Nr 6/2008 (97), Alternatywnie o Open Access . Badania, teorie, wizje |
Ewa Piotrowska
| |||
W 1981 r. sześć krajów arabskich leżących nad Zatoką Perską[1] stworzyło Radę Współpracy Zatoki (Gulf Cooperation Council). W skład organizacji wchodzą: Arabia Saudyjska, Bahrajn, Katar, Kuwejt, Oman oraz Zjednoczone Emiraty Arabskie. Rada Współpracy Zatoki jest organizacją o charakterze polityczno-ekonomicznym, mającą na celu współpracę gospodarczą oraz integrację militarno-obronną. Zajmuje się wprowadzaniem w krajach członkowskich podobnych regulacji do ekonomii, finansów, handlu, turystyki, prawa, administracji, tworzy naukowe centra badawcze oraz planuje stworzenie wspólnej waluty do 2010 r. Wszystkie kraje Rady łączą liczne polityczne, ekonomiczne, socjo-kulturowe i historyczne podobieństwa. W państwach tych istnieją też podobne systemy edukacyjne. W tekście zaprezentowane zostaną wybrane biblioteki uniwersyteckie krajów Rady Współpracy Zatoki: biblioteka King Saud University w Arabii Saudyjskiej, biblioteka University of Bahrain, biblioteka Qatar University, biblioteka Kuwait University, biblioteka Sultan Qaboos University w Omanie oraz biblioteka United Arab Emirates University. Przedstawione będą informacje na temat kolekcji tych bibliotek, ich automatyzacji, omówione zostaną dostępne bazy danych oraz usługi oferowane przez poszczególne biblioteki. Arabia SaudyjskaKrólestwo Arabii Saudyjskiej powstało w 1932 r. Jest monarchią absolutną. Obejmuje ono 90% powierzchni Półwyspu Arabskiego. W rejonie Hidżaz, znajdującym się nad Morzem Czerwonym, leżą święte miejsca islamu – Mekka i Medyna. Kraj zamieszkuje 28 mln ludności, w tym 5,5 mln obcokrajowców. Problemy, z jakimi boryka się obecnie kraj to ograniczony dostęp do wody oraz przeludnienie. Arabia Saudyjska posiada ponad 20% światowych rezerw ropy naftowej i jest też jej największym eksporterem. Odkrycie zasobów ropy w latach 30. XX w. przyczyniło się do postępu cywilizacyjnego oraz rozwoju szkolnictwa. Pierwszy uniwersytet – King Saud University powstał w 1957 r. w Rijadzie, stolicy kraju. Posiadał wówczas kadrę 9 nauczycieli i kształcił 21 studentów. Obecnie w jego murach studiuje około 25 000 osób. W Arabii Saudyjskiej w tej chwili istnieje 8 uniwersytetów państwowych oraz wiele prywatnych instytucji szkolnictwa wyższego. Nastąpił znaczący wzrost liczby studentów od 7000 osób w 1970 r. do około 600 000 w roku 2008. W kraju ma miejsce ścisła segregacja płciowa, a kobiety praktycznie nie uczestniczą w życiu publicznym[2]. Mimo tego spośród wszystkich studentów stanowią one ponad połowę kształcących się. Mogą studiować na pięciu uniwersytetach, które przyjmują studentów obu płci (m.in. w King Saud University) oraz w czternastu college’ach stworzonych specjalnie dla nich. Biblioteka King Saud University powstała w 1957 r. wraz z otwarciem College of Arts (http://www.ksu.edu.sa/Deanships/library/Pages/Home2.aspx). Potem tworzono biblioteki innych college’ów, a wraz z wraz z wprowadzeniem prawa do nauki dla kobiet pojawiły się specjalne biblioteki dla nich (pierwsza w 1974 r.). W chwili obecnej biblioteka King Saud University składa się z biblioteki głównej (Prince Salman’s Central Library) oraz siedmiu bibliotek instytutowych (w tym 2 biblioteki dla kobiet i 4 biblioteki medyczne). Biblioteki te obsługują ponad 64 000 studentów, pracowników i czytelników spoza uczelni. Centralna biblioteka mieści się w siedmiopiętrowym budynku o powierzchni 51 400 m2 i posiada 4400 miejsc dla czytelników. Dwie