EBIB Nr 11/2006 (81), Stan i perspektywy polskich zasobów cyfrowych w Internecie. Badania, teorie wizje Poprzedni artykuNastpny artyku  

 


Jolanta Turowska
Biblioteka Gdańska PAN

Biblioteki wyższych szkół niepublicznych Trójmiasta
Stan na początku 2006 r.


Obok dobrze zorganizowanych, działających od wielu lat, bibliotek uczelni publicznych[1], których jest obecnie osiem (plus filie wydziałowe), w latach dziewięćdziesiątych w Trójmieście zaczęły powstawać biblioteki wyższych szkół niepublicznych. Wielkość, poziom usług i znaczenie tych bibliotek zależy przede wszystkim od historii uczelni. Najstarszą niepubliczną szkołą wyższą na Pomorzu jest Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu im. Eugeniusza Kwiatkowskiego (WSAiB) z siedzibą w Gdyni. Została ona założona w 1994 r. Od tego czasu powstało w Trójmieście 13 kolejnych niepublicznych szkół wyższych. Dziewięć trójmiejskich wyższych szkół niepublicznych umożliwia zdobycie tytułu licencjata (ale można w nich także podjąć naukę na studiach podyplomowych). Natomiast pięć uczelni kształci na poziomie magisterskim. Są to obecnie: WSAiB, GWSH, WSB, WSZ oraz WSMSGiP. Oprócz nich w Trójmieście prowadzą działalność edukacyjną wydziały zamiejscowe trzech wyższych szkół niepaństwowych (dwa posiadają niewielkie księgozbiory) oraz powstałe w 1947 r. Gdańskie Seminarium Duchowne. Szkoła ta posiada bibliotekę z księgozbiorem o profilu uniwersalnym ze specjalizacją filozoficzno-teologiczną. Udostępnia ok. 44 tys. woluminów (nie wszystkie książki są jeszcze opracowane), 461 starodruków i ok. 100 tytułów czasopism.

W Trójmieście można podjąć także naukę w dwóch kolegiach, są to: Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Gdańsku oraz Gdańskie Archidiecezjalne Kolegium Teologiczne z siedzibą w Gdyni. Nad pierwszą z wymienionych szkół opiekę naukowo-dydaktyczną sprawuje Uniwersytet Gdański. Kolegium to korzysta z księgozbioru biblioteki swojej firmy założycielskiej, czyli English Unlimited. Natomiast druga szkoła, będąca pod opieką Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie - z księgozbioru parafialnego. W celu poznania obecnego stanu organizacji bibliotek niepublicznych szkół wyższych Trójmiasta przeprowadziłam wywiady w 10 instytucjach[2] (badaniem objęłam 14 bibliotek z wyjątkiem wyznaniowej, bibliotek kolegiów oraz z pominięciem bibliotek wydziałów szkół zamiejscowych). Oprócz WSAiB w Gdyni bibliotekami mającymi za sobą pewien bagaż doświadczeń mogą pochwalić się: Wyższa Szkoła Turystyki i Hotelarstwa w Sopocie (WSTiH) z siedzibą w Gdańsku (1996 rok)[3], Wyższa Szkoła Bankowa (WSB) w Gdańsku (1998 rok), Gdańska Wyższa Szkoła Humanistyczna (GWSH) (1999 rok), Wyższa Szkoła Zarządzania (WSZ) z siedzibą w Gdańsku (1999 rok), Wyższa Szkoła Finansów i Rachunkowości (WSFiR) w Sopocie (2000 rok), Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego i Turystyki (WSWFiT) w Sopocie (2002 rok).

Młodszymi (czasami w fazie organizacji) bibliotekami dysponuje: Wyższa Szkoła Społeczno-Ekonomiczna (WSSE) w Gdańsku (2003 rok), Gdańska Wyższa Szkoła Administracji (GWSA) (2004 rok), Pomorska Wyższa Szkoła Humanistyczna (PWSH) w Gdyni (2005 rok), Ateneum-Szkoła Wyższa (Ateneum) (2005 rok) oraz Wyższa Szkoła Finansów i Administracji (WSFiA) w Sopocie (Rektorat w Gdańsku) (2005 rok). Więcej danych dotyczących wyższych szkół niepublicznych Trójmiasta zawiera Tabela 1.

Tab. 1. Wyższe szkoły niepubliczne Trójmiasta w roku szkolnym 2004/2005

Lp. Nazwa
szkoły
Rok
założenia
szkoły
Liczba
studentów
Liczba
pełnozatrudnionych
nauczycieli akademickich
1 Wyższa Szkoła
Administracji i Biznesu
1994 1552 44
2 Wyższa Szkoła
Turystyki i Hotelarstwa
1996 3364 55
3 Wyższa Szkoła
Międzynarodowych
Stosunków
Gospodarczych i Politycznych
1996 264 22
4 Wyższa Szkoła Bankowa 1998 2136 64
5 Gdańska
Wyższa Szkoła
Humanistyczna
1999 3606 148
6 Wyższa Szkoła
Zarządzania
1999 1892 17
7 Wyższa Szkoła
Finansów i Rachunkowości
2000 1194 32
8 Wyższa Szkoła
Wychowania Fizycznego
i Turystyki
2000 970 19
9 Gdańska
Wyższa Szkoła
Administracji
2002 553 25
10 Pomorska
Wyższa Szkoła
Humanistyczna
2001 776 18
11 Wyższa Szkoła
Finansów i Administracji
2001 425 11
12 Wyższa Szkoła
Społeczno- Ekonomiczna
2001 532 22
13 Wyższa Szkoła
Komunikacji Społecznej
2003 295 12
14 Ateneum-
Szkoła Wyższa
2004 955 41

