Nr 4/2009 (104), E-learning – doświadczenia polskich bibliotekarzy . Artykuł |
Agata Safian
| |||
Na całym świecie, a również w Polsce, upowszechnienie dostępu do Internetu umożliwiło wprowadzenie nowoczesnych metod nauczania do istniejącego modelu edukacji. Jedną z takich metod jest e-learning, czyli internetowy system nauczania na odległość, nazywany także szkoleniem elektronicznym, rozpowszechniony na każdym etapie edukacyjnym: zarówno na poziomie szkoły podstawowej, gimnazjum, szkoły średniej, jak i edukacji akademickiej. Kształcenie on-line polega na wykorzystaniu w celach dydaktycznych bogatych zasobów dostępnych poprzez sieć Internet. To także rozwijająca się płaszczyzna, zmuszająca do nowego sposobu pogłębienia swojej wiedzy lub zdobycia kwalifikacji. Duże możliwości tej nowoczesnej formy nauczania na odległość zauważyły już liczne firmy, urzędy, instytucje, a także wiele placówek doskonalenia i bibliotek. WprowadzenieBiblioteka Pedagogiczna Kujawsko-Pomorskiego Centrum Edukacji Nauczycieli we Włocławku (KPCEN), wychodząc naprzeciw zmieniającym się zapotrzebowaniom współczesnego użytkownika, od początku roku 2009 rozpoczęła sukcesywne wdrażanie platformy e-learningowej. W tym celu skorzystano z jednego z najbardziej popularnych i jednocześnie ciągle rozwijanych systemów e-learningowych Moodle. Nazwa Moodle pochodzi od Modular Object-Oriented Dynamic Learning Environment (modularne, zorientowane obiektowo, dynamiczne środowisko nauczania). Platforma ta została zaprojektowana z myślą o tworzeniu kursów prowadzonych przez Internet oraz projektowaniu, gromadzeniu, a także udostępnianiu materiałów szkoleniowych. Moodle, jako oprogramowanie open source, udostępnione jest bezpłatnie w ramach publicznej licencji GNU GPL, co oznacza, że możliwe jest kopiowanie, wykorzystywanie i modyfikowanie platformy w zależności od indywidualnych potrzeb, ale pod warunkiem udostępniania źródła innym osobom. Stan obecnyObecny kształt Platformy Zdalnego Nauczania Biblioteki Pedagogicznej KPCEN we Włocławku ma charakter warsztatów samokształceniowych i został zaprojektowany z myślą o nauczycielach – uczestnikach kursów i szkoleń organizowanych przez KPCEN, dla których zamieszczone tam treści i materiały edukacyjne z pewnością mogą być przydatne. W przyszłości platforma, ze względu na charakter placówki – współistnienie w jednej instytucji ośrodka doskonalenia nauczycieli oraz biblioteki pedagogicznej, stanowić będzie dopełnienie różnorodnych form doskonalenia zawodowego, realizowanych w postaci stacjonarnej. Dla innych zainteresowanych tą formą poszerzania swoich wiadomości użytkowników (studentów, uczniów szkół ponadgimnazjalnych oraz innych użytkowników Internetu) może ona stanowić punkt wyjścia do dalszej, indywidualnej pracy nad wybranym obszarem tematycznym. Platforma wykorzystywana jest także podczas prowadzonych w Bibliotece Pedagogicznej zajęć dydaktycznych, w których biorą udział uczniowie przygotowujący się do egzaminu maturalnego. Podstawowe założenie, jakie towarzyszyło utworzeniu platformy, zakładało wspomaganie procesu samokształcenia użytkowników biblioteki i centrum doskonalenia nauczycieli oraz propagowanie idei kształcenia on-line jako efektywnej formy wzbogacania tradycyjnego procesu nauczania/uczenia się. Takie podejście do realizacji edukacji on-line spowodowane jest jedną z głównych funkcji, jakie mają do spełnienia biblioteki pedagogiczne oraz ośrodki doskonalenia nauczycieli – mianowicie wspieranie w permanentnej edukacji, która jest odpowiedzią na dostosowanie się do postępu w każdej dziedzinie wiedzy. Poza tym samodoskonalenie to jedna z form doskonalenia i dokształcania współczesnego człowieka. Sama zaś idea samokształcenia uznawana jest za podstawową strategię indywidualnego rozwoju[1]. Zaproponowane przez nas formy odzwierciedlają najnowsze tendencje technologiczne, które mogą być wykorzystywane w pracy dydaktycznej oraz w warsztacie samokształceniowym. Ponieważ Internet stał się dominującą formą przekazu informacji, staramy się wskazać możliwości takiego wykorzystania, by były one najefektywniejsze. W ramach platformy e-learningowej (http://etest.cen.info.pl/[2]) KPCEN proponuje zainteresowanym następujące kursy: „E-źródła w pracy samokształceniowej”, „Web 2.0 w edukacji: narzędzia i zasoby”, „Open source w praktyce szkolnej”. Oferowane kursy sprzyjają procesowi samodoskonalenia poprzez: gromadzenie przydatnych zasobów wiedzy, kierowanie do interesujących materiałów znajdujących się w Internecie oraz dostarczanie aktualnych materiałów edukacyjnych.
