Nr 9/2008 (100), EBIB – czasopismo otwarte. Artykuł
| | Nr 9/2008 (100), EBIB – czasopismo otwarte. Artykuł |
|
 | | | |
Dorota Krawczyk
| |||
| | ||
| EBIB, czyli „Elektroniczny Biuletyn Informacyjny Bibliotekarzy”, ukazuje się od 1 kwietnia 1999 r. Na zebraniu założycielskim dnia 29.01.1999 r. w Bibliotece Narodowej ...ustalono podstawową zawartość pisma. Określono, że czasopismo będzie składało się z dwóch części. Pierwsza część to będą stałe działy redagowane i aktualizowane przez osoby odpowiedzialne za nie. Druga część to będzie właściwy periodyk wychodzący raz w miesiącu[1]. Stałe serwisy zawierały m.in. informacje o stronach WWW i katalogach bibliotecznych, konferencjach, edukacji, zasobach cyfrowych i zagadnieniach prawnych. Natomiast czasopismo, w zamyśle jego twórców …miało zacząć budować szersze forum wymiany myśli, oparte o nowoczesne technologie,... które dają zupełnie nowe możliwości prezentacji i udostępniania tekstów[2]. W 2001 r. EBIB przekształcił się w portal „Elektroniczna Biblioteka”, a jednym z jego elementów stało się czasopismo o nazwie „Biuletyn EBIB”[3], które kontynuowało podstawowe cele: integracji środowiska bibliotekarskiego, budowanie forum dyskusyjnego, dostarczanie środowisku bibliotekarzy ważnych i profesjonalnych informacji[4]. Na łamach biuletynu ukazywały się artykuły, felietony, komunikaty, sprawozdania z konferencji, warsztatów i innych wydarzeń. Niejednokrotnie tematy poruszane przez autorów miały charakter nowatorski. Ze względu na szybki czas ukazywania się biuletynu oraz łatwy i bezpłatny dostęp, informacje miały docierać do czytelnika wcześniej niż te z czasopism drukowanych. Czy tak się stało? Czy cele postawione przez zespół redakcyjny w 1999 r. zostały osiągnięte? Dzisiaj, po dziesięciu latach funkcjonowania EBIB-u, można już podsumować jego oddziaływanie, ocenić poczytność, sprawdzić odbiór w środowisku. Metoda i źródła badańJedną z metod oceny czasopisma i prac w nim opublikowanych jest analiza cytowań bibliograficznych. (...) fakt cytowania jest potwierdzeniem wykorzystania treści wcześniej opublikowanych przez cytowanego poprzednika[4]. W ocenie wydawnictw i autorów korzysta się z baz danych – indeksów cytowań, baz bibliograficznych i pełnotekstowych, które zamieszczają informacje o cytowaniach[5]. Taką bazę z dziedziny polskich czasopism humanistycznych, czyli także z interesującej nas dyscypliny, tworzy Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Śląskiego. Źródłem opisów do tej bazy są m.in. artykuły z czasopism naukowych i fachowych z zakresu bibliotekoznawstwa oraz informacji naukowej[6]. Ze względu jednak na możliwości wyszukiwawcze i sposób prezentowania danych, baza nie mogła być użyta do tak szczegółowej analizy cytowań „Biuletynu EBIB”, jaką zamierzano zaprezentować w niniejszym artykule. W związku z tym podjęto próbę „tradycyjnego” przeszukania wybranych, polskich czasopism bibliotekarskich w celu znalezienia cytowań prac opublikowanych w EBIB-ie. Wybrane zostały: „Bibliotekarz”, „Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej”, „Przegląd Biblioteczny” i „Zagadnienia Informacji Naukowej”. Autorki wzięły pod uwagę zarówno przypisy, jak i pozycje wymienione w bibliografiach załącznikowych. Przeanalizowano numery czasopism wydane od 1 kwietnia 1999 r., czyli