ebib 
Nr 4/2009 (104), E-learning – doświadczenia polskich bibliotekarzy . Artykuł
 poprzedni artykuł następny artykuł   

 


Agnieszka Wróbel
Anna Wołodko
Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie

Szkolenia on-line dla bibliotekarzy, czyli miło jest wiedzieć więcej niż czytelnik


Większość znanych nam tekstów dotyczących specyfiki zawodu bibliotekarza czy przyszłości tego zawodu zaczyna się od stwierdzenia, że bibliotekarze są tą grupą zawodową, która nie może się nie dokształcać. Można więc przyjąć za pewnik, że co do tego wszyscy bibliotekarze są zgodni i niezależnie od tego, czy w bibliotekarzach widzimy liderów społeczeństwa informacyjnego, czy przewodników po świecie informacji - nasza wiedza wymaga stałego wzbogacania i aktualizowania. Jedną z możliwości podnoszenia własnych kwalifikacji jest szkolenie on-line. Dziś oferta tego typu szkoleń jest coraz bogatsza. Coraz większa jest także świadomość zalet tej formy kształcenia - elastyczności czy możliwości dopasowania tempa uczenia się i tematyki kursów do własnych potrzeb. Wydaje się, że bibliotekarze zainteresowani stałym podnoszeniem kwalifikacji są idealnymi uczestnikami takich szkoleń. Część bibliotek ma również w ofercie przygotowane przez siebie szkolenia on-line dla czytelników - to jeszcze jeden argument przemawiający za koniecznością oswojenia się z tą formą kształcenia - poza tym przed stworzeniem własnego kursu warto poznać metody zdalnego nauczania z pozycji uczestnika.

W poniższym tekście chciałybyśmy przedstawić wybrane szkolenia on-line dla bibliotekarzy. Skoncentrujemy się na prowadzonym przez Bibliotekę Uniwersytecką w Warszawie kursie internetowym "Bibweb" (z perspektywy organizatora) oraz na szkoleniach zewnętrznych organizowanych przez firmy IMARK i ProQuest (z perspektywy uczestnika), w których ostatnio mieli okazję brać udział pracownicy BUW. Szkolenia w tej formie były wielokrotnie opisywane przez ich twórców i uczestników. Tym razem chciałybyśmy poza przedstawieniem ich tematyki zająć się także analizą motywów, które skłaniają bibliotekarzy do wzięcia udziału w kursie. W przypadku kursu "Bibweb" podstawą do takich spostrzeżeń jest ankieta wypełniana on-line przez tych uczestników kursu, którzy po zakończeniu nauki chcą podzielić się swoimi spostrzeżeniami z jego autorami i prowadzącymi. W przypadku szkoleń zewnętrznych - przedstawiamy ocenę własną uczestników.

Kurs internetowy dla bibliotekarzy "Bibweb"

"Bibweb" jest obecny w polskiej rzeczywistości od 2003 r. Składa się z trzech modułów: M1 - Podstawy Internetu, M2 - Systematyczne wyszukiwanie informacji w Internecie, M3 - Planowanie i tworzenie własnej oferty internetowej. Obecnie Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie (uczestnicząca w projekcie od początku) prowadzi go wspólnie z Komisją Wydawnictw Elektronicznych Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich oraz Instytutem Informacji Naukowej i Bibliologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Informacje na temat kursu zamieszczane są regularnie w prasie bibliotekarskiej[1]. Do końca roku 2008 z poszczególnych modułów kursu skorzystało 5459 osób, wysłaliśmy 5230 zaświadczeń o ukończeniu kursu.