Platforma Moodle jest systemem wyposażonym w wiele narzędzi służących do organizacji procesu dydaktycznego, które charakteryzują się interaktywnością oraz umożliwiają współpracę na poziomie uczestnik szkolenia – prowadzący, uczestnik szkolenia – uczestnik szkolenia. Na obecnym etapie prac nad platformą Biblioteka Pedagogiczna KPCEN korzystała z wybranych narzędzi tego systemu. Platforma edukacyjna BP KPCEN zarządzana jest przez administratora, który tworzy kursy i ich kategorie, sprawuje kontrolę nad utworzonymi kursami, tworzy listy użytkowników oraz wprowadza dodatkowe moduły. Ważną grupę w naszym serwisie stanowią także prowadzący, których zadaniem jest tworzenie kursu dla określonej grupy słuchaczy, wprowadzanie zmian do materiałów on-line, tworzenie zabezpieczenia kursu. Nasze kursy mają układ tematyczny, są przeznaczone do prowadzenia procesu dydaktycznego o otwartym charakterze i niesprecyzowanym terminie zakończenia szkolenia. To oznacza, że uczestnicy kursów mogą brać w nich udział w dowolnym czasie, brak zaś dat granicznych daje poczucie kontroli nad sytuacją i własną aktywnością. Uczestnikom kursów udostępniliśmy strukturę podzieloną na dwie kategorie:
Przygotowane na platformie e-learningowej BP KPCEN we Włocławku kursy wymagają od uczestników szkoleń rejestracji, podania swojego loginu, hasła i adresu e-mail. Po rejestracji w systemie użytkownik otrzymuje na swoją pocztę internetową potwierdzenie w postaci wiadomości ze specjalnym odnośnikiem do strony internetowej, na której dokonuje rejestracji konta. Od tego momentu rozpoczyna się praca z wybranym kursem. Ponieważ skupiliśmy się głównie na aspekcie samokształceniowym – uzupełniającym i rozszerzającym proces pedagogiczny, dlatego stał się on głównym celem naszych działań. Biorąc pod uwagę cechy procesu samokształceniowego[3] i możliwości, jakie daje szkolenie na odległość, materiały dydaktyczne zostały uporządkowane w ten sposób, aby odpowiadały:
Plany rozwojuObserwując duże zainteresowanie nauczycieli korzystających z tego typu metod nauczania i wykorzystujących wszelkie dostępne media elektroniczne (Internet, przekazy satelitarne, pliki audio/wideo, CD-ROM-y i telewizję interaktywną), w najbliższym czasie zamierzamy poszerzyć naszą ofertę o kursy on-line z bardziej rozbudowanym zbiorem opcji, tj. warsztaty, czaty, zadania, słownik, głosowanie, ankieta, quizy. Pierwszym krokiem w tym kierunku jest opracowanie kursu „Wykorzystanie programu Movie Maker w tworzeniu filmu edukacyjnego”.