od pierwszego numeru EBIB-u, do 1 października 2008 r. Brano pod uwagę cytowania poszczególnych artykułów, jak i całych numerów. Jako cytowanie rozumiano każdorazowe powołanie się na artykuły lub numery EBIB-u, z pominięciem informacji zamieszczanych na stronach serwisu, np. wiadomości (tzw. newsów), materiałów konferencyjnych, aktów prawnych. W analizie nie uwzględniono autocytowań[7]. „Bibliotekarz”W kwietniu 2009 r. minie 90 lat od ukazania się pierwszego numeru „Bibliotekarza” –zasłużonego czasopisma, którego historia wiąże się ściśle z ewolucją polskiego bibliotekarstwa. Wydaje go Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich i Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy. Zamieszcza on prace o charakterze fachowym i naukowym. Jest miesięcznikiem. Jako pierwszą w „Bibliotekarzu” zacytowano pracę Teresy Szymorowskiej: Polskie biblioteki publiczne na przełomie wieków („EBIB” 2000, nr 9) w artykule Jana Wołosza: Biblioteki – media – decydenci – sponsorzy („Bibliotekarz” 2000, nr 4). Cytowania wszystkich artykułów EBIB-u zamieszczone w „Bibliotekarzu” przedstawia tabela 1 i wykaz bibliograficzny. W latach 1999-2001 autorzy publikujący w „Bibliotekarzu” zacytowali artykuły z EBIB-u tylko dwukrotnie. Wyraźny wzrost zainteresowania można zaobserwować dopiero od roku 2002. Najbardziej obfitującym był rok 2005 – 12 cytowań, a w pozostałych latach liczba cytowań wahała się między 8 a 10. W roku 2008 (do października) uzyskano 5 cytowań. Ilustruje to poniższy wykres 1.
W latach 1999-2008 (do 1 października) uzyskano 56 cytowań. W sumie zacytowano 51 artykułów i w całości numer 11 z 2000 r. Biblioteki fachowe Najczęściej powoływano się na artykuł:
Cytowania poszczególnych numerów „Biuletynu EBIB” przedstawia tabela 2. Spośród 33 zacytowanych numerów najpoczytniejszymi okazały się:
„Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej”„PTINT” jest kwartalnikiem recenzowanym. Wydawany od 1993 r. przez Polskie Towarzystwo Informacji Naukowej podejmuje tematykę szeroko pojmowanej informacji naukowej i technicznej. Przeanalizowano 32 numery z lat 1999-2007, ponieważ do 1 października 2008 r. nie ukazał się żaden numer czasopisma z bieżącego roku. Cytowania wszystkich artykułów przedstawia tabela 3 i wykaz bibliograficzny prac cytujących i cytowanych. Łącznie w uzyskano 57 cytowań. Poniższy wykres ilustruje ich układ w poszczególnych latach.
Łącznie zacytowano 48 artykułów i cały numer 42 z 2003 r. Digitalizacja i narodowe zasoby elektroniczne – projekty i strategie. Liczbę cytowań poszczególnych numerów EBIB-u przedstawia tabela 4. Spośród 31 zacytowanych numerów najbardziej popularny był:
„Przegląd Biblioteczny”„Przegląd Biblioteczny” jest kwartalnikiem o charakterze naukowym, najstarszym polskim czasopismem bibliotekarskim. Ukazuje się od 1927 r., a obecnie wydaje go Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich. Tabela 5 i wykaz bibliograficzny przedstawiają liczbę cytowań EBIB-u w „Przeglądzie Bibliotecznym” oraz prace cytowane i cytujące. W latach 1999-2004 „Przegląd Biblioteczny” zdawał się mało dostrzegać istnienie EBIB-u, bo na artykuły powołano się tylko siedmiokrotnie. Najlepszy był rok 2007 z 15 cytowaniami. W sumie zacytowano 33 artykuły i 3 numery biuletynu, a ogólna liczba cytowań wyniosła 39.
