Nr 5/2006 (75), Śladami wrocławskiego bibliotekoznawstwa. Badania, teorie, wizje
| | Nr 5/2006 (75), Śladami wrocławskiego bibliotekoznawstwa. Badania, teorie, wizje |
|
 | | | |
Krystyna Szylhabel
| |||
| | ||
| Każdy młody człowiek, który rozpoczyna studia, liczy na to, że zostanie przygotowany do zawodu, tak by mógł być zatrudniony przez potencjalnego pracodawcę. Uczelnia przygotowuje go od strony teoretycznej, a praktyczne doświadczenia powinien zdobyć na praktykach zawodowych organizowanych przez biblioteki. Realizacja studenckich praktyk zawodowych odbywa się na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12.08.1991 r.[1] Na poziomie magisterskim praktyka jest dla wielu kierunków zalecanym, chociaż nie zawsze obligatoryjnym elementem studiów. Szczegółowe informacje przedstawiono w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 kwietnia 2002 r. W sprawie określenia standardów nauczania dla poszczególnych kierunków studiów i poziomów kształcenia[2]. Praktyki umożliwiają poszerzenie wiedzy w sposób czynny oraz umożliwiają poznanie potencjalnego pracodawcy - jego potrzeb i wymagań. Instytucja przyjmująca studentów na praktykę może docenić ich pracowitość i wiedzę, a także wpływać na proces edukacji poprzez dopasowanie ich umiejętności do aktualnych potrzeb. Formy organizacji praktykiKontakt z pracodawcą to etap w życiu każdego ambitnego studenta myślącego o przyszłości, chcącego osiągnąć sukces zawodowy. W dzisiejszych czasach praktyki stały się bardzo popularne dzięki firmom, które proponując studentom staż, realizując w ten sposób swoją politykę marketingowo-personalną. Większość szkół wyższych prowadzi tzw. biura karier, które same wyszukują miejsca praktyk dla swoich studentów. Działają też organizacje studenckie, które się tym zajmują. Innym sposobem może być przeglądanie ogłoszeń w gazetach bądź w Internecie. Co jakiś czas organizowane są również Targi Pracy i Dni Kariery, podczas których można znaleźć interesujące oferty. Praktyki są w większości nieodpłatne (oprócz pracy zarobkowej zaliczonej do praktyki). Praktyki są realizowane według następujących form:
Instytucja przyjmująca udostępnia niezbędne narzędzia, warsztat pracy, ale liczy na samodzielność i pomysłowość praktykanta. Staje się jednoczenie jednostką kształtującą przyszłego pracownika. Praktyki często traktowane są przez pracodawców jako okres próbny. Zdarza się, że po ich ukończeniu studentowi proponuje się stałą współpracę. Praktyki studenckie w Bibliotece Głównej Politechniki WrocławskiejNa podstawie porozumienia między uczelniami o prowadzeniu praktyk, corocznie BGiOINT przyjmuje z uczelni krajowych studentów informacji naukowej i bibliotekoznawstwa w celu odbycia przez nich praktyk zawodowych. Sprawując nadzór nad organizacją i przebiegiem praktyk, Biblioteka dostosowuje się do wymogów programowych uczelni skierowujących[3]. W praktykach studenckich w latach 1990-2005 uczestniczyło 57 osób[4]. Średnio oznacza to 3-4 studentów rocznie. W większości przypadków do odbycia praktyki zgłaszają się studenci z Instytutu Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego. Zdarzają się też sytuacje, gdy student spoza Wrocławia zgłasza chęć odbycia takiej praktyki. Na przestrzeni lat zmieniał się program praktyk, który był proponowany przede wszystkim przez macierzystą uczelnię studenta. Pewne elementy programu wnosiła jednak Biblioteka Główna Politechniki Wrocławskiej. W czasie praktyk studenci, oprócz wiedzy teoretycznej dotyczącej funkcjonowania Biblioteki, realizują, pod kierunkiem bibliotekarzy, zadania praktyczne związane z wyspecjalizowanymi sferami działalności Biblioteki (wyszukiwania z baz danych, tworzenie stron domowych itp.)