Anna Konieczko
Biblioteka Główna
Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach

Bibliotekarz gwarantem sukcesu biblioteki

Dzisiejszy sukces na rynku zawdzięcza się innowacyjnym pomysłom, pierwszorzędnym produktom i usługom, których źródłem jest wiedza i umiejętności pracowników^[1]. Dotyczy to również biblioteki i rynku usług informacyjnych, na którym produktem jest właściwie wygenerowana informacja, a usługą - przekazanie i wykorzystanie tej informacji oraz późniejsza jej zamiana na wiedzę. Miarą sukcesu biblioteki jest zadowolenie danej społeczności oraz uczestnictwo w tworzeniu potencjału wiedzy w danym regionie.

Współczesna biblioteka, funkcjonując w dobie Internetu, elektronizacji komunikacji międzyludzkiej i pędu do wiedzy, aby osiągnąć sukces na rynku szeroko pojętych usług informacyjnych, musi zapewnić szybki dostęp do potrzebnych informacji, możliwość ich wykorzystania oraz wysoką jakość obsługi obecnych i potencjalnych użytkowników. Zakupione bazy danych z różnych dziedzin, bogaty księgozbiór, wszelki sprzęt i programy usprawniające proces wyszukiwania informacji nie będą w pełni wykorzystywane, jeżeli nie będzie kadry odpowiednio przygotowanej do zarządzania tymi zasobami. Dlatego filarem sprawnie funkcjonującej biblioteki są kompetentni pracownicy - wykwalifikowani bibliotekarze i pracownicy informacji posiadający odpowiednią wiedzę i umiejętności interpersonalne.

Obecnie zmienia się oblicze bibliotek. Nowe technologie, automatyzacja i wymogi społeczeństwa podnoszą standard usług bibliotecznych. Zmienia się również charakter pracy współczesnych bibliotekarzy i pracowników informacji, którzy powinni:

• projektować i/lub uczestniczyć w budowaniu profesjonalnych zasobów informacyjnych - gospodarczych, społecznych, biznesowych itp.,
• przygotowywać i wdrażać strategie rozwoju usług informacyjno-bibliotecznych, również w obszarach zwanych "pustyniami internetowymi"^[2],
• przygotowywać materiały do własnych prac naukowych,
• sporządzać zestawienia bibliograficzne na zamówienia użytkowników,
• tworzyć własne strategie wyszukiwania i organizowania informacji,
• doradzać w wyborze i doborze literatury wszystkim grupom społecznym,
• wykorzystywać najlepsze metody pracy z czytelnikiem (dzieckiem, uczniem, studentem, pracownikiem naukowym, aktywnym zawodowo i bezrobotnym, emerytem, obcokrajowcem) i stymulować ich potrzeby rozwojowe,
• efektywnie organizować własną pracę, tworzyć programy autorskie lub zespołowe usprawniające działalność biblioteki.

W związku z tym można wymienić kilka cech charakteryzujących nowoczesnych bibliotekarzy i specjalistów od informacji naukowej. Należą do nich:

1. otwartość na zmiany i innowacje, potrzeba nowych doświadczeń,
2. samodoskonalenie się: studiowanie, uczenie się od innych, uczenie się z innymi, uczenie się na podstawie doświadczeń, uczenie się od otoczenia,
3. planowanie przyszłych działań,
4. prospektywna orientacja wobec czasu,
5. zdolność do wyrażania własnej opinii i tolerancyjność dla opinii odmiennych^[3].

Działalność biblioteki będzie efektywna wtedy, gdy obowiązki zostaną przydzielone odpowiednio do kwalifikacji i umiejętności osób, nie będą marnowane rzadkie zdolności czy zasoby, a personel będzie miał poczucie przynależności do organizacji. Zarządzający biblioteką i przełożeni poszczególnych szczebli muszą sobie zdawać sprawę z tego, że z jednej strony mają do czynienia z cechami i właściwościami pracowników, a z drugiej z okolicznościami zewnętrznymi, warunkami, w jakich pracownicy funkcjonują. W pracy zawodowej oprócz wiedzy, kwalifikacji, które są podstawą do jej wykonywania, ważne są predyspozycje psychologiczne. Pracownicy biblioteki powinni cechować się wysokim poziomem motywacji i ekstrawersji społecznej oraz wyznaczać sobie cele zawodowe zgodne z celami i wartościami biblioteki. Zatem bardzo ważnym elementem, mającym lub mogącym mieć wpływ na odpowiednią identyfikację pracownika z biblioteką, jest właściwy proces budowy zaangażowania personelu. Zakres odpowiedzialności za ten proces powinien być przypisany osobom zajmującym się komunikacją wewnętrzną w organizacji (np. przełożonym, koordynatorom zadań). Zaangażowanie personelu bibliotecznego w pracę i cele biblioteki można rozpatrywać jako zaangażowanie emocjonalne i racjonalne.

