ebib 
Nr 1/2009 (101), Wolna kultura i edukacja. Badania, teorie, wizje
 poprzedni artykuł następny artykuł   

 


Marzena Przybysz
Biblioteka Narodowa

Bibliografia regionalna w globalnym społeczeństwie informacyjnym. Stan w Polsce




Warunkiem koniecznym do efektywnego wykorzystania wszelkiej informacji: naukowej, technicznej, ekonomicznej bądź regionalnej, jest utrzymanie jej dobrej jakości, a także umiejętność jej zbierania, przetwarzania i asymilowania. Takie funkcje pełni system informacyjny, a szerzej – społeczeństwo informacyjne. Jakość informacji i jej wartość niezmiennie wyznaczają: treść zgodna z potrzebą (przeznaczeniem), rzetelność (wiarygodność), wymagany stopień szczegółowości, jednoznaczność (dokładność), ciągłość, regularność, szybkość – stosownie do aktualnego zapotrzebowania, dostępność, obiektywizm, a także, co jest szczególnie istotne – aktualność. Cechy te charakteryzują również bibliografię, w tym regionalną, dobrej jakości. Globalizacja, upowszechnienie Internetu i wiążące się z nimi „przytłoczenie” informacyjne powodują, że konieczne jest zarządzanie informacją warunkujące pozyskiwanie, akumulowanie i wykorzystywanie informacji w sposób adekwatny do zaistniałych potrzeb. Postępujące przemiany w dostępie do informacji, forma ich publikacji, powstawanie nowych zasobów informacyjnych przyczyniają się do znacznego przyrostu e-wiedzy, a także zmian motywu jej zdobywania.

Analizując warunki, które powinien spełniać aktywny system informacji, tzn. dostosowanie do potrzeb użytkowników; dostarczanie aktualnych i kompleksowych informacji tym, którzy ich rzeczywiście potrzebują w formie nadającej się do wykorzystania; zapewnienie efektywnego wykorzystania informacji poprzez możliwie najszybszy jej przepływ; pozyskiwanie i przetwarzanie informacji niskimi kosztami, metodami uwzględniającymi możliwości zintegrowanego systemu informacyjnego, który jest zabezpieczony przed niepożądanym wpływem informacji nieformalnych i stale doskonalony – można odważyć się na stwierdzenie, że odnoszą się również do aktywnego systemu bibliografii regionalnej.

Rozpowszechnienie i ułatwienie dostępu do informacji wymaga wykorzystania pełnego potencjału technologii informatycznych. Społeczeństwo informacyjne podlega ciągłym przemianom. Początkowa faza jego rozwoju koncentruje się na postępie technologicznym, a także powiązaniach sieciowych. Kolejna faza rozwoju społeczeństwa informacyjnego odbywa się w globalnym świecie i jest kontynuacją technologicznego udoskonalania, ale punkt ciężkości zostaje przeniesiony na problematykę społeczną oraz nowe sposoby działania w tym obszarze[1]. Współcześnie budowanie społeczeństwa informacyjnego stanowi z jednej strony wyzwanie, z drugiej jednak – konieczność. Katalizatorem rozwoju jest przede wszystkim innowacyjność, a także orientacja w sektorze nowoczesnych usług. W obecnej rzeczywistości istotą działania bibliotek odpowiadających za opracowywanie bibliografii regionalnej powinno być jak najszersze upowszechnianie regionalnych zasobów informacyjnych i dokumentów oraz pozyskiwanie jak największej rzeszy odbiorów poprzez różnorodne działania. To właśnie zapytania odbiorców usług informacyjnych, bibliograficznych i dokumentacyjnych należy uwzględniać w planach i deklaracjach. Należy sprostać zapotrzebowaniu na informację i wiedzę o regionie wszystkich użytkowników: naukowych, zawodowych i wiekowych.