biblioteki dla kobiet mają odpowiednio 708 i 378 miejsc. Łącznie biblioteka główna i siedem bibliotek instytutowych mają 6194 miejsca dla użytkowników. Kolekcja obejmuje około 670 000 książek w ponad 1 353 000 woluminów, około 3000 tytułów periodyków, 21 000 manuskryptów, 11 000 dysertacji naukowych i ponad 20 000 materiałów audiowizualnych. Biblioteka pracowała w systemie bibliotecznym DOBIS/LIBIS, ale odbyła się migracja do nowego systemu Unicorn. W katalogowaniu książek używa się Anglo-American Cataloging Rules Second Edition (AACR2) oraz Dewey Decimal Classification. W bibliotece znajduje się dostęp do 27 baz danych z abstraktami oraz pełnymi tekstami (m.in. ProQuest Science Journals, ProQuest Biology Journals, Academic Search Premier, Blackwell Synergy, ScienceDirect, Eric, Inspec, LISA) oraz dostęp do pełnotekstowych czasopism elektronicznych Oxford University Press, Kluwer Academic and Springer, Cambridge University Press, John Wiley i in. Biblioteka realizuje wypożyczenia międzybiblioteczne i posiada specjalny oddział, w którym wykonuje się m.in. mikrofotografie manuskryptów, dzienników i kolekcji specjalnych, a także kopiowanie i drukowanie mikroform. Oddział informacji służy pomocą przy wskazywaniu odpowiednich źródeł i nauce korzystania z nich oraz odpowiada na zapytania czytelników poprzez e-mail i fax. BahrajnKrólestwo Bahrajnu położone jest na archipelagu w Zatoce Perskiej. Od lat 30. XX w. rozpoczęto w kraju wydobycie ropy naftowej. Niepodległość Bahrajnu ogłoszono w 1971 r. Kraj zamieszkuje 718 000 mieszkańców, w tym ponad 235 000 obcokrajowców. Jedyny uniwersytet państwowy – University of Bahrain powstał w 1986 r. z połączenia Gulf Polytechnic College oraz University College of Arts, Science and Education. Składa się z dwóch kampusów ulokowanych kilkanaście kilometrów od stolicy kraju, Manamy. W 2006 r. na uniwersytecie studiowało 18 000 studentów. Biblioteka uniwersytecka (http://libwebserver.uob.edu.bh/en/) składa się z czterech bibliotek: The Main Library, The Engineering Library, The Science and Information Technology Library, The Law Library oraz pięciu bibliotek specjalistycznych: American Studies Centre Library, French Studies Centre Library, Japanese Studies Centre Library, German Studies Centre Library, Centre for Transport and Road Studies Library. Łącznie biblioteki te posiadają miejsca dla około 1800 czytelników. Na stronie WWW biblioteki zamieszczana jest aktualna lista książek dodanych do kolekcji w ciągu ostatnich 30 dni. Kolekcja składa się z ponad 212 000 książek i innych dokumentów drukowanych i mikroform oraz z około 2300 tytułów periodyków z różnych dziedzin. We wszystkich bibliotekach w zależności od dziedziny znajdują się depozyty Banku Światowego oraz publikacje ONZ. Biblioteka posiada również kolekcje specjalne, udostępniane tylko na miejscu. Są to materiały dotyczące krajów arabskich, ze szczególnym uwzględnieniem Bahrajnu, a pochodzące z organizacji międzynarodowych, rządowych oraz centrów badawczych. Dokumenty w języku arabskim i innych językach zawierają publikacje University of Bahrain, Ligii Arabskiej, ONZ, Banku Światowego, Międzynarodowego Funduszu Walutowego i innych regionalnych i międzynarodowych instytucji. Kolekcje specjalne gromadzą także dysertacje naukowe studentów i pracowników University of Bahrain. W 1999 r. dzięki dotacji z Banku Narodowego Bahrajnu w bibliotekach wdrożono system biblioteczny Horizon. Biblioteczna strona WWW zamieszcza krótki przewodnik jak korzystać z katalogu