Nr 9/2007 (90), E-czasopisma i serwisy bibliotekarskie w Europie. Artykuł
| | Nr 9/2007 (90), E-czasopisma i serwisy bibliotekarskie w Europie. Artykuł |
|
 | | | |
Bożena Winiarska
| |||
| | ||
| Zapewne przewrotnym będzie stwierdzenie, że francuskie zasoby informacyjne dotyczące bibliotekarstwa, dostępne w Internecie, można łatwo odnaleźć i efektywnie wykorzystać. Dostarczają one informacji o różnej wartości, w niejednolitej formie, a skierowane są nie tylko do bibliotekarzy. Internauta może znaleźć w nich dane teleadresowe, aktualności z życia danej organizacji, zbiory przepisów prawnych, dokumentację bibliograficzną. Serwisy pozwalają dotrzeć zarówno do literatury pięknej, jak i tekstów typowo publicystycznych czy naukowych, przejść do stron tematycznie związanych z daną problematyką lub po prostu wymienić z innymi użytkownikami Internetu własne doświadczenia. Dlatego też powinno się podkreślić integrujący czynnik bibliotekarskich serwisów. Nie ulega wątpliwości, że najpopularniejszymi francuskimi bibliotekarskimi stronami internetowymi są witryny Francuskiej Biblioteki Narodowej (http://www.bnf.fr/) oraz Biblioteki Cyfrowej Gallica (http://gallica.bnf.fr/). Ponieważ są one na pewno dobrze znane zainteresowanym użytkownikom, dlatego nie będą przedmiotem niniejszej wypowiedzi. Chciałabym natomiast zwrócić uwagę na inne witryny, może mniej popularne, ale z uwagi na swoją zawartość godne polecenia. W wyborze kierowałam się przede wszystkim reprezentatywnością, powszechnością oraz oryginalnością sposobu prezentowania omawianego obszaru wiedzy. Zanim przejdę do prezentacji stron domowych, proponuję kilka słów o bibliotekarstwie francuskim i sieciach bibliotecznych. Najogólniej mówiąc, we Francji należy wyróżnić kilka obszarów związanych z pojęciem biblioteka:
Biblioteki państwowe podlegają dwóm różnym ministerstwom: Ministerstwu Kultury i Komunikacji - biblioteki publiczne, Biblioteka Narodowa i PBI oraz Ministerstwu Edukacji Narodowej - biblioteki naukowe. Należy podkreślić, że urząd Inspection générale des bibliotheques jest zobowiązany do współpracy z Departamentem Książki i Czytelnictwa również w obszarze bibliotek publicznych.
Polityka biblioteczna jest raczej scentralizowana na poziomie państwa lub regionu. Relacje oraz strefy odpowiedzialności między konkretną instytucją - biblioteką a państwem czy miastem są wyraźnie uporządkowane. Przykładem takiego ładu jest fakt, że strony internetowe miejskich bibliotek publicznych są często posadowione na serwerach merostw - organizatorów danej biblioteki (np. adres Biblioteki w Ambes to http://www.mairie-ambes.fr/) lub Rad Generalnych. W tym ostatnim przypadku zaskakuje nawet prostota budowy takiego adresu, w którym pojawia się skrót cg - Conseil Général i numer departamentu np. http://culture.cg44.fr/Bibliotheque/ czy http://www.cg18.fr/. Na tak przejrzystą strukturę nakłada się siatka licznych stowarzyszeń i związków, które w obszarze swojej aktywności łączą najczęściej instytucje z jednej płaszczyzny administracyjnej oraz instytucje niezwiązane bezpośrednio z bibliotekarstwem, ale należące na przykład do grona sympatyków, albo ciała instytucjonalne, które łączą się dla realizacji określonej idei. Wybór serwisów prezentowanych w niniejszym artykule jest pozornie przypadkowy, ale pozwala przedstawić różnorodność, obfitość oraz specyfikę typową dla francuskiego bibliotekarstwa. Są to serwisy raczej popularne niż naukowe, o wolnym dostępie lub z pewnymi ograniczeniami pozwalające użytkownikom zaspokoić potrzebę edukacji bibliotekarskiej na podstawowym poziomie. Publiczna Biblioteka Informacyjna - Bibliotheque publique d'information - PBIBiblioteka powstała w Centrum Pompidou w Paryżu, w 1977 r. jako uniwersalna biblioteka publiczna. Oferuje ona wolny dostęp do źródeł, a także daje możliwość poszukiwań dokumentacyjnych wszystkim użytkownikom. Do dyspozycji użytkowników jest ponad 2000 stanowisk pracy, około miliona woluminów, 2500 tytułów dzienników i czasopism oraz tysiące zbiorów multimedialnych.
