ebib 
Nr 3/2008 (94), Biblioteki bez papieru. Badania, teorie, opinie
 poprzedni artykuł następny artykuł   

 


Grażyna Górecka
Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy

Biblioteka otwarta na zmiany




Po 1989 r. przemiany ustrojowe, gospodarcze, społeczne – popyt na informację, rozwój społeczeństwa obywatelskiego i informacyjnego opartego na wiedzy, stworzyły wielką szansę dotarcia do wielu grup użytkowników. Dały możliwość podniesienia prestiżu samej instytucji, jak też zawodu bibliotekarza. To okres sprzyjający rozwojowi nowoczesnej biblioteki, ułatwiającej samokształcenie, doskonalenie zawodowe, wspomagającej przekwalifikowanie pracowników różnych zawodów. Funkcje bibliotek mogły zostać rozszerzone na wiele dziedzin życia społecznego, wspomagać lokalne zarządzanie, umożliwić dostęp do informacji nie tylko poprzez stanowiska internetowe, ale także umiejętność ich sprawnego wyszukiwania.

Przemiany polityczne dały bibliotekom swobodę działania, a zasady ich funkcjonowania zbliżone są do tych, jakie panują w państwach od dawna demokratycznych. To stwierdzenie, przewijające się dość często w publikacjach na temat bibliotek publicznych, jest prawdziwe tylko do deklaracji zawartych w przepisach prawa. Tym, co wyznacza rzeczywistą swobodę i możliwości są pieniądze, których w bibliotekach brakuje[1]. Oczywiście przy założeniu, że bibliotekarze mają plany i chęć działania, a zarządzanie powierzone jest osobom, które mają świadomość olbrzymiej szansy zrealizowania zadań korzystnych dla obywateli w różnych aspektach ich życia.

Moim zdaniem zmiany w funkcjonowaniu bibliotek publicznych w naszym kraju przebiegają wolno. Brak konsolidacji naszego środowiska nie sprzyja wywieraniu nacisku na decydentów oraz nie pomaga w promocji ważnych funkcji jakie powinny pełnić biblioteki. Wyznacznikiem działań i miejsca biblioteki w społeczeństwie jest jej użyteczność. Na spełnienie swojej roli, gwarantującej odpowiedni poziom usług mają wpływ trzy podstawowe czynniki:

  • zbiory i usługi,
  • bibliotekarz,
  • lokal.

Rozpoczynając nasze działania w bibliotece[2] w 1994 r. mieliśmy plan, dobre chęci i niewielkie środki, aczkolwiek wystarczające na rozpoczęcie zmian. Naszym sprzymierzeńcem była otwartość decydentów do dyskusji. To bardzo ważne. Motywacja wewnętrzna nawet największa, może zostać zniszczona przez niechęć i brak wsparcia osób, które podejmują ostateczne decyzje.

Tab. 1. Polityka gromadzenia.

Rok Książki – zmiany w polityce gromadzenia (rozbudowa działów) Zbiory specjalne
1994 Literatura obcojęzyczna Podręczniki akademickie (prawo, ekonomia) Filmy na kasetach VHS
1995 Podręczniki akademickie (socjologia, psychologia), informatyka, przewodniki turystyczne Płyty CD z muzyką poważną i rozrywkową
1997 Podręczniki do nauki języków obcych, słowniki (język angielski, niemiecki, włoski, francuski, hiszpański, rosyjski), albumy Programy edukacyjne na CD-ROM-ach
2001 Podręczniki akademickie (dziennikarstwo, filozofia, medycyna) Książka mówiona, gry komputerowe
2002 Literatura fachowa, specjalistyczna Filmy na płytach DVD
2007 Historia, komiksy ___________

Źródło: Opracowanie własne

Dzisiaj gromadzenie przez biblioteki publiczne zbiorów na różnych nośnikach, kupowanie podręczników, literatury obcojęzycznej, przewodników turystycznych, albumów nie budzi kontrowersji. W 1994 r. tak nie było. Biblioteka działa w środowisku lokalnym. Musi obserwować zachodzące zmiany i reagować dostosowując do nich swoją ofertę. Zmiany w polityce gromadzenia w naszej bibliotece były reakcją na:

  • rosnącą liczbę studentów,
  • konieczność ustawicznego dokształcania się przez wiele grup zawodowych,
  • podejmowanie nauki języków obcych przez coraz większą grupę osób,
  • częstsze wyjazdy zagraniczne Polaków,
  • bezrobocie i konieczność przekwalifikowywania się,
  • komputeryzację,
  • masowy zakup odtwarzaczy VHS, CD, a następnie DVD, MP3.

