Nr 9/2008 (100), EBIB – czasopismo otwarte. Badania, teorie, wizje |
Anna Starek
| |||
Master Journal List, w Polsce nazywana Listą Filadelfijską, jest wykazem tytułów czasopism naukowych indeksowanych przez Institute for Scientific Information w Filadelfii, który w 2004 r. przejęła firma Thomson Scientific, przekształcona w Thomson Reuters w 2008 r.[1]. Lista jest dostępna w Internecie pod adresem: http://scientific.thomson.com/index.html i zawiera obecnie 14 850 tytułów czasopism (stan na dzień 30.04.2008 r.) z zakresu nauk ścisłych, przyrodniczych, medycznych, rolniczych, technicznych oraz społecznych. Lista Filadelfijska umożliwia wyszukanie konkretnego czasopisma poprzez podanie: pełnej nazwy czasopisma, słowa z tytułu czasopisma, numeru ISSN. Pozwala również na przeglądanie całej listy według kolejności alfabetycznej oraz sprawdzanie zmian zachodzących w danych bibliograficznych tytułów czasopism w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Dane bibliograficzne czasopism zawierają jedynie pełny tytuł czasopisma, częstotliwość ukazywania się, ISSN oraz adres wydawcy. W artykule zostały wyszukane i przeanalizowane czasopisma z dziedziny bibliotekoznawstwa i informacji naukowej oraz dyscyplin blisko związanych, które występują na Liście Filadelfijskiej poprzez sprawdzenie jej zawartości w układzie alfabetycznym. Podstawą kwalifikacji było porównanie tytułu z wykazem w bazie Library, Information Science & Technology Abstracts (LISTA)[2]. Każde czasopismo, które zostało tam odnotowane i jednocześnie jest obecne na Liście Filadelfijskiej, zostało włączone do wykazu, który zawiera 134 czasopisma z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. Na potrzeby niniejszej pracy dokonano bardziej szczegółowego podziału tematycznego czasopism, który został przeprowadzony według własnej klasyfikacji, ponieważ Library of Congress Classification (LCC) okazała się niewystarczająca, a w przypadku niektórych tytułów czasopism wręcz mylna. Dla przykładu FONTES ARTIS MUSICAE, czasopismo specjalistyczne przeznaczone dla bibliotek muzycznych, zostało zaklasyfikowane w LCC jako Muzyka - literatura muzyczna; READING RESEARCH QUARTERLY nie uwzględniono jako czasopisma z zakresu czytelnictwa, lecz zaliczono do działu Edukacja - teoria i praktyka edukacji. Dla bibliotekoznawców oraz specjalistów z dyscyplin pokrewnych są to istotne błędy, które nie pozwalają na precyzyjne zaprezentowanie podziału tematycznego czasopism z ich dziedzin. Dla pełniejszego obrazu została jednak dla zainteresowanych dołączona do artykułu lista tytułów czasopism wraz z numerami ISSN oraz identyfikatorem LCC. W zaproponowanej przez autorki klasyfikacji wyróżniono 19 następujących kategorii czasopism:
Wykres 1. Czasopisma - podział wg dyscypliny z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej Największa liczba tytułów czasopism (46) to czasopisma matematyczno-informatyczne: 33%. Są one zaliczane w artykule do czasopism bibliotekoznawczych ze względu na poruszaną tematykę związaną z technologią informacyjną, bazami danych, systemami informacyjnymi, bibliotekami cyfrowymi. Drugą najliczniejszą grupę czasopism (22 tytuły) stanowią czasopisma z bibliotekoznawstwa ogólnego: 15%. W dalszej kolejności plasują się czasopisma z informacji naukowej ogólnej 9% (12 tytułów). Czasopisma z dziedziny bibliotekoznawstwa ogólnego i informacji naukowej stanowią 5% wszystkich tytułów, podobnie jak czasopisma bibliograficzno-recenzyjne i z informacji naukowej-medycznej, a 6 tytułów (4%) mają czasopisma z dziedziny komunikacji. Następne grupy czasopism z informacji naukowej ogólnej i informatyki oraz zarządzania informacją i wiedzą stanowią po 3% wszystkich tytułów. Najmniej licznymi tytułami na LF są czasopisma z: zarządzania informacją i wiedzą, informatyki, bibliotekoznawstwa dziedzinowego - muzycznego, bibliotekoznawstwa dziedzinowego - medycznego, bibliotekoznawstwa ogólnego i informatyki, edytorstwa, czytelnictwa, historii książki, czasopisma ogólnonaukowe po 2% oraz z bibliofilstwa i księgoznawstwa po 1%. Tytuły czasopism z LF na wykazie LISTAZ przeprowadzonej analizy wynika, że 85% czasopism (114 tytułów) z Listy Filadelfijskiej to tytuły uwzględnione także w spisie czasopism znajdujących się w wykazie LISTA. Jedynie 20 tytułów nie występuje w LISTA, ale trudno jednoznacznie określić dlaczego, np. Bibliotheque De Lecole Des Chartes, czy Profesional De La Informacion. Być może ten stan rzeczy ulegnie w przyszłości zmianie, po dokonaniu przez EBSCO kolejnej aktualizacji. Wykres 2. Tytuły czasopism z Listy Filadelfijskiej na wykazie LISTA Drukowane i elektroniczne wersje czasopismZdecydowana większość, bo aż 86% czasopism (116 tytułów) ukazuje się jednocześnie w wersji drukowanej oraz elektronicznej, 