Maria Kalczyńska
Państwowy Instytut Naukowy
Instytut Śląski

Gabinet Książki i Prasy Polskiej w Niemczech

Gabinet Książki i Prasy Polskiej w Niemczech utworzony został w sierpniu 2005 r. przy Zakładzie Badań Historycznych i Niemcoznawczych PIN Instytutu Śląskiego w Opolu. Celem Gabinetu jest gromadzenie, opracowywanie oraz udostępnianie dorobku literackiego i publicystycznego osób i instytucji związanych z szeroko pojętym środowiskiem polskojęzycznym w Niemczech oraz różnych innych materiałów, m.in. dokumentów życia społecznego dotyczących kontaktów polsko-niemieckich. Działalność Gabinetu skierowana jest również na wielostronną promocję, która polega na prezentacji jego zasobów, organizacji wystaw, spotkań literackich, konferencji, ogłaszaniu i partycypowaniu w publikacjach na tematy polsko-niemieckie, upowszechnianiu multimedialnemu jego zasobów oraz na współpracy z podobnymi placówkami w Polsce i za granicą.

Impulsem do powołania Gabinetu była troska o los wielu dokumentów i wydawnictw, które znajdowały się na terenie Niemiec, m.in.: dipisowskich z lat 1945-1950, emigracyjnych, solidarnościowych oraz polonijnych i niemieckoznawczych, które często ulegały zniszczeniu, bądź nie były należycie przechowywane i mało wykorzystywane w obiegu społecznym. Dzisiaj stanowią one trzon najcenniejszych zbiorów Gabinetu, służących badaczom polsko-niemieckich kontaktów kulturalnych, studentom i innym zainteresowanym. Poza tym w zbiorach Gabinetu znajduje się prasa polonijna i emigracyjna, ok. 100 tytułów z lat 1945-2005. Gromadzi się także multimedia i dokumenty życia społecznego (korespondencje, plakaty, fotografie, druki ulotne, autografy, wycinki prasowe itp.) związane z działalnością organizacji polonijnych, emigracyjnych, instytucji polonofilskich oraz osób prywatnych obrazujące ich życie i pracę.

Podstawą zbiorów jest kilka tysięcy książek i czasopism pochodzących z kolekcji prywatnych, m.in. Marii Kalczyńskiej (Opole) i Leonarda Paszka (Essen) - inicjatorów powołania Gabinetu - oraz badacza mniejszości narodowych w Europie i niemcoznawcy Józefa Byczkowskiego, duchowieństwa i przedstawicieli Polonii niemieckiej. Sąsiedztwo specjalistycznej biblioteki PIN Instytutu Śląskiego w Opolu dobrze służy idei całego przedsięwzięcia. Funkcjonowanie Gabinetu wspierają: budżet PIN Instytutu Śląskiego, działania organizatorów, życzliwość środowisk naukowych i pozyskiwani sponsorzy prywatni.

Zbiory Gabinetu podzielono w następujący sposób:

Biblioteka

Kolekcja książek - wydawnictw zwartych:

1. druki dot. tematyki ogólnoeuropejskiej (kultura, nauka, sztuka),
2. druki dot. tematyki polsko-niemieckiej (polityka, kultura, nauka, sztuka),
3. polonika zagraniczne - wydawnictwa polskie powstałe za granicą czy też dotyczące Polski.

Tutaj wyodrębniamy polonika niemieckie i polonika inne (angielskie, francuskie, włoskie itd.). Najważniejsze są zbiory dipisowskie - wydawane tuż po II wojnie światowej, przeznaczone dla obozów jenieckich oraz literatura solidarnościowa i emigracyjna.

Kolekcja czasopism - wydawnictw ciągłych:

1. czasopisma polskie wydawane w Niemczech,
2. czasopisma niemieckie,
3. czasopisma polonijne (wydawane we Francji, Austrii, Litwie, USA i innych krajach),
4. czasopisma polskie wydawane w Polsce.

Kolekcja zbiorów audiowizualnych:

1. filmy wideo,
2. kasety CD.

Archiwum

Zespół dokumentów osobistych:

1. materiały polsko-niemieckiego leksykonu biograficznego,
2. materiały prasowe poloników niemieckich,
3. dokumenty dot. Radia Wolna Europa,
4. dokumenty Teatru Polskiego w Kilonii,
5. dokumenty dot. Jana Pawła II,
6. i inne.

Zespół dokumentów życia społecznego:

1. wycinki prasowe,
2. fotografie,
3. katalogi dot. Międzynarodowych Targów Książki we Frankfurcie nad Menem i Lipsku,
4. foldery, reklamówki dot. imprez polonijnych,
5. dokumenty dot. PMK w Niemczech,
6. i inne.

W zakres prac Gabinetu wchodzi także działalność wystawowa, promocyjna i wydawnicza:

Wystawy

1. Prasowe polonika niemieckie (Opole 2004, 2005);
2. Zbiory dipisowskie i emigracyjne (Szczecin 2005);
3. Jan Paweł II a Polonia i emigracja (Opole 2006);
4. Arno Giese i jego pasje twórcze (Opole 2006);
5. Wydawnictwa PMK w Niemczech (Opole 2006);
6. Piotr Roguski - naukowiec i poeta (Opole 2006);
7. Heinz i Matthias Kneip - polonofile niemieccy (Opole 2006);
8. Książka i prasa wileńska (Katowice 2006).

Wydawnictwa

1. Prasowe polonika niemieckie, Opole 2004; Materiały bibliograficzno-internetowe do współczesnych kontaktów, Opole 2005;
2. Jan Paweł II - we wspomnieniach polsko-niemieckich, Dortmund-Katowice 2006.

Spotkania w Salonie pod Pegazem

1. Tomasz Nowinski - Reemigracja z USA i dlaczego? (22.04.06 r);
2. Prof. dr hab. Piotr Roguski z Kolonii - Polacy w Niemczech - formy uczestnictwa w kulturze (2.06.06 r.);
3. Prof. dr hab. Heinz Kneip z Regensburga - Dialog polsko-niemiecki w okowach uprzedzeń, stereotypów, ale i wzajemnego uznania (21.06.06 r.);
4. Red. Arno Giese z Wesseling - Drogi ku sobie. Niemiec zauroczony Polską kulturą i nie tylko… (20.09.06 r.);
5. Ks. Rektor Stanisław Budyn z Hanoweru - Polska Misja Katolicka w Niemczech - historia i współczesność (29.11.06 r.).

Twórcy Gabinetu zwracają się do osób prywatnych oraz organizacji i instytucji polonijnych w Europie i w kraju z gorącą prośbą o przekazywanie pamiątek oraz innych cennych dokumentów, które będą stanowiły świadectwo ich działalności i wkładu w polsko-niemieckie kontakty i tworzyły pełniejszy obraz najnowszej historii Europy. Będziemy wdzięczni za wszelkie uwagi i sugestie dotyczące naszej idei. Zainteresowane osoby zapraszamy do współpracy.

Dr hab. Maria Kalczyńska PIN Instytut Śląski
ul. Piastowska 17, 45-082 OPOLE
Maria@atol.com.pl

Leonard Paszek Langenbergerstr. 480, 45277 ESSEN
Leonard.p@interia.pl

Gabinet Książki i Prasy Polskiej w Niemczech / Maria Kalczyńska// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 2/2007 (83) marzec. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2007. - Tryb dostępu: http://www.ebib.info/2007/83/kalczynska.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187