EBIB Nr 9/2006 (79), Od Misia do Cogito - czasopisma dla dzieci i młodzieży. Artykuł Poprzedni artykuNastpny artyku  

 


Angelika Matusiewicz
Instytut Książki i Czytelnictwa
Biblioteki Narodowej

Czasopisma dziecięce i młodzieżowe
Bibliografia 2000-2005


Patrząc na ofertę czasopism skierowaną do dzieci i młodzieży, odnosi się wrażenie, że tylko niewielka ich część trafia do bibliotek publicznych. Sytuacja ta wynika przede wszystkim z ubóstwa finansowego tych instytucji, które muszą dokonać wyboru i najczęściej ze swych skromnych funduszy kupują książki. Trudno jest też dokonać właściwego wyboru z tak dużej ilości tytułów. Co bibliotekarze mają wybrać z bogatej oferty rynkowej, aby było wartościowe, a jednocześnie zaspokajało zainteresowania młodych czytelników? Niniejszy artykuł jest próbą odpowiedzi na to pytanie. Jego podstawowym celem jest prezentacja wybranej bibliografii artykułów dotyczących prasy dziecięco-młodzieżowej, które ukazały się w latach 2000-2005 w prasie fachowej i w publikacjach zwartych. Bibliografię poprzedzono kilkoma uwagami dotyczącymi rynku wydawniczego prasy dziecięcej i młodzieżowej, opierając się w dużej mierze na artykułach wykazanych w tejże bibliografii.

W myśl zapisów obowiązującej w Polsce ustawy Prawo prasowe z dnia 28 stycznia 1984 roku (Dz. U. z 1984 r. nr 5 poz. 24) prasa, to publikacje periodyczne, które nie tworzą zamkniętej, jednorodnej całości, ukazują się nie rzadziej niż raz do roku, opatrzone są stałym tytułem albo nazwą, numerem bieżącym i datą. Wśród prasy skierowanej do różnych odbiorców znajdują się m.in. czasopisma dziecięco-młodzieżowe oraz czasopisma dla dzieci i młodzieży. Czasopisma dziecięco-młodzieżowe są to wydawnictwa periodyczne, redagowane przez dorosłych, ale adresowane do dzieci i młodzieży w różnych przedziałach wiekowych. Ich celem jest uzyskanie określonych efektów wychowawczych i poznawczych[1]. Różnią się one od prasy dla dzieci i młodzieży tym, że odbiorcy mają wpływ na dobór tematyki poprzez korespondencję, spotkania redakcji z czytelnikami oraz liczne ankiety i sondaże dotyczące doboru tematyki[2].

O czasopismach dziecięco-młodzieżowych możemy powiedzieć, że spełniają dwie podstawowe funkcje: bawią i uczą. Część rozrywkowa (reportaże, felietony, artykuły popularno-naukowe, anegdoty, humor, gry i zabawy) przyciąga młodego odbiorcę, zaspokajając jego potrzebę lekkiej i łatwej lektury. Część edukacyjna uzupełnia i aktualizuje program szkolny. Zdaniem Joanny Papuzińskiej do zadań prasy dziecięcej należy kształtowanie poglądów i postaw młodego odbiorcy przez dostarczanie mu wiedzy o świecie i wpływanie na jego system wartości drogą oddziaływania poprzez zamieszczone w piśmie utwory oraz formy wizualne (ilustracje, fotografie) oraz bezpośrednie wyzwalanie aktywności odbiorcy, aktywności wyrażającej się w twórczości oraz społecznym działaniu[3].

Przed rokiem 1989 w Polsce funkcjonował podział czasopism zróżnicowany i przystosowany do poziomu umysłowego poszczególnych faz rozwojowych młodego czytelnika[4]:

  • dla dzieci najmłodszych (3-6 lat), np. Mały Płomyczek, Miś,
  • dla dzieci w wieku od 6 do 8 lat, np. Świerszczyk,
  • dla dzieci w wieku od 9 do 12 lat, np. Płomyczek,
  • dla dzieci starszych od 12 do 15 lat, np. Płomyk.