[5] Pierwsza grupa odwiedzająca Bibliotekę to studenci po drugim roku studiów. Program praktyki dla tych osób przewiduje zapoznanie się z całokształtem działalności instytucji i jest tak skonstruowany, aby zainteresowany odwiedził wszystkie jej agendy. Studenci otrzymują pisemnie przygotowany harmonogram i "otoczeni opieką" zwiedzają poszczególne oddziały. W każdym z nich zatrzymują się na kilka dni. Po czwartym roku napływa kolejna grupa, dla której organizuje się spotkania dostosowane do wybranej przez zainteresowanego specjalizacji. Studenci poznają dokładniej pracę w poszczególnych agendach i mają okazję zmierzyć się bezpośrednio z zadaniami wykonywanymi przez pracowników. W oddziałach, których działalność wiąże się ze specjalizacją studenta, szkolenie odbywa się w sposób szczegółowy. Są też zapraszani do bibliotek wydziałowych będących częścią systemu biblioteczno-informacyjnego Biblioteki Politechniki Wrocławskiej, gdzie zapoznają się z zasadami pracy centralnego gromadzenia i opracowania zbiorów oraz pracą z użytkownikiem. Kierownictwo Biblioteki stara się stworzyć przyjazną atmosferę sprzyjającą przyswajaniu wiedzy i zdobywaniu umiejętności. Dla studentów, którzy przybywają z innych miast, organizowane są wycieczki do innych bibliotek Wrocławia (Biblioteki Uniwersyteckiej, Ossolineum), a także zwiedzanie zabytków miasta. Dobrze przygotowana praktyka wymaga wiele wysiłku ze strony organizatora oraz osób przeprowadzających szkolenie. Z tego też powodu nie zawsze propozycja przyjęcia praktykanta do oddziału spotyka się ze zrozumieniem. Jest to jedno z dodatkowych zadań pracowników Biblioteki, którzy niezależnie od tego muszą się wywiązać ze swoich podstawowych obowiązków. Ze względu na specyfikę pracy Biblioteki (wykorzystanie systemu komputerowego), praktykujący studenci powinni mieć dostęp do stanowiska komputerowego, by móc przećwiczyć zadania. W bibliotekach nie ma specjalnie przygotowanych miejsc pracy tylko dla studentów. I to jest też powód, dla którego praktykanci najchętniej przyjmowani są w trakcie wakacji. W związku z urlopami pracowników zyskuje się wtedy dostęp do wolnych stanowisk z pełnym wyposażeniem sprzętowym. Można też więcej czasu poświęcić studentom i wyjaśniać "zawiłości biblioteczne". Wydaje się, że wkład pracy ze strony bibliotekarzy w poznanie przez studentów instytucji, jaką jest BG i OINT, przynosi zainteresowanym efekty, które można wykorzystać w momencie składania podań o pracę. Wiadomo już wtedy, jakie są preferencje instytucji i jej potrzeby. Sprzyja to wypracowaniu opinii o jednostce i studencie oraz określeniu szans przy ewentualnym naborze do pracy. Pojawia się też nowa forma zainteresowania studentów Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego zadaniami bibliotecznymi. Są to zajęcia np. na temat automatyzacji bibliotek organizowane na miejscu w Bibliotece z udziałem jej pracowników. Takie spotkania odbywają się po uprzednim uzgodnieniu terminu i dopracowaniu szczegółów. Praktyka w Oddziale Opracowania Druków ZwartychDla zobrazowania współpracy studentów z poszczególnymi agendami posłużono się przykładem współdziałania z Oddziałem Opracowania Druków Zwartych. W Oddziale tym studenci "praktykują " od lat. Założono, że szkolenia będą prowadzone według następującego schematu:
Studenci, realizując wymieniony program, mają okazję opracować kilka książek (opis bibliograficzny, przedmiotowy, khw, opracowanie techniczne, rekord egzemplarza, przygotowanie egzemplarzy do odesłania do magazynów) i zapoznać się z drogą, którą książka pokonuje w procesie opracowania. Schemat obiegu książki podczas opracowania Zadanie pracowników Oddziału polega na tym, aby pokazać jak najwięcej w sposób najbardziej atrakcyjny. Szalenie praktyczne są tu słowa Stefana Kisielewskiego: Możesz swoich słuchaczy zainteresować, rozbawić, ostatecznie rozzłościć, ale na miłość boską nie zanudzaj ich! Studenci są zapoznawani z pracą w Oddziale, towarzysząc stałym pracownikom, następnie próbują samodzielnie wykonywać część obowiązków na przygotowanym dla nich stanowisku komputerowym. Tam, pod okiem bibliotekarzy, katalogują swoje pierwsze książki, tworząc rekordy bibliograficzne, kopiując z bazy NUKAT bądź przygotowując je w systemie ALEPH. Zapoznają się również z zasadą tworzenia rekordów kartotek haseł wzorcowych. Uczą się, jak je pobierać z centralnej kartoteki w NUKAT, następnie korygować lokalne dane i scalać w jedną poprawnie zbudowaną kartotekę formalną. Jak pokazano na schemacie obiegu książki podczas opracowania w Oddziale prowadzi się również opracowanie rzeczowe dokumentów, tworząc hasła według języka haseł przedmiotowych BGiOINT. Są one kontrolowane za pomocą kartotek haseł wzorcowych. Na tym stanowisku studenci są informowani o strukturze naszego języka i zasadach tworzenia charakterystyki rzeczowej dokumentów. Jest też stosowana reguła samodzielnej praktyki poza systemem i wspólne wprowadzanie danych z pracownikiem Oddziału. Z obserwacji wynika, że studenci najbardziej zainteresowani są pracą w systemie komputerowym. Należy podkreślić, iż posiadają umiejętność sprawnej obsługi komputera, a zapoznanie się z pracą programów bibliotecznych przychodzi im łatwo. Nieco więcej problemów mają ze znajomością formatu MARC 21, stosowaniem zasad opisu bibliograficznego oraz kartotekami haseł wzorcowych. Zatrudnianie studentówInną formą współpracy ze studentami jest zatrudnianie ich na umowę zlecenie w określonych dniach i godzinach. Idea ta w Bibliotece Politechniki Wrocławskiej pojawiła się podczas staży odbywanych przez pracowników w bibliotekach zagranicznych. Tam obserwowano studentów różnych kierunków, którzy z zapałem poświęcają się czynnościom bibliotecznym, odciążając pracowników albo uzupełniając niedobory kadrowe. Było to korzystne zarówno dla instytucji, jak i studentów[6]. Dyrekcja Biblioteki, mając również swoje spostrzeżenia, rozpoczęła działania umożliwiające zrealizowanie propozycji zatrudnienia studentów. Temat należało przeanalizować od strony prawnej, finansowej i organizacyjnej, wreszcie uzyskać zgodę Rektora na zatrudnianie tychże osób. Udało się otrzymać akceptację. Rozliczenia finansowe dokonywane są ze środków bibliotecznych. Efekt, którego się spodziewano, to - z jednej strony wspomaganie Biblioteki w jej działaniach - a z drugiej udział w podnoszeniu kwalifikacji przyszłej kadry bibliotekarskiej. Zatrudniano studentów w pierwszym rzędzie w agendach współpracujących z użytkownikami (Oddział Udostępniania Zbiorów), w których absencje pracowników obligowały bibliotekarzy innych oddziałów do pomocy. Od razu spotkało się to z aprobatą pracowników. Można było częściowo odciążyć bibliotekarzy z dyżurowania w oddziałach związanych z bezpośrednią obsługą użytkowników. Sprzyjało to też ograniczeniu zakłóceń organizacyjnych w oddziałach, w których oddelegowywano pracowników do pomocy. Z biegiem czasu współpraca ze studentami rozszerzona została też na inne agendy. W Oddziale Opracowania Druków Zwartych pierwszych studentów zatrudniono w 2002 r., początkowo na stanowisku opracowania technicznego, następnie na stanowisku kopiowania i tworzenia opisów bibliograficznych. Zdecydowano, że będą to studenci trzeciego roku informacji naukowej i