EBIB 
Nr 9/2005 (70), Fundusze UE w bibliotekach – przegląd projektów. Badania, teorie, wizje
 Poprzedni artykuł Następny artykuł   

 


Barbara Szczepańska
Kancelaria Prawnicza Lovells

Analiza stosowania Copyright w procesie digitalizacji i tworzenia bibliotek cyfrowych w Europie


1. Zakres zadania

Celem opracowania jest zaprezentowanie informacji na temat metod i rozwiązań stosowanych przez biblioteki w Europie przy tworzeniu zasobów cyfrowych, a w szczególności rodzaju stosowanych umów z autorami, restrykcji w zakresie korzystania z dzieł w perspektywie prawa obowiązującego w Europie.

2. Tytułem wstępu

Termin „biblioteka cyfrowa” pojawił się w literaturze w połowie lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Biblioteka cyfrowa to cyfrowe zasoby, cyfrowe opracowanie i cyfrowe udostępnianie. Wychodzimy od zgromadzenia dokumentów cyfrowych (elektroniczne teksty, bazy danych, multimedia) i/lub digitalizacji dokumentów tradycyjnych na formę cyfrową, co daje nam w rezultacie pewien zasób, który fizycznie może być umieszczony na jednym lub wielu serwerach. Tym, co odróżnia tworzenie tego zasobu od przypadkowego zbioru dokumentów dostępnych w sieci, jest świadomość jego twórców, że ich zasoby będą częścią pewnej całości [1] . Biblioteki cyfrowe są z jednej strony odpowiedzią na przemiany technologiczne, z drugiej zaś odpowiedzią na rosnące potrzeby użytkowników wynikające ze zmiany przyzwyczajeń i metod w sposobie wyszukiwania materiałów i Ąródeł.

Pierwsze biblioteki, a właściwie zbiory cyfrowe, powstawały przy bibliotekach narodowych, które poddawały obróbce cyfrowej, a następnie udostępniały na swoich stronach WWW najcenniejsze zbiory będące zabytkami kultury. Działo się tak z dwóch powodów: po pierwsze, dzięki obróbce cyfrowej zbiory te stawały się dostępne wielu osobom, które wcześniej nie miały możliwości zapoznania się z nimi, po drugie, w ten sposób zabezpieczano oryginały przez zniszczeniem wynikającym z ich używania. Ponadto zbiory historyczne nie są chronione prawem autorskim i nie jest potrzebna zgoda ich właściciela na obróbkę cyfrową. Z czasem pojedyncze zdigitalizowane zbiory przerodziły się w kolekcje, a te w biblioteki, np.

  • Biblioteka Gallica (Francja),
  • Turning the pages, Treasures in full (Wielka Brytania),
  • Project Runeberg (Szwecja).

Biblioteki uczelniane stanęły przed trudniejszym zadaniem. Zbiory, które chciałyby udostępniać cyfrowo, z reguły objęte są prawem autorskim. Aby lepiej zrozumieć problem, warto w dużym skrócie wyjaśnić, jakie prawa autorskie przysługują twórcom. Zgodnie z prawem międzynarodowym (Konwencja Berneńska, Akt Paryski Konwencji Berneńskiej, Powszechna konwencja o prawie autorskim) i aktami prawnymi wydanymi na ich podstawie w poszczególnych krajach autorowi przysługuje niezbywalne prawo do autorstwa utworu zwane autorskim prawem osobistym. Drugim prawem, które przysługuje autorowi, jest prawo do rozporządzania utworem i otrzymywania wynagrodzenia z jego korzystania. To prawo jest zbywalne i może zostać przeniesione zgodnie z wolą autora na inne podmioty. Przejście autorskich praw majątkowych może nastąpić po podpisaniu umowy, w której autor przenosi autorskie prawa majątkowe na innym podmiot (umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych pozbawia autora możliwości dalszego rozporządzania dziełem) lub też po podpisaniu umowy o korzystanie z utworu (licencji). Licencja może być wyłącza lub niewyłączna. Licencja wyłączna ogranicza prawa autora do wykorzystywania dzieła, licencja niewyłączna natomiast zezwala twórcy na upoważnienie innych podmiotów do korzystania z tego samego dzieła na takich samych polach eksploatacji (np. publikacje tego samego artykułu w różnych czasopismach).