Największe zmiany na rynku prasowo-wydawniczym nastąpiły w latach 1990-1991. Zniesienie cenzury, wprowadzenie wielu aktów normatywnych oraz likwidacja koncernu prasowego RSW Prasa ? Książka ? Ruch zmieniło kierunek rozwoju wydawnictw i rynku prasowego. Nastąpiły zmiany w doborze treści i szaty graficznej, pojawiły się na rynku polskie wersje periodyków międzynarodowych lub zagranicznych (?kalki?), rozpoczął się gwałtowny rozwój ilościowy tytułów prasy dziecięcej, co w efekcie spowodowało ich wielką różnorodność i bogactwo wyboru[5]. Utrudniło to bibliotekarzom sprowadzanie do biblioteki wartościowych czasopism. Przeanalizowanie treści wszystkich stało się bowiem niemożliwe.

1. LICZBA TYTUŁÓW PRASY DZIECIĘCO-MŁODZIEŻOWEJ[6]

Rok Ogółem 6-4 razy na tydzień 3-2 razy na tydzień Tygodniki Dwutygodniki Miesięczniki Dwumiesięczniki Kwartalniki Półroczniki Roczniki Nieregularnie
1989 79 - 1 10 8 37 2 9 - 4 8
1990 78 - - 8 8 37 2 10 1 2 10
1991 83 - - 6 6 47 2 9 3 3 7
1992 82 - - 4 6 47 5 12 1 3 4
1993 131 - - 4 9 77 17 10 - 8 6
1994 153 - - 2 12 100 15 12 1 8 3
1995 160 - - 2 16 97 16 13 - 6 11
1996 130 - - 1 10 77 12 15 - 7 8
1997 112 - - 4 11 65 8 13 - 5 6
1998 105 - - 3 12 63 6 12 - 4 5
1999 92 - - 5 11 54 4 12 - 2 4
2000 93 - - 5 12 54 4 13 1 - 4
2001 85 - - 4 11 47 5 10 2 2 4
2002 83 - - 3 8 49 5 8 2 4 4
2003 77 - - 3 8 43 5 9 2 4 3
2004 117 - - 3 9 58 12 17 3 2 13
2005 124 - - 4 11 57 8 14 4 6 20

Wszystkie te zmiany spowodowały również trudności w typologii czasopism przeznaczonych dla dzieci i młodzieży, załamał się bowiem dotychczasowy podział na poziomy adekwatne do rozwoju osobowego dzieci. Wydawcy kierują wprawdzie swoją ofertę do konkretnej grupy odbiorców, ale dzieci i młodzież same wybierają to, co je interesuje, często sięgając po pisma dla starszych. Jerzy Jarowiecki zaproponował typologię dla dzieci według kryterium zawartości, form wypowiedzi, a także charakteru i kręgu odbiorców[7]. Podział ten wygląda następująco:

  • czasopisma rozrywkowe (malowanki, łamigłówki, humorystyczne),
  • czasopisma komiksowe,
  • czasopisma edukacyjne,
  • czasopisma telewizyjne ? związane z edukacyjnymi programami telewizyjnymi emitowanymi pod takimi samymi tytułami,
  • czasopisma techniczne ? o charakterze popularnonaukowym, hobbystyczne,
  • czasopisma informatyczne (czasopisma komputerowe),
  • czasopisma przyrodnicze i ekologiczne,
  • czasopisma turystyczno-krajoznawcze,
  • czasopisma muzyczne,
  • czasopisma plastyczne,
  • czasopisma dla niepełnosprawnych,
  • czasopisma dla mniejszości narodowych.

Czasopisma dla młodzieży są kierowane do czytelników w wieku 12-20 lat. Wśród tych czasopism można wyróżnić kilka grup tematycznych:

  • czasopisma społeczno-kulturalne,
  • czasopisma kulturalno-rozrywkowe,
  • czasopisma edukacyjne,
  • czasopisma informatyczne,
  • czasopisma muzyczne,
  • czasopisma plastyczne,
  • czasopisma społeczno-polityczne.

Według opinii bibliotekarzy obecnie młodsze dzieci najczęściej sięgają po czasopisma kolorowe, prezentujące interesującą ich problematykę za pomocą zabaw, ilustracji oraz krótkich, napisanych przystępnym językiem tekstów. Największym powodzeniem wśród nich cieszą się komiksy, krzyżówki, rebusy i zagadki. U dzieci starszych następuje zróżnicowanie pod względem płci. Dziewczęta szukają informacji o piosenkarzach, zespołach muzycznych, aktorach, a także porad dotyczących mody i makijażu. Dużym powodzeniem cieszą się również porady związane z okresem dojrzewania i seksem. Chłopców interesuje głównie sport i komputery. Tylko niewielki odsetek młodzieży sięga po czasopisma mające charakter informacyjny i edukacyjny[8]. Istnieje rozbieżność między oczekiwaniami dzieci, które w prasie szukają rozrywki i odpowiedzi na nurtujące ich pytania, a odczuciami bibliotekarzy, którzy chcieliby prenumerować prasę edukacyjną, rozwijającą.