Od 1995 r. dostęp do Biblioteki jest również możliwy dzięki stronie internetowej, która tylko pozornie jest prosta i przejrzysta w obsłudze. Wstępne informacje uszeregowane są w pięciu grupach tematycznych: Informacje praktyczne - czyli ogólnie gdzie, w jakich godzinach, komu Biblioteka oferuje swoje usługi - zarówno w postaci tradycyjnej, jak i zdalnie. Stąd można kontaktować się z pracownikami instytucji, zarezerwować termin wycieczki specjalistycznej, złożyć wirtualną wizytę w budynku, poznać jego strukturę, rezerwować miejsca pracy, zapoznać się z niektórymi dokumentami organizacyjnymi czy odnaleźć przedmioty zagubione podczas wizyty w gmachu Biblioteki. Poszukiwania - gdzie można zapoznać się z zasobami biblioteki (również cyfrowymi), przeszukiwać bibliografie i filmotekę, kolekcje specjalne, przesłuchać zarejestrowane debaty biblioteczne. Ciekawe są dwie propozycje:
Publikacje - komercyjna oferta wydawnictw własnych, dotyczących bibliotekarstwa oraz kwartalnik Bulletin Bpi (ogólnodostępny w formacie .pdf), informujący o aktualnych propozycjach, zbiorach, programach kulturalnych, innowacjach lub propozycjach współpracy skierowanych do użytkowników Biblioteki, bibliotekarzy, a także przedstawicieli mediów. Agenda kulturalna - czyli propozycje kulturalne, wystawy, konferencje i spotkania, cykle filmowe. Obszar profesjonalny - dział specjalistyczny dla bibliotekarzy, dziennikarzy oraz dla osób zainteresowanych współpracą z Biblioteką; informacje o zamówieniach publicznych. Nad wymienionymi grupami dominuje oczywiście możliwość bezpośredniego dostępu do katalogu zbiorów biblioteki, która pozwala przeszukiwać zasoby w postaci tradycyjnej i multimedialnej. Nawigacja na stronie wymaga jednak choćby podstawowej znajomości języka francuskiego, gdyż wersja angielska i hiszpańska są dopiero w budowie. Stowarzyszenie Bibliotekarzy Francuskich - Association des bibliothecaires français ABFStowarzyszenie Bibliotekarzy Francuskich powstało w 1906 r. i jest najstarszym i największym związkiem zawodowym bibliotekarzy we Francji. W jego gestii leży reprezentacja i obrona spraw zawodowych na poziomie krajowym i zagranicznym, we wszystkich sektorach (zarówno publicznym, prywatnym, jak i specjalistycznym). Do jego zadań należy również promocja zawodu realizowana poprzez regularne przedsięwzięcia Stowarzyszenia.
