EBIB Nr 4/2007 (85), Technika i innowacje dla bibliotek. Recenzja Poprzedni artyku  

 


Agnieszka Koszowska
Biblioteka Śląska, Katowice

Jack Maness o teorii Biblioteki 2.0 oraz o tym, co Web 2.0 oznacza dla bibliotek


Fascynujący blogerów, użytkowników Internetu i w coraz większym stopniu środowiska biznesowe termin Web 2.0, oznaczający trend, sposób myślenia czy też nową epokę w rozwoju technologii internetowych, nie doczekał się jeszcze ścisłej definicji. Opisując zjawiska składające się na Web 2.0, akcentuje się pewne wspólne cechy charakterystyczne dla przedsiębiorstw, które przetrwały dotkliwy kryzys branży teleinformatycznej pod koniec lat 90. ubiegłego wieku i osiągnęły globalny sukces. Do cech tych należą: działalność oparta na szeroko pojętej współpracy, interaktywność, dynamika, elastyczność struktur organizacyjnych oraz zacieranie się granic pomiędzy twórcą treści informacyjnych a ich konsumentem.

Stopniowo zaczyna się dostrzegać potencjalne korzyści stosowania technologii Web 2.0 w bibliotekarstwie, a także konsekwencje, jakie ich rozwój i wykorzystanie przyniesie bibliotekom. Bibliotekarze stosunkowo szybko zaadaptowali niektóre spośród narzędzi charakterystycznych dla Web 2.0, w szczególności pamiętniki internetowe zwane blogami. To właśnie w tzw. biblioblogosferze (bibliotekarskich blogach) po raz pierwszy pojawił się termin Library 2.0 (Biblioteka 2.0) i – w konsekwencji – burzliwa dyskusja na temat jego istoty i zakresu. Po raz pierwszy użył go i zdefiniował Michael Casey we własnym blogu LibraryCrunch. Inni bibliotekarze zaczęli po nim przetwarzać, reinterpretować i rozwijać znaczenie tego pojęcia, w efekcie czego powstało już kilkanaście jego definicji (i wciąż powstają nowe).

Jack Maness[1], autor tekstu Biblioteka 2.0 w teorii: co Web 2.0 oznacza dla bibliotek, sformułował własną definicję Biblioteki 2.0 oraz założenia teoretyczne dla jej koncepcji. Według Manessa Biblioteka 2.0 – to zastosowanie interaktywnych, współtworzonych oraz multimedialnych technologii sieciowych do udostępniania w Internecie bibliotecznych zasobów i usług. Zakres pojęciowy tej definicji został zawężony do bibliotecznych usług w Internecie, a nie – jak w przypadku innych definicji – bibliotecznych usług w ogóle. Dzięki temu jednak termin staje się bardziej klarowny, łatwiej poddać go praktyce badawczej i wykorzystać w naukowym dyskursie. Zdaniem Manessa teoria Biblioteki 2.0 może także obejmować inne zagadnienia, poza wykorzystaniem narzędzi Web 2.0 w bibliotekarstwie, lecz w takim wypadku powinno się używać innej terminologii.

Sformułowane przez Manessa założenia teoretyczne dla koncepcji Biblioteki 2.0 obejmują cztery elementy:

  • Biblioteka 2.0 jest skoncentrowana na użytkowniku;
  • Biblioteka 2.0 oferuje doświadczenie o charakterze multimedialnym;
  • Biblioteka 2.0 tworzy kapitał społeczny;
  • Biblioteka 2.0 jest innowacyjna społecznie.

Użytkownicy Biblioteki 2.0 aktywnie uczestniczą w tworzeniu bibliotecznych zasobów informacyjnych i usług za pośrednictwem zastosowanych w bibliotecznych serwisach www interaktywnych technologii i narzędzi Web 2.0. Dzięki temu tworzenie zasobu staje się procesem dynamicznym, a funkcje twórcy, pośrednika oraz odbiorcy informacji nie są już ściśle określone. Biblioteka 2.0 wykorzystuje różnorodne usługi synchroniczne i asynchroniczne (także multimedialne) do komunikowania się z użytkownikami i tym samym umożliwia im zaistnienie w wirtualnej bibliotecznej przestrzeni. Innowacyjność społeczna Biblioteki 2.0 polega na ciągłej zmianie oraz dostosowywaniu się do potrzeb społeczności użytkowników przy jednoczesnym pozwalaniu tej społeczności na organizowanie swojej obecności w sieci i wprowadzanie nowych sposobów tworzenia, wyszukiwania oraz wykorzystywania informacji.