Jak już wspomniałam, przy tak dużej liczbie tytułów i ogromnym zróżnicowaniu prasy dziecięco-młodzieżowej utrudniony jest wybór kilku tytułów trafiający w gusta czytelników. Należy wszakże pamiętać, że odpowiedni dobór czasopism zachęci młodych czytelników do czytania, a tym samym do częstszego odwiedzania biblioteki. Mam nadzieję, że poniższa bibliografia, zawierająca wybrane publikacje dotyczące czasopism dziecięco-młodzieżowych, pomoże pracownikom bibliotek w wyborze wartościowych tytułów.

Przypisy:

[1] SOKÓŁ, Z. Prasa dziecięco-młodzieżowa w Polsce po roku 1980. Poradnik bibliotekarza 1996, nr 6, s. 3-6.

[2] Ibidem.

[3] PAPUZIŃSKA, J. Wychowawcza rola prasy dziecięcej. Warszawa, 1972, s. 55.

[4] MAŚLANKO, J. (red.). Encyklopedia wiedzy o prasie. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, 1976, s. 171.

[5] Patrz: JAROWIECKI, J. Zmiany w prasie dla dzieci i młodzieży w Polsce w okresie transformacji w latach 1989-1995. In Studia nad prasą polską XIX i XX wieku. Kraków, 1997. s. 221-246; SOKÓŁ, Z. Transformacja prasy dziecięco-młodzieżowej w latach 1990-1991. Poradnik Bibliotekarza 1996, nr 7/8, s. 5-7.

[6] Ruch Wydawniczy w Liczbach 2005. Warszawa 2006.

[7] JAROWIECKI, J. Zmiany w prasie?, s. 221-246.

[8] Patrz: RULKA, J.,TARNOWSKA, B. (red.) Multimedia w edukacji historycznej i społecznej. Bydgoszcz, 2002. s. 266-273; JANKOWSKA, B. Współczesne czasopisma dla dzieci i młodzieży ? wybrane tytuły. Bibliotekarz Kujawsko-Pomorski 2002, nr 1 s. 48-56.



BIBLIOGRAFIA (2000-2005)