Najważniejszym procesem rozwojowym jest globalizacja, która oznacza przenikanie się różnych kultur regionalnych, lokalnych i konsolidację środków komunikacji masowej. Obejmuje swym zasięgiem obszary, w których relacje z systemem globalnym są najłatwiejsze, czyli duże aglomeracje, infrastrukturę komunikacyjną i transportową. Wymiana informacji o regionach przez większe krajowe biblioteczne ośrodki informacyjno-bibliograficzne powinna być więc wielostronna i wzajemna, opierać się na wymianie i cyrkulacji informacji historycznej, geograficznej, społecznej, ekonomicznej, o ludziach, kapitale, towarze i usługach, w celu coraz bardziej zrównoważonego globalnego rozwoju.

Uczestnikami społeczeństwa informacyjnego, bogatego w informację i środki do jej generowania, pozostają przede wszystkim ci, którzy posiadają dostęp do nowych multimedialnych sieci oraz umiejętność korzystania z nich. Jedną z większych przeszkód dla harmonijnego rozwoju społeczeństw regionalnych, globalnych jest wyalienowanie osób nieposiadających dostępu do informacji. Do grupy wykluczenia cyfrowego należeć mogą mniej wykształceni, bez dostępu do komputerów i sieci, bezrobotni, a także osoby niepełnosprawne oraz w zaawansowanym wieku. W społeczeństwie informacyjnym umiejętność posługiwania się komputerem jest oczywista, analfabetyzm komputerowy zaś społecznie degraduje. Jest oczywiste, że nowe interaktywne technologie informacyjno-komunikacyjne usprawniają komunikowanie we wszystkich dziedzinach życia społecznego oraz służą rozwojowi kulturalnemu, naukowemu i gospodarczemu regionów czy też społeczności lokalnych, tworząc sieć, poza którą nie może znaleźć się żaden twórca aspirujący do uczestnictwa w globalnych przemianach. Wydaje się, że przyszłość przekazu informacyjnego będzie zależeć w dużym stopniu od tego, czym stanie się w przyszłości Internet i co na jej twórcach wymusi. Tymczasem sytuacja w zakresie regionalnych portali internetowych nie przedstawia się zbyt optymistycznie. Brakuje operatorów społeczeństwa informacyjnego, których głównym zadaniem byłoby zarządzanie regionalnym zasobem informacyjnym, generowanie usług elektronicznych, pozyskiwanie informacji, organizowanie szkoleń i pozyskiwanie środków na prowadzenie działalności. W dalszym ciągu zbyt mało jest portali rozprowadzających zasoby informacyjne, które mogłyby być „bramą” do informacji regionalnych, a przede wszystkim lokalnych. Przeważają instytucjonalne portale.

Systemy bibliografii regionalnej

W związku z ustawowym obowiązkiem tworzenia bibliografii regionalnych, biblioteki wojewódzkie i powiatowe (Ustawa o bibliotekach z dnia 27 czerwca 1997 r. Dz. U. 1997, nr 85, poz. 539) prowadzą prace bibliograficzne, tworząc m.in. regionalne bibliograficzne bazy danych. Następnie ich zawartość jest publikowana przez niektóre biblioteki. Pod koniec lat 90. bazy te były dostępne wyłącznie w miejscu ich powstawania, generowane w różnych programach, nie zawsze kompatybilnych. Wiele bibliotek nie wykonało poważniejszych prób rejestrowania piśmiennictwa regionalnego i o regionie w sposób kompletny. Na początku pierwszego dziesięciolecia obecnego wieku biblioteki wojewódzkie w kraju podjęły trud zmotywowania środowiska bibliotekarskiego do prowadzenia wspólnych prac bibliograficznych w regionach. Utworzenie zintegrowanego systemu opracowywania bibliografii regionalnej (SBR) w województwach w dobie coraz powszechniejszego „usieciowienia” wydawało się koniecznością, jednak możliwości finansowe do jego realizacji w polskiej rzeczywistości były, jak wiadomo, różne i nie zawsze takie, jakbyśmy sobie życzyli. Niemniej biblioteki na ten cel otrzymywały środki m.in. z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Operacyjnego „Mecenat”, w formie dotacji na rozwój i wzmocnienie ich funkcji jako centrów informacji o regionie. Uzyskane środki finansowe przeznaczano na sprzęt komputerowy i łącza internetowe dla wszystkich bibliotek powiatowych, zakup programu komputerowego dla potrzeb projektowanego systemu oraz na szkolenia związane z jego wdrożeniem. Biblioteki, stojąc przed trudnym wyborem odpowiedniego, profesjonalnego programu komputerowego oraz sprecyzowaniem problemów merytorycznych i organizacyjnych w zakresie tworzenia wspólnej regionalnej bazy bibliograficznej, decydowały się na oprogramowanie, które przeważało w bibliotekach danego regionu.