elektronicznego oraz z baz danych. Do katalogowania i klasyfikowania książek arabskich i w innych językach stosuje się Anglo-American Cataloging Rules Second Edition, Library of Congress Subject Headings oraz Library of Congress Classification Scheme. Użytkownicy bibliotek posiadają dostęp do 23 elektronicznych baz danych oraz do książek elektronicznych (m.in. bazy Academic Search Premier, Blackwell Synergy, Emerald, Inspec, ScienceDirect, Springer, EBSCO, Cambridge University Press Journals). Ze strony WWW dostępna jest elektroniczna biblioteka, zawierająca pełne teksty artykułów z ponad 12 000 czasopism akademickich oraz ponad 38 000 książek elektronicznych w języku arabskim i angielskim. W bibliotekach znajdują się 192 terminale do użytku czytelników, którzy mogą korzystać ze źródeł w Internecie, wyszukiwać w katalogu bibliotecznym i bazach pełnotekstowych, mają dostęp do programów distance learning, wykładów, mogą używać edytorów oraz tworzyć prezentacje. Biblioteki oferują szkolenia dla użytkowników z zakresu korzystania ze zbiorów bibliotecznych oraz specjalistyczne szkolenia dla grup studentów dotyczące dostępności źródeł z ich dziedziny zainteresowań. Bibliotekarze dziedzinowi prowadzą kursy dla poszczególnych fakultetów, oferują osobiste konsultacje dla studentów, tworzą przewodniki on-line i bibliografie. W bibliotece znajduje się Copy Center świadczące usługi w zakresie skanowania, laminowania, oprawy, wykonywania fotokopii. Realizowane są wypożyczenia międzybiblioteczne, a ich źródłem są artykuły, książki i raporty otrzymywane z British Library Document Supply Center. Biblioteka współpracuje też z innymi bibliotekami w Bahrajnie i innych krajach Rady Współpracy Zatoki. Strona WWW biblioteki udostępnia specjalne formularze do wypożyczeń międzybibliotecznych oraz do składania propozycji zakupu nowych pozycji. KatarKatar jest emiratem (księstwem) leżącym we wschodniej części Półwyspu Arabskiego. Liczy około 1 mln mieszkańców, z czego 61% żyje w Doha, stolicy kraju. Od chwili uzyskania niepodległości w 1971 r. Katar poczynił znaczny postęp, stając się jedną z najszybciej rozwijających się gospodarek świata. Główny uniwersytet kraju – University of Qatar założono w 1973 r. w Doha. W 2002 r. na uczelni studiowało 8600 studentów, z czego 73% stanowiły kobiety. Biblioteka (http://www.qu.edu.qa/html/libraries.html) powstała w 1973 r. W kraju nie ma koedukacji, stąd źródła biblioteczne, obsługa biblioteczna, usługi muszą być oddzielne dla kobiet i mężczyzn. Biblioteka dla kobiet mieści się w czteropiętrowym budynku o powierzchni 1200 m2. W 1992 r. otwarto nowy dwupiętrowy budynek biblioteki w kampusie męskim o powierzchni 3000 m2. Na stronie WWW biblioteki publikowane są comiesięczne wykazy nowych nabytków w języku arabskim i angielskim z podziałem na dziedziny wiedzy. Kolekcja składa się z 133 000 książek (w tym w języku arabskim – 61 000, angielskim – 72 000), 985 wydawnictw ciągłych (w języku arabskim – 153, angielskim – 832), 1886 dysertacji naukowych (500 w języku arabskim, 1386 w języku angielskim). W 2006 r. w budynku biblioteki dla kobiet powstało Qatar University Library American Resource Center (QULARC), będące częścią programu American Corners w Katarze[3]. Centrum posiada kolekcję CD-ROM i DVD na temat historii, sztuki, literatury amerykańskiej, języka angielskiego, rządu i polityki USA. Gromadzi też informacje o grantach i możliwościach studiowania w USA, organizuje seminaria, warsztaty, wykłady, wystawy, imprezy kulturalne.