Autorskie prawa majątkowe do utworów, które powstały w wyniku działalności naukowej lub badawczej, zwykle nie pozostają przy twórcach. Prawa autorskie do artykułów w czasopismach naukowych oraz książek i rozdziałów książek przechodzą na wydawców, często bezpowrotnie „zabierając” autorowi prawo do korzystania z danego tekstu. Część praw autorskich na przykład do projektów, raportów i analiz staje się własnością uniwersytetów, czyli pracodawców. Prawa autorskie do publikacji wydanych w wydawnictwie uczelnianym przechodzą na wydawnictwo, czyli de facto stają się własnością uczelni. Jak zatem przy tak skomplikowanej sytuacji prawnej tworzy się zasoby cyfrowe?

W tym momencie dochodzimy do zasadniczego zagadnienia tego opracowania, a mianowicie do analizy stosowania praw autorskich przez twórców bibliotek cyfrowych.

3. Analiza materiału

Zebrany materiał został podzielony na poszczególne kraje. Każdy z projektów poddano szczegółowej analizie, której towarzyszą załączniki zawierające oryginalne materiały pochodzące z analizowanych źródeł.

Rozwiązania brytyjskie

W Wielkiej Brytanii wiele bibliotek rozpoczęło gromadzenie zasobów cyfrowych. British Library gromadzi, digitalizuje i opracowuje materiały, które nie są objęte prawami autorskimi (zabytki dziedzictwa kulturalnego, manuskrypty, akty prawne etc.). Projekty digitalizujące materiały objęte prawami autorskimi prowadzą biblioteki uczelniane oraz wszelkiego rodzaju organizacje non-profit, które dostarczają treści dla edukacji.

Poniżej omówię następujące brytyjskie projekty:

  • AHDS Art and Humanites Data Service,
  • DAEDALUS,
  • University of Southampton ePrint Service,
  • ERA Edinburgh Research Archive,
  • Digital Image Archive of Medieval Music.

AHDS Art and Humanites Data Service
http://www.ahds.ac.uk/depositing/invitation-to-deposit.htm

The Arts and Humanities Data Service (AHDS) jest tworzony przez Joint Information Systems Committee (JISC) i The Arts and Humanities Research Board (AHRB) w celu gromadzenia i zarządzania zasobami cyfrowymi z zakresu sztuk pięknych i nauk humanistycznych. Celem projektu jest także zachęcanie do ponownego wykorzystania zasobów, które są wynikiem badań naukowych lub te badania wspierały. AHDS jest otwarty na zasoby cyfrowe tworzone przez pojedyncze osoby, projekty czy też organizacje. AHDS zapewnia zarządzanie, ochronę i udostępnianie powierzonych jej treści cyfrowych, którymi mogą być książki, artykuły, ale również bazy danych czy pliki graficzne.

Przekazujący treści AHDS wypełnia formularz zwany AHDS Transfer form,

Title of Resource

To avoid delays, please check that this title matches the title given on the Licence Form.


Depositor

Give the details of the person identified as the depositor on the licence form.

Name:(First, Last)


Contact email:


Contact phone:


Date (dd/mm/yy):


Institution:


Address:


Country:


Post Code:


Contact

Give the details of one person whom the AHDS can contact about this deposit.

Name: (First, Last)


Contact email:


Contact phone:


Date (dd/mm/yy):


Institution:


Address:


Country:


Post Code:


Format of Digital Resource
Please indicate which of the following best describes your digital resource (tick more than one option if appropriate).