Głównym celem SBR była budowa zintegrowanego programu komputerowego do redagowania, zabezpieczenia i udostępniania bibliografii regionalnej, dającego możliwość współpracy z bibliotekami publicznymi danego województwa – systemu umożliwiającego także gromadzenie i sprawne wyszukiwanie informacji bibliograficznych, wydruk i publikację bibliografii w formie tradycyjnej, dostęp do pełnych tekstów materiałów rejestrowanych w bibliografii, zapewniającego przyjazną prezentację danych. Równie ważnym założeniem była potrzeba zintegrowania środowiska bibliotekarskiego w obrębie województw, a przede wszystkim bibliografów pracujących w bibliotekach publicznych. Dzięki współpracy w ramach SBR najszybciej można było ujednolicić metodykę prac bibliograficznych, opierając się na obowiązujących standardach w zakresie międzynarodowego formatu zapisu danych bibliograficznych MARC21, kartoteki haseł wzorcowych i opracowania rzeczowego zgodnego z językiem haseł przedmiotowych Biblioteki Narodowej. Wytyczną do tworzenia rekordów bibliograficznych jest instrukcja wydana w 2003 r. przez Wydawnictwo SBP Adaptacja formatu MARC21 dla bibliografii regionalnej, obejmująca opisy struktury rekordów dla typów dokumentów opisywanych w bibliografiach. Ponadto korzysta się z opublikowanych przez Bibliotekę Narodową materiałów dotyczących wykorzystania formatu dla opracowania różnych typów dokumentów[2].

Biblioteki wojewódzkie, które podjęły się nadzorowania infrastruktury informatycznej, systemu bazodanowego oraz łączy teleinformatycznych, wspierające także w swym zakresie biblioteki z terenów województw, przeprowadziły testy sprzętu i oprogramowania. Po wielu próbach wykonywanych na bazach testowych zaczęto tworzyć bibliografie na nowych zasadach, w sposób zintegrowany, za pomocą oprogramowania klient-serwer, co pozwoliło na równoczesną pracę bibliografów i tworzenie centralnej bazy bibliograficznej. Biblioteki wojewódzkie utrzymują serwery, na których eksploatuje się bibliograficzną bazę danych, przeprowadziły instalację oprogramowania klienta, zapewniają ochronę danych i tworzenie kopii bezpieczeństwa. Obecnie biblioteki utrzymują także rejestr użytkowników i nadzorują wykorzystanie licencji oraz opracowują stronę WWW serwisu bibliografii regionalnej danego województwa. Bibliografowie z regionów tworzą rekordy bibliograficzne poprzez wypełnianie wybranej formatki, dodając pojedyncze pola lub odpowiednią grupę pól w zależności od typu dokumentu.