W 1987 r. nastąpiła komputeryzacja biblioteki i wprowadzenie zintegrowanego systemu bibliotecznego MINIS (stworzony przez IDRC Canada), zarabizowanego przez Arab Leagues’s Department of Information. W katalogowaniu książek arabskich i angielskich używa się Anglo-American Cataloging Rules Second Edition. Library of Congress Subject Headings nie posiadają wielu haseł arabskich, stąd do tworzenia haseł przedmiotowych dla książek arabskich używa się zmodyfikowanych arabskich list, a dla książek angielskich – LCSH. Do klasyfikowania książek arabskich i angielskich stosuje się Dewey Decimal Classification. Biblioteka zapewnia dostęp do 45 baz danych (m.in. bazy Social Sciences, Medline, Humanities, Biological Abstracts). Komputery pozwalające na korzystanie z baz oraz z katalogu elektronicznego znajdują się zarówno w budynku dla kobiet, jak i mężczyzn. W bibliotece organizowane są szkolenia dla użytkowników, a w oddziale informacji pracownicy naukowi mogą rezerwować specjalne sesje dla studentów. Stworzony został Information Literacy Program, składający się z informacji na temat źródeł dostępnych w bibliotece oraz kształtujący umiejętności oceny i selekcji informacji z różnych dziedzin. Biblioteka realizuje wypożyczenia międzybiblioteczne. Czytelnicy mają też dostęp do usługi Ask-a-Librarian, dzięki której poprzez e-mail mogą wysyłać swoje zapytania do bibliotekarzy. Na stronie domowej biblioteki zamieszczany jest Library Newsletter informujący o nowych nabytkach, zawierający też informacje o kursach organizowanych aktualnie dla czytelników oraz o szkoleniach, które odbyli pracownicy biblioteki, a także wykładach, wystawach i konferencjach, w których uczestniczyli. Biblioteka przystąpiła do tworzonego na uniwersytecie Academic Information System Project – SERDAL (http://www.qu.edu.qa/home/serdal/). W języku arabskim słowo "serdal" oznacza kapitana statku, z którego w przeszłości mieszkańcy Kataru nurkowali w morzu w celu poszukiwania pereł. Projekt pozwoli studentom na dostęp do informacji 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu. Jest on obecnie w fazie wdrażania. KuwejtW 1961 r. wygasło porozumienie brytyjsko-kuwejckie z 1899 r. i Wielka Brytania uznała suwerenność kraju. Kuwejt jest monarchią konstytucyjną zamieszkaną przez ok. 2 600 000 osób, z czego połowa to cudzoziemcy. Kuwait University powstał w 1966 r. w Kuwait City. W 2005 r. na uczelni studiowało 19 000 studentów. W roku otwarcia uniwersytetu powstała też Central Library. Kolejne biblioteki powstawały w różnych kampusach uczelni wraz z jej rozwojem. W roku akademickim 2001/2002 cztery z dziesięciu istniejących bibliotek zostały przekształcone w Jaber Al-Ahmed Central Library. Obecnie każdy college ma oddzielne kampusy dla kobiet i mężczyzn, w konsekwencji czego funkcjonuje teraz 17 bibliotek. Przed inwazją iracką w 1990 r. kolekcja bibliotek Kuwait University (http://library.kuniv.edu.kw/#focus) zawierała 700 000 woluminów, 300 000 zbiorów audiowizualnych i mikrofilmów, 3232 tytuły periodyków arabskich i niearabskich. Po zakończeniu wojny w 1991 r. rozpoczęto odbudowę kolekcji bibliotecznej. W chwili obecnej w bibliotece znajduje się 230 000 tytułów (370 000 woluminów) arabskich i niearabskich monografii, ponad 1200 oryginalnych manuskryptów oraz ponad 14 000 manuskryptów na mikrofiszach i mikrofilmach (spis