  1. ARKABUZ, A. Współczesna prasa młodzieżowa. Poradnik Bibliotekarza 2004, nr 4, s. 8-11.
  2. BUDNIAK, A. Czasopisma dla dzieci jako stymulator rozwoju zainteresowań otaczającym światem. In Problemy edukacji lingwistycznej. MICHALEWSKA, M.T.(red.). Kraków: Uniwersytet Śląski w Katowicach. Instytut Pedagogiki ? Katedra Pedagogiki Wczesnoszkolnej, 2002, s. 167-180.
  3. BUŁGARA, M. Edukacyjny charakter prasy dziecięcej. Edukacja i Dialog 2001, nr 4, s. 62-68.
  4. CZERWONKA, M. Czasopisma młodzieżowe. Wychowawca 2002, nr 6, s. 20-22.
  5. DOMACIUK, I. O tytułach tekstów w wybranych czasopismach dla młodzieży. Prace Komisji Językoznawczej. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk 2004, T. 42, s. 27-34.
  6. DZIWISIŃSKA, J. Małe modne kobietki. Media i Marketing 2003, nr 13, s. 22-23.
  7. EJSMOND, M. Wybrane problemy metodologii badań prasy i czasopism młodzieżowych. Sprawozdanie Gdańskiego Towarzystwa Naukowego (1999/2003, dr. 2004), s. 48-50.
  8. EJSMOND, M., KOSMALA, B. Media, wartości, wychowanie. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls, 2005.s. 367 ISBN 83-7308-440-1.
  9. EJSMONT, M. Wartości w prasie adresowanej do młodzieży. In SOKOŁOWSKI, M. (red.) U progu wielkiej zmiany? Media w kulturze XXI wieku: nurty, kategorie, idee. Olsztyn: Kastalia, 2005, s. 635-644.
  10. FERENZ, K. Świat wartości w czasopismach dziecięcych. Dydaktyka Literatury 2000, [T.] 20, s. 75-87.
  11. JANKOWSKA, B. Współczesne czasopisma dla dzieci i młodzieży: wybrane tytuły. Bibliotekarz Kujawsko-Pomorski 2002, nr 1, s. 48-56.
  12. JAROWIECKI, J. Czasopisma katolickie dla dzieci i młodzieży i ich wydawcy. In BALUCH, A., GAJDA, K. (red.) Sezamie, otwórz się! Kraków: Wydaw. Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2001, s. 309-319.
  13. JAROWIECKI, J. Czasopisma katolickie dla dzieci i młodzieży w okresie transformacji ustrojowej. Studia Bibliologiczne 2000, T. 12, s. 157-171.
  14. JARZYŃSKA, I. Czasopisma przyrodnicze dla dzieci w młodszym wieku szkolnym. In SKOCZYLAS-KROTLA, E. (red.) i in. Tradycja i współczesność w edukacji dzieci i dorosłych. Częstochowa: Wydaw. WSP, 2002, s. 357-362.
  15. KAJTOCH, W. O stylu popularnych pism młodzieżowych. Polonistyka 2002, nr 9, s. 531-536.
  16. KAWKA, D. O wychowaniu medialnym. Prace Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie. Pedagogika 2002, Z. 11, s. 59-65.
  17. KOŁODZIEJ, J. Dobro, zło i inne wartości w czasopismach młodzieżowych. Zeszyty Prasoznawcze 2000, nr 1/2, s. 59-80
  18. KONOPNICKA, I. Czasopisma dziecięce. Życie Szkoły 2003, nr 5, s. 267-271.
  19. KONOPNICKA, I. Czasopiśmiennictwo dziecięce na przełomie wieków. In SMAK, E.,WŁOCH, St. (red.) Edukacja poprogresywistyczna. Opole: Wydaw. UO, 2004, s. 191-199.
  20. KOPACZ, G. Letnie wzloty, prasa dla dzieci i młodzieży. Press 2002, nr 7, s. 49-56.
  21. KOWALSKI, M. Kontrkultura i media. Press 2000, nr 9, s. 49-52.
  22. KOWOLIK, P. Ulubione czasopisma i komiksy oraz motywy ich czytania przez uczniów szkoły podstawowej. Poradnik Bibliotekarza 2002, nr 10, s. 3-5.
  23. KULKA, B. Czasopisma. In SOKOŁOWSKI, M. (red.) Wyzwania pedagogiki medialnej. Olsztyn: Kastalia, 2001, s. 281-283.
  24. KURDYBACHA, B. Relatywizacja wartości w czasopismach młodzieżowych. Pedagogika Społeczna 2002, nr 3, s. 55-66.
  25. LEGUTKO, P. Na przekór luzakom, wydawcy prasy powinni nastolatków traktować poważniej niż dorosłych. Rzeczpospolita 2002, nr 219, s. A8.
  26. LEGUTKO, P. Osaczeni przez seks: jak kolorowe pisma uświadamiają nasze dzieci. Nowe Państwo 2002, nr 12, s. 22-23.
  27. LESZCZYŃSKI, R. Pasja i język, nowa prasa młodzieżowa. Gazeta Wyborcza 2001, nr 31, s. 11.
  28. LEWICKA, K. Zbadać dzieci. Press 2000, nr 7, s. 59-72.
  29. ŁOBOS, A. Język czasopism i programów telewizyjnych dla dzieci. In Prace Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Katowice: UŚ, 2003.