Systemy bibliografii regionalnej posiadają mechanizmy kontroli i weryfikacji poprawności wprowadzanych danych. Zabezpieczają przed wprowadzeniem dubletu rekordu wzorcowego, wymuszają pobieranie danych z kartoteki haseł wzorcowych, gdyż nie pozwalają na zapis rekordu bibliograficznego bez wcześniejszego przygotowania rekordów wzorcowych, posiadają też mechanizm testowania poprawności danych przed zatwierdzeniem rekordu. Rekord wzorcowy daje możliwości rejestracji rekordu kartoteki haseł formalnych, rekordu kartoteki haseł przedmiotowych oraz rekordu kartoteki schematu bibliografii. W zakresie importu systemy pozwalają na pobieranie opisów bibliograficznych przez protokół Z39.50 oraz na pobieranie rekordów bibliograficznych i wzorcowych z pliku. W tym drugim trybie możliwy jest import z każdej bibliograficznej bazy danych utrzymującej rekordy w MARC21 w standardzie ISO 2709 lub też w trybie tekstowym. Ponadto jest zapewniony dostęp do stron WWW, co umożliwia korzystanie z elektronicznej wersji np. Słownika Języka Haseł Przedmiotowych BN, katalogu NUKAT, KARO oraz innych baz on-line. Wspomaganie wprowadzania danych zwykle ułatwia wbudowany tekst „Help”, który zawiera informacje związane z interpretacją formatu oraz zasady opracowania.

Organizacja pracy nad bibliografią według nowych zasad początkowo nastręczała wiele trudności, zarówno w bibliotekach inicjujących prace, jak i w bibliotekach współpracujących. Wprowadzanie poprawek było zadaniem bardzo absorbującym czasowo. Jednakże statystyki wprowadzania nowych rekordów bibliograficznych i khw potwierdzają celowość całego przedsięwzięcia. Wykazały również coraz większy zasięg współpracy poszczególnych placówek i ich czynny udział w realizacji SBR. W celu uzyskania maksymalnej poprawności prowadzone są szkolenia, instruktaże za pośrednictwem poczty elektronicznej, drogą telefoniczną lub konsultacje indywidualne, na których omawiane są najbardziej problematyczne tematy.

Rekordy bibliograficzne w systemach regionalnych prezentowane są w formacie podstawowym, pełnym oraz dla użytkowników z wybranymi polami formatu. Dają możliwość zastosowania indeksów podstawowych (rzeczowych, autorskich, tytułowych) i wspomagających (np. numerów: rekordów bibliograficznych, rekordów rzeczowych khw, rekordów formalnych khw, rekordów schematu). Metody wyszukiwania są różnorodne. System zapewnia automatyczne przejście do indeksów z pozycji rekordu w pełnym formacie. Istnieje również opcja umożliwiająca wykonanie zestawienia statystycznego wprowadzonych, modyfikowanych i usuniętych rekordów bibliograficznych oraz wzorcowych w wybranym okresie. Systemy regionalne pozwalają na wykonanie zestawień liniowych i bibliograficznych oraz ich wydruków w edytorze Word. Dają możliwość wygenerowania i sporządzenia wydruku rocznika bibliografii wraz z indeksami. Umożliwiają eksport danych do innych bibliograficznych baz danych w zintegrowanym systemie oraz w standardzie ISO 2709, a także w trybie tekstowym dostosowanym do wymogów danego programu.

Przykłady rozwiązań Systemów Bibliografii Regionalnej

W 2001 r. na terenie Dolnego Śląska powstała koncepcja zbudowania przez biblioteki wspólnej sieci informatycznej w oparciu o system biblioteczny ALEPH. W celu zakupu wspólnego systemu powołano do życia Konsorcjum Bibliotek Wrocławskich. Dolnośląska Biblioteka Publiczna w porozumieniu z dwunastoma bibliotekami publicznymi tego regionu tworzą Dolnośląski Zasób Biblioteczny. Według założeń programowych, do końca 2015 r. wszystkie biblioteki z tego regionu mają dołączyć do systemu. Dolnośląska baza REGION, tworzona na podstawie artykułów z czasopism od 1995 r., jest dostępna dla szerokiego kręgu odbiorców na stronie internetowej Dolnośląskiego Zasobu Bibliotecznego[3].