15 (11%) tytułów ma wyłącznie wersję drukowaną, a jedynie 3 (3%) wersję elektroniczną. Można wywnioskować, że wydawcy cenią ciągle wersję drukowaną, natomiast wersja elektroniczna jest w większości przypadków jedynie alternatywnym rozwiązaniem, a nie podstawową formą publikacji. Wykres 3. Wersja tytułów (drukowane i elektroniczne) Język publikacjiWykres 4. Język publikacji Aż 93% czasopism jest wydawanych wyłącznie w języku angielskim, 2% w angielskim, francuskim i niemieckim, a 1 czasopismo - w języku angielskim oraz japońskim. Pozostałe (odpowiednio po 1%) we francuskim, hiszpańskim, japońskim oraz niemieckim. Dominacja języka angielskiego nie jest niczym zaskakującym, zważywszy, że jest to obecnie uniwersalny język nauki. (Tytuły czasopism - analiza języka i wersji wydania w załączeniu). Częstotliwość wydaniaNajwięcej czasopism, bo aż ponad połowa (52%) ukazuje się cztery razy w roku. Drugą najliczniejszą grupę stanowią dwumiesięczniki (25%), a trzecią miesięczniki (11%). Jedynie 5 tytułów to półroczniki, a 3 tygodniki. W przypadku roczników i dwutygodników odnotowano po dwa tytuły czasopism. Na liście obecne jest również jedno czasopismo ukazujące się 3 razy w roku. (Tytuły czasopism - analiza częstotliwości i miejsca wydania w załączeniu). Wykres 5. Częstotliwość wydania Miejsce wydaniaPrawie połowa czasopism ukazuje się w Europie (49%), a aż 47% w Ameryce Północnej. Oprócz tego na liście widnieją 4 tytuły azjatyckie i jeden afrykański. O ile brak czasopism z rejonu Ameryki Południowej nie jest zaskoczeniem, z uwagi na trudną sytuację ekonomiczno--polityczną państw tam usytuowanych, o tyle dziwi brak jakiegokolwiek australijskiego tytułu. Wykres 6. Tytuły czasopism w podziale wg miejsca wydania Łącznie zebrane czasopisma ukazują się w 13 krajach, ale aż 45% z nich to publikacje ze Stanów Zjednoczonych. Amerykę Północną reprezentuje jeszcze Kanada (jedyne 2%), natomiast Europę: Anglia (27%), Holandia (13%), Niemcy (4%), Belgia, Hiszpania, Rumunia i Szwajcaria - po 1%. Ponadto na liście figurują dwa tytuły ukazujące się w Japonii oraz pojedyncze tytuły z Singapuru, Tajwanu i Nigerii. Dominacja Stanów Zjednoczonych jest oczywista, ze względu na status ekonomiczny i naukowy tego kraju na świecie. WnioskiDane, na podstawie których zostały przeprowadzone powyższe analizy były aktualne w dniu 30.04.2008. Lista Filadelfijska jest dynamiczna, a Thomson Reuters nie podaje szczegółowych informacji odnośnie usuwania oraz dodawania określonych tytułów, tak więc może się zdarzyć, że któreś z wymienionych w niniejszym artykule czasopism, po 30.04.2008, już nie figuruje. Dlatego też w przypadku powoływania się na dany tytuł, jako na istniejący na LF, zaleca się powtórne sprawdzenie jego obecności bezpośrednio na stronie Thomson Reuters (www.thomsonscientific.com). Wybrane 134 tytuły czasopism z dziedziny bibliotekoznawstwa to zaledwie 1% spośród ogólnej liczby czasopism występujących na Liście Filadelfijskiej, wliczając w to 46 czasopism matematyczno-informatycznych, które i tak nie reprezentują ściśle naszej dyscypliny. Zabrakło specjalistycznych tytułów związanych z tworzeniem zasobów cyfrowych, zarządzaniem współczesnymi kolekcjami, ruchem open access. Ta tematyka występuje obecnie w czasopismach elektronicznych, które ciągle są nielicznie reprezentowane na LF. Jednak ten fakt nie może być wytłumaczeniem tak małej liczby czasopism, które byłyby ściśle związane z naszą dyscypliną. Na podstawie listy tytułów można zauważyć, że prężnie działające organizacje, mają swoje tytuły na LF - tak jest w przypadku m.in. Association of Computing Machinery (3 czasopisma), American Library Association (np. College & Research Libraries) czy Medical Library Association (Journal of the Medical Library Association). Jest to ciągle jednak zbyt mało aby nasza dyscyplina była odpowiednio reprezentowana. Chociaż prawie połowa czasopism ukazuje się w Europie, to bardziej szczegółowy podział terytorialny wyraźnie pokazuje, że brak jest tytułów z wielu krajów naszego kontynentu (w tym także z Polski). Należy mieć nadzieję, że ten stan rzeczy ulegnie w przyszłości zmianie i na Liście Filadelfijskiej pojawi się więcej tytułów z naszej dyscypliny. Potrzeba jednak do tego zaangażowania całego środowiska. W naszej ocenie zadbanie o stałe podnoszenie poziomu czasopism i ich promocja, powinno być jednym z najważniejszych działań organizacji i stowarzyszeń bibliotekarskich. Przypisy[1] Thomson Reuters [on-line] [dostęp 10 maja 2008]. Dostępny w World Wide Web: http://scientific.thomson.com/index.html. [2] Wykaz ten jest dostępny w serwisie EBSCO [dostęp 10 maja 2008]. Dostępny w World Wide Web: http://www.ebscohost.com/titleLists.php?topicID=380&tabForward=titleLists&marketID. Bibliografia
|
| |||