Nr 6/2009 (106), Informacja i edukacja w bibliotekach pedagogicznych. Artykuł
| | Nr 6/2009 (106), Informacja i edukacja w bibliotekach pedagogicznych. Artykuł |
|
 | | | |
Wiesława Budrowska
| |||
| | ||
| Nowoczesna biblioteka publiczna jest instytucją aktywną, dynamiczną. Wychodzi naprzeciw czytelnikowi, pragnie poznać i zaspokoić jego potrzeby, przyciągnąć go, udostępniając różne środki zdobycia wiedzy, wykształcenia, rozrywki. Andre Maurois (1885-1967) WprowadzenieBiblioteki pedagogiczne są publicznymi placówkami oświatowymi zaspokajającymi potrzeby edukacyjne przede wszystkim kształcących się i doskonalących nauczycieli, studentów przygotowujących się do zawodu pedagoga, uczniów oraz innych użytkowników zainteresowanych zbiorami. Do zadań statutowych bibliotek pedagogicznych, oprócz podstawowych, takich jak: gromadzenie, opracowanie i udostępnianie zbiorów, należy także wspieranie nauczycieli w realizacji zajęć dydaktycznych, pomoc w rozwoju zawodowym, inspirowanie i promowanie edukacji czytelniczej i medialnej, organizowanie oraz prowadzenie działalności edukacyjnej i kulturalnej. Biblioteki pedagogiczne, chcąc być konkurencyjne w stosunku do innych typów bibliotek i zainteresować swoją ofertą szeroką publiczność, prowadzą różnorodną działalność informacyjną, edukacyjną i kulturalną na rzecz swoich czytelników. Organizują szkolenia, lekcje biblioteczne, konferencje, wystawy, konkursy, festiwale. Zwracają uwagę na potrzeby środowiska lokalnego i wykorzystują je do realizacji ciekawych pomysłów. Celem artykułu jest zaprezentowanie interesujących działań edukacyjnych zrealizowanych w bibliotekach pedagogicznych w Białymstoku, Częstochowie, Elblągu, Krakowie, Olsztynie i Toruniu. Powstał on dzięki współpracy bibliotekarzy z bibliotek pedagogicznych skupionych wokół serwisu Elektroniczna Biblioteka Pedagogiczna SBP. Relacje nadesłały: Olga Topolewska (Białystok), Agata Arkabus (Częstochowa), Anna Płusa (Częstochowa), Anna Szeląg (Elbląg), Marzena Sula-Lesisz (Kraków), Hanna Okońska (Olsztyn), Aneta Świder-Pióro (Olsztyn) i Izabella Milewska-Warta (Toruń). Wystawy edukacyjneWystawy biblioteczne są szczególną formą kontaktu z czytelnikiem. Jednak statyczna formuła tradycyjnych ekspozycji czasami okazuje się zbyt mało pojemna, zwłaszcza jeśli jej odbiorcą jest młodzież szkolna. W Warmińsko-Mazurskiej Bibliotece Pedagogicznej w Olsztynie istnieje biblioteczna galeria "Bakałarz", w której oprócz typowo artystycznych ekspozycji coraz częściej można oglądać wystawy edukacyjne. Nowa formuła działalności wystawienniczej została zainicjowana głównie z myślą o młodzieży szkolnej, studentach i nauczycielach. Ci ostatni, wykorzystując przygotowane ekspozycje, mają okazję bądź to poprowadzić w przestrzeni wystawy lekcję dla swoich uczniów, bądź też skorzystać z zajęć oferowanych przez bibliotekę. Wystawy edukacyjne cieszą się dużym zainteresowaniem nie tylko w środowisku edukacyjnym. Każda z nich staje się przyczynkiem do spotkań i rozmów osób reprezentujących wiele środowisk, nierzadko specjalistów różnych dziedzin, zainteresowanych zaproponowaną tematyką. Tematyką różnorodną, dotyczącą historii Żydów zamieszkujących niegdyś Olsztyn, ukraińskiego folkloru, twórczej resocjalizacji czy też kreatorów polskiej kultury. I właśnie ten ostatni rodzaj ekspozycji, przybliżający sylwetki i twórczość Stanisława Wyspiańskiego i Zbigniewa