Jako pierwszy zacytowano w 2000 r. artykuł Anny Osiewalskiej i Jacka Osiewalskiego: Próba oceny efektywności kosztowej polskich bibliotek akademickich („EBIB” 1999, nr 3). Najczęściej w „Przeglądzie Bibliotecznym” powoływano się na 3 artykuły:
Najczęściej cytowano numer: Kształcenie ustawiczne bibliotekarzy 2002 (37) – 4 cytowania. Cytowania poszczególnych numerów EBIB-u w czasopiśmie „Przegląd Biblioteczny” przedstawia tabela 6. „Zagadnienia Informacji Naukowej”„ZIN” to specjalistyczne czasopismo bibliotekarskie ukazujące się od 1993 r. Wydawane jest jako półrocznik przez Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich oraz Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytetu Warszawskiego. Tabela 7 i wykaz prezentują cytowania artykułów z „Biuletynu EBIB” w czasopiśmie „ZIN”. Pierwsze cytowanie EBIB-u pojawiło się w 2000 r. w artykule Ziny Jarmoszuk, która opisała nowe czasopismo EBIB! Już rok później nastąpił wzrost do 6 cytowań. W latach 2002-2006 liczba cytowań wahała się między 4 a 6. Znaczący spadek odnotowano w roku 2007 – 2 cytowania. Najlepszym okazał się rok 2008 – 12 cytowań. Jest to największa liczba uzyskana w tym roku we wszystkich analizowanych czasopismach. Łącznie daje to liczbę 46 cytowań. Powołano się na 37 artykułów i 2 roczniki biuletynu. Poniższy wykres obrazuje liczbę cytowań artykułów z „Biuletynu EBIB” na łamach „ZIN-u”.
Najczęściej cytowany artykuł to:
Najczęściej cytowany numer: Elektroniczne dokumenty z roku 2000 (14) – 7 cytowań. Cytowania numerów ,,Biuletynu EBIB” w czasopiśmie „ZIN” przedstawiono w tabeli 8. Ogólna charakterystyka cytowań „Biuletynu EBIB”Ogółem w latach 1999-2008 (do 1 października) artykuły z „Biuletynu EBIB” uzyskały 198 cytowań, w tym:
Warto jednak zaznaczyć, że do 1 października 2008 r. nie ukazał się żaden numer „PTINT-u”, co też mogło mieć wpływ na wyniki badań przeprowadzonych na potrzeby niniejszego artykułu.
Zacytowano łącznie 149 prac, w tym: 142 artykuły, 5 numerów biuletynu i dwukrotnie całe czasopismo. Zestawienie wszystkich prac cytowanych i liczbę cytowań w wybranych czasopismach bibliotekarskich przedstawia tabela 9. Największą poczytnością cieszyły się teksty opublikowane w roku 2002 – zacytowano ich 25. Następnie uplasował się rok 2003 z liczbą 20, a po 18 artykułów przypada na lata 2000 i 2005. Poniższy wykres pokazuje liczbę artykułów z lat 1999-2007, do 1 października nie powołano się na żadną pracę z roku 2008.
Analizując cytowania artykułów z „Biuletynu EBIB”, wyraźnie można zaobserwować, że w pierwszych dwóch latach jego istnienia autorzy publikujący w czasopismach bibliotekarskich, będących przedmiotem naszego zainteresowania, rzadko się na nie powoływali. Zmiany przyniósł rok 2001. Wówczas po raz pierwszy liczba cytowań EBIB-u przekroczyła 10. Systematyczny wzrost następował w kolejnych latach, a apogeum – 42 cytowania – przypadło na rok 2005. W następnych dwóch latach liczba ta była na poziomie 28 i 32. Rok 2008 przyniósł 21 cytowań (do 1 października). Liczbę cytowań artykułów „Biuletynu” w poszczególnych latach przedstawia poniższy wykres.
