Nr 9/2008 (100), EBIB – czasopismo otwarte. Badania, teorie, wizje |
Anna Komperda
| |||
Nauka podlega ocenie. Oceniane są jednostki naukowe, ich pracownicy i publikacje. W Polsce od wielu lat takim kryterium uznania pracy było zamieszczenie jej w czasopiśmie uwzględnionym na wykazie Master Journal List (tzw. Lista Filadelfijska), a zwłaszcza w bazie Journal Citation Report (JCR) z odpowiednio wysokim wskaźnikiem Impact Factor. Niestety, w wyżej wymienionych wykazach nie wszystkie dyscypliny nauki są reprezentowane równomiernie. Dominują czasopisma z nauk podstawowych - matematyki, fizyki, chemii, w większości wydawanych w krajach angielskojęzycznych, a zwłaszcza w USA. Dla potrzeb oceny polskiej nauki - jednostek i uczonych, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego opracowało listy czasopism punktowanych, które zawierają zarówno czasopisma uwzględnione w JCR lub w bazach Current Contents, jak i czasopisma spoza JCR i CC ocenione na wniosek wydawców lub redaktorów naczelnych. Wszystkie informacje dotyczące sposobu tworzenia ww. list, jak i kryteria w nadawaniu punktów są dostępne na stronie MNiSW (http://www.nauka.gov.pl/mn/index.jsp?place=Menu08&news_cat_id=470&layout=2). Celem niniejszej pracy było stworzenie wykazu i analiza czasopism punktowanych z dziedziny bibliotekoznawstwa i informacji naukowej zamieszczonych na ww. listach czasopism MNiSW z dnia 19 listopada 2007 r., jej uzupełnienia z dnia 4 marca 2008 r. i listy ujednoliconej z dnia 8 sierpnia 2008[1]. Wyboru tytułów dokonano w oparciu o analizę czasopism uwzględnionych w abstraktowej bazie danych Library, Information Science & Technology Abstracts (dalej zwana LISTA)[2]. Wszystkie tytuły wykazane w LISTA były wyszukiwane na ww. listach czasopism punktowanych. Ta metoda pozwoliła na wyszczególnienie 72 tytułów. Zebrany materiał zestawiono w tabeli, która zawiera: tytuł czasopisma, numer ISSN, liczbę punktów, miejsce i kraj wydania, wydawcę, częstotliwość, język publikacji oraz informację o wersji elektronicznej. Język publikacjiWiększość wybranych czasopism jest wydawanych w języku angielskim - aż 62 tytuły, w językach innych niż angielski - 10 tytułów, w tym po polsku 8 tytułów i 2 tytuły są wydawane równolegle w kilku językach, np.: "Information Processing & Management" w j. angielskim, niemieckim, francuskim i włoskim oraz "Zeitschrift fuer Bibliothekswesen und Bibliographie" w j. niemieckim i angielskim. Czasopisma ukazujące się w języku polskim stanowią 11% spośród 72 omawianych tytułów. Są to:
Kraj wydaniaNajwięcej czasopism jest wydawanych w USA. Są to 33 tytuły o wysokiej punktacji:
W Europie najwięcej czasopism ukazuje się w Wielkiej Brytanii (18) i są to również wydawnictwa wysoko punktowane:
W Holandii wydawane są cztery czasopisma (20-15 pkt.), w Niemczech trzy (20-10 pkt.), jeden tytuł ukazuje się w Danii (10 pkt.) i jeden na Węgrzech (24 pkt.). Polskie czasopisma - osiem tytułów - mają niską punktację w przedziale od 6 do 4 pkt. (patrz rozdział powyżej). Pozostałe czasopisma są wydawane w Kanadzie - dwa tytuły (15 i 10 pkt.) i dwa w Azji (Tajwan i Japonia) - obydwa ocenione na 10 pkt.
WydawcyNa liście wybranych czasopism można wyróżnić: wydawnictwa uczelni, bibliotek, towarzystw i stowarzyszeń naukowych, organizacji, a przede wszystkim naukowych wydawców komercyjnych, takich jak np.: Elsevier, Springer, Emerald. Ich udział procentowy i liczbowy przedstawia wykres 3.