Koszt udziału w kursie nie zmienia się od lat. Podstawowa cena za moduł to 200 zł, ale prawie 100% korzystających z kursu to bibliotekarze, wobec których stosujemy 50% zniżkę. Dla uczniów, studentów i bezrobotnych cena za moduł wynosi 50 zł. Mimo relatywnie niskiej ceny dla wielu bibliotek nie jest to mała kwota, dla bibliotekarzy zaś, którzy chcieliby zapłacić za kurs z własnej kieszeni - bywa zaporowa. Dlatego szansą dla sporego grona bibliotekarzy, szczególnie z mniejszych miejscowości, stało się włączenie kursu do rządowego projektu "ikonk@-edukacj@". Po pilotażowym kursie w woj. warmińsko-mazurskim zrealizowano kurs w województwach: łódzkim, pomorskim, lubelskim, małopolskim, kujawsko-pomorskim. Obecnie sprawami informatyzacji zajmuje się Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji. We współpracy z Departamentem Społeczeństwa Informacyjnego MSWiA kurs został zrealizowany w woj. dolnośląskim, lubuskim i opolskim, trwa w woj. mazowieckim, śląskim, zachodniopomorskim i świętokrzyskim, a do końca roku obejmie także pozostałe województwa: podlaskie, wielkopolskie i podkarpackie. Już teraz wydaje się, że warto planować drugą edycję kursu: skład grupy bibliotekarzy zmienia się, pracę zaczynają nowe osoby chętne do zdobywania wiedzy, zmienia się także sam kurs.

Jedną z zasadniczych cech kursów on-line jest możliwość ich stałej aktualizacji. Stanowi to o ich przewadze nad podręcznikami, które zakupione raz, zawsze prezentują wiedzę aktualną w momencie wydania. Łatwość wprowadzania zmian w szkoleniu internetowym traktujemy jako szansę na utrzymanie jego aktualności. Kurs "Bibweb" w coraz mniejszym stopniu przypomina ten zestaw treści, z którym ruszyliśmy w 2003 r. Dodawanie nowych treści, mimo że możliwe i konieczne, nie jest łatwe w sytuacji, kiedy nie można zamknąć kursu dla uczestników na pewien czas. Może się zdarzyć, że ktoś po zaliczeniu wszystkich ćwiczeń, co jest warunkiem dopuszczenia do testu końcowego, dostaje wiadomość, że w określonym rozdziale kursu została dodana partia materiału, a z nią ćwiczenie. Mamy świadomość, że powrót do przeczytanych partii materiału powoduje pewien dyskomfort, chociaż taka sytuacja nie dotyczy wielu osób. Zdecydowaliśmy jednak, że aktualność kursu jest priorytetem. Aktualizacja treści odbywa się metodą wymiany fragmentów, które straciły aktualność, na nowsze, oraz dodawania partii materiału poświęconych tym zagadnieniom, o których do tej pory nie było mowy. Taka praca nad tekstem kursu jest prawdziwym wyzwaniem, bo dodając i zmieniając fragmenty, należy dbać o utrzymanie spójności całości szkolenia. Mamy świadomość trudności tego zadania. Sądzimy też, że poprawianie kursu metodą małych kroków, szczególnie kursu, który ma za temat tak dynamiczne zjawisko jak Internet, nie może trwać w nieskończoność. Spodziewamy się, że osiągniemy wkrótce stan, kiedy cały kurs łatwiej byłoby napisać na nowo niż dalej uzupełniać. Kurs "Bibweb" ma za sobą także gruntowną zmianę techniczną. Rozpoczęliśmy pracę na platformie stworzonej przez niemiecką firmę time4you, współpracującą z Fundacją Bertelsmanna. Z czasem okazało się, że i dla uczestników, i dla administratorów kursu nie jest to przyjazne narzędzie. Zdecydowaliśmy się we współpracy z Centrum Otwartej i Multimedialnej Edukacji Uniwersytetu Warszawskiego przenieść kurs na platformę Moodle. Migracja odbyła się w drugiej połowie 2007 r.