  30. ŁOBOS, A. Nauczyciel a współczesne czasopisma dla dzieci w reformowanej szkole. In MICHALEWSKA, M.T. (red.) Kompetencje nauczycieli w reformowanej szkole. Katowice: Wydaw. UŚ, 2003, s. 56-66.
  31. ŁOBOS, A. Nazwy własne w czasopiśmie dla dzieci na przykładzie ?Ciuchci?. Język Polski 2000, z. 3/4, s. 245-250.
  32. MANDAL, E. Manipulacja nastrojem a obraz ?ja?: rola mediów. Kolokwia Psychologiczne 2000, T. 8, s. 125-140.
  33. MATWIEJCZUK, W. Miesięcznik młodzieżowy ?Spojrzenia?: wsparcie wychowawcze i działalność społeczna. Rocznik Biblioteki Głównej Uniwersytetu Opolskiego 2002, R. 6, s. 67-72.
  34. MATRAS, W. Kultura literacka na łamach czasopism dziewczęcych w latach 1989-1996. Rocznik Historii Prasy Polskiej 2000, z. 1, s. 87-99.
  35. MATWIEJCZUK, W. Prasa młodzieżowa w opinii jej czytelników. In ŁOMNY, Z. (red.) O człowieka w człowieku - epokowa rola nauki, sztuki, techniki i kultury w urzeczywistnianiu tego wyzwania. Opole: Wydaw. UO, 2000, s. 293-299.
  36. MATWIEJCZUK, W. Udział prasy w przygotowaniu młodzieży do wyboru zawodu, pracy i aktywności społecznej. Rocznik Biblioteki Głównej Uniwersytetu Opolskiego 2004, R. 7, s. 67-77.
  37. MIGNIEWICZ, I. Czasopisma dla młodzieży: ich rola w życiu pokolenia wstępującego. Dyrektor Szkoły 2004, nr 6, s. 57-58.
  38. NOWAK, B., ŁATA, M. Jakie czasopisma czytają uczniowie? Poradnik Bibliotekarza 2004, nr 7/8, s. 13-14.
  39. NOWAKOWSKI, P. Gwiazdy, idole, autorytety: o bohaterach pism młodzieżowych. Wychowawca 2004, nr 9, s. 10-11.
  40. NOWAKOWSKI, P. Modele człowieka propagowane w wybranych czasopismach młodzieżowych. Analiza antropologiczno-etyczna. Tychy: Maternus Media, 2004, s. 384. ISBN 83-912429-4-3.
  41. NOWAKOWSKI, P. Jakiego człowieka wychowują czasopisma młodzieżowe? Cywilizacja 2004, nr 9, s. 120-148.
  42. NOWAKOWSKI, P. Promocja seksu w kolorowych pismach dla młodzieży jako problem pedagogiczny.Społeczeństwo i Rodzina 2005, R. 2, nr 2, s. 134-140.
  43. ORLIK, J. Prasa młodzieżowa na rynku polskim. Wychowawca 2002, nr 6, s. 22-23.
  44. PĘCZAK, M. Ślizg we fluid, nowe pisma dla młodzieży, koniec buntu, czas na rozrywkę. Polityka 2001, nr 28, s. 52-53.
  45. PIECHOTA, G. Weź do ręki gazetę i biegnij dalej, wydawcy głowią się, co robić, by młodzież chętniej czytała dzienniki. Gazeta Wyborcza 2002, nr 268, s. 32-33.
  46. PIWOWARSKA, A. Trzy oblicza ?Filipinki?. Zeszyty Prasoznawcze 2003, nr 3/4, s. 127-146.
  47. PŁANETA, P. Świat przedstawiony w czasopismach młodzieżowych. Zeszyty Prasoznawcze 2000, nr 1/2, s. 81-103.
  48. POKORNA?IGNATOWICZ, K. Co się czyta? In SOKOŁOWSKI, M. (red.) Wyzwania pedagogiki medialnej. Olsztyn: Kastalia, 2001, s. 325-326.
  49. PREWĘCKA, K. Chłonne i wymagające: rynek pism dla dziewcząt ulega segmentacji. Media i Marketing 2000, nr 7, s. 12.
  50. PREWĘCKA, K. Zabiegi o łaski maluchów. Media i Marketing 2001, nr 20, s. 24.
  51. SIWKO, M. Zysk i komercja czy kształtowanie i wychowanie: refleksje o ewolucji prasy młodzieżowej i jej czytelnika w ostatnim dwudziestoleciu XX wieku. In RULKA, J.,TARNOWSKA, B. (red.) Multimedia w edukacji historycznej i społecznej. Bydgoszcz: Wydaw. Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, 2002, s. 266-273.
  52. SKULICZ, D. Wartości i zagrożenia, dziecięce i młodzieżowe czytelnictwo prasy. Wychowawca 2002, nr 6, s. 17-19.
  53. STĄCEL, J. Portrety wybranych czasopism poświęconych grom komputerowym. In PAPUZIŃSKA, J., LESZCZYŃSKI, G. (red.) Kultura literacka dzieci i młodzieży u progu XXI stulecia. Warszawa: CEBID, 2002, s. 224-230.
  54. SZYLEROWSKA, B. ?Świerszczyk? czasopismem edukującym młode pokolenie. Wychowanie na co Dzień 2002, nr 2/3, s. 9-12.
 Początek strony



Czasopisma dziecięce i młodzieżowe / Angelika Matusiewicz// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 9/2006 (79) październik. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2007. - Tryb dostępu: http://www.ebib.info/2007/79/matusiewicz.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187