Do narzędzi Web 2.0, które mogą zastosować i już częściowo stosują biblioteki, należą: komunikatory instant messaging (wzbogacone o dodatkowe funkcje multimedialne, zapis sesji, bazy i możliwość oceny jakości usług), media strumieniowe, blogi, wiki, sieci społeczne, kanały RSS, tagowanie (hasła rzeczowe z języka potocznego tworzone przez użytkowników) oraz mashups („mieszanki” łączące w sobie kilka różnych narzędzi).

Szczególnie poważne konsekwencje dla bibliotek będzie miał gwałtowny rozwój blogów i serwisów wiki. Blogi, o czym trzeba pamiętać, są pewną formą publikacji, zaś wiki, nazwane przez Manessa miejscami grupowej nauki, stanowią także nowoczesne, często wartościowe, źródło informacji. Zarówno blogi, jak i wiki powinny zatem stać się elementem zbiorów bibliotecznych gromadzonym i opracowywanym przez bibliotekarzy. Maness prognozuje, że proces gromadzenia, opracowania i rozwoju bibliotecznych kolekcji stanie się w niedługim czasie bardzo skomplikowany: bibliotekarze będą musieli wykazać się ogromną wiedzą i wyczuciem przy wyborze nowych typów bibliotecznych zbiorów. Co więcej, w efekcie stopniowego zacierania się granic pomiędzy bibliotekarzem i użytkownikiem, twórcą i odbiorcą, autorytetem a nowicjuszem w danej dziedzinie, gromadzona i udostępniana przez biblioteki informacja przestanie być w swojej istocie autorytatywna. Umiejętność oceny jej wiarygodności – kompetencja informacyjna – staje się najcenniejszą i najważniejszą cechą każdego jej użytkownika.

Sieci społeczne, takie jak MySpace, FaceBook, Del.icio.us, Flickr czy LibraryThing oferują swoim użytkownikom możliwość współtworzenia zasobów informacyjnych, dzielenia się nimi, komunikowania się, klasyfikowania i oceniania. Według Jacka Manessa Biblioteka 2.0 nie tylko wykorzystuje sieci społeczne jako jedno z narzędzi Web 2.0, lecz sama staje się siecią społeczną: użytkownicy zakładają biblioteczne konta, komunikują się ze sobą, współtworzą i oceniają zasób informacyjny. Biblioteczny serwis www zaprojektowany na wzór interfejsu dzisiejszych sieci społecznych wydaje się dla bibliotek optymalnym rozwiązaniem.

Zdaniem Jacka Manessa, a także innych amerykańskich blogujących bibliotekarzy, technologie i narzędzia Web 2.0 na zawsze zmienią oblicze bibliotekarstwa. Zmienią się nie tylko usługi biblioteczne (na bardziej dynamiczne, interaktywne, ewoluujące ku pełnej wirtualności), lecz także funkcje bibliotek (z których najważniejszą stanie się rozwijanie kompetencji informacyjnych użytkowników) i ich zbiory (w których znajdą się blogi, wiki, współtworzone przez społeczność użytkowników Internetu serwisy informacyjne i materiały multimedialne). Fundamentalną, wręcz rewolucyjną zmianą, wyznaczającą nowy kierunek w rozwoju bibliotek jest dla Manessa pozwolenie użytkownikom na kontrolę bibliotecznych zbiorów, katalogów, funkcji i usług. Biblioteka 2.0 nie będzie już prosta i przewidywalna – będzie elastyczna i wieloznaczna.

Ponadto, wobec tak szybkiego i dynamicznego rozwoju Internetu, jest wielce prawdopodobne, że Web 2.0 będzie jednym z wcześniejszych etapów tego rozwoju. Biblioteki, podobnie jak reszta świata, będą musiały zaakceptować konieczność ciągłego adaptowania się do kolejnych faz, przechodząc w kolejne wersje i mając świadomość, że wieczna niepewność i tymczasowość (stale obowiązująca wersja „beta”) jest we współczesnym świecie czymś oczywistym, pewnym i naturalnym.

Więcej informacji na temat koncepcji Biblioteki 2.0 wraz z przykładami jej wdrażania w konkretnych bibliotekach, zapis dyskusji w gronie bibliotekarzy i użytkowników, tłumaczenia ciekawych tekstów i wiele innych cennych materiałów można znaleźć na forum Biblioteka 2.0 oraz w blogu Biblioteka 2.0 Serdecznie zapraszam do lektury, uczestnictwa w dyskusjach i współtworzenia zasobu.

Przypis:

[1] MANESS, J. M. Library 2.0 Theory: Web 2.0 and Its Implications for Libraries. [on-line]. [dostęp 7 maja 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://www.webology.ir/2006/v3n2/a25.html.

 Początek strony



Jack Maness o teorii Biblioteki 2.0 oraz o tym, co Web 2.0 oznacza dla bibliotek / Agnieszka Koszowska// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 4/2007 (85) maj. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2007. - Tryb dostępu: http://www.ebib.info/2007/85/a.php?koszowska. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187