manuskryptów umieszczono na stronie WWW biblioteki). Biblioteka prenumeruje 2957 arabskich i niearabskich drukowanych czasopism naukowych oraz 170 innych periodyków arabskich (lista prenumerowanych czasopism dostępna jest na stronie WWW biblioteki). Ich elektroniczne wersje znajdują się w Libri-Access Database, serwisie internetowym dostępnym dla użytkowników po zarejestrowaniu się. Biblioteka ponadto posiada 15 500 woluminów publikacji ONZ oraz 20 000 zbiorów audiowizualnych. Gromadzone są również prace magisterskie i doktorskie, a ich spis znajduje się na bibliotecznej stronie WWW. Dostęp do OPAC-a, zawierającego zbiory wszystkich bibliotek Kuwait University, umożliwia system biblioteczny Horizon (wcześniej VTLS). Obecnie implementowane są moduły akwizycji i cyrkulacji. Biblioteka używa międzynarodowych systemów klasyfikacji Library of Congress oraz Dewey Decimal System. Arabskie drukowane i niedrukowane materiały są katalogowane zgodnie z Anglo-American Cataloging Rules Second Edition, subject headings tworzone są zgodnie ze zarabizowaną wersją Dewey Decimal Classification System. Niearabskie zbiory katalogowane są według AACR2, używa się dla nich Library of Congress Subject Headings oraz Classification Schedules for Classification (LC Classification). Biblioteka posiada 64 pełnotekstowe i bibliograficzne bazy danych z różnych dziedzin wiedzy oraz subskrypcję ponad 7500 pełnotekstowych czasopism elektronicznych. Są to m.in. Academic Search Premier, Emerald Journals Full Test, Eric Online Full Test, AMC Digital Library, Biological Abstracts, Chemical Abstracts, Library & Information Sciences Abstracts (LISA Plus), Library Literature & Information Science Index/Full Text, Linguistic & Language Behavior Abstracts, MathSci OnDisc, Petroleum Abstracts, ScienceDirect, Social Sciences Full Text, Ulrich’s Plus. Biblioteka ma również bazy arabskie: Arabic Journals Index (zawiera artykuły opublikowane w arabskich czasopismach dostępnych w Jaber Al-Ahmed Central Library) oraz Index Islamicus (baza danych z literatury na temat islamu i Bliskiego Wschodu od 1906 r., zawiera artykuły dotyczące historii, nauk społecznych, historii nauki, sztuki). Bazy danych dostępne są na stronie WWW biblioteki i można z nich korzystać na terenie kampusu uniwersyteckiego, jak również poza nim po rejestracji. Przeznaczone są wyłącznie dla studentów i pracowników uniwersytetu. W bibliotece realizuje się wypożyczenia międzybiblioteczne, współpracując z bibliotekami krajów Rady Współpracy Zatoki oraz z British Library Document Supply Center. Oddział darów i wymiany ma kontakt z instytucjami naukowymi i edukacyjnymi, ministerstwami, centrami badawczymi w Kuwejcie i za granicą. Zajmuje się też dystrybucją publikacji Kuwait University do ponad 350 instytucji. W bibliotece wykonywane są ponadto usługi audio-wizualne: filmowanie różnych wydarzeń kulturalnych i naukowych mających miejsce na uniwersytecie, jak również instalacja i obsługa sprzętu audiowizualnego w salach wykładowych. OmanOman jest monarchią położoną w południowo-wschodniej części Półwyspu Arabskiego. Sułtanat Omanu zamieszkuje 3 311 000 osób (577 000 to obcokrajowcy). Sultan Qaboos University powstał w 1986 r. w Al-Khoudh i jest jedynym publicznym uniwersytetem w kraju. W 1986 r. miał 500 studentów, a w 2005 – 10 000, z czego połowę stanowiły kobiety.