Herberta, cieszył się największą popularnością, zwłaszcza w środowisku szkolnym, a dla bibliotekarzy okazał się prawdziwym wyzwaniem. "Wielka scena otworem, przestrzeń wokół ogromna" - teatralne, plastyczne i literackie wizje Stanisława Wyspiańskiego (Warmińsko-Mazurska Biblioteka Pedagogiczna im. Prof. Tadeusza Kotarbińskiego w Olsztynie) Jak ukazać wizję teatru monumentalnego Stanisława Wyspiańskiego w niewielkiej, zamkniętej przestrzeni bibliotecznej galerii? W jaki sposób przełamać martwą, statyczną formułę ekspozycji, która stanowi realne zagrożenie dla wystawy edukacyjnej? Czy można, choć na moment, uczynić żywą w odbiorze współczesnej młodzieży myśl artystyczną młodopolskiego wizjonera? Podobne pytania i wątpliwości towarzyszyły rozpoczęciu pracy nad wystawą "Wielka scena otworem, przestrzeń wokół ogromna" - teatralne, plastyczne i literackie wizje Stanisława Wyspiańskiego. I choć, w istocie, ożywienie myśli "teatralnej" artysty okazało się niezwykle trudnym zadaniem, zdecydowano się jednak podjąć to ryzyko - ryzyko polegające na próbie ukazania wizji teatru totalnego. Dlatego właśnie podkreślając rolę Wyspiańskiego w reformowaniu sceny polskiej i europejskiej, przełamano jednocześnie stereotyp myślenia młodzieży o nim jako (przede wszystkim!) autorze Wesela. W odejściu od statycznej formuły wystawy i w uzyskaniu wrażenia ruchu pomogli autorom wystawy uczniowie Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych w Olsztynie, malując naturalnej wielkości wizerunki bohaterów dramatów młodopolskiego inscenizatora. W perspektywie - rozbijające przestrzeń galerii płócienne obrazy, muzyka Wagnera i Koniecznego, kadry z realizacji teatralnych i filmowych dramatów Wyspiańskiego - pozwoliły ukazać namiastkę tego, na czym bibliotekarzom tak bardzo zależało - teatru ogromnego. Teatru, który miał być doskonałym połączeniem poezji, muzyki, malarstwa i innych sztuk. Taką właśnie "teatralną" stronę twórczości Stanisława Wyspiańskiego ujrzała młodzież w trakcie zajęć prowadzonych na podstawie wystawy. Podczas lekcji uczniowie dowiedzieli się, co łączy muzykę Wagnera z twórczością młodopolskiego twórcy, kim w jego teatrze jest aktor i na czym polega aktorskie przeobrażenie; zapoznali się ze Studium o Hamlecie, czyli Wyspiańskiego traktatem o teatrze; i wreszcie mogli podyskutować na temat prawdy teatru, nierozłącznie (w przekonaniu tego artysty) związanej z prawdą życia. Pierwsze spotkanie młodzieży z Wyspiańskim miało uroczysty charakter - uczniowie, nauczyciele poloniści oraz opiekunowie kół dramatycznych uczestniczyli w otwarciu wystawy inaugurującym cykl proponowanych zajęć. Z tej okazji uczestnicy spotkania wysłuchali barwnej prelekcji przedstawiciela Teatru im. Stefana Jaracza na temat olsztyńskich inscenizacji dramatów Wyspiańskiego i obejrzeli spektakl Teatru Nieskromnego działającego przy II Liceum Ogólnokształcącym w Olsztynie. "Na przerywistej linii egzystencji" - Herbertowska lekcja poezji (Warmińsko-Mazurska Biblioteka Pedagogiczna im. Prof. Tadeusza Kotarbińskiego w Olsztynie) Nieco inny charakter miała wystawa realizowana w ramach ogłoszonego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Programu "Herbert". Ekspozycja "Na przerywistej linii egzystencji" - Herbertowska lekcja poezji ukazała wątek egzystencjalny w twórczości artysty w kontekście tradycji kultury, sztuki i filozofii. Podkreśliła bardzo silnie obecną