Celem proponowanego kursu jest zdobycie umiejętności obsługi programu Windows Movie Maker, określenie podstawowych zasad dotyczących tworzenia filmu edukacyjnego oraz samodzielne opracowanie takiego filmu. Kurs prowadzony będzie w formacie tygodniowym, tzn. kolejne moduły tematyczne kursu realizowane będą etapami z ustalonym terminem początku i końca danej sesji. Do dyspozycji uczestnika kursu on-line uruchomiono kilka narzędzi, tj.: fora dyskusyjne – umożliwiające komunikację na bieżąco uczestników kursu z osobą prowadzącą zajęcia oraz bieżącą wymianę poglądów i spostrzeżeń między uczestnikami kursu; zadania – narzędzia umożliwiające przesyłanie na serwer różnorodnych dokumentów w formie elektronicznej; lekcję – umożliwiającą przekazywanie informacji tekstowej kursantom; quiz – składający się z kilku pytań. Uczestnik kursu uzyska do każdego pytania informację zwrotną o udzielonej odpowiedzi oraz poprawną odpowiedź. Quiz składa się z pytań wielokrotnego wyboru, pytań wymagających udzielenia krótkiej odpowiedzi, pytań typu prawda/fałsz, pytań typu dopasuj odpowiedź. Quiz opracowany w tym kursie będzie automatycznie oceniany. W kursie dodane są różnorodne prezentacje treści elektronicznej w formie dokumentów HTML, Word, PDF, Flash, PowerPoint. Na zakończenie kursu dotyczącego wykorzystania programu Movie Maker uczestnicy będą wypełniać ankietę – moduł ten jest narzędziem, które pozwala zebrać opinie uczestników dotyczące przygotowanego kursu. Na zakończenieAnalizując nasze doświadczenia jako osób tworzących platformę edukacyjną, możemy stwierdzić, że jej konfiguracja, zbudowanie i opracowywanie schematu kursów i materiałów edukacyjnych dla uczestników kursów wymagało dużego zaangażowania oraz ogromnego nakładu pracy. Jednak podczas dalszej pracy z platformą, po jej dogłębnym poznaniu, praca nad samymi kursami staje się sprawniejsza i bardziej efektywna. Bazując na doświadczeniu zdobytym podczas pracy nad kursami, można dojść do przekonania, że materiały do zajęć należy budować zgodnie z metodyką tzw. spirali. Kurs tworzony po raz pierwszy konstruujemy w wersji podstawowej, następnie, gdy decydujemy się na jego aktualizację, weryfikujemy całość, by uzupełnić dane i rozbudować materiały kursowe. W ten sposób, na zasadzie spirali, poszerzamy całość. Instytucjom oraz nauczycielom, którzy przymierzają się do tworzenia internetowych kursów, z całą pewnością można polecić platformę edukacyjną Moodle, która od samego początku została przeznaczona do zastosowań dydaktycznych oraz oferuje dostęp do różnorodnych narzędzi, wspomagających tworzenie kursów on-line. Dodatkowym atutem jest fakt, że korzysta z niej wiele dużych i znanych ośrodków akademickich i instytucji oświatowych w Polsce, co niewątpliwie świadczy o jej popularności i dostępności. Przypisy[1] Państwa Unii Europejskiej za jeden z podstawowych priorytetów przyjęły wszechstronny rozwój człowieka i dobrobyt społeczeństwa. Znajduje to wyraz m.in. w kluczowym dokumencie Komisji Europejskiej, jakim jest Memorandum na temat kształcenia ustawicznego, a więc kształcenia przez całe życie (Komisja Europejska 2000 r.), a także w Białej Księdze Komisji Europejskiej – Nauczanie i uczenie się. Na drodze do uczącego się społeczeństwa oraz w wielu innych dokumentach o randze krajowej i międzynarodowej stanowiących o samokształceniu jako o kluczowej kompetencji pracownika XXI wieku. [2] Wszystkie podane odesłania do stron internetowych przedstawiają wersję aktualną w dn. 28.04.2009 r. [3] Cechy samokształcenia na podst.: ALEKSANDER, Tadeusz. Samokształcenie. W: Encyklopedia pedagogiczna XXI w. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”, 2006, t. 5, s. 605–606. |
| |||