Z każdym rokiem wiemy więcej o naszych uczestnikach i ich potrzebach. Kurs "Bibweb" ze względu na zróżnicowanie poziomów modułów miewa uczestników mało doświadczonych (głównie w pierwszym, najbardziej podstawowym module), ale także - bardzo biegłych, zapisujących się na moduł III w poszukiwaniu konkretnych informacji na temat tworzenia stron internetowych. Nie świadczy to o tym, że podnosi się poziom wiedzy bibliotekarzy jako grupy zawodowej. Nawet ostatnio w ankietach uczestników modułu I zdarzają się pretensje, że zbyt duża ilość informacji, napisana trudnym, fachowym językiem; zbyt trudnym jak na pierwszy etap kursu; osoby, które miały małe doświadczenie, z pewnością mogły się pogubić i zniechęcić. Równoważą je inne pretensje, że kurs jest zbyt prosty, a treści zbyt oczywiste: kurs był dla mnie zbyt prosty, ponieważ z Internetu korzystam już od bardzo dawna[2].

Więcej dziś wiemy także o rytmie uczenia się. Po kilkuletniej analizie doświadczeń z uczestnikami, dotyczących czasu trwania kursu, zdecydowaliśmy się na zmianę czasu, na jaki przyznajemy dostęp do jednego modułu. Skracamy go z 90 dni do 60. Przy założeniu, że na naukę w jednym module należy poświęcić średnio 30 godzin (rekordzistom zajmuje to dwa dni), rozłożenie ich w czasie na trzy miesiące oznacza, że można zajmować się kursem raz na trzy dni. Naszym zdaniem, powoduje to osłabienie motywacji, czasami pod koniec wyznaczonego okresu uczestnicy ze zdziwieniem przypominają sobie o kursie. Dwa miesiące to ciągle niemało czasu na pojedynczy moduł, ale mamy nadzieję, nie tak dużo, żeby zapomnieć, że się zapisało na kurs. Każdy z uczestników szkolenia ma możliwość oceny wszystkich jego aspektów w ankiecie. Wypełnienie kwestionariusza jest dobrowolne, ankieta jest anonimowa. Na potrzeby tego tekstu odniesiemy się do wyników ankiet wypełnionych w 2005 r., stosunkowo niedługo po rozpoczęciu kursu, oraz ankiet wypełnionych przez osoby korzystające z kursu na platformie Moodle[3]. Interesujące dla oceny motywacji uczestników są cztery pytania zamknięte i jedno otwarte pod wspólnym tytułem: Co skłoniło Cię do wzięcia udziału w kursie? Wyniki przedstawia tabela poniżej:

Tab. 1. Odpowiedzi uczestników kursu "Bibweb" na pytanie o motywację do wzięcia udziału w kursie.

  % odpowiedzi % odpowiedzi
  2005 2009
  M1* M2* M3* M1* M2* M3*
1. Zainteresowanie tematyką Internetu 74 72 76 90 93 88
2. Wymagania pracodawcy 39 38 32 40 31 34
3. Lepsze szanse awansu 24 20 24 24 26 31
4. Wypróbowanie nowego sposobu nauki 78 77 69 95 93 84

* M1 - uczestnicy modułu I kursu "Bibweb", M2 - modułu II, M3 - modułu III

W tab. 1. znajdujemy informację, jaki procent osób wypełniających ankietę zdecydował się na określoną odpowiedź. Widać, że w 2009 r. wszystkie wartości procentowe są wyższe niż w 2005 r., co można odczytać jako rosnącą motywację do udziału w kursie w ogóle. Prawie wszystkie osoby wypełniające ankietę przyznają się do zainteresowania tematyką Internetu i do chęci wypróbowania nowego sposobu nauki. W obu podsumowaniach wyraźnie niższy (choć i tak w 2009 r. wyższy niż cztery lata wcześniej) jest odsetek osób zauważających wymagania pracodawcy w tym zakresie albo mających nadzieję, że nowo nabyte umiejętności dadzą im lepszą pozycję na rynku pracy. W odpowiedziach na pytanie otwarte, podsumowujące grupę pytań na temat motywacji pojawiały się także inne argumenty, które niejako uzupełniają odpowiedzi na poprzednie pytania. Przyczyny wzięcia udziału w kursie wymieniane przez uczestników można podzielić na trzy grupy:

1. Uzupełnienie wykształcenia lub uporządkowanie samodzielnie zdobytej wiedzy

2005

M1: chęć pogłębiania wiedzy; odnalezienie nowego sposobu na poszerzenie swoich umiejętności;

M2: chciałam sprawdzić, jak się ma moja znajomość Internetu (nabyta wcześniej samodzielnie) do wiedzy "skodyfikowanej"; to jest potrzebne, tak jak posiadanie prawa jazdy; jestem samoukiem w tej dziedzinie, chcę sprawdzić, jaka jest naprawdę moja orientacja w zasobach i możliwościach wyszukiwawczych, które daje Internet;

2009

M1: to, co umiem o Internecie to jest moja wiedza zdobyta samodzielnie bez jakichkolwiek szkoleń; potrzeba usystematyzowania umiejętności, które posiadałam przed kursem i poznanie nowych; chęć usystematyzowania i uzupełnienia posiadanej wiedzy o Internecie;

M2: chęć odświeżenia wiadomości przyswojonych w trakcie studiów; podniesienie poziomu wiedzy na temat Internetu, co przydaje mi się przy obsłudze czytelnika, jak również i mnie samej;

M3: biorąc pod uwagę fakt, że studiuję informację naukową i bibliotekoznawstwo, uważałam wzięcie udziału w kursie za nieocenioną pomoc dydaktyczną.

2. Sprostanie wyzwaniom, jakie stawia przed bibliotekarzem praca zawodowa

2005

M1: chcę być lepsza w pracy i uważam taką formę dokształcania za bardzo dobrą - bez konieczności wyjeżdżania na kursy; opieka nad osobami korzystającymi z czytelni internetowej; podstawowym powodem, dla którego postanowiłam pogłębić znajomość Internetu było uruchomienie w naszej bibliotece stanowiska komputerowego;

M2: aby podnieść poziom obsługi czytelnika; konieczność ciągłego podnoszenia kwalifikacji, bibliotekarz nie może umieć mniej niż szukający u niego porady (w zakresie poszukiwania informacji) studenci i nauczyciele; żeby nie być w tyle za uczniami;

2009

M1: usprawnienie pracy bibliotecznej; współpraca z innymi bibliotekami w zakresie wymiany informacji; pomoc dzieciom i młodzieży w nauce;

M2: biblioteka została wyposażona w komputery, dlatego chcę posiadać kompetentną wiedzę w wykorzystaniu ich w swojej pracy; jestem pracownikiem biblioteki publiczno-szkolnej, jest to biblioteka środowiskowa, zainteresowanie oraz różnorodność informacji, jakich poszukują moi czytelnicy skłania mnie do aktywności, posiadam w bibliotece komputery pragnę służyć fachową wiedzą i dobrymi umiejętnościami w obsłudze komputera, jak i Internetu; większe doświadczenie w przekazywaniu wiedzy dzieciom i młodzieży szkolnej;

M3: wykorzystanie w pracy nowych źródeł informacji, możliwości wykorzystania Internetu w bibliotece oraz zapoznanie czytelników z nowymi metodami zdobywania szybkiej informacji - co jest dużą szansą biblioteki.

3. Rozwiązanie konkretnych problemów

2005

M1: żeby sprawniej wyszukiwać informacje z Internetu;

M3: potrzeba stworzenia strony internetowej biblioteki, pierwsza próba podejścia do tematu odkryła potrzebę podniesienia kwalifikacji; redagowanie strony WWW biblioteki;

2009

M2: nabycie umiejętności korzystania z wielu wyszukiwarek;

M3: zmodyfikowanie obecnie posiadanej witryny internetowej; chęć poznania tworzenia strony WWW, nie tylko graficznej szaty, ale także od strony finansowej, abym miała pojęcie, jakie warunki spełnić trzeba w trakcie tworzenia, kompetencje pracowników, kolejność przygotowania projektu strony.