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych z:
Edukacja i wychowanie w województwie pomorskim w roku szkolnym 2004/2004 oraz stron WWW szkół.

Jak wynika z danych zamieszczonych w tabeli, największą uczelnią niepubliczną w Trójmieście jest, ze względu na liczbę studentów i nauczycieli akademickich, GWSH. Najmniej osób studiuje w Wyższej Szkole Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych i Politycznych (WSMSGiP). Niewiele więcej uczących się wykazuje Wyższa Szkoła Komunikacji Społecznej (WSKS). Te dwie gdyńskie szkoły nie posiadają własnych bibliotek (jedynie niewielki księgozbiór). Studenci tych uczelni niepublicznych na mocy umowy z Miejską Biblioteką Publiczną w Gdyni mogą korzystać, na specjalnych warunkach, z jej oferty (przede wszystkim w pobliskich filiach)[4]. W większości przypadków biblioteki powstały tuż po zaistnieniu szkoły. Były to jednak na początku niewielkie zbiory książek. Składały się one przede wszystkim z własnych wydawnictw, bieżącej oferty księgarskiej, z której wybrano publikacje zgodnie z profilem szkół, oraz darów. Największym księgozbiorem z trójmiejskich bibliotek wyższych szkół niepublicznych dysponuje WSB w Gdańsku. Jest to ok. 24 tys. woluminów. Więcej informacji na temat księgozbiorów bibliotek szkół niepublicznych przedstawiono w Tabeli 2.

Tab. 2. Księgozbiór bibliotek wyższych szkół niepublicznych Trójmiasta na początku 2006 r.

Wielkość księgozbioru
(liczba woluminów)
Liczba
bibliotek
Do 1000 2
2000-3500 4
11 000-15 000 2
15 500-20 000 2
ponad 21000 1
Brak danych 1

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych zebranych podczas wywiadu.

Analizując dane prezentowane w tabeli, można zauważyć, że sześć bibliotek wyższych szkół niepublicznych Trójmiasta dysponuje stosunkowo niewielkim księgozbiorem. Widać wyraźną różnicę między wielkością zbiorów tych placówek i następnych pięciu. Oprócz książek biblioteki gromadzą czasopisma (chociaż jeszcze nie wszystkie prowadzą ich prenumeratę). W Tabeli 3 przedstawiono liczbę czasopism udostępnianych przez badane biblioteki na początku 2006 r.

Tab. 3. Liczba prenumerowanych czasopism w badanych bibliotekach na początku 2006 r.

Liczba czasopism Liczba bibliotek
Do 10 3
20-30 2
35-50 4
Powyżej 55 3

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z wywiadu i stron domowych bibliotek.

Najwięcej czasopism - 62 tytuły, udostępnia Biblioteka GWSH. Natomiast Biblioteka WSZ - 61 tytułów. Niewiele mniej posiada WSB, WSAiB, WSTiH oraz ATENEUM. Część bibliotek gromadzi także zbiory specjalne w postaci np. norm, katalogów, folderów. Udostępniane są dokumenty nie tylko na tradycyjnym nośniku, ale także na CD-ROM-ach, kasetach audio i wideo - są to głównie encyklopedie, pomoce do nauki języków, akty prawne, słowniki, informatory, roczniki statystyczne. Największymi tego rodzaju zbiorami dysponuje WSAiB (ok. 300 CD, 50 kaset wideo i 180 audio).