bibliotekoznawstwa, których wybrano spośród zgłaszających się chętnych, zwabionych hasłem "praca w Opracowaniu". Był to również sposób, aby zapewnić Oddziałowi udział w obowiązkach, przez dłuższy okres czasu, wyszkolonej grupy młodych współpracowników. Towarzyszyło temu poczucie, że wkład pracy pracowników Oddziału zwróci się w dwójnasób. Raz - poprzez bieżącą współpracę - drugi raz z chwilą, gdy te osoby dostaną szansę zatrudnienia w Bibliotece. Jednym słowem dokonywało się "wychowywanie" przyszłej kadry na potrzeby Oddziału. Stanowisko opracowania technicznego dokumentów stało się punktem zetknięcia studentów z pracą w Oddziale. Stąd, wykonując drobne prace techniczne, mogli jednocześnie obserwować "życie" w pracy, przysłuchując się dyskusjom i biorąc udział w zebraniach i rozważaniach związanych z katalogowaniem książek w systemie komputerowym. Zatrudnienie studentów okazało się dogodną formą współpracy zapewniającą stałą obsługę tego stanowiska. Ze względu na konieczność odbywania zaję na uczelni zatrudniono trzy osoby gwarantujące ciągłość obsługi stanowiska. Studenci wykonują prace związane z:
W miarę upływu czasu, nabierając zaufania do osób i ich umiejętności, rozszerzono zakres pomocy studentów. Przeszkolono ich w obsłudze systemu komputerowego, przekazano wiedzę odnośnie katalogowania dokumentów i zaproponowano samodzielną pracę na nowym stanowisku. Początkowo praca polegała na kopiowaniu rekordów bibliograficznych z bazy NUKAT do systemu ALEPH, który obsługuje proces katalogowania w Bibliotece Politechniki Wrocławskiej. Kopiowanie rekordów khw należało wciąż do pracowników Biblioteki, ponieważ wiązało się ze scalaniem istniejących, szczątkowych rekordów khw w bazie. W tym okresie studenci dokształcali się, zostali zaopatrzeni w stosowną literaturę i mieli "otwarte konto" na pytania do wszystkich pracowników w Oddziale. W tym czasie okazało się, że Oddział Opracowania Druków Zwartych powinien w szybkim terminie, ze względów organizacyjnych, dokonać rekatalogowania zbiorów Biblioteki Beletrystycznej, funkcjonującej w Bibliotece Głównej. I tu wybór padł na studentów. Niektórzy z nich byli już przygotowani i mogli "przefiltrować" księgozbiór pod kątem obecności rekordów w bazie NUKAT i skopiować opisy, poprzez protokół Z 39.50, do własnej bazy. Korzystano też z możliwości KaRo. Prace wykonywane były pod czujnym okiem pracowników, a efekty każdorazowo kontrolowane po zakończonym procesie katalogowania zbioru dokumentów. Pomyłki się zdarzały, ale kto ich nie robi? Ogólnie studenci sprawdzili się w pracy. Są stałą, mile widzianą grupą młodych ludzi współpracujących z Oddziałem, choć zmienną personalnie. W 2007 roku ukończy pracę druga grupa studentów, zainteresowanych obowiązkami przy opracowywaniu dokumentów. Część z nich stała się już nawet pracownikami Biblioteki. Wydaje się, że forma zatrudniania studentów w bibliotekach, tak popularna w Europie Zachodniej, przynosi konkretne efekty w warunkach polskiej biblioteki. Jest też jedną z propozycji dla studentów. Przypisy[1] Dz. U. 1991 nr 73, poz. 323. [2] Dz. U. 2002 nr 116, poz. 1004. [3] Biblioteka Główna i OINT PWr. O bibliotece. Struktura. Oddział Sieci Biblioteczno-Informacyjnej [on-line]. [dostęp 25 kwietnia 2006]. Praktyki zawodowe dla studentów bibliotekoznawstwa. Dostępny w World Wide Web: http://www.bg.pwr.wroc.pl/OBIB/. [4] Dane według statystki Oddziału Sieci Biblioteczno-Informacyjnej BG i OINT. [5] Biblioteka Główna i OINT PWr., tamże. [6] Obserwacje podczas stażu w Universitätsbibliothek Stuttgart oraz w Universitätsbibliothek Hannover und Technische Informationsbibliothek. Bibliografia
 | |
| | | |
| |||
| | ||