Z przedstawionych powyżej danych wynika, że bibliotekarze uczą się biegłości w posługiwaniu się Internetem przede wszystkim dla siebie, wewnętrzna motywacja znacząco przeważa nad zewnętrzną. Z jednej strony, każe to myśleć o nich jako o grupie zawodowej zainteresowanej nowymi technologiami oraz nowoczesnymi sposobami podnoszenia kwalifikacji. Z drugiej strony, nie cieszy fakt, że to nastawienie jest w gruncie rzeczy bezinteresowne. Bibliotekarze lubią wiedzieć więcej niż ich czytelnicy (dziś, aby dogonić niektórych, trzeba się mocno starać), ale w ich przekonaniu, samokształcenie w mniejszym stopniu przynosi praktyczne korzyści (szanse awansu zawodowego, mocniejsza pozycja zawodowa, uznanie przełożonych, szacunek podwładnych, wzrost wynagrodzenia). Szkoda.

Kursy on-line Information Management Resource Kit (IMARK)

Kursy Information Management Resource Kit (IMARK) tworzone są pod patronatem Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO, http://www.fao.org/[4]) przez przedstawicieli ponad 30 organizacji partnerskich, między którymi są: Biblioteka Aleksandryjska (http://www.bibalex.org/english/index.aspx), Commonwealth for Learning (http://www.col.org/Pages/default.aspx) czy Association for Progressive Communications (http://www.apc.org/). Celem IMARK-a jest stworzenie kompleksowego pakietu środków do kształcenia na odległość, zarządzania i wymiany informacji w zakresie nauk rolniczych. Wydaje się jednak, że korzyść z uczestnictwa w kursach mogą odnieść nie tylko osoby zainteresowane informacją z tego jednego obszaru, ponieważ treści kursów nie dotyczą wyłącznie zagadnień z nauk rolniczych i są bardziej biblioteczne niż byśmy się spodziewali. Z kursu "Digitalization and Digital Libraries" możemy np. dowiedzieć się, jak zorganizować bibliotekę cyfrową. Jedna z autorek artykułu przeszła kursy: "Digitalization and Digital Libraries" oraz "Management of Electronic Documents". Inicjatywa IMARK nie jest powszechnie znana w Polsce. Być może wynika to z tego, że jest ona skierowana przede wszystkim do krajów Trzeciego Świata, najbardziej potrzebujących nieodpłatnego wsparcia swoich przedsięwzięć. Do nas informacja o kursach IMARK przyszła od znajomych bibliotekarzy z Uniwersytetu w Senegalu. Obecnie mamy do dyspozycji pięć kursów: "Building Electronic Communities and Networks", "Digitalization and Digital Libraries", "Management of Electronic Documents", "Investing in Information for Development", "Networking in Support of Development".



Rys. 1. Strona główna projektu IMARK
Źródło: Information Management Resource Kit [on-line]. [Dostęp 13 kwietnia 2009].
Dostępny w World Wide Web: http://www.imarkgroup.org/.



Kursy dostępne są w wersji on-line i na płytach CD. Obie wersję są darmowe - wystarczy zarejestrować się na stronie projektu i zapisać na szkolenie zdalne lub zamówić wersję na płycie. Szkolenia podzielone są na moduły, każdy moduł jest niezależną całością. Można z nich korzystać w dowolnej kolejności. Każda lekcja to około 30 stron materiału - na jej zrealizowanie trzeba przeznaczyć średnio 40 minut. Dostęp do kursów nie jest limitowany czasem. Kursy opracowywane są w różnych wersjach językowych, najczęściej: angielskiej i francuskiej. Wersja CD ma szerszą ofertę i możemy zamówić płytę z materiałem np. w języku arabskim czy chińskim. Interfejs kursów jest bardzo przyjazny dla użytkownika. Każdy rozdział zawiera, oprócz części teoretycznej, multimedialne mini-prezentacje, interaktywne ćwiczenia, dodatkowe pliki w formacie PDF, linki do ogólnodostępnych światowych kolekcji cyfrowych oraz test podsumowujący. Poza tym opracowano tezaurusy objaśniające używaną w materiałach terminologię fachową.