Textual Documents


Still Images


Database


Moving Images


Numeric dataset


Virtual reality


Catalogue


CAD


Website


GIS


Audio files


Software source code




Software executable


Other


Please describe


Computer Files
Please provide an electronic (preferably plain text) listing of the computer files that are being deposited with the AHDS. If possible, please also provide a hardcopy of this listing. Provide as much of the following as possible:
file name
file contents (minimum: ‘data’ or ‘documentation’)
file format (and version if known)
size of file (in bytes) and other relevant dimensions e.g. number of records, number of fields or variables
list individual files within zipped or other types of compressed/archived file
Please use a separate sheet if necessary

Hardcopy
Give details of any supplementary hardcopy material, such as examples of sources, codebooks, or notes that accompanies your digital resource (page number counts would be helpful). If possible, send electronic versions instead of hardcopy.
Please note that the AHDS will scan hardcopy documentation, and that the AHDS does not guarantee to archive or return any hardcopy material.
Please use a separate sheet if necessary

Data Transfer

Indicate the medium or media on which your data will be delivered. If you are in any doubt, your Computing Service should be able to help, but if problems remain, please do not hesitate to contact the AHDS.

  


Number


Floppy Disk (DOS/Windows or Macintosh Formats)


CD


DVD





Other Media. You must contact the AHDS before sending ‘other’ media.

Number


1.



2.



3.



FTP (File Transfer Protocol)


We prefer to “pull” the data for FTP transfers. Please specify the host name, user ID, password, directory and filename.

When transferring data by FTP, remember to send all paper documentation and forms to the AHDS by post.


Host name:



User ID:



Password:



Path:



File name:



a także podpisuje standardową umowę licencyjną:

AHDS Licence Form
Title of Resource
 
 

1. Parties and Contact Details

1.1

Printed Name:


(hereafter ‘the
Depositor”)


Signed:



Date (dd/mm/yy):



Position:



Institution:



Address:












Post Code:



Contact email:



Contact phone:



Contact fax:


2. Introduction

2.1 The Depositor wishes to deposit material for archiving and distribution by the Arts and Humanities Data Service (AHDS) for education, private study, and research (“educational purposes”).

2.2 The AHDS is funded by the Joint Information Systems Committee (JISC) and the Arts and Humanities Research Board (AHRB) to provide an archiving and distribution service for Arts and Humanities materials.

2.3 This agreement between the Depositor and King’s College London acting on behalf of the AHDS provides the legal permissions and warranties needed to allow the AHDS and to preserve, and make accessible in a variety of formats and media, the deposited materials for educational purposes.

2.4 This is a non-exclusive licence, which ensures that copyright in the original data is not transferred by this agreement and provides other safeguards for the Depositor such as requesting acknowledgement in any publications arising from future research using the data. It permits use of the Data Collection only for non-commercial purposes, teaching, research and private study. Cataloguing information and documentation can be publicly available but access to the Data Collection will only be available to Authorised Users who have agreed to abide by licence conditions unless the Depositor has stated that the Data Collection can be available to any user.

3. Definitions and Interpretation

3.1 I this Agreement the following words have the following meanings:
‘Agreement’: this document including all of its terms and conditions.
‘Authorised user’: individuals authorised by AHDS to use the Data Collection or a member of an institution authorised by AHDS to use the Data Collection under a site licence.
‘The Data Collection’: the material to be provided by the Depositor under the title given on Page 1 of this Licence.
‘Commercial purposes’: use of the Data Collection for any reason direct or indirect which generates a profit.
‘Educational purposes’: use of the Data Collection for education, private study or research provided that such use does not generate a profit

4. Licence

4.1 The Depositor grants a non-exclusive licence of the Data Collection to King's College London to hold on behalf of the AHDS for the duration of this Agreement for archiving, distribution and use for educational purposes. Such right shall include (but not be limited to) the right to:

4.1.1 distribute copies of the Data Collection to authorised users in a variety of media formats.

4.1.2 promote and advertise the Data Collection in any publicity for King's College London, or the AHDS.

4.1.3 catalogue, enhance, validate and document the Data Collection.