Większość bibliotek posiada komputerowe bibliograficzne bazy danych gromadzonych dokumentów (czasami jeszcze niekompletne). Kilka trójmiejskich bibliotek zadbało o wygodny dostęp do baz bibliograficznych i pełnotekstowych (przede wszystkim bezpłatnych) oferowanych w Internecie (dobrano je do profilu szkoły), poprzez hiperlinki na swoich stronach WWW. Takie ułatwienie można znaleźć na stronie Biblioteki WSFiR (ciekawe i przydatne linki). Obok wymienionych nazw prenumerowanych czasopism o tradycyjnej formie, udostępnia ona adresy ich elektronicznych odpowiedników. Proponuje także linki do: przydatnej wyszukiwarki czasopism i dzienników, obszernych katalogów polskich czasopism elektronicznych, adresów katalogów innych bibliotek, encyklopedii, słowników on-line. Poza tym proponuje: piszesz pracę licencjacką? Odwiedź te portale i strony (z podziałem na: Informacje z zakresu prawa oraz akty normatywne, O finansach i ekonomii, O nieruchomościach, O rachunkowości, O controllingu). Dostęp do czterech baz jest możliwy po uzyskaniu hasła u bibliotekarza. Są to: Monitor-prawniczy, Monitor-podatkowy, Nieruchomości oraz Edukacja Prawnicza. Biblioteka WSTiH z kolei prezentuje na swojej stronie WWW adresy z zasobami przydatnymi studentom tego typu uczelni z podziałem na: Instytucje i organizacje turystyczne w Polsce, Instytucje i organizacje turystyczne zagraniczne, Czasopisma w sieci, Turystyka - badania - statystyki - ekspertyzy, Turystyka - nauka - dydaktyka - placówki, Hotelarstwo i gastronomia - serwisy, Serwisy i portale turystyczne, Konferencje - informacje o konferencjach i seminariach naukowych, Serwisy prawne, Targi - informacje branżowe, Urzędy państwowe, gospodarka, Ogólnodostępne bazy danych, Unia Europejska, Wyszukiwarki, encyklopedie, słowniki.

Ułatwienia w postaci linków do sieciowych słowników i encyklopedii, a także popularnych wyszukiwarek (z krótką prezentacją) oraz kilku katalogów i baz, posiada także na swojej stronie Biblioteka WSAiB w Gdyni. Umożliwia ona również, poprzez swoją stronę, dostęp do Witryny Czasopism Kulturalnych i Kwartalnika Ekonomia On-line, który wydawany jest od 2000 roku przez Bibliotekę Główną Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Najbardziej atrakcyjną ofertą strony Biblioteki WSAiB jest wykaz bezpłatnych e-czasopism Serwisu DOAJ. Serwis ten - Directory of Open Access Journals, udostępnia ponad 1500 czasopism z wielu dziedzin wiedzy, publikowanych przez instytucje naukowo-badawcze z całego świata. Instytucje te zorganizowały się wokół idei bezpłatnego dostępu do zasobów naukowych. Serwis DOAJ umożliwia przeglądanie i przeszukiwanie zasobu czasopism, w wielu przypadkach także ich zawartości.

Biblioteka WSB na swojej stronie prezentuje w kolejności alfabetycznej (z adnotacją) czasopisma gromadzone zgodnie z profilem uczelni, z linkami do ich stron domowych. Poza tym udostępnia swoim studentom pełnotekstową bazę ProQuest. Biblioteka ta ma obecnie dostęp do trzech specjalistycznych baz: ABI/Inform Global, ABI/Inform Dataline oraz ABI/Inform Trade&Industry. W Bazie ProQuest oprócz pełnotekstowych artykułów m.in. z bankowości, handlu zagranicznego, zarządzania, marketingu, znajduje się 10 tys. prac naukowych oraz analizy i raporty Economist Intelligence Unit ViewsWire, zawierające najnowsze wskaźniki gospodarcze i finansowe ze wszystkich krajów i regionów świata[5]. Biblioteka WSB w Gdańsku nabyła prawa do korzystania z tej bazy po preferencyjnej cenie dzięki temu, że jest członkiem Konsorcjum Bibliotek Kierunków Ekonomicznych. Należy do niego (dane z kwietnia 2006 r.) 39 bibliotek (uczelni zarówno państwowych, jak i prywatnych) Z trójmiejskich, oprócz Biblioteki WSB, zrzeszona jest w nim Biblioteka Politechniki Gdańskiej. Aby zapewnić studentom dostęp do informacji na nośnikach elektronicznych, biblioteka musi być wyposażona w odpowiedni sprzęt.

Tab. 4. Sprzęt komputerowy dostępny w badanych bibliotekach

Nazwa szkoły Ogólna
liczba
komputerów
Liczba
stanowisk
dla
pracowników
Liczba
stanowisk
z dostępem
do Internetu
Liczba
drukarek
Inny
sprzęt
Ateneum 5 1 5 1 laminarka
nagrywarka
GWSA 4 2 2   
GWSH 4 2 2 1 laminarka
PWSH 23 2 23 1 nagrywarka
WSAiB 8 3 5 2  
WSB 11 7 8 1 laminarka
WSFiA 1 1 1   
WSFiR 5 2 5 1 nagrywarka,
skaner
WSWFiT 2 1 2 1 nagrywarka
skaner
WSZ 4 2 4 1 laminarka
WSTiH brak danych brak danych brak danych brak danych brak danych

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wywiadu.

Dane zamieszczone w tabeli informują tylko o liczbie stanowisk będących do dyspozycji bibliotek (a nie samych szkół, często posiadających wielostanowiskowe pracownie komputerowe).

Swoje katalogi udostępnia w Internecie, poprzez stronę WWW lub serwis dla studentów, osiem bibliotek. Przy czym trzy z nich (WSZ, GWSH, PWSH) tylko dla studentów i pracowników szkoły po załogowaniu się. Dwie placówki (WSWFiT oraz WSFiA) deklarowały chęć nabycia modułu on-line użytkowanego oprogramowania bibliotecznego po wprowadzeniu całości zbiorów do komputerowej bazy danych. W Tabeli 5 przedstawiono rodzaje oprogramowania bibliotecznego wykorzystywanego przez badane biblioteki.