Pod względem merytorycznym kursy nie są może rewolucyjne, jeśli chodzi o zakres przedstawianego materiału, niemniej pozwalają na usystematyzowanie wiadomości, np. dotyczących szeroko pojętych zagadnień digitalizacji, a także dają możliwość obcowania z fachową terminologią w językach obcych. Kursy nie kończą się żadnym egzaminem, nie otrzymuje się również certyfikatu jego ukończenia. Warto wspomnieć, że oprócz materiałów szkoleniowych IMARK daje również możliwość uczestniczenia w społeczności on-line, którą tworzą autorzy i uczestnicy kursów. Ma to być platforma wymiany myśli, informacji i współpracy między wszystkimi uczestnikami projektu. To ten aspekt szkoleń zdalnych, którego zwykle się nie docenia. Należy pamiętać, że w przypadku szkolenia on-line uczestnik nie jest pozostawiony sam sobie. Poza dostępem do treści kursu ma również okazję do kontaktu z innymi uczestnikami szkoleń. Wymiana poglądów i informacji związanych z tematyką kursu albo poza nie wykraczających, może być bardzo ważnym elementem szkolenia.

Szkolenia ProQuesta

Firma ProQuest (http://www.proquest.co.uk/en-UK/) organizuje seminaria on-line - webinaria w zakresie korzystania ze swoich produktów - obsługi pełnotekstowych baz danych z różnych dziedzin nauki. W BUW-ie przeprowadzono webinarium z bazy Factiva, w dwóch sesjach (dla dwóch grup uczestników).

Szkolenia są darmowe. Trwają od jednej do półtorej godziny. Wymagana jest wcześniejsza rejestracja na stronie firmy. Po zarejestrowaniu otrzymuje się instrukcję logowania na wybraną sesję. Aby zarejestrować się, należy wejść na stronę: http://www.proquest.co.uk/en-UK/support/default.shtml.



Rys. 2. Strona główna firmy ProQuest z ofertą kursów
Źródło: ProQuest [on-line]. [Dostęp 28 kwietnia 2009].
Dostępny w World Wide Web: http://www.proquest.co.uk/en-UK/support/default.shtml.



Spotkania są organizowane w czasie rzeczywistym. Rzecz istotna - trzeba pamiętać, by sprawdzając czas rozpoczęcia szkolenia, wybrać odpowiednią strefę czasową! Terminarz dostępny jest pod adresem: http://inter.viewcentral.com/events/cust/default.aspx?cid=proquest&pid=1.



Rys. 3. Strona firmy ProQuest z terminarzem zajęć
Źródło: ProQuest. Training Courses [on-line]. [Dostęp 28 kwietnia 2009].
Dostępny w World Wide Web: http://inter.viewcentral.com/events/cust/default.aspx?cid=proquest&pid=1.



Szkolenia są prowadzone przy użyciu Webex (http://www.webex.com/), oprogramowania do zdalnego nauczania. Wymagane jest wcześniejsze zainstalowanie na komputerze uczestnika dodatkowego oprogramowania - Webex Event Manager. Podczas szkolenia korzystanie z funkcji audio broadcast umożliwia słyszenie prowadzącego przez głośniki czy słuchawki komputera. Jednak zadawanie pytań przez uczestników jest możliwe tylko na czacie. Szkolenia organizowane są po angielsku, wybrane sesje po francusku, niemiecku i hiszpańsku, a od kwietnia 2009 r. również po polsku. Kursy pozwalają na zapoznanie się z zawartością i funkcjonalnością baz, sposobami ich przeszukiwania, zapisywania danych, przesyłania publikacji e-mailem czy tworzenia RSS-ów. Aby dowiedzieć się, jak wygląda szkolenie, można obejrzeć nagranie: http://www.proquest.com/assets/media/services/webinartutorial/Webinar_101.htm.

Dlaczego warto?

