICHALSKA, Bożena. Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa – pragmatyka tworzenia biblioteki cyfrowej. Biuletyn EBIB [on-line]. 2006, nr 7 (77) [Dostęp 21 czerwca 2009]. Dostępny w World Wide Web: http://www.ebib.info/2006/77/michalska.php. ISSN 1507-7187. [6] DOMOWICZ, Iwona; KALOTA, Tomasz; KOTYŃSKA Edyta; ŁUKASZEWICZ, Jadwiga; RACZYŃSKI, Rafał; SZALA, Marcin. Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Wrocławskiego – cele, zadania, wytyczne i organizacja pracy. Biuletyn EBIB [on-line]. 2006, nr 4 (74) [Dostęp 21 czerwca 2009]. Dostępny w World Wide Web: http://www.ebib.info/2006/74/domowicz_in.php. ISSN 1507-7187. [7] O DIGITALIZACJI PRAWIE WSZYSTKO. Biuletyn EBIB [on-line]. 2006, nr 4 (74) [Dostęp 21 czerwca 2009]. Dostępny w World Wide Web: http://www.ebib.info/2006/74/warto.php. ISSN 1507-7187.  | |
| | | |
| |||
| | ||
| |||