Strona internetowa ABF pod względem merytorycznym zawiera wiele analogii do naszego EBIBu. Formalnie jest to strona domowa i bogaty serwis informacyjny dla bibliotekarzy i pracowników służb bibliotecznych, wydawców, księgarzy, dziennikarzy, jednym słowem ludzi zainteresowanych wszelkimi odmianami bibliotekarskiego stanu. Przejrzysta, nawet ascetyczna, z obszarem informacji zarezerwowanych dla użytkowników zarejestrowanych, jest zasadniczym źródłem informacji o strukturach bibliotecznych, nowych tendencjach w bibliotekarstwie i kierunkach badań naukowych związanych z tą dziedziną, możliwościach edukacji i ustawicznego kształcenia bibliotekarzy i pracowników służby bibliotecznej. Zasoby strony ułożone tematycznie w szesnastu obszarach pozwalają praktycznie na pełne zapoznanie się z francuskim bibliotekarstwem od podstaw, a dzięki rozległym powiązaniom z innymi stronami WWW dają nieograniczone możliwości informacyjne i analityczne. Regułą są takie elementy, jak aktualności, informacje ogólne, czytelnia on-line, archiwum, informacje o przepisach konstytuujących zawód bibliotekarza, dostęp do innych źródeł powiązanych tematycznie: stowarzyszeń bibliotekarskich i pokrewnych, serwisów prawnych i kulturalnych oraz bibliotek i katalogów bibliotecznych. Tutaj też znajdują się kompletne informacje o nagrodzie literackiej Le Prix Sorciere (Nagroda Czarnoksiężniczki), która została ustanowiona w 1989 r. przez księgarzy zajmujących się literaturą młodzieżową oraz przez Stowarzyszenie. Od 1997 r. w ramach prac Komisji ABF bibliotekarze regularnie dyskutują o stanie literatury młodzieżowej i rokrocznie wyróżniają w siedmiu kategoriach najlepsze dzieła literatury młodzieżowej. Dział Publikacje zawiera informacje o komercyjnych wydawnictwach, a także prezentuje dwa czasopisma ABF: Bibliotheque(s) - łącznie ze spisami treści poszczególnych kwartalników oraz Bulletin d'informations, przy czym wybrane artykuły np. Trudności w wykorzystaniu bibliotek cyfrowych w formacie .pdf dostępne są on-line[4]. Strona jest też dobrym miejscem wymiany doświadczeń i przemyśleń bibliotekarzy. Raporty, relacje, sprawozdania, wypowiedzi o charakterze publicystycznym pogrupowane są w dziale Pages des groupes régionaux wg regionów, w których mają swoje źródło. Skromna szata graficzna podnosi czytelność, ale niestety autorzy strony mają kłopot z aktualizacją odsyłaczy. Wspólny Katalog Francuski - Catalogue collectif de France (CCFr)Wspólny Katalog Francuski od 1997 r. jest projektem obu wcześniej wspomnianych ministerstw oraz wybranych departamentów, a od 2001 r. zarządza nim Biblioteka Narodowa. Pozwala na przeszukiwanie bazy składającej się z trzech katalogów:
Strona główna, obok podstawowych informacji o projekcie, zawiera bezpośrednie przejście do katalogu lub bazy bibliotek, zbiorów i kolekcji specjalnych, wyszukiwanych wg kryterium geograficznego, typologicznego i językowego. Standardem jest oferta wyszukiwania zaawansowanego z wykorzystaniem indeksów: autorskiego, tytułów, języka publikacji, typu dokumentu. Możliwość odłożenia wybranych wydawnictw do tzw. koszyka, a także historia poszukiwań, dostępne są bez dodatkowej rejestracji. Wypożyczenie biblioteczne Le Pret inter-biliotheques (PIB) pozwala na udostępnienie dokumentu lub jego kopii z każdego typu biblioteki. Pomimo że strona jest dostępna tylko w języku francuskim, jest łatwa w obsłudze, a schematyczny interfejs pozwala na intuicyjne prowadzenie poszukiwań. Biblioteka Miejska w Lyonie - Bibliotheque municipale de LyonStrona miejskiej biblioteki publicznej - największej we Francji i (z uwagi na wyjątkowe zasoby historyczne) jednej z najważniejszych w Europie - daje możliwość zapoznania się z osiągnięciami sztuki bibliotecznej. Prosta prezentacja biblioteki pozwala już z pierwszej strony przejść do: katalogu on-line, działu Zdrowie na co dzień lub do tzw. okienka wiedzy Guichet du Savoir, umożliwiającego zadaniae pytania bezpośrednio bibliotekarzowi. Z pierwszej strony można też przejść do bloków:
Ponadto dyskretnie umieszczone informacje z pierwszej strony odsyłają do kolejnych bogatych podstron: aktualności, bieżących wystaw wirtualnych, agend. Dają możliwość wyszukiwania wg kryterium adresata, charakteru imprezy, daty, miejsca wszelkich form aktywności proponowanych przez Bibliotekę, czasopism Gryphe (prezentującego skarby Biblioteki) i topo (informującego o aktualnych wydarzeniach kulturalnych związanych z Biblioteką). Niektóre linki odsyłają do kilku najważniejszych stron związanych z Biblioteką i miastem. Zaskakująca jest surowość strony głównej w kontekście kolejnych, bogatych w informacje, animacje, odsyłacze, a ostatecznie przeładowanych i skomplikowanych podstron. Ale tak bogata jest też oferta Biblioteki. Wielką zaletą jest możliwość korzystania z katalogu on-line również w wersji angielskiej. Historia literatury - Bank danych - Histoire littéraire - Banque de donnéesBaza daje możliwość wyszukiwania tysięcy dokumentów z historii literatury francuskojęzycznej. Gotowe formularze z indeksami, listami słów - kluczy ułatwiają wybór konkretnej ścieżki i poruszanie się po bazie. Jednocześnie powiązania z dokumentem elektronicznym w bazie Gallica pozwalają na lekturę oryginału, a aktywne linki odsyłają do zasobów dostępnych przez Internet - zindeksowanych przez Google. Strona dostępna tylko w języku francuskim i niezbyt przejrzysta. Daje duże możliwości pasjonatom dopiero po względnie dokładnych studiach.
Stowarzyszenie Dyrektorów Bibliotek Wielkich Miast - Association des Directeurs de Bibliotheques des Grandes Villes de France ADBGVStowarzyszenie działa od marca 2002 r. i łączy biblioteki o podobnych problemach, poszukujące wspólnie satysfakcjonujących rozwiązań. Nie powiela form aktywności innych stowarzyszeń, ale stara się z nimi współpracować. Działa poprzez projekty realizowane w grupach, którym przewodzi jeden z dyrektorów członkowskiej biblioteki - szef projektu, a wyniki prac są publikowane na stronie WWW. Celem działań jest wymiana doświadczeń, kształcenie kadry, tworzenie i realizacja misji bibliotecznych, współpraca z zagranicznymi partnerami, reprezentacja wielkich bibliotek miejskich.
Strona internetowa stowarzyszenia dostarcza informacji uporządkowanych zasadniczo w dwóch grupach:
Nieduża grupa odsyłaczy kieruje do innych stowarzyszeń i organizacji bibliotekarskich, źródeł informacji bibliotekarskiej i naukowej, profesjonalnych czasopism obecnych w Internecie. Strona jest bardzo czytelna i prosta w obsłudze, zwłaszcza, że autorzy zadbali o angielską, niemiecką, hiszpańską i włoską wersję językową. Niestety, podstrony nie są konsekwentnie tłumaczone. Agencja Regionalna do Spraw Piśmiennictwa i Książki Aquitaine - Agence régionale pour l'écrit et le livre L'ARPELStowarzyszenie powstałe w 1901 r. jest agencją Rady Generalnej Akwitanii, a zajmuje się wszelkimi formami aktywności z dziedziny książki i czytelnictwa. Organizuje, koordynuje, prowadzi różnorodne inicjatywy, które pozwalają każdemu mieszkańcowi regionu przybliżyć najszerzej rozumiane pojęcie książki. Dba o rozwój sektora książki i czytelnictwa w sferze edukacji oraz działalności artystycznej i kulturalnej, kojarzy indywidualnych i instytucjonalnych partnerów, wydawców, księgarzy, bibliotekarzy, literatów.