Rozpoczęte w 2005 r. prace nad zespoleniem baz bibliograficznych rozproszonych w województwie małopolskim, zwieńczył portal Fidkar. Serwis BR@MA, czyli Bibliografia Regionalna Małopolski, zgromadził 20 baz bibliograficznych w większości udostępnionych z serwerów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej[4]. Serwis z bibliografią jest połączony z Małopolską Biblioteką Cyfrową, która jest elementem Małopolskiej Biblioteki Wirtualnej. Celem MBW jest wdrożenie we wszystkich małopolskich bibliotekach publicznych jednolitego systemu bibliotecznego, który integruje System Bibliografii Regionalnej oraz Katalog Rozproszony także w ścisłej współpracy z serwisem Wrota Małopolski.

W 2002 r. między Biblioteką Publiczną m.st. Warszawy – Biblioteką Główną Województwa Mazowieckiego a byłymi bibliotekami wojewódzkimi: Powiatową Biblioteką Publiczną w Ciechanowie, Książnicą Płocką, miejskimi bibliotekami publicznymi w Ostrołęce, Radomiu i Siedlcach zawarto porozumienie o współpracy w zakresie gromadzenia i opracowywania materiałów bibliotecznych dotyczących wiedzy o regionie właściwym dla terenu działania danej placówki, tzn. do opracowywania Bibliografii Województwa Mazowieckiego. W 2006 r. biblioteki przystąpiły do tworzonego przez samorząd województwa mazowieckiego i Bibliotekę Publiczną m.st. Warszawy na Koszykowej Mazowieckiego Systemu Informacji Bibliotecznej. Bibliografia Mazowsza jest opracowywana w systemie ALEPH, a rekordy bibliograficzne w formacie MARC21 są przesyłane w trybie on-line na serwer Pluton do biblioteki, na Koszykową[5].

System Bibliografii Regionalnej Województwa Łódzkiego działa od 2004 r. Obecnie uczestniczy w nim dwadzieścia jeden bibliotek województwa łódzkiego, a współtworzy 30 bibliografów (w tym sześć osób z Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Łodzi). WiMBP w Łodzi jest koordynatorem tych prac. Do potrzeb bibliografii regionu użyto systemu SOWA i jego implementacji. We wrześniu 2008 r. system zawierał około 230 000 rekordów (wzorcowych i bibliograficznych)[6]. Pomysł Systemu Bibliografii Regionalnej Województwa Podkarpackiego zrodził się w 2005 r. Uruchomienie właściwej bazy nastąpiło w styczniu 2008 r. Do realizacji projektu zastosowano program SOWA-TCP. Wzorowano się na doświadczeniach Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Łodzi. Szesnaście bibliotek województwa podkarpackiego wyraziło gotowość pracy w tym systemie i przystąpiło do szkoleń z zakresu metodyki bibliografii i obsługi formatu MARC21. Na koniec sierpnia 2008 r. wspólna baza zawierała 26 660 nowych rekordów, w tym 9260 bibliograficznych[7].

Budowa Zachodniopomorskiego Systemu Informacji Region@lnej i N@ukowej jest realizowana przez Zachodniopomorskie Porozumienie Bibliotek. System zakłada połączenie zachodniopomorskich bibliotek naukowych oraz publicznych w wirtualną sieć. Wydzielono trzy podstawowe moduły: Rozproszony Katalog Bibliotek – katalog centralny zachodniopomorskich bibliotek naukowych i publicznych (do szczebla powiatowego), regionalne centrum informacji naukowej, elektroniczną bazę informacji regionalnej (baza wiedzy o regionie). W skład katalogu wchodzą również bibliografie regionalne tworzone w Książnicy Pomorskiej oraz bibliotekach publicznych województwa. Elektroniczna Baza Wiedzy o Regionie zakłada tworzenie Bibliografii Pomorza Zachodniego[8].

Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Gdańsku podjęła współpracę z polskim producentem oprogramowania dla bibliotek, firmą MOL z Gdyni. Od stycznia 2007 r., po uruchomieniu on-line Bibliografii Pomorza Gdańskiego w systemie PATRON2, zaczęto wprowadzać na bieżąco opisy bibliograficzne regionalne. Szesnaście bibliotek z terenu tworzy System Bibliografii Regionalnej Województwa Pomorskiego w ramach projektu „Pomorska Sieć Informacji Regionalnej”. Baza centralna, ogólnie dostępna poprzez serwis OPAC WWW, jest tworzona w formacie MARC21[9].