Biblioteka (http://www.squ.edu.om/lib/) składa się z Main Library oraz Medical Library (dla College of Medicine), a mieści się w trzypiętrowym budynku w centrum kampusu uniwersyteckiego. Tradycyjna separacja płci ma swój wyraz w architekturze całego kampusu, w salach wykładowych są oddzielne miejsca do siedzenia dla kobiet, a budynek biblioteki posiada osobne wejścia dla kobiet i mężczyzn. Na stronie WWW biblioteki zamieszczana jest lista nabytków, spis dysertacji naukowych w języku arabskim i angielskim dostępnych w bibliotece, a także lista wydawnictw ciągłych wraz z lokalizacją i zasobem. W bibliotece znajdują się kolekcje specjalne zawierające monografie na temat Omanu, publikacje różnych instytucji rządowych, artykuły dotyczące Omanu, które ukazały się w periodykach arabskich i angielskich, prace magisterskie i doktorskie na temat Omanu, mapy i plany miast Omanu itp. Większość dokumentów tych kolekcji skatalogowana jest komputerowo i dostępna w OPAC-u.
W bibliotece działa system DOBIS/LIBIS. Katalog OPAC obsługiwany jest przez LibriVision. Do katalogowania w języku arabskim i angielskim stosuje się Anglo-American Cataloging Rules Second Edition. Do tworzenia haseł przedmiotowych dla książek arabskich używa się zmodyfikowanych arabskich wersji Library of Congress Subject Headings, dla książek w języku angielskim – LCSH. Do klasyfikowania w języku arabskim i angielskim używana jest Library of Congress Classification. Biblioteka posiada subskrypcję elektronicznych czasopism takich wydawców jak: Elsevier (ScienceDirect), Blackwell (Blackwell Synergy), EBSCO, Emerald, ProQuest, Ingenta i inne. Na terenie kampusu uniwersyteckiego po zarejestrowaniu można korzystać z takich baz, jak np. Agricola, Biological Abstracts, Business Source Premier, Dissertation Abstracts, Eric, GeoRef, LISA, MathSci+, Medline czy też z bazy LISA w języku arabskim z indeksami i abstraktami z arabskich czasopism z dziedziny bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. Po wcześniejszym uzgodnieniu terminu biblioteka przeprowadza szkolenia użytkowników, w tym również szkolenia specjalistyczne. W bibliotece realizowane są wypożyczenia międzybiblioteczne. Na stronie domowej biblioteki udostępnia się usługę on-line – Ask-a-Librarian. Ze strony WWW można również pobrać formularz z propozycją zakupu literatury do biblioteki. Zjednoczone Emiraty ArabskieW 1971 r. powstała federacja Zjednoczonych Emiratów Arabskich (Abu Zabi, Dubaj, Asz-Szarika, Umm al Kajwajn, Al-Adżman, Al-Fudżajna). W 1972 r. dołączył siódmy emirat – Ras al-Chajma. Ludność kraju liczy 4 600 000 i podobnie jak pozostałe państwa arabskie Zatoki Perskiej, kraj ten zamieszkuje sporo cudzoziemców. Największym emiratem i zarazem stolicą ZEA jest Abu Dhabi. Dubaj jest drugim co do ważności emiratem i centrum międzynarodowego biznesu. Odkrycie ropy naftowej w latach 60. XX w. sprawiło, że kraj zmienił się z biednego wiejskiego społeczeństwa w państwo z dynamicznie rozwijającą się gospodarką. Pierwszy uniwersytet – University of United Arab Emirates powstał w 1977 r. w mieście Al Ain, oazie położonej 140 km od stolicy kraju Abu Dhabi. Biblioteka uniwersytecka (http://www.libs.uaeu.ac.ae/) składa się z Zayed Central Library (obsługuje wszystkich studentów i pracowników oraz czytelników spoza uczelni), dwóch bibliotek tylko dla kobiet (Maqam Arts Library, Maqam Science Library) oraz trzech bibliotek wyłącznie dla mężczyzn (Muwaiji Library, Jimi Library, Islamic Institute Library). Książki i periodyki są dostarczane do bibliotek instytutowych zgodnie z tematyką, a pierwsza kopia każdej pozycji dostępna jest w Zayed Central Library. Wspólna kolekcja bibliotek