Największą grupę stanowią naukowe wydawnictwa komercyjne (46 tytułów - 64%), gdzie najliczniej reprezentowane są czasopisma Elseviera (19 tytułów). Inni wydawcy to: Sage Publisher Ltd. (4 tytuły), Blackwell, Emerald i Springer (po 3 tytuły), po 2 tytuły wydają: Information Today Inc., Periodicals Service Comp., Taylor & Francis. Pozostali wydawcy, których jedno czasopismo znalazło się na wybranej liście, to m.in: McFarland & Co., Cahners Business Information, Walter de Gruyter und Co., Reed Business Information. Kolejną grupę stanowią wydawnictwa różnych towarzystw i stowarzyszeń naukowych (14 tytułów - 19,4%). Wymienić tutaj można m.in.: American Library Association, American Association of Law Libraries, Medical Library Association itp., a z polskich - Wydawnictwo SBP. Wydawnictwa uczelni (10 tytułów - 14%) są reprezentowane przez zagraniczne oficyny, np. University of Toronto, MIT Press, Academia Sinica (Tajwan), University of Chicago, Johns Hopkins University, oraz polskie - Uniwersytetu Wrocławskiego, Łódzkiego, Warszawskiego, czy KUL-u.
PunktacjaNajwięcej tytułów (21) to czasopisma ocenione na 15 pkt. Są wśród nich wydawnictwa reprezentujące ściśle problematykę bibliotekoznawczą ("Journal of Librarianship and Information Science" czy "Canadian Journal of Information and Library Scence"), jak i informatyczno-komputerowe, np. "Expert Systems", "Interacting with Computers". W grupie czasopism ocenionych na 20 pkt. (16 tytułów) przeważają czasopisma informatyczno-komputerowe, np.: "Computer Communications", "Computer Networks", "Data & Knowledge Engineering". Z dziedziny informacji naukowej i bibliotekoznawstwa w tej grupie są: "Electronic Library", "Journal of Information Scence" czy "Library and Information Scence Research". Najwyżej punktowanych (24 pkt.) jest 14 tytułów, które są w większości wydawane w Stanach Zjednoczonych, a informację naukową bibliotekoznawstwo reprezentuje siedem tytułów: "Annual Review of Information Science and Technology", "College & Research Libraries News", "Information Processing & Management", "Information Socjety", "JMLA. Journal of the Medical Library Association", "Journal of the American Society for Information Science and Technology", "Journal of the Medical Library Association". Na 10 pkt. ocenionych jest 13 czasopism. Najniższą punktację mają polskie czasopisma - 6 i 4 pkt., zgodnie z przyjętymi założeniami oceny MNiSW[1].
Wersja elektroniczna czasopismPostać zarówno drukowaną, jak i elektroniczną ma 31 z omawianych 72. czasopism. W większości są to tytuły amerykańskie (20 czasopism), a ponadto siedem jest wydawanych w Wielkiej Brytanii i trzy w Holandii. Jedynym polskim czasopismem udostępniającym pełne teksty artykułów w wersji elektronicznej (od 2001 r.) jest "Rocznik Biblioteki Narodowej" (http://www.bn.org.pl/index.php?id=5&czasop=1). Spośród zagranicznych czasopism dostępnych on-line najwyższą punktację ma osiem tytułów amerykańskich, trzy angielskie oraz węgierskie "Scientometrics" (wydawane wspólnie przez Akademia Kiado Rt i Springera). Są to w większości tytuły z dziedziny technik komputerowych, zarządzania, naukometrii i szeroko rozumianych nowych technologii informacyjnych.
Częstotliwość wydaniaSpośród 72. tytułów wyłoniono osiem grup czasopism, które zostały przeanalizowane zarówno pod względem częstotliwości wydania, jak i punktacji w poszczególnych grupach. Najwięcej jest kwartalników (32), a następnie wydawnictw nieregularnych (12), dwumiesięczników (10), półroczników (6), roczników (5), miesięczników (5), a dwutygodników i tygodników po jednym tytule (wykres 7).