Tab. 5. Program biblioteczny stosowany w 11 (posiadających komputery) bibliotekach trójmiejskich szkół wyższych niepublicznych

Nazwa programu Liczba bibliotek
PROLIB 1
PATRON 2
LIBRA 7
Oprogramowania brak 1

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wywiadu i stron WWW.

Jak pokazują dane prezentowane w tabeli, najwięcej bibliotek niepublicznych szkół wyższych w Trójmieście korzysta z LIBRY 2000 (dla Windows). Dwie biblioteki (WSTiH, GWSH) zakupiły PATRON-a. Oba programy (LIBRA i PATRON) są autorstwa gdyńskiej firmy MOL - Systemy Informatyczne. Bliskość siedziby tej firmy była jednym z powodów decydującym o zakupie tych programów. Drugim - niewątpliwie cena. W siedzibie firmy MOL mieści się Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli Bibliotekarzy MOL[6]. Oferuje on różne formy doskonalenia, tj. warsztaty, konferencje, seminaria, szkolenia dla nauczycieli bibliotekarzy oraz użytkowników systemów LIBRA i PATRON. W takim przeszkoleniu uczestniczyli np. pracownicy Biblioteki WSZ. Biblioteka WSB w Gdańsku korzysta z oprogramowania PROLIB. System ten został opracowany przez polskich informatyków z zielonogórskiej firmy Max Elektronik S.A.[7]. Biblioteka WSB w Gdańsku zdecydowała się na jego zakup, ponieważ posiada go inna szkoła z sieci szkół WSB. Niepubliczne szkoły bankowe ściśle ze sobą współpracują.

Od profilu szkoły zależy nie tylko współpraca bibliotek, ale także rodzaj gromadzonych zbiorów i to zarówno tych na tradycyjnych nośnikach, jak i elektronicznych. Czasami procedura zamawiania książek odbywa się poprzez Internet[8]. Niekiedy poszczególne tytuły kupowano w dużych ilościach, co spowodowane było chęcią zapewnienia każdemu studentowi dostępu do potrzebnej literatury. Tak było np. w WSB. Później jednak zrezygnowano z tej opcji, ograniczając się do kilkudziesięciu egzemplarzy najbardziej poszukiwanych pozycji. W WSWFiT niektóre książki kupowane są "na próbę". Jeżeli okazuje się, że cieszą się zainteresowaniem czytelników, dokupowane są następne egzemplarze tego samego tytułu. Niekiedy pojedyncze egzemplarze są udostępniane tylko na miejscu, a do wypożyczenia przeznaczone są tytuły zgromadzone w bibliotece przynajmniej w dwóch egzemplarzach. Ponieważ publikacje nabywane są zgodnie z kierunkami nauczania w danej szkole, biblioteki trójmiejskich szkół niepublicznych posiadają wartościowe zasoby nowej oferty wydawniczej w zakresie specjalistycznej literatury. Poza tym są one szybciej gromadzone, opracowane i udostępniane niż w dużych bibliotekach uczelni państwowych (w których książka musi przejść na swojej drodze do czytelnika przez kilka działów). Na przykład w Bibliotece WSFiR proces ten trwa jeden dzień. W związku z tym chętnie korzystają z nich (na miejscu) także studenci trójmiejskich szkół państwowych[9]. Przy czym tak specjalistyczny księgozbiór szybko się dezaktualizuje. W skutek tego te biblioteki, które istnieją dłużej, jak np. WSB, mają w planie przeprowadzenie jego selekcji. W większości trójmiejskich bibliotek wyższych szkół niepaństwowych księgi inwentarzowe prowadzone są komputerowo. W jednej placówce - tylko tradycyjnie.

W bibliotekach zachowany jest podział na księgozbiór udostępniany na miejscu i ten do wypożyczenia. Ponieważ ilościowo jest on w części opisywanych bibliotek niewielki, przeważnie pozycje niewypożyczane przechowywane są na kilku wydzielonych regałach, stanowiąc tzw. księgozbiór podręczny. Tylko w czterech przypadkach (w bibliotekach: WSB, WSAiB, GWSH oraz WSTiH) udostępnianie prezencyjne i na zewnątrz ma miejsce w osobnych salach, i w związku z tym można mówić o wyraźnym podziale na wypożyczalnię i czytelnię. W większości z 11 zbadanych placówek zastosowano układ książek na półkach według UKD (np. w Bibliotece GWSA wyodrębniono 93 działy)[10]. Najczęściej jest to jego modyfikacja przystosowana do profilu szkoły. Czasami dla ułatwienia tworzone są działy zgodne z kierunkami wykładanymi na uczelni z wydzieleniem poddziałów. Taki układ został zastosowany np. w WSB. Biblioteki GWSH i WSZ mają księgozbiory ułożone zgodnie z numerami inwentarzowymi. Zbiory biblioteczne WSSE także mają układ numeryczny, ale dodatkowo z podziałem na formaty. W PWSH oraz Ateneum księgozbiór biblioteki ma różny układ w zależności od formy udostępniania: przeznaczony do wypożyczenia - według numerów inwentarzowych, natomiast podręczny - zgodnie z UKD.