zawiera ponad 80 000 tytułów książek arabskich (300 000 woluminów), 58 000 książek w innych językach (około 140 000 woluminów), ponad 900 tytułów periodyków arabskich, około 2000 drukowanych periodyków w innych językach. W bibliotece głównej i w pozostałych bibliotekach znajdują się kolekcje specjalne zawierające książki o Zjednoczonych Emiratach Arabskich, wydawnictwa regionalne, dysertacje naukowe na temat ZEA, dzienniki lokalne oraz ponad 200 rzadkich książek (najstarsze z XVIII w.), głównie z historii Bliskiego Wschodu. W 1988 r. nastąpił nowy okres w rozwoju bibliotek, wprowadzono bowiem automatyzację niektórych serwisów (w tym wypożyczania). W latach 90. XX w. powstał projekt modernizacji serwisów i minimalizacji kosztów poprzez wdrożenie zintegrowanego systemu VTLS. Instrukcja jak korzystać z katalogu komputerowego i baz danych dostępna jest na stronie WWW. Do katalogowania książek arabskich i niearabskich używa się Anglo-American Cataloging Rules Second Edition. Hasła przedmiotowe książek arabskich tworzy się używając zarabizowanych list Library of Congress Subject Headings, dla książek niearabskich używa się LCSH. Klasyfikacja książek arabskich i niearabskich odbywa się zgodnie z Library of Congress Classification. Książki były na początku klasyfikowane w Dewey Decimal Classification System, ale systematycznie są konwertowane do LCC. Wszystkie biblioteki University of UAE mają dostęp do ponad 17 600 tytułów czasopism elektronicznych oraz do około 500 baz danych bibliograficznych i pełnotekstowych (Emerald, ScienceDirect, Academic Search Premier i in.). Mogą z nich korzystać studenci i pracownicy uczelni, również poza kampusem, ale wtedy wymagane jest zalogowanie się. Biblioteka organizuje szkolenia dla użytkowników i posiada dla nich specjalny Information Literacy Program. Pracownicy uczelni mają możliwość umawiania studentów na tego typu kursy korzystając z formularza umieszczonego na stronie WWW biblioteki. W bibliotece działa usługa Ask-a-Librarian. Na stronie WWW biblioteki znajdują się ponadto formularze do wypożyczeń międzybibliotecznych, do przesyłania komentarzy i sugestii oraz do składania propozycji zakupu nowych publikacji. Biblioteka University of UAE wraz z biblioteką Zayed University[4] oraz Higher Colleges of Technology utworzyły konsorcjum. Centralny katalog tych trzech wyższych uczelni nosi nazwę LIWA (http://liwa.ac.ae/. Umożliwia on użytkownikom wszystkich instytucji wypożyczanie książek i innych źródeł bibliotecznych, których nie posiada macierzysta biblioteka. LIWA zapewnia dostęp do 350 000 książek i innych materiałów bibliotecznych. Posiada system dostarczania dokumentów, który pozwala na doręczenie zamówionych pozycji w czasie krótszym niż tydzień. PodsumowanieDo rozwoju bibliotek w regionie Zatoki Perskiej przyczyniło się stworzenie pierwszych sieci komputerowych i pojawienie się Internetu (Kuwejt jako pierwszy kraj arabski uzyskał dostęp do Internetu w 1994 r.). Pierwszy w krajach arabskich krajowy system wyszukiwania on-line powstał w Arabii Saudyjskiej w 1980 r. W 1982 r. połączono sieci lokalne w jedną sieć KACSTNET (King Abdulaziz City for Science and Technology), która łączyła centra badawcze i biblioteki uniwersyteckie i umożliwiała dostęp do baz danych. W 1985 r. dzięki poparciu KACSTNET powstała GULFNET, która przeznaczona została dla wyższych uczelni i instytucji naukowych. Połączyła ona kilkanaście bibliotek i ośrodków informacji w Arabii Saudyjskiej i Kuwejcie. Była to pierwsza sieć komputerowa w krajach arabskich, łącząca społeczność akademicką[5]. Zaprezentowane w tekście biblioteki powstały stosunkowo niedawno (najstarsza w 1957, najmłodsza