Największe zróżnicowanie w punktacji czasopism występuje w grupie kwartalników, gdzie najwięcej jest wydawnictw 15. pkt., są cztery czasopisma 24. pkt. i brak jest najniżej punktowanych (4 pkt.). W sumie, w sześciu grupach wydawnictw znaleźć można czasopisma najwyżej punktowane, a brak jest ich w wśród tygodników i dwutygodników. Z kolei miesięczniki - chociaż jest ich tylko pięć, są tylko wysoko punktowane (24 i 20 pkt.). W sumie częstotliwość wydania nie ma większego wpływu na ocenę czasopisma. W każdej z wyróżnionych grup można znaleźć czasopisma z różną skalą oceny. WnioskiCzasopisma z dziedziny bibliotekoznawstwa i informacji naukowej stanowią zaledwie 0,33% wszystkich tytułów zamieszczonych na liście MNiSW! Spośród nich sporą grupę stanowią czasopisma informatyczno-matematyczne, z dziedziny technik komputerowych, telekomunikacji czy zarządzania, które zgodnie z wykazem LISTA zostały zaliczone do naszej dziedziny. Jeżeli wykluczymy zatem ww. czasopisma, to tytuły ściśle związane z informacją naukową i bibliotekoznawstwem stanowią znikomy procent spośród wszystkich wydawnictw. Dodatkowo czasopisma informatyczno-matematyczne i komputerowe są wysoko punktowane i pozytywnie wpływają tym samym na ogólną ocenę wydawnictw przedstawionych w niniejszym opracowaniu. Najwięcej tytułów i najwyżej punktowanych ukazuje się w Stanach Zjednoczonych. Najwięcej spośród analizowanych wydawnictw otrzymało 15 pkt. Większość publikacji (61) wydawanych jest w języku angielskim, spośród ośmiu polskich czasopism żadne nie ma angielskiej wersji językowej, co w poważny sposób ogranicza dostęp do informacji o polskich osiągnięciach zagranicznym użytkownikom! Kolejną kwestią wartą podkreślenia jest stosunkowo mała liczba tytułów posiadających wersję elektroniczną - tylko 31, a aż 20 z nich są wydawane w USA. Z polskich czasopism jest tylko jeden posiadający wersje równoległe - drukowaną i elektroniczną. Jest to "Rocznik Biblioteki Narodowej". Na przyznaną punktację nie ma natomiast wpływu częstotliwość wydawania. Liczba wydawnictw ciągłych zamieszczanych na listach Ministerstwa będzie się zmieniać zgodnie z kryteriami i zasadami włączania nowych tytułów. Wprowadzono nowy formularz ankiety aplikacyjnej dla polskich czasopism naukowych z zakresu nauk humanistycznych i społecznych uwzględniający wnioski i opinie redaktorów naczelnych i wydawców oraz specyfikę tych czasopism[3]. Rozwój polskich czasopism powinien przebiegać w kierunku zwiększania publikacji recenzowanych, publikowania pełnych tekstów lub chociażby streszczeń w języku angielskim, a także udostępniania wersji elektronicznych. Natomiast ich ocena nie będzie wyższa, dopóki nie znajdą się na powszechnie uznawanych wykazach międzynarodowych, takich jak JCR czy Master Journal List. Przypisy[1] Wykaz wybranych czasopism wraz z liczbą punktów za umieszczoną w nich publikację [on-line]. [Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego], [dostęp 28 sierpnia 2008]. Ujednolicony wykaz czasopism punktowanych z dnia 8 sierpnia 2008 r. Dostępny w World Wide Web: http://www.nauka.gov.pl/mn/_gAllery/40/58/40587/20080826_ujednolicony_wykaz.pdf. List Ministra z dn. 15 listopada 2007 [on-line]. [Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego], [dostęp 26 maja 2008]. Dostępny w World Wide Web: http://www.nauka.gov.pl/mn/_gAllery/32/66/32663/20071119_list_ministra.pdf. [2] Library, Information Science & Technology Abstracts [on-line], [dostęp 26 maja 2008]. Dostępny w World Wide Web: http://www.ebscohost.com/titleLists/lx-coverage.pdf. [3] Informacja dotycząca oceny czasopism z zakresu nauk humanistycznych i społecznych [on-line], [dostęp 28 sierpnia 2008]. Dostępny w World Wide Web: http://www.nauka.gov.pl/mn/index.jsp?place=Lead08&news_cat_id=470&news_id=6677&layout=2&page=text. Bibliografia
|
| |||