Różnice zarysowują się także w sposobie opracowania księgozbioru. Jedna biblioteka nie posiada komputerów, w związku z tym zbiory opracowuje się tylko w sposób tradycyjny. Katalog też jest oczywiście tradycyjny z wyszczególnieniem katalogu alfabetycznego i działowego (działy zostały dostosowane do profilu szkoły). Pozostałe biblioteki, korzystające ze sprzętu komputerowego, przeważnie dysponują już tylko katalogiem w wersji elektronicznej. Ale np. placówka WSB (pomimo że całoś zbiorów wprowadzona jest do bazy komputerowej) udostępnia także alfabetyczny i działowy katalog tradycyjny. Jednak i ona zaprzestała jego kontynuacji trzy lata temu. Natomiast w WSWFiT katalog komputerowy nie obejmuje jeszcze całości księgozbioru, w związku z tym istnieje także katalog tradycyjny: autorski i działowy oraz kartoteka zawartości czasopism. Niektóre młodsze biblioteki są na etapie tworzenia ich pierwszego katalogu - komputerowego, jak np. Biblioteka Ateneum (jest już w tych pracach zaawansowana). Książki opracowywane są zarówno formalnie (zgodnie z normą), jak i rzeczowo. Często wykorzystywane są gotowe opisy (przede wszystkim przygotowane przez BN). W większości bibliotek stosowany jest jhp BN, ale także i UKD. Jednak bibliotekarze przyznają, że nie zawsze tworzony przez nich opis przedmiotowy jest zgodny ze słownikiem jhp BN. Czasami, ze względów praktycznych, mając na uwadze swoich czytelników, dokonują w nim zmian. Jedna biblioteka stworzyła własny język informacyjno-wyszukiwawczy (co oprócz korzyści przysporzyło bibliotece także sporo kłopotu, gdy zbiory zaczęło opracowywać kilka osób).

Katalogi komputerowe dają dużo większe możliwości: wyszukiwanie proste i złożone oraz przegląd nowości i zestawień. Biblioteka WSAiB przygotowała 27 zestawów tematycznych, są to np. analiza finansowa, analiza SWOT, bezrobocie, globalizacja, globalizacja a stosunki międzynarodowe. Pod tymi tematami można znaleźć nie tylko opisy bibliograficzne gromadzonych książek (z informacją o dostępności), ale także artykułów z czasopism. Aby czytelnik potrafił korzystać m.in. z tego typu udogodnień, przeprowadzane są szkolenia biblioteczne (większość bibliotek szkół trójmiejskich je realizuje). Jeżeli istnieją odpowiednie warunki (dostęp do komputerów dla studentów), wówczas z wykorzystaniem komputerów. Część bibliotek tworzy na życzenie studentów i pracowników naukowo-dydaktycznych swoich szkół zestawienia bibliograficzne. Niektóre oferują taką usługę także poprzez pocztę elektroniczną.

W kilku bibliotekach, np. PWSH, WSB, WSFiR, WSZ, student może zamawiać książki z domu poprzez Internet. Po upływie wyznaczonego terminu, np. w WSB po tygodniu, i nie zgłoszeniu się po odłożoną książkę, jest ona włączana do księgozbioru lub wypożyczana innym. Studenci mają możliwość przedłużenia okresu wypożyczenia zarówno telefonicznie, jak i pocztą elektroniczną. Tylko w sześciu bibliotekach wypożyczenia rejestrowane są komputerowo (następne będą po wprowadzeniu całości "zbiorów" do baz). Jeszcze mniej placówek oferuje swoim czytelnikom karty komputerowe z indywidualnym kodem kreskowym. Nie zawsze zapewniony jest wolny dostęp do półek; czasami tylko do części księgozbioru. Jest to spowodowane układem książek na półkach a niekiedy warunkami lokalowymi. Informacje na temat powierzchni lokali bibliotek wyższych szkół niepublicznych Trójmiasta przedstawiono w Tabeli 6.

Tab. 6. Powierzchnia lokali bibliotek wyższych szkół niepublicznych Trójmiasta

Powierzchnia
w m2
Liczba
bibliotek
Do 40 2
50-80 6
110-180 3
Brak danych 1

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wywiadu.