w 1986 r.), ale realizują one wszystkie funkcje nowoczesnych bibliotek akademickich. Są instytucjami w pełni zautomatyzowanymi, z dostępem do OPAC oraz wielu arabskich i zagranicznych baz danych. Ze źródeł elektronicznych w większości bibliotek korzystać można zarówno w sieci bibliotecznej, jak również z dowolnego komputera poza kampusem po uprzednim zalogowaniu się. Strony WWW bibliotek informują nie tyko o strukturze organizacyjnej i kolekcji, ale oferują ponadto usługi on-line np. formularze zapytań do bibliotekarza, propozycji zakupu nowych tytułów, wypożyczeń bibliotecznych, rezerwacji szkoleń dla użytkowników. Problemem bibliotek jest niedostateczna liczba profesjonalnej kadry. W 1997 r. większość wykwalifikowanego personelu w bibliotekach krajów Rady Współpracy Zatoki pochodziła głównie z Indii, Pakistanu, Egiptu, USA i Wielkiej Brytanii[6]. W edukacji bibliotekarzy dominuje północnoamerykański i egipski model kształcenia[7], a wiele uczelni w regionie oferuje tylko studia licencjackie w zakresie bibliotekoznawstwa i informacji naukowej[8]. W związku z brakiem koedukacji biblioteki ponoszą podwójne koszty w wyniku dublowania zbiorów i usług bibliotecznych. Oddzielne biblioteki dla kobiet i mężczyzn istnieją w King Saud University w Arabii Saudyjskiej, na uniwersytetach w Katarze, Kuwejcie i Zjednoczonych Emiratach Arabskich. W pozostałych instytucjach wydzielono specjalne strefy dla kobiet, by uniknąć podwójnych kolekcji. Mimo pewnych trudności dynamiczny rozwój państw Rady Współpracy Zatoki, związany z istnieniem przemysłu naftowego i osiąganymi z tego tytułu zyskami, rysuje optymistyczne perspektywy dla przyszłości zarówno szkolnictwa wyższego, jak i bibliotek uniwersyteckich krajów arabskich Zatoki Perskiej. Przypisy[1] Arabowie używają nazwy Zatoka Arabska. [2] Perpetual minors: human rights abuses stemming from male guardianship and sex segregation in Saudi Arabia [raport organizacji Human Rights Watch z kwietnia 2008 r. o prawach kobiet w Arabii Saudyjskiej] [on-line]. [dostęp 23 czerwca 2008]. Dostępny w World Wide Web: http://hrw.org/reports/2008/saudiarabia0408/. [3] American Corners – amerykańskie centra kultury i informacji, których zadaniem jest szerzenie wiedzy na temat USA poprzez programy edukacyjne i kulturalne. Ulokowane są m.in. w bibliotekach i uniwersytetach, a znajduje się w nich dostęp do Internetu, mała kolekcja podręczna oraz forum dyskusyjne. Pierwsza tego typu instytucja powstała na początku lat 90. XX w. w Rosji. Obecnie międzynarodowa sieć American Corners liczy 384 placówki na całym świecie, z czego 45 na Bliskim Wschodzie (m.in. w Arabii Saudyjskiej, Kuwejcie, Omanie i Zjednoczonych Emiratach Arabskich). W Polsce istnieją dwa American Corners – w Łodzi i Wrocławiu. [4] Zayed University (http://www.zu.ac.ae/) utworzony został w 1998 r. specjalnie dla kobiet i posiada dwa kampusy – w Abu Dhabi i Dubaju. Studiuje tu ponad 3000 kobiet. [5] HAMADE, S. N. Computer services in libraries and information centres of Saudi Arabia. Libri 1995, Vol. 45, iss. 1, p. 31-35. [6] ZEHERY, M. H. University library development in the Arab Gulf region: a survey and analysis of six state university libraries. International Information and Library Review 1997, Vol. 29, iss. 1, p. 13-44. [7] REHMAN, S., AL-ANSARI, H., YUSUF, N. A survey of the schools of library and information science in the GCC member nations. Education for Information 2002, Vol. 20, iss.1, p. 11-25. [8] REHMAN, S. Quality assurance and LIS education in the GCC countries [on-line]. [dostęp 23 czerwca 2008]. Dostępny w World Wide Web: http://www.ifla.org/IV/ifla73/papers/114-Rehman-en.pdf. Bibliografia
|
| |||