Dlaczego warto zwiększać swoje zawodowe kompetencje? Odpowiedź jest prosta - życie nas do tego zmusza. Nie chodzi już nawet o to, że po prostu warto wiedzieć więcej czy umieć więcej, choćby dla własnej satysfakcji bądź dla awansu zawodowego. Świat wokół nas nie stoi w miejscu, przybywa skodyfikowanej wiedzy naukowej, dynamicznie rozwijają się nowe technologie. Zwiększają się także oczekiwania czytelnika w stosunku do oferty bibliotek i samych bibliotekarzy. Obecnie większość tych placówek, czy to gminnych, czy powiatowych, przestaje być "po prostu bibliotekami", a jej pracownicy "po prostu bibliotekarzami". Bibliotekarze zaczynają stawać się doradcami zawodowymi, specjalistami w wyszukiwaniu informacji w Internecie (czyli właściwie brokerami informacji, a nie bibliotekarzami); biblioteki przekształcają się w centra informacyjne i multimedialne. Sporo z nas nie ma czasu na dokształcanie się na kolejnych studiach lub nie może sobie na to pozwolić ze względów finansowych. Okazuje się, że Internet może być tutaj rozwiązaniem. Uczmy się i dzielmy informacjami o dostępnych szkoleniach, bo korzystanie z zasobów otwartej edukacji jest dla bibliotekarzy wręcz koniecznością. Nawiązując do przekornego tytułu - miło jest, będąc bibliotekarzem, wiedzieć więcej niż czytelnik. W każdej sytuacji miło jest po prostu wiedzieć więcej. W dzisiejszej rzeczywistości wiedzieć więcej niż się wiedziało wczoraj - to po prostu konieczność.

Przypisy

[1] Ostatnio: WOŁODKO, A., BEDNAREK-MICHALSKA, B. BIBWEB - kurs e-learningowy dla bibliotekarzy. Bibliotekarz 2008, nr 5, s. 31-32.

[2] Obie opinie pochodzą z ankiety dla uczestników M1 z lat 2007-2009.

[3] Pierwsze wyniki pochodzą z sierpnia 2005, opinie zbierano w latach 2003-2005, ankietę na zakończenie modułu I wypełniło 431 osób, modułu II - 228 osób, modułu III - 49 osób. Od czasu migracji na platformę Moodle wyniki ankiet są sumowane od nowa. Wyniki podsumowane w kwietniu 2009 są opiniami tych uczestników kursu, którzy wzięli udział w kursie już na nowej platformie w latach 2007-2009. Ankiety wypełniło 164 uczestników modułu I, 175 z modułu II i 104 z modułu III.

[4] Wszystkie podane liczby oraz odesłania do stron internetowych przedstawiają wersję z 13.04.2009.

Bibliografia

  1. Food and Agriculture Organization of the United Nations [on-line]. [Dostęp 27 kwietnia 2009]. Dostępny w World Wide Web: http://www.fao.org/.
  2. Bibliotheca Alexandrina [on-line]. [Dostęp 27 kwietnia 2009]. Dostępny w World Wide Web: http://www.bibalex.org/English/index.aspx.
  3. Commonwealth for Learning [on-line]. [Dostęp 27 kwietnia 2009]. Dostępny w World Wide Web: http://www.col.org/Pages/default.aspx.
  4. Association for Progressive Communications [on-line]. [Dostęp 27 kwietnia 2009]. Dostępny w World Wide Web: http://www.apc.org/.
  5. ProQuest [on-line]. [Dostęp 27 kwietnia 2009]. Dostępny w World Wide Web: http://www.proquest.co.uk/en-UK/.
  6. WebEx [on-line]. [Dostęp 27 kwietnia 2009]. Dostępny w World Wide Web: http://www.webex.com/.
 Początek strony



Szkolenia on-line dla bibliotekarzy, czyli miło jest wiedzieć więcej niż czytelnik / Agnieszka Wróbel, Anna Wołodko// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska - Nr 4/2009 (104) maj. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2010. - Tryb dostępu: http://www.ebib.info/2010/104/a.php?wrobel_wolodko. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187