Nr 7/2006 (77), Technologie informacyjne. Artykuł
| | Nr 7/2006 (77), Technologie informacyjne. Artykuł |
|
 | | | |
Andrzej Kamiński
| |||
| | ||
| Connotea (http://www.connotea.org/) to należący do Nature America Inc. serwis on-line do tworzenia zestawień bibliograficznych dokumentów elektronicznych z odnośnikami do materiałów źródłowych. Budowa serwisu i jego kolekcji przypomina serwisy typu wiki[1], z dodatkową obsługą przechwytywania podstawowych danych dokumentu, a w przypadku konkretnych źródeł uczestniczących lub wspierających projekt także dodatkowych danych bibliograficznych. Plasuje to Connoteę wśród projektów anotacyjnych sieci semantycznej. Anotacje są elementami opisu dokumentów elektronicznych dokonywanego przez użytkowników sieci. Mogą to być wszelkiego rodzaje komentarze, noty, wyjaśnienia i inne rodzaje, zewnętrznych w stosunku do dokumentu, elementów dołączane do całego dokumentu lub jego fragmentu bez konieczności ingerencji w sam dokument. Jako anotacje mogą pojawiać się hasła lub zakładki opisane hierarchicznie, pozwalające tworzyć klasyfikacje i pule opinii, ułatwiające odnajdywanie dokumentów, pracę grupową, zapisywanie ścieżek poszukiwań itd. Anotacje umieszczane są na specjalnych serwerach anotacji, do ich wykorzystywania potrzebne są osobne narzędzia (patrz: koniec tekstu). Zasadniczo anotacje powinny być budowane zgodnie z ontologią konkretnego języka opisu przedmiotowego, jednak nie ma jednolitych reguł, a jedynie zalecenia twórców poszczególnych systemów. O zastosowaniu zasad budowy anotacji decyduje także popularność systemu opisu, w którym dokonuje się anotowania (np. RDF lub DC). Tak zaopatrzone dokumenty tworzą tzw. sieć semantyczną łączącą dokumenty nie tylko literalnie, ale i znaczeniowo. Dokumenty zawarte w sieci semantycznej wyszukiwane są na podstawie przedmiotu, opinii, wartości przypisanej dokumentowi (tzw. web-of-trust), a nie na podstawie zawierania zadanego w pytaniu ciągu znaków. Przy pomocy Connotei można tworzyć zestawienia - kolekcje dokumentów elektronicznych on-line bez konieczności gromadzenia ich na własnych przestrzeniach dyskowych. Serwis oferuje możliwość utworzenia własnej kolekcji ("biblioteki") po zarejestrowaniu się w nim. Mamy wówczas dostęp do specjalnego interfejsu umożliwiającego tworzenia kolekcji. Mechanizm budowania zestawień bazuje na systemie zakładek/ulubionych w przeglądarce internetowej. Zakładki Connotei nazywane są bookmarkletami i są niewielkimi programami działającymi z poziomu przeglądarki. Podstawowe narzędzia wykorzystywane w tym celu to zakładka Add to Connotea i zakładka My Library. Pierwsza pozwala na uruchomienie programu automatycznie indeksującego oglądaną stronę - dokument pozwalający na uzupełnienie o własne informacje i tzw. tagi (w polskiej nomenklaturze funkcjonuje określenie znacznik i tak będziemy dalej je nazywać), czyli coś w rodzaju haseł lub słów kluczowych. Druga zakładka pozwala na zalogowanie się do własnej kolekcji. Aby zakładka Add to Connotea działała poprawnie, przeglądarka nie powinna blokować okienek popup. Kiedy mamy już umieszczone obie zakładki, całość sprowadza się do dodawania dokumentów do kolekcji. Okienko Add automatycznie przechwytuje adres dokumentu i jego tytuł, natomiast użytkownik ma pełną możliwość edycji tych danych oraz dodawania opisu dokumentu i wspomnianych słów kluczowych - znaczników oddzielonych od siebie spacjami lub grupowanych cudzysłowami. Całość przypomina nieco mechanizm budowania serwisów wiki, takich jak np. schtuff.com. Istnieje też inny sposób dodawania dokumentów do kolekcji, z wykorzystaniem formularza. Różni się on od wcześniejszego tym, że cały proces dokonuje się ręcznie bez wsparcia ze strony bookmarkletu. Connotea umożliwia indeksowanie identyfikatorów DOI (Document Object Indentifier) dokumentów elektronicznych. Wystarczy wpisać DOI: i numer (bez spacji) w polu URL formularza Add lub po podświetleniu numeru DOI kliknąć bookmarklet Add. Connotea sprawdza w tej sytuacji automatycznie, czy numer odpowiada standardowi DOI i czy jest zarejestrowany w CrossRef, jeżeli wystąpią niezgodności, dokument nie zostanie zapisany. a okienko Add nie otworzy się. Connotea automatycznie ściąga wszystkie dane bibliograficzne dotyczące dokumentów z następujących źródeł:
Connotea pozwala na przeszukiwanie zarówno własnej kolekcji, jak i każdej publicznej kolekcji umieszczonej w serwisie. Można przeszukiwać kolekcje, używając wyszukiwarki lub znaczników; istnieje także możliwość przeszukiwania Connotei poprzez Google. Connotea przeszukuje dokumenty z opcją LUB/OR, nie ma możliwości wyszukiwania poprzez frazy (opcja I/AND), można za to wykluczać słowa poprzez znak minus "-" doklejony do słowa (bez spacji). Istnieje również możliwość łączenia kolekcji tworzonych przez użytkownika poprzez system OpenURL z zasobem instytucji macierzystej użytkownika. Wystarczy wówczas podać adres resolvera OpenURL i serwis tworzy odnośnik do dokumentów zgromadzonych w danej instytucji powiązanych na podstawie danych bibliograficznych z dokumentem zindeksowanym przez użytkownika. Istnieje możliwość importu do Connotei danych zgromadzonych przy użyciu innych programów. Serwis odczytuje dane w formacie RIS i zakładek Firefoxa. Inne cechy funkcjonalności serwisu to dodawanie komentarzy do dokumentów, możliwość zaopatrywania znaczników w komentarze, budowanie grup użytkowników o zróżnicowanych uprawnieniach w stosunku do kolekcji, wokół której zbudowano grupę, szacowanie "popularności" wśród użytkowników i znaczników (czyli mierzenie ruchu w odniesieniu do tych wartości), eksport do innych programów zarządzających informacjami bibliograficznymi i notatkami danych w formacie RIS, tworzenie wątków RSS, łączenie danych dokumentu z danymi geograficznymi dla śledzenia jego dystrybucji. W ramach prac rozwojowych zapowiadane jest wsparcie dla importu danych w formacie BibTeX i danych z del.icio.us lub CiteULike, zwiększenie liczby źródeł pobierania automatycznego danych bibliograficznych. Connotea to ciekawe narzędzie zarządzania dokumentami elektronicznymi na poziomie pojedynczego użytkownika lub grupy skupionej wokół pewnego zagadnienia. Można wykorzystywać Connoteę jako narzędzie do sporządzania zestawień bibliograficznych złożonych z dokumentów elektronicznych przez np. ośrodki informacji naukowej lub indywidualne "uzbrojenie" badacza. Wpisuje się ona w prace nad siecią semantyczną i technikami anotacji dokumentów elektronicznych, choć nieco inaczej niż pozostałe projekty rozwijane w tym obszarze. Jeżeli chcielibyśmy porównywać projekt do czegoś oprócz wspomnianych wcześniej wiki, to z pewnością do projektu Resource Discovery Network i jego baz (oczywiście z zastrzeżeniem ewidentnej różnicy obu usług: lokalny RDN i webowa Connotea) lub Annotei i Annozilli prowadzonych przez W3C i Mozillę. Atutami Cannotei są łatwość tworzenia zestawień, niezwykła łatwość dostępu do danych, możliwość tworzenia kanałów indywidualnej, spersonalizowanej dystrybucji informacji powiązanej z zasobem biblioteki macierzystej instytucji, łatwa dystrybucja informacji o informacji (zawartości) - RSS, przenoszalność danych, kontrola nad indeksowanymi dokumentami. Wadą jest, jak w przypadku wszystkich usług on-line, uzależnienie od funkcjonowania sieci, zmienność lokalizacji źródeł, konieczność dublowania ważnych danych w postaci kopii zapasowych na wypadek ich utraty, co wydaje się być bardziej prawdopodobne w przypadku usługi on-line niż usługi lokalnej. Innym czynnikiem, jaki należy brać pod uwagę, jest zmiana licencji użytkowania serwisu, co może stać się np. pod wpływem jego ogromnej popularności i konieczności zwiększania przestrzeni dyskowej udostępnianej użytkownikom. Wprowadzenie opłat jest w takim modelu usługi o wiele łatwiejsze do wyegzekwowania niż zmiana licencji oprogramowania działającego lokalnie. W końcu trzeba liczyć się z zaniechaniem, z takich lub innych względów, rozwijana projektu. Co prawda, można wówczas doprowadzić do przejęcia go przez społeczność użytkowników, ale wiąże się to z wykupieniem praw do produktu nawet wówczas, jeżeli był on dotąd dystrybuowany za darmo. Biorąc pod uwagę powyższe argumenty, warto zainteresować się Connoteą jako elementem nowej sieci semantycznej. Polecam zapoznanie się także z innymi projektami i informacjami dotyczącymi anotacji i sieci semantycznej. Podaję tylko kilka odnośników, które łatwo można znaleźć "googlując". Kolejność nie ma znaczenia, ani nie sugeruje ważności dokumentu. Warto z pewnością zwrócić uwagę na projekt W3C Annotea i Annozilla:
Przypisy[1] Wiki, a dokładnie WikiWiki, to nazwa pewnego rodzaju stron internetowych, które można tworzyć, edytować i zmieniać bezpośrednio z poziomu przeglądarki. Nazwą tą określa się również oprogramowanie umożliwiające wspólną pracę wielu użytkowników przy tworzeniu zawartości takich stron. Wiki. In Wikipedia. Wolna encyklopedia [on-line]. [dostęp: 9 lipca 2006]. Dostępny w World Wide Web: http://pl.wikipedia.org/wiki/Wiki. [Przyp. red.]  | |
| | | |
| |||
| | ||