Pozytywne skutki wprowadzenia SBR

W wyniku podjętych działań realnym stał się pomysł tworzenia bibliografii jako podstawowego źródła upowszechnianiu wiedzy o regionie na szczeblu powiatów. Tym samym wzrosła dokumentacyjna rola bibliografii wobec własnego terenu, z uwzględnieniem potrzeb społeczności lokalnej, zarówno w sferze dokumentacji piśmienniczej, jak i bieżącej informacji. Łatwiejszy i szybszy dostęp do publikacji ukazujących się na danym terytorium, zwłaszcza w okresie stałego wzrostu publikacji lokalnego piśmiennictwa, ma ogromny wpływ na szybkość i kompletność zamieszczanych w bazie rekordów bibliograficznych. Rozpoznanie oczekiwań środowiska w zakresie informacji regionalnej pozwala na racjonalny wybór i właściwą selekcję rejestrowanych dokumentów. Dla użytkowników poszukujących konkretnych informacji bardzo ważna wydaje się możliwość szybkiego i precyzyjnego dotarcia do zawartości bibliografii. Podział prac bibliograficznych wśród bibliotek z terenu danego województwa pozwala uniknąć ich dublowania.

Zastosowanie zalecanych norm bibliograficznych i jednolitego schematu klasyfikacji regionalnej, unifikacja metod opisywania i opracowania materiałów ułatwiają prowadzenie poszukiwań w bazie. Wśród bibliotekarzy coraz lepsza jest znajomość obowiązującego formatu danych bibliograficznych oraz języka haseł przedmiotowych. Baza tworzona on-line jest dostępna w całości, bez konieczności aktualizacji u wszystkich uczestników SBR, a także dla wszystkich użytkowników informacji na stronie WWW. Opracowywanie bibliografii jest dokonywane lokalnie, jego efekty natomiast są widoczne globalnie. Szersze wykorzystywanie SBR będzie nasuwać nowe rozwiązania i propozycje usprawnień funkcjonowania danego systemu.

Niedoskonałości SBR

Uruchomienie systemów bibliografii regionalnej w skali kraju wymagało wielkiego nakładu pracy, czasu i przemyślanych rozwiązań organizacyjnych. Biblioteki w praktyce ciągle napotykają na trudności, wynikające z różnych niedoskonałości systemu, które wymuszają dopracowywanie go przez twórców. Pojawiają się także nieścisłości przy określaniu zakresu uprawnień poszczególnych uczestników systemów oraz przy ustalaniu jednolitych zasad doboru i selekcji materiałów, które wskazują na potrzebę dalszych szkoleń bibliografów. Przydatne byłyby do tego celu blogi, „czat” lub forum internetowe dla bibliografów regionalnych.

Dużym mankamentem systemów jest fakt, że nie wszystkie biblioteki mogą udostępniać bazy na własnej stronie internetowej, ze względu na problemy techniczne. Należy zadbać o właściwy sposób jej prezentacji. Strony wykazują słabą multimedialność, są zbyt statyczne, mało interaktywne. Idealnym rozwiązaniem byłaby możliwość przeszukiwania wszystkich dostępnych w Internecie zasobów bibliograficznych regionalnych za pomocą jednego narzędzia. Ważnym dla odbiorcy jest także to, aby bibliografie nie różniły się znacząco od siebie pod względem prezentacji i użytkowania. Znaczna odmienność w nawigacji i opcjach skutecznie zniechęcają użytkowników do korzystania z serwisów internetowych. Istotnym jest też, żeby bibliografie regionalne zaistniały powszechniej w bibliotekach cyfrowych, które w swych założeniach, poprzez kolekcje zachowują dziedzictwo kulturowe, tworzą elektroniczny zbiór najważniejszych zasobów kulturowo-naukowych regionu oraz umożliwiają szybki dostęp do zasobów piśmiennictwa szerokiemu gronu użytkowników.