Strona internetowa jest źródłem informacji bardzo bogatym, ale jak większość francuskich serwisów, dostępnym tylko francuskojęzycznym użytkownikom. Dostarcza informacji dotyczących wszelkich form aktywności związanych z książką oraz jej twórcami na terenie Akwitanii. Nawigacja po barwnej, ale uporządkowanej stronie znowu wymaga znajomości języka, chociaż ilość zgromadzonych informacji może usatysfakcjonować nawet bardzo wymagającego użytkownika. Dodatkowym ułatwieniem jest mapa i możliwość przeszukiwania witryny poprzez mechanizm "szukaj". PodsumowaniePodsumowując niniejszą prezentację, należy podkreślić, że dostęp do wymienionych specjalistycznych zasobów informacyjnych jest możliwy bez ponoszenia opłat, subskrypcji, rzadko też pojawiają się obszary dostępne po zarejestrowaniu. Strony internetowe charakteryzuje obecność stałych elementów, które generalnie dostarczają informacji teleadresowych, ułatwiają dostęp do katalogów bibliotek, pełnią funkcje informacyjne, naukowe, edukacyjno-kulturalne, niekiedy rozrywkowe. Dokumenty prezentowane są zazwyczaj w postaci tekstu, obrazu lub pliku do ściągnięcia, czasami animacji. Są wiarygodne i różnorodne, co pozwala na wieloaspektowe wykorzystanie przez konkretnych adresatów. Regułą jest możliwość kontaktu między użytkownikami serwisów, a nierzadko istnieje możliwość współuczestniczenia w ich kreacji. Najpoważniejszym mankamentem jest ich językowa elitarność. Na zakończenie krótka informacja o inicjatywie Ambasady Francuskiej w Polsce. W ramach programu Profession Culture, którego celem jest wspomaganie rozwoju projektów współpracy i stworzenie trwałych sieci wymiany pomiędzy instytucjami publicznymi zależnymi od francuskiego Ministerstwa Kultury i Komunikacji i ich zagranicznymi odpowiednikami. Beneficjenci otrzymują stypendium francuskiego Ministerstwa Kultury i Komunikacji[11]. Naukowcy, badacze, a także bibliotekarze publiczni mają szansę odbyć w Bibliotece Narodowej, Bibliotece Informacyjnej lub wybranej bibliotece publicznej staż zawodowy.trwający od 3 do 12 miesięcy. Mam nadzieję, że powyższa prezentacja francuskich serwisów zachęci niektórych do podjęcia, z pomocą Ambasady Francuskiej, konkretnych studiów w jednej z bibliotek francuskich. Przypisy[1] Bibliotheque nationale de France [on-line]. [dostęp 21 października 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://www.bnf.fr/. [2] Bibliotheque publique d`information [on-line]. [dostęp 21 października 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://www.bpi.fr/. [3] Association des bibliothecaires français ABF [on-line]. [dostęp 21 października 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://www.abf.asso.fr/. [4] JACQUESSON, A. De la difficulté a utiliser les Bibliotheques numériques. In Bulletin d`informations [on-line]. No188, 3e trimestre 2000. [dostęp 21 października 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://www.abf.asso.fr/IMG/pdf/n188_2.pdf. [5] Catalogue collectif de France (CCFr) [on-line]. [dostęp 21 października 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://ccfr.bnf.fr/portailccfr/servlet/LoginServlet. [6] Bibliotheque municipale de Lyon [on-line]. [dostęp 21 października 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://www.bm-lyon.fr/. [7] Histoire littéraire - Banque de données [on-line]. [dostęp 20 września 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://phalese.univ-paris3.fr/bdhl/bdhl.php. Niestety, korzystając z tego serwisu zawsze miałam problemy z połączeniem, dlatego lepiej korzystać z dostępu poprzez stronę główną Uniwersytetu CAVI http://www.cavi.univ-paris3.fr/, a następnie poprzez Sites hébergés przejść do Centre de Recherche Hubert de Phalese, a tu wybrać Banque de Données d`Histoire Littéraire. [8] Association des Directeurs de Bibliotheques des Grandes Villes de France ADBGV [on-line]. [dostęp 20 września 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://www.adbgv.asso.fr/index.php?page=accueil. [9] Journée d`étude sur l`avenir des systemes d`information des Bibliotheques [on-line]. [dostęp 21 października 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://www.adbgv.asso.fr/index.php?page=2005_01_pau. [10] Aquitaine - Agence régionale pour l`écrit et le livre L`ARPEL [on-line]. [dostęp 20 września 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://arpel.aquitaine.fr/. [11] Stypendia dla bibliotekarzy [on-line]. [dostęp 20 września 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://www.ambafrance-pl.org/article.php3?id_article=2329. Bibliografia.
 | |
| | | |
| |||
| | ||