Część trójmiejskich bibliotek, co wynika z danych zamieszczonych w tabeli, ma niewielką powierzchnię (zbyt małą w stosunku do potrzeb). Niektóre placówki zmieniały swoja siedzibę już kilkakrotnie, np. Biblioteka WSB - dwukrotnie. Kilka bibliotek przewiduje w przyszłości przeprowadzkę do nowego lokalu. Największym powierzchniowo lokalem bibliotecznym dysponuje WSB (172 m2). Biblioteka WSAiB ma do dyspozycji ok. 120 m2. Natomiast Biblioteka WSZ ma najbardziej nowoczesne pomieszczenie. Jest to przestronny lokal w przyziemiu o powierzchni 118 m2[11] z 30 stanowiskami dla studentów i z trzema przeznaczonymi dla bibliotekarzy (dwa są w pełni skomputeryzowane). Siedziba WSZ (i biblioteki) mieści się w budynku, który powstał w 2001 roku[12]. Szkoła ta jako pierwsza na Pomorzu prywatna uczelnia zbudowała swoją własną siedzibę. Jej gmach był nagradzany. Jest to okazały, czterokondygnacyjny budynek, pełen nowoczesnych rozwiązań. We wnętrzu dominuje surowy beton z różnymi odcieniami szarości zestawionymi z czterema podstawowymi kolorami, tj. żółtym, czerwonym, niebieskim i czarnym. Elementami uzupełniającymi są detale ze stali nierdzewnej i aluminium. Obiekt jest strzeżony i monitorowany oraz przyjazny dla niepełnosprawnych, tzn. wyposażony w windy i podjazdy. Nowym budynkiem może pochwalić się także WSWFiT. Pozostałe szkoły, a więc także ich biblioteki, mają z reguły siedzibę w budynkach starszych, lepiej lub gorzej przystosowanych do potrzeb szkół i bibliotek. Jedna z nich - WSFiR mieści się w odremontowanej, pełnej uroku willi w Sopocie, inna - Ateneum, w gdańskim "Zieleniaku". Budynek o najdłuższej historii, bo sięgającej początków XIX wieku jest siedzibą biblioteki GWSH. W latach 1827-1833 wybudowano na Biskupiej Górce (Bischofsberg) dla pułku piechoty nowe koszary[13]. W 1999 r. część tych historycznych obiektów zaadoptowano na potrzeby szkoły[14]. Biblioteka mieści się w przyziemiu, prowadzą do niej labirynty korytarzy. Zachowany został historyczny charakter budynków i ich wnętrz. Usytuowane są one na wzgórzu z widokiem na Stare Miasto (niestety, w dosyć zaniedbanej okolicy). Atrakcyjne położenie mają także GWSA, której budynki umiejscowione są wśród drzew w pobliżu plaży w Gdańsku-Stogach. Blisko do morza swoją siedzibę ma także WSWFiT w Sopocie. Większość gdańskich szkół zlokalizowanych jest blisko Starego Miasta lub z łatwym dojazdem.

Równie ważna, jak łatwy dostęp do budynku biblioteki, jest liczba godzin i dni jej pracy. Siedem bibliotek udostępnia swoje zbiory we wszystkie dni tygodnia (w tym jedna tylko w niedziele tzw. zjazdowe), trzy - sześć dni w tygodniu i dwie - trzy lub dwa dni[15]. Najwięcej godzin czynna jest Biblioteka WSZ - 63 godziny w tygodniu. Niewiele mniej Wypożyczalnia WSAiB - 61 godzin. Aby możliwe było udostępnianie w takim wymiarze czasu, musi być zapewniona odpowiednia obsada w bibliotece. Dane na temat liczby osób zatrudnionych w niepublicznych szkołach wyższych Trójmiasta przedstawiono w Tabeli 7.

Tab.7. Bibliotekarze zatrudnieni w niepublicznych szkołach wyższych Trójmiasta

Liczba
objętych badaniem
bibliotek
Ogólna liczba
zatrudnionych w nich
bibliotekarzy[16]
Liczba
bibliotekarzy
pełnoetatowych
Liczba
bibliotekarzy
zatrudnionych
na 3 etatu
Liczba
bibliotekarzy
zatrudnionych
na 1 etatu
11 27 20 2 5

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wywiadu.

Jak wynika z danych zamieszczonych w tabeli, liczba bibliotekarzy zatrudnionych w trójmiejskich wyższych szkołach niepublicznych jest niewielka. Obsada tych bibliotek nie przekracza czterech osób. Tylu bibliotekarzy pracuje w czterech placówkach (nie zawsze na cały etat). W pięciu - dwie osoby (także nie na pełnym etacie) i w dwóch - jedna osoba (na część etatu).

Dwie osoby zatrudnione są także w innych bibliotekach. Większość osób, zatrudnionych w bibliotekach wyższych szkół niepublicznych Trójmiasta, co ilustruje Tabela 8, posiada kwalifikacje uprawniające do wykonywania zawodu bibliotekarza.

Tab.8. Wykształcenie bibliotekarzy zatrudnionych w wyższych szkołach niepublicznych Trójmiasta

Liczba
objętych
badaniem
bibliotek
Wykształcenie
wyższe
bibliotekarskie
Wykształcenie
średnie
bibliotekarskie
Studia
podyplomowe
bibliotekarskie
Inne studia
wyższe
ze specjalizacją
bibliotekarską
Inne
studia
wyższe
Inna
szkoła
średnia
11 4 4 6 5 4 3

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wywiadu.