Dopracowania wymagają także zasady współpracy z bibliotekami współtworzącymi bibliografie. W pierwszej kolejności należy wyeliminować cyklicznie powtarzające się błędy. Najczęściej jest to wynik krótkiego okresu przygotowań do współpracy, niewystarczającej liczby szkoleń, „niewydolności” bibliografów w terenie. Większość z nich, oprócz opracowywania bibliografii regionalnej, wykonuje inne zadania. Dla poprawy rejestracji piśmiennictwa regionalnego istotnym jest pozyskanie innych bibliotek z regionu, które w nim jeszcze nie zaistniały z różnych powodów, m.in. ze względu na brak kadry czy niedostateczne oprogramowanie lub brak dobrego łącza internetowego.

Przypisy

[1] ROZWADOWSKI, J. Globalne społeczeństwo informacyjne wyzwaniem dla społeczeństwa i gospodarki regionu. W: Energia Pomorza Zachodniego. Szczecin: Fundacja Rozwoju Pomorza Zachodniego, 2006, s. 245-254.

[2] Nakładem Wydawnictwa BN ukazała się niedawno publikacja Grażyny Jaroszewicz, Magdaleny Krynickiej, Beaty Wieczorkowskiej: Format MARC21 rekordu bibliograficznego dla artykułu z czasopisma oraz publikacja Agnieszki Brachfogel i Zofii Żurawińskiej: Format MARC21 rekordu bibliograficznego wraz z zasobem, adaptacja dla systemu MAK.

[3] Katalog centralny. W: Dolnośląski Zasób Biblioteczny [on-line]. 2006 [dostęp 15 grudnia 2008]. Dostępny w World Wide Web: http://www.dzb.pl/F/HUU56GP4X5LYVIVD6FCE6AX6193TK1YC7LXX6JGG1CL6K6HRNY-02090?func=file&file_name=find-b&local_base=WBP2.

[4] Br@ma: FIDKAR - Multiwyszukiwarka dla Komputerowych Baz Bibliotecznych [on-line] [dostęp 15 grudnia 2008]. Dostępny w World Wide Web: http://fidkar.wbp.krakow.pl/fidkar/.

[5] Baza – Bibliografia Mazowsza. W: Katalog BP m.st. Warszawy [on-line] [dostęp 15 grudnia 2008]. Dostępny w World Wide Web: http://pluton.biblpubl.waw.pl/F/4XM2DT3RJGECP5XNXVTXG6BTI64EF3VVRVKU87E638XNXC18KU-10528?func=file&file_name=find-b&local_base=reg01.

[6] System Bibliografii Regionalnej Województwa Łódzkiego [on-line] [dostęp 15 grudnia 2008]. Dostępny w World Wide Web: http://212.191.39.136/sqltest/sowacgi.php.

[7] Bibliografia Regionalna. W: Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie [on-line] [dostęp 15 grudnia 2008]. Dostępny w World Wide Web: http://wimbp.rzeszow.pl/bibliogr.html.

[8] Bibliogr[afia] Pom[orza] Zach[odniego] [on-line]. Książnica Pomorska [dostęp 15 grudnia 2008]. Dostępny w World Wide Web: http://212.14.41.3/ALEPH/31C318J4YYI6KRE4PPYN7F36PC744INFJVAG2G5GDILBSS7FX3-75417/file/start-0.

[9] PATRON 2.5 Opac WWW. W: Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Gdańsku [on-line] [dostęp 15 grudnia 2008]. Dostępny w World Wide Web: http://re.wbpg.org.pl:2080/scripts/opac.dll.

 Początek strony



Bibliografia regionalna w globalnym społeczeństwie informacyjnym. Stan w Polsce / Marzena Przybysz// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska - Nr 1/2009 (101) luty. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2010. - Tryb dostępu: http://www.ebib.info/2010/101/a.php?przybysz. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187