w liryce Herberta świadomość kruchości i "przerywistości" trwania - trwania człowieka przede wszystkim, ale również i tego, co ze światem ludzkim nierozłącznie związane - przedmiotów i dzieł sztuki. "Żelaznej konieczności przemijania", "nieubłaganemu tykaniu zegarów", naturze obojętnej wobec ludzkiej słabości przeciwstawione zostały wartości nadające sens istnieniu - głęboko rozumiane cierpienie, współczucie oraz ratowanie tradycji przed działaniem "niszczących żaren czasu". Zawarta w utworach Herberta myśl wpleciona została w ikonografię korespondującą z zaproponowanym tematem. Większość autorów ukazywanych poprzez wystawę dzieł czy też konkretne dzieła, zasugerował sam poeta, nawiązując i (nierzadko!) powracając do nich w swych tekstach. Tak jest w przypadku malarstwa holenderskiego, flamandzkiego, twórczości Giotta, Cézanne'a, Holbeina, Gauguina, obrazów Grupy Krakowskiej czy też wreszcie dzieł artystów starożytnych. Ukazane na wystawie myśli, słowa i obrazy połączyły szkice wykonane przez samego Zbigniewa Herberta. W przestrzeni tak przygotowanej ekspozycji - synkretyzującej myśl poetycką, filozoficzną i dzieła sztuki plastycznej - odbywały się zajęcia dla młodzieży, która poszukiwała w twórczości poety wspólnoty ludzkiego doświadczenia. W centrum rozważań znalazły się ponadczasowe ludzkie problemy, wątpliwości i najistotniejsze egzystencjalne pytania. Rozmowa z uczniami była pewnego rodzaju eksperymentem - próbą spojrzenia na człowieka i na jego dzieła, dzieła sztuki, z Herbertowskiej perspektywy. Wystawy edukacyjne i towarzyszące im zajęcia oraz rozmowy z uczniami, a także wydarzenia bezpośrednio związane z podejmowanymi tematami (w przypadku Roku Herberta były to: spektakl teatru młodzieżowego "Gry z PC" oraz konferencja dla nauczycieli wpisująca się w temat realizowanego projektu) są bardzo dobrym uzupełnieniem szkolnych zajęć obowiązkowych. Zajęć, podczas których nauczyciele - borykając się z problemem nieproporcjonalności materiału i czasu, w jakim mają ów materiał zrealizować - często koncentrują się na samej analizie tekstów autora. Tymczasem inne aspekty, pozaliterackie, poszerzające i wzbogacające kontekst tematyczny, umykają. Wypełnienie owego pustego miejsca, dopowiedzenie, dodatkowa inspiracja - to wyzwanie dla bibliotekarzy.
"Z mediami przez wieki" (Biblioteka Pedagogiczna Centrum Edukacji Nauczycieli w Białymstoku) W Bibliotece Pedagogicznej Centrum Edukacji Nauczycieli w Białymstoku bibliotekarze zorganizowali z kolei wystawę "Z mediami przez wieki", która należała do cyklu działań edukacyjnych wspierających realizację edukacji czytelniczej i medialnej. Oprócz wystawy tradycyjnej i wirtualnej przygotowano i przeprowadzono lekcje biblioteczne. Wystawa przedstawiała, w ujęciu historycznym, najważniejsze wydarzenia w historii mediów - pisma, książki, prasy, dźwięku, radia, telewizji, komputera. Eksponaty pochodziły ze zbiorów osób prywatnych, zasobów biblioteki i innych placówek (białostockiego kina, teatru, biblioteki miejskiej). Wzbudziły one nieukrywany podziw zwiedzających, a szczególnym zainteresowaniem cieszyły się: patefon z początku XX wieku, projektor filmowy oraz stare radia. Zwiedzanie wystawy poprzedzały zajęcia biblioteczne uwzględniające poziom nauczania odbiorców. Powstały trzy scenariusze zajęć: "Od książki do Internetu" (szkoły podstawowe), "Formy komunikatów medialnych" (gimnazja) oraz "Tradycyjne i nowoczesne źródła informacji" (szkoły ponadgimnazjalne). Do każdego tematu bibliotekarze przygotowali prezentację multimedialną, która wzbogacała udostępnione na wystawie tradycyjnej materiały o nowe treści. Taki sposób oprowadzania po wystawie pozwolił prowadzącym zainteresować uczniów tematem. Użyte środki dydaktyczne przyciągały uwagę, a przytaczane ciekawostki dotyczące poszczególnych mediów zapobiegały znużeniu i monotonii. Ogromne zainteresowanie lekcjami i wystawą skłoniło bibliotekarzy do kontynuacji działań w rzeczywistości wirtualnej. Sfotografowano eksponaty zamieszczone na wystawie, wyszukano ciekawe dokumenty elektroniczne w Internecie, opracowano krótkie teksty o historii mediów i przygotowano zestawienie bibliograficzne literatury dostępnej w zbiorach biblioteki. Zebrane materiały przyczyniły się do powstania wystawy wirtualnej, którą będzie można wykorzystać w szkole do prowadzenia lekcji o dziejach mediów. Zajęcia przeprowadzone w cyklu "Z mediami przez wieki" są udokumentowane na stronie WWW Biblioteki Pedagogicznej CEN w Białymstoku pod adresem http://biblioteka.bialystok.edu.pl/cms/?q=node/212[1].
Szkolenia seniorówU progu XXI wieku w zauważalny sposób mamy do czynienia z głębokimi i trwałymi przemianami demograficznymi. Jedna z najważniejszych, to zjawisko starzenia się społeczeństwa. Jego efektem jest powstanie wciąż powiększającej się grupy ludzi, już nieczynnych zawodowo, ale wciąż pełnych sił witalnych, zainteresowanych dokształcaniem się, możliwościami rozwijania swych pasji, szukających ciekawych form spędzania czasu. Jednocześnie w dojmujący sposób w wymienionej grupie narasta poczucie wykluczenia społecznego, związane z gwałtownym rozwojem nowoczesnych technologii i nieumiejętnością radzenia sobie z nimi w satysfakcjonujący sposób. Biblioteki pedagogiczne, podobnie jak i inne placówki publiczne, stosunkowo wcześnie dostrzegły potrzebę uaktywnienia seniorów pod kątem radzenia sobie z postępem technicznym, przygotowując szereg inicjatyw realizowanych z powodzeniem w wielu miejscach w kraju. "Cybersenior" (Biblioteka Pedagogiczna w Toruniu)Kurs "Cybersenior" realizowany w Bibliotece Pedagogicznej w Toruniu adresowany jest głównie do emerytowanych pracowników oświaty. Zajęcia prowadzone przez pracowników Wydziału Informacyjno-Bibliograficznego trwają osiem tygodni i odbywają się w Internetowym Centrum Informacji Multimedialnej raz w tygodniu, w wymiarze dwóch jednostek lekcyjnych. W trakcie kursu seniorzy mają okazję zapoznać się z: podstawami obsługi komputera, regułami użytkowania programu Microsoft Office Word 2003 oraz podstawami korzystania z Internetu, w tym z zagadnieniami poczty elektronicznej i komunikatorów internetowych. Kursanci na czas trwania zajęć otrzymują do dyspozycji podręcznik Komputer PC dla seniorów, a także liczne materiały pomocnicze, do których mogą wrócić już po ukończeniu kursu. Na zajęciach duży nacisk kładzie się na ćwiczenia praktyczne i przyjazną atmosferę. Po zakończeniu kursu uczestnicy mają możliwość zwiedzenia zarówno podstawowych agend Biblioteki Pedagogicznej w Toruniu, jak i pomieszczeń na co dzień niedostępnych dla czytelników, mogą również wyrazić swoje opinie i wnioski na temat kursu w przygotowanej dla nich ankiecie. Odbyły się już trzy edycje kursu, a na kolejne trzy, które rozpoczną się w roku szkolnym 2009/2010, jest już komplet chętnych.