Pierwszym cytowanym artykułem była praca Anny Osiewalskiej i Aureliusza Potempy: Uwagi o przewodnikach internetowych dla użytkowników informacji elektronicznej (EBIB 1999, nr 2). Powołały się na nią Anna Łozowska i Anna Grzelak-Rozenberg w artykule: Nowe nośniki informacji, czyli dokąd zmierzamy?, zamieszczonym w „Ptincie” nr 3 z 1999 r. W najczęściej cytowanych artykułach z EBIB-u poruszano m.in. tematy i problemy związane z serwisami elektronicznymi, dostępem do informacji, zarządzaniem zasobami w Internecie czy oceną jakości usług bibliotecznych. Najwięcej cytowań otrzymał artykuł: BEDNAREK-MICHALSKA, B. Ocena jakości bibliotekarskich serwisów informacyjnych udostępnianych w Internecie. EBIB 2002, nr 31 – 8 cytowań. Po 4 cytowania uzyskały artykuły:
Po 3 cytowania otrzymało 9 prac:
W czołówce cytowanych autorów znaleźli się:
W okresie od kwietnia 1999 do 1 października 2008 r. zacytowano łącznie 67 numerów EBIB-u, wśród nich numer pierwszy z tekstem Aleksandra Radwańskiego: Wszyscy przeciw wszystkim („EBIB” 1999, nr 1). Powołał się na niego Andrzej Gawroński w artykule: Kto pozszywa tę sieć?, opublikowanym na łamach „Bibliotekarza” 2001, nr 5. Najpoczytniejszymi okazały się numery z roku 2002, zacytowano je 48 razy, a najpopularniejszym z nich był numer 31 z 2002 r.: Jakość w bibliotekarstwie II – konfrontacje praktyczne. Liczbę cytowań numerów EBIB-u w poszczególnych latach pokazują wykres 8 i tabela 10.
Najczęściej cytowanymi numerami były:
PodsumowanieBiorąc pod uwagę fakt, iż czasopisma elektroniczne mimo już stosunkowo długiej obecności na rynku, nadal nie są traktowane na równi z periodykami tradycyjnymi, to stopień wykorzystania artykułów opublikowanych w EBIB-ie wydaje się być zadowalający. Duży wpływ na to może mieć brak konkurencyjnego czasopisma dla bibliotekarzy, wydawanego regularnie od dziesięciu lat, tylko w wersji elektronicznej i tak otwartego na problemy całego środowiska. Liczba cytowań EBIB-u w czasopismach fachowych od dawna istniejących na polskim rynku wydawniczym świadczy o wysokim poziomie merytorycznym zamieszczanych w nim artykułów. Jest to niewątpliwie zasługa zespołu redakcyjnego, który nie boi się wyzwań, stara się nadążać za najnowszymi trendami i porusza, we współpracy z całym środowiskiem, najbardziej aktualne i nurtujące tematy. Słowami potwierdzającymi potrzebę istnienia „Biuletynu EBIB” mogą być słowa Łukasza Mikołajczuka, który przedstawiając w „Bibliotekarzu” polskie czasopisma i literaturę zawodową w ocenie młodych bibliotekarzy, napisał: …Mamy na swoim podwórku pozytywny przykład w postaci EBIB-u. Chwała tym, którzy zdecydowali o jego powstaniu[8]. Przypisy[1] Protokół z zebrania założycielskiego Redakcji pierwszego polskiego Elektronicznego Biuletynu Informacyjnego Bibliotekarzy. Warszawa 29.01.1999 Biblioteka Narodowa. EBIB [on-line], 1999, nr 1 [dostęp 28 listopada 2008]. Dostępny w World Wide Web: http://www.oss.wroc.pl/biuletyn/ebib01/protokol.html. ISSN 1507-7187. [2] BEDNAREK-MICHALSKA, B. EBIB historycznie rzecz ujmując. EBIB [on-line], 2000, nr 4 (12) [dostęp 28 listopada 2008]. Dostępny w World Wide Web: http://www.oss.wroc.pl/biuletyn/ebib12/michalska.html. ISSN 1507-7187. [3] Nazwa „Biuletyn EBIB” występuje w opisie bibliograficznym od 41 numeru. Starsze numery są rejestrowane pod tytułem „EBIB”. [4] STEFANIAK, B. Science Citation Index (SCI) – koncepcja, struktura, zastosowania. Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej 2006, nr 3, s. 4-12. [5] Są to bazy: Science Citation Index, Scopus, EBSCO. [6] Baza danych CYTBIN [on-line], [dostęp 28 listopada 2008]. Dostępny w World Wide Web: http://www1.bg.us.edu.pl/bazy/cytbin/. [7] Autocytowanie ma miejsce wtedy, gdy jednym z autorów pracy cytującej jest również autor pracy cytowanej. [8] MIKOŁAJCZUK, Ł. Czasopisma i literatura zawodowa w ocenie młodych bibliotekarzy. Bibliotekarz 2007, nr 2, s. 13.  | |
| | | |
| |||
| | ||