Brak danych o wykształceniu jednej osoby (pełni ona funkcję pomocnika bibliotekarza). Dwie osoby posiadają tytuł doktora nauk humanistycznych[17]. Sytuacja w zakresie wykształcenia stale ulega zmianie. W tej chwili jedna osoba jest w trakcie studiów bibliotekoznawczych, jedna - studiów podyplomowych, jedna rozpoczęła naukę w Gdańskiej Filii Centrum Edukacji Bibliotekarskiej Informacyjnej i Dokumentacyjnej w Warszawie. Bibliotekarze uzupełniają swoją wiedzę także poprzez udział w szkoleniach, konferencjach, zjazdach. W zainicjowanych w 1999 r. przez Bibliotekę Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu Ogólnopolskich Konferencjach Bibliotek Wyższych Szkól Niepaństwowych bierze co roku udział kilku bibliotekarzy z Trójmiasta, np. w I Konferencji - bibliotekarze z WSB oraz WSAiB, w II - WSB i WSTiH, III - obecne były dwie bibliotekarki z WSTiH, a IV - GWSH, WSB oraz WSTiH. Natomiast do powstałej w 2001 r.[18] (na III Konferencji) Sekcji Bibliotek Niepaństwowych Szkół Wyższych przy Zarządzie Głównym Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, należą pracownicy dwóch bibliotek z Trójmiasta: WSB i WSTiH. Sporadycznie bibliotekarze wyższych szkół niepaństwowych Trójmiasta biorą udział w innych konferencjach oraz szkoleniach, np. pracownicy WSAiB uczestniczyli w kursie przybliżającym czasopisma elektroniczne. Więcej niż połowa (15) bibliotekarzy zatrudnionych w trójmiejskich wyższych szkołach niepaństwowych wykazuje wcześniej zdobyte doświadczenie zawodowe w innego typu bibliotekach[19]. Jest to ważne w związku z coraz większymi oczekiwaniami wobec bibliotek szkół wyższych.

Pięć bibliotek trójmiejskich szkół wyższych (WSB, WSZ, WSAiB, GWSH, WSTiH) to stosunkowo duże, dysponujące bogatym księgozbiorem, wykorzystujące nowe technologie, dostosowane do potrzeb współczesnego czytelnika placówki. Nie zawsze jednak ze względu na liczbę studentów i pracowników naukowo-dydaktycznych istnieje potrzeba powoływania takich dużych biblioteki, dlatego też w Trójmieście działa kilka niewielkich bibliotek wyższych szkół niepublicznych (np. WSFiR, PWSH, WSWFiT), ktre także świadczą usługi na wysokim poziomie. Pozostałym, z reguły młodszym, będącym w fazie organizacji, należy życzyć poparcia władz oraz docenienia roli w wypełnianiu ich zadań edukacyjnych i naukowych.



Przypisy

[1] Edukacja i wychowanie w województwie pomorskim w roku szkolnym 2004/2005. Gdańsk : Urząd Statystyczny, 2005, s. 56. Są to: Uniwersytet Gdański, Politechnika Gdańska, Akademia Sztuk Pięknych, Akademia Medyczna, Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu, Akademia Muzyczna, Wyższa Szkoła Morska oraz Akademia Marynarki Wojennej.

[2] Ponieważ okazało się, że ta sama osoba pracuje w dwóch tego typu bibliotekach, była możliwość przeprowadzenia wywiadu w jednym miejscu na temat obu bibliotek. Natomiast w Bibliotece WSTiH nie wyrażono zgody na jego przeprowadzenie.

[3] W nawiasie podano rok powstania biblioteki. Nie zawsze jednak datę można było wyznaczyć jednoznacznie. Czy zbiór książek dostępny od czasu do czasu dla studentów czy kadry dydaktycznej można nazwać biblioteką? Niekiedy jako datę powołania biblioteki podawano początek pracy obecnego personelu.

[4] Jedna z nich jest dobrze zorganizowaną biblioteką, nazwaną Gdyńską Biblioteką Akademicką (została odwiedzona), druga - to parę regałów książek, będąca częścią Filii nr 2 MBP w Gdyni.

[5] ProQuest : baza pełnotekstowa : Co? Jak? Gdzie? Gdańsk : WSB, [2005].

[6] KOLASA, W. M. Polskie systemy biblioteczne dla małych i średnich bibliotek publicznych. In Automatyzacja bibliotek publicznych : materiały z ogólnopolskiej konferencji "Automatyzacja bibliotek publicznych", Warszawa, 24-26 listopada 2004. Warszawa : Wydaw. SBP, 2005, s. 97.

[7] GRABOWSKA, D. Katalogowanie alfabetyczne zbiorów bibliotecznych. Warszawa : CEBID, 2003, s. 126.

[8] Np. w Bibliotece WSFiA

[9] Np. Biblioteka WSSE notuje odwiedziny studentów z innych szkół pomimo niewielkiego księgozbioru.

[10] Informator. Gdańsk : GWSH, [2005], s. 4.

[11] Dane ze strony WWW WSZ w Gdańsku. Natomiast z Informatora tej szkoły wynika, że ma ona największą powierzchnię z wszystkich wyższych niepublicznych szkół Trójmiasta.

[12] MR. Beton i cztery kolory. Gazeta Wyborcza 4 czerwca 2003, s. 3.