"Przeciw wykluczeniu cyfrowemu pokolenia 40+" (Warmińsko-Mazurska Biblioteka Pedagogiczna im. Karola Wojtyły w Elblągu) Celem przedsięwzięcia jest przygotowanie osób w wieku powyżej 40 lat do aktywnego funkcjonowania w społeczeństwie informacyjnym. W ramach projektu realizowanych jest pięć stacjonarnych kursów komputerowych:
Mieszkańcy Elbląga i okolic, którzy są adresatami przedsięwzięcia, mogą wziąć udział we wszystkich pięciu proponowanych kursach lub tylko w wybranych. W czasie zajęć uczestnicy nabywają podstawową wiedzę w zakresie tworzenia i obsługiwania: dokumentów tekstowych, arkuszy kalkulacyjnych, prezentacji multimedialnych, publikacji reklamowych, a także posługiwania się Internetem i pocztą elektroniczną. Zajęcia w ramach danego kursu komputerowego odbywają się w bibliotecznej pracowni komputerowej, raz w tygodniu w blokach składających się z czterech jednostek lekcyjnych w dwóch wariantach godzinowych (rano i po południu). Grupy liczą maksymalnie 10 osób. Kursy są w pełni finansowane ze środków budżetowych biblioteki (prowadzący - etatowi nauczyciele bibliotekarze, materiały szkoleniowe, pracownia komputerowa). Biblioteka nie pobiera opłat za kurs. Dotychczas odbyły się dwie edycje projektu, w których przeszkolono 314 osób. Projekt "Przeciw wykluczeniu cyfrowemu pokolenia 40+" okazał się "strzałem w dziesiątkę" i doskonałym narzędziem promującym Bibliotekę Pedagogiczną w Elblągu w środowisku lokalnym. Znacznie powiększył się krąg osób identyfikujących bibliotekę. Wielu uczestników kursów było w Bibliotece Pedagogicznej po raz pierwszy, gdyż dotąd kojarzyła im się ona z placówką tylko dla nauczycieli. Współpraca ze środowiskiem lokalnymKulturowe i społeczne dziedzictwo środowiska lokalnego może być przedmiotem, a jednocześnie punktem odniesienia dla różnego rodzaju nieformalnych działań edukacyjnych, animacyjnych czy artystycznych podejmowanych przez biblioteki pedagogiczne. Koniecznym wydaje się wprowadzenie zmian w sferze treści, metod i form pracy bibliotek w tym aspekcie oraz rozszerzenie sposobu postrzegania roli i misji społecznej biblioteki pedagogicznej w środowisku lokalnym. "Spotkanie ze Lwowem" (Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. Hugona Kołłątaja w Krakowie) Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Krakowie zorganizowała imprezę kulturalno-czytelniczą poświęconą historii Lwowa i związkom Polaków z tym urokliwym miastem. Impreza nosząca tytuł "Spotkanie ze Lwowem" odbyła się dzięki Stowarzyszeniu Pomocy Polakom na Wschodzie "KRESY" i skierowana była do wszystkich zainteresowanych tematem Kresów. Przewodnikiem po wirtualnym Lwowie i zamkach kresowych był przedstawiciel stowarzyszenia, który barwnie opowiadał o zabytkach i historii Ukrainy, gdzie współżyje kilka narodowych kultur i różne religie - Ukraińcy, Polacy, Niemcy, Żydzi, Rosjanie, Ormianie. Dzięki przygotowanej prezentacji multimedialnej uczestnicy spotkania mogli obejrzeć najciekawsze miejsca i zabytki Lwowa. W trakcie spotkania ze Lwowem można było dowiedzieć się wiele o współczesnych losach Polaków w tym mieście. Liczba rodaków stale tutaj zamieszkałych nie jest dokładnie znana, ale stanowi ona znaczącą grupę społeczności dzisiejszego Lwowa. Według szacunków Konsulatu Polski, to około 4% mieszkańców miasta. Działają tutaj dwie ogólnokształcące szkoły średnie z polskim językiem nauczania. Środowisko polskie skupia się głównie wokół Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej. Barwne opowieści, przeplatane