Zmiany, jak ilustruje poniższa tabela, przyniosły znaczny wzrost liczby użytkowników.

Tab. 2. Wzrost liczby użytkowników.
[Rozmiar: 14979 bajtów]
Źródło: Opracowanie własne.

Zbiory specjalne[3] w naszej bibliotece to dodatkowy atut. Dla korzystających od wielu lat – oczywistość. Po uruchomieniu wypożyczalni multimediów (filmów, płyt CD, gier,) zaobserwowano gwałtowny wzrost wykorzystania tych zbiorów.

Tab. 3. Wypożyczanie zbiorów specjalnych.
[Rozmiar: 14979 bajtów]
Źródło: Opracowanie własne.

Jednakże od 2005 r. nastąpił znaczący spadek wykorzystania zbiorów specjalnych, a tendencja spadkowa utrzymuje się nadal. Na taką sytuację złożyło się wiele czynników m.in.: rozwój i powszechniejszy dostęp do Internetu, nowe nośniki, serwisy dostarczające pliki muzyczne, rozwój telewizji kablowej, kanały filmowe, większa liczba bibliotek uruchamiająca tzw. mediateki, przeznaczanie większych pieniędzy na szeroko rozumiany udział w kulturze (koncert, kino). Nowe technologie rozwijają się coraz szybciej, a zatem bibliotekarze muszą reagować na bieżąco, jeśli chcą sprostać oczekiwaniom czytelników. Reakcją naszej biblioteki była zmiana doboru kolekcji. Zaczęliśmy uzupełniać zbiory o: płyty kolekcjonerskie, rzadkie wydania nagrań niedostępne w Internecie, filmy autorskie, festiwalowe, produkcje niszowe. Niemniej jednak treści na różnych nośnikach, chociaż powinny być standardem w bibliotekach publicznych, nie stanowią już wystarczającej oferty. Obecnie coraz częściej wypożyczana jest tylko książka mówiona (audio CD, MP3).

Poza tym, biblioteka działa w środowisku bardzo konkurencyjnym. W Warszawie oprócz wielu bibliotek są liczne kluby, muzea, kina, w których odbywają się interesujące spotkania, koncerty itp. To wymaga od nas poszukiwania nowych rozwiązań oraz uatrakcyjniania oferty usługowej. Planujemy sukcesywne wprowadzanie nowych usług. Internet jako globalny, pozbawiony kontroli przekaz danych i informacji daje bibliotekom możliwość włączenia się w tworzenie społeczeństwa informacyjnego. Jednakże dostęp nie oznacza jednocześnie umiejętności odnalezienia informacji, zrozumienia ich i wykorzystania w działaniu. Nadmiar informacji jest równie zły jak ich brak. Informacja staje się strategicznym dobrem w wielu dziedzinach życia. Natomiast umiejętność posługiwania się informacją może stać się wielkim atutem biblioteki. Tutaj widzimy wielkie pole do działania. Mamy kilka projektów, które po odpowiednim przygotowaniu będziemy realizować.

Nowe technologie nie przekreślają wartości pisma, druku (80% naszych zbiorów to książki), umiejętności czytania. Są tylko narzędziem, które należy sprawnie i właściwie wykorzystać. Intensywność z jaką wnikają w wiele dziedzin naszego życia często budzi sprzeciw. Dawniej życie człowieka przebiegało wśród określonej, dobrze znanej scenerii. Obecnie zmiany następują bardzo szybko, a nie wszyscy potrafią się odnaleźć w nowej rzeczywistości. Biblioteka powinna im w tym pomagać. Jednocześnie to również od nas, bibliotekarzy zależy czy potrafimy ocalić wartości humanistyczne poprzez upowszechnianie czytelnictwa, zachowanie tradycji i dorobku kulturalnego. Funkcje te nadal stanowią podstawową powinność biblioteki.

Przypisy

[1] Są miejsca, w których samorządy doceniły znaczenie bibliotek.

[2] Wypożyczalnia dla Dorosłych i Młodzieży Centrum Informacji im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego nr 97 jest filią Biblioteki Publicznej w Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy.

[3] Zbiory specjalne stanowią około 20% ogółu zbiorów.

 Początek strony



Biblioteka otwarta na zmiany / Grażyna Górecka// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska - Nr 3/2008 (94) kwiecień. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2010. - Tryb dostępu: http://www.ebib.info/2010/94/a.php?gorecka. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187