[13] CIEMNOŁOŃSKI, J. Gdańsk jako stolica nowej prowincji i miasto garnizonowe. In Historia Gdańska T. 4 cz. 1. Sopot : Lex, 1998, s. 10.

[14] FORTUNA, G., TUSK, D. Orunia - Zaroślak - Biskupia Górka - Nowe Ogrody - Grodzisko - Siedlce. Gdańsk : Millenium Media, 2005, s. 70.

[15] Bibliotekarze podkreślają, jak ważne jest, by biblioteki w ich szkołach były otwarte w soboty i niedziele, ponieważ właśnie wtedy, podczas zjazdów studentów zaocznych, przeżywają prawdziwe oblężenie, np. w WSZ. Bibliotekę GWSH potrafiło w weekend odwiedzić ok. 250 osób.

[16] Jedna osoba jest zatrudniona równocześnie w dwóch tego typu bibliotekach.

[17] Dane z 11 bibliotek.

[18] W kilku słowach. Sekcja Bibliotek Uczelni Niepaństwowych. Bibliotekarz 2001, nr 7/8, s. 51.

[19] Dane te pochodzą z 11 bibliotek, w których uzyskano informacje o pracownikach.



Bibliografia

  1. CYBULSKA, L. Wizerunek Biblioteki WSB w Toruniu. In Marketing i jakość usług bibliotek akademickich : Ogólnopolska IV Konferencja Bibliotek Niepublicznych Szkół Wyższych, Wrocław 8-11 maja 2002 roku. Wrocław : DSWE TWP, 2002, s. 20-30.
  2. PRZYBYSZ, J., PIOTEREK, P. Wstęp. In Zarządzanie strategiczne i marketingowe w bibliotekach. Poznań : Wydaw. WSB, 2004, s. 7-8.
  3. SIDOR, M. W. Jakość usług bibliotecznych. Warszawa : Wydaw. SBP, 2005. ISBN 83-89316-33-1.
  4. Informator. Gdańsk : GWSA, [2005].


Autorka wykorzystała także informacje zawarte na stronach WWW bibliotek, które badała.

  1. ATENEUM-Szkoła Wyższa [on-line]. [Gdańsk] : Ateneum, 2005-2006 [dostęp 5 maja 2006]. Dostępny w World Wide Web: http://www.ateneum.edu.pl.
  2. Gdańskie Seminarium Duchowne [on-line]. Gdańsk : GSD, 2005/2006 [dostęp 20 kwietnia 2006]. Dostępny w World Wide Web: http://www.gsd.gda.pl.
  3. Gdańska Wyższa Szkoła Humanistyczna [on-line]. Gdańsk : GWSH, 2005 [dostęp 5 maja 2006]. Dostępny w World Wide Web: http://www.gwsh.gda.pl.
  4. Pomorska Wyższa Szkoła Humanistyczna [on-line]. [Gdynia] : PWSH, 2000-2005 [dostęp 5 maja 2006]. Dostępny w World Wide Web: http://www.pwsh.edu.pl.
  5. Wyższa Szkoła Finansów i Administracji [on-line]. Sopot : WSFiA, [2005] [dostęp 20 kwietnia 2006]. Dostępny w World Wide Web: http://www.skok.pl/wsfia.
  6. Wyższa Szkoła Administracji Biznesu im. Eugeniusza Kwiatkowskiego [on-line]. Gdynia : WSAiB, 2003 [dostęp 22 kwietnia 2006]. Dostępny w World Wide Web: http://www.wsaib.pl.
  7. Wyższa Szkoła Bankowa w Gdańsku [on-line]. Gdańsk : WSB, 2003 [dostęp 5 maja 2006 ]. Dostępny w World Wide Web: http://www.wsb.gda.pl.
  8. Wyższa Szkoła Finansów i Rachunkowości [on-line]. Sopot : WSFiR, [2005] [dostęp 20 kwietnia 2006]. Dostępny w World Wide Web: http://www.wsfir.gda.pl.
  9. Wyższa Szkoła Komunikacji Społecznej z siedzibą w Gdyni [on-line]. Gdynia : WSKS, [2005] [dostęp 5 maja 2006]. Dostępny w World Wide Web: http://www.wsks.pl, http://www.wsse.edu.pl.
  10. Wyższa Szkoła Turystyki i Hotelarstwa [on-line]. Gdańsk : WSTiH, 2006 [dostęp 20 kwietnia 2006]. Dostępny w World Wide Web: http://www.wstih.edu.pl.
  11. Europejska Szkoła Hotelarstwa, Turystyki i Przedsiębiorczości [on-line]. [Sopot] : WSWFiT, [2006] [dostęp 5 kwietnia 2006]. Dostępny w World Wide Web: http://www.euro.edu.pl/indexflash.htm.
 Początek strony



Biblioteki wyższych szkół niepublicznych Trójmiasta / Jolanta Turowska// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 11/2006 (81) grudzień/styczeń. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2007. - Tryb dostępu: http://www.ebib.info/2007/81/turowska.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187