anegdotami, wprowadziły radosną atmosferę w to spotkanie, które miało wymiar nie tylko edukacyjny, ale również i... kulinarny. Na tę okazję przygotowano pierogi z nadzieniem z kaszy gryczanej oraz ciasto drożdżowe. Wszystko według "kresowych" przepisów. Dodatkową atrakcją były również lwowskie piosenki we wspólnym wykonaniu wszystkich uczestników i tańce. W bibliotece przygotowana została także wystawa książek poświęconych historii i kulturze Lwowa i Kresów. "Z rękami na klawiaturze i bitem w sercu..." (Publiczna Biblioteka Pedagogiczna Regionalnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli "WOM" w Częstochowie) Warsztaty komputerowe "Z rękami na klawiaturze i bitem w sercu..." zostały zorganizowane dla grupy kobiet zrzeszonych w Stowarzyszeniu Częstochowskich Amazonek. Z prośbą o zorganizowanie zajęć zwróciła się do dyrekcji biblioteki prezes stowarzyszenia. Celem projektu było nabycie przez uczestniczki umiejętności podstawowej obsługi komputera i posługiwania się edytorem tekstu MS Word na poziomie umożliwiającym tworzenie i edycję dokumentów tekstowych wraz z umieszczaniem w nich elementów graficznych (clipartów, wykresów i tabel). Warsztaty te miały również na celu poznanie zasad funkcjonowania portali internetowych oraz sposobów zakładania elektronicznych skrzynek pocztowych. Realizacja projektu edukacyjnego obejmowała 30 godzin lekcyjnych: 5 godzin wykładów i 25 godzin ćwiczeń. Zajęcia odbywały się cyklicznie co tydzień w trzygodzinnych blokach tematycznych. Wszystkie tematy szkolenia były realizowane zgodnie z wcześniej opracowanym harmonogramem. Każda teoretyczna część zajęć poparta była praktycznymi ćwiczeniami i zadaniami adekwatnymi do omawianych tematów. Uczestniczki z dużym zainteresowaniem i zapałem poznawały kolejne zagadnienia dotyczące funkcjonowania komputera i jego oprogramowania. Wszystkie pojawiające się podczas warsztatów problemy były na bieżąco wyjaśniane i rozwiązywane. Mimo pojawiających się na początku szkolenia obaw, uczestniczki ukończyły warsztaty na poziomie zadowalającym. Wynik ten został potwierdzony ankietą, którą amazonki wypełniły po zakończeniu zajęć. Uwagi końcoweDziałania edukacyjne zaprezentowane w artykule pokazują, że bibliotekarze bibliotek pedagogicznych nie tylko starają się zaspokoić oczekiwania swojego statutowego odbiorcy, ale są też otwarci na inne grupy: rodziców, seniorów, społeczność lokalną. Dla nich poszerzają ofertę edukacyjną, szkoleniową i kulturalną. Starają się promować biblioteki pedagogiczne w środowisku jako placówki nowoczesne, skomputeryzowane, posiadające bogate księgozbiory. Chcą zaspokajać potrzeby wszystkich zainteresowanych ustawiczną edukacją oraz rozwijaniem swoich pasji i umiejętności. Artykuł jest pracą zbiorową przygotowaną przez Olgę Topolewską z Biblioteki Pedagogicznej Centrum Edukacji Nauczycieli w Białymstoku, Agatę Arkabus i Annę Płusę z Publicznej Biblioteki Pedagogicznej RODN WOM w Częstochowie, Annę Szeląg z Warmińsko-Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej w Elblągu, Marzenę Sulę-Lesisz z Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Krakowie, Hannę Okońską, Anetę Świder-Pióro z Warmińsko-Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej w Olsztynie, Izabellę Milewską-Wartę z Biblioteki Pedagogicznej w Toruniu, a został opracowany i zredagowany przez Wiesławę Budrowską. Przypisy[1] Wszystkie odesłania do stron internetowych przedstawiają wersję aktualną w dn. 26.08.2009 r.  | |
| | | |
| |||
| | ||
| |||