1. Zaangażowanie emocjonalne ("chcę") sprowadza się do:
   • pozytywnego wyrażania się o bibliotece,
   • chęci pozostania w bibliotece,
   • dumy z pracy dla swego pracodawcy, w przypadku biblioteki - dumy z pracy w określonym zespole, dla społeczeństwa, dla swojego zakładu pracy,
   • chęci przyczyniania się do sukcesu biblioteki na rynku usług informacyjno-bibliotecznych.
2. Zaangażowanie racjonalne ("wiem"), na które składają się:
   • wiem, jak to, co robię, ma się do celów biblioteki,
   • wiem, w jaki sposób mogę przyczynić się do lepszych wyników biblioteki,
   • wiem wszystko, co niezbędne, by podejmować właściwe decyzje,
   • wiem, jakie korzyści odniosę dzięki swojemu wkładowi w sukces biblioteki^[4].

Pracownik dobrze poinformowany o celach biblioteki, o procesach w niej zachodzących, o zasadach relacji z przełożonymi, może kreować cele własne zgodne z celami organizacji zatrudniającej. Decentralizacja władzy, przekazanie odpowiedzialności za pewne zadania kierownikom niższych szczebli, którzy mogą ją przekazywać dalej podwładnym, może doprowadzić do zwiększenia zaangażowania w funkcjonowanie biblioteki. Należy jednak wziąć pod uwagę, że niesie to za sobą ryzyko w postaci obaw personelu o wywiązanie się z zakresu przypisanych zadań i odpowiedzialności za decyzje. Można to ryzyko zminimalizować, zapewniając właściwy przepływ informacji w organizacji oraz możliwość wypowiadania własnych opinii popartych odpowiednią argumentacją. Zatem kreowanie nowego modelu bibliotekarza zależy przede wszystkim od samego wykonawcy tej profesji, od przełożonych oraz procesu ewolucji społeczeństwa informacyjnego. Dostosowanie się do progresywności otoczenia społecznego będzie wyrazem chęci uczestnictwa w jego kształtowaniu. Należy również podkreślić, że biblioteka z pełnym wyposażeniem, ale bez osób twórczych, pomysłowych, pewnych swojej erudycji, nieobawiających się zmian, nie zapewni polskiemu bibliotekarstwu postępu.

Podsumowanie

Zainteresowanie społeczeństwa dostępem do informacji wymusza na środowisku bibliotekarskim ciągłe doskonalenie umiejętności wyszukiwawczych oraz interpersonalnych. W zależności od potrzeb użytkowników biblioteki, bibliotekarz czy pracownik informacji powinien wykazać się znajomością literatury, baz danych oraz metod wyszukiwania materiałów w różnych źródłach informacyjnych. Wiedza interpersonalna jest konieczna przy współpracy ze zróżnicowanym społecznie, demograficznie i kulturowo społeczeństwem. Współczesny bibliotekarz czy pracownik informacji staje się przewodnikiem po zasobach tradycyjnych i elektronicznych biblioteki, doradcą informacyjnym i bibliograficznym, a także inicjatorem przedsięwzięć kulturalnych i naukowych. Wykształcenie oraz doświadczenie zawodowe, podnoszenie swoich kwalifikacji, umiejętność pracy z ludźmi są gwarancją profesjonalnej obsługi czytelnika. Zadowolenie użytkownika biblioteki jest najlepszym dowodem potwierdzającym rolę bibliotekarzy w tworzeniu środowiska informacyjnego.

Przypisy:

[1] LUECKE, R. Jak zatrudnić i zatrzymać najlepszych. Warszawa: MT Biznes, 2003, s. 96.

[2] DŁUGOSZ, J. Społeczeństwo informacyjne a wykluczeni. Zadania edukacji i polityki społecznej. Potencjalny udział bibliotek. Biuletyn EBIB [on-line] 2003 nr 7 (47) [dostęp 13 września 2006]. Dostępny w World Wide Web: http://ebib.oss.wroc.pl/2003/47/dlugosz.php.

[3] GRUSZECKA, H. Tradycja i nowoczesność bibliotek. Bibliotekarz 2005, nr 11, s. 8-9.

[4] ROSTEK, R., KURDA, W. Dobrze poinformowany osiąga dobre wyniki. Personel i Zarządzanie 2005, nr 2, s. 27 z modyfikacjami.

O autorach:

Anna Konieczko
Absolwentka Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach - kierunek Ekonomia oraz Uniwersytetu Ślaskiego - kierunek Informacja Naukowa i Bibliotekoznawstwo. Od marca 2006 roku młodszy bibliotekarz w Oddziale Informacji Naukowej w Bibliotece Głównej Akademii Ekonomicznej w Katowicach.

Bibliotekarz gwarantem sukcesu biblioteki / Anna Konieczko// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 10/2006 (80) listopad. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2007. - Tryb dostępu: http://www.ebib.info/2007/80/konieczko.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187