4.1.4 electronically store, translate, copy, or re-arrange the Data Collection to ensure its future preservation and accessibility.

4.1.5 incorporate metadata or documentation in the Data Collection into public access catalogues for the Data Collections.

5. Depositor’s Rights and Undertaking

5.1 The Depositor is free to use or publish the Data Collection elsewhere.

5.2 The Depositor does not warrant or guarantee the Data Collection in terms of the comprehensiveness, accuracy, reliability, or otherwise of its contents.

5.3 The Depositor hereby warrants and undertakes as follows:

5.3.1 that the Depositor is the owner of the copyright and associated intellectual property rights in the whole Data Collection or is duly authorised by the owner, or owners, of these rights and is capable of granting under this agreement, a licence to hold and disseminate copies of the material.

5.3.2 that the Data Collection is not and shall be in no way a violation or infringement of any copyright, trademark, patent, or other rights whatsoever of any person.

5.3.3 that the Data Collection does not and will not contravene any laws, including but not limited to the law relating to defamation, or obscenity.

5.3.4 that the Depositor is not under any obligation or disability created by law, contract or otherwise which would in any manner or to any extent prevent or restrict him from entering into and fully performing this Agreement.

5.3.5 to notify the AHDS of any change of copyright ownership affecting the Data Collection.

5.3.6 to notify the AHDS of any confidentiality, privacy or data protection issues pertaining to the Data Collection.

6. The AHDS Rights and Responsibilities

6.1 The AHDS shall:

6.1.1 take reasonable measures to prevent unauthorised access to duplication of or distribution of the Data Collection whilst it is in the AHDS’s possession or under its control.

6.1.2 permit authorised users to access and use the Data Collection, or any part of it. All subsequent access to and use of such material will be for the authorised user’s educational purpose and may not be offered, whether for sale or not, to anyone who is not an authorised user.

6.1.3 draw the following notice to the attention of each authorised user as part of the authorisation process: All material supplied via the AHDS is protected by copyright and other intellectual property rights, and duplication or sale of all or part of any of the datasets is not permitted, except that material may be duplicated by you for your research use or educational purposes in electronic or print form. You must obtain permission for any other use. Electronic or print copies may not be offered, whether for sale or otherwise to anyone who is not an authorised user.

6.1.4 request authorised users publishing any work based in whole or in part on the Data Collection to display information crediting its creator and Depositor and to declare that those who compiled the original Data Collection bear no responsibility for the further analysis or interpretation.

6.1.5 not be under any obligation to take legal action on behalf of the Depositor or other rights holders in the event of breach of intellectual property rights or any other right in the material deposited.

6.1.6 not be under any obligation to reproduce, transmit, broadcast, or display the Data Collection in the same formats or resolutions as those noted in the Data and Documentation Transfer Form.

6.2 While every care will be taken to preserve the physical integrity of the Data Collection, King's College London shall incur no liability, either expressed or implicit, for the Data Collection or for the loss of or damage to any of the Data Collection. 6.3 The copyright in any additional data added by the AHDS to the Data Collection, and any search software, user guides and documentation that are prepared by the AHDS to assist authorised users in using the Data Collection shall belong to King's College London on behalf of the AHDS and any other parties that the AHDS may choose to enter into an agreement with to produce such materials.

7. Royalties

7.1 No royalties shall be paid for the use of the Data Collection for educational purposes, archiving or publicity.

8. General

8.1 Communications All notice under this Agreement shall be in writing and shall be sent to the address of the recipient set out in this Agreement or to such other address as the recipient may have notified from time to time. Any notice may be delivered personally or by first class post or by fax or by e-mail and shall be deemed to have been served if by hand when delivered, if by first class post 48 hours after posting, if by fax when confirmation of transmission is received and if by e-mail, when confirmation of receipt is received from the system of the recipient. If no reply is received to a notice under this agreement the consent of the recipient will be deemed to have been given after 30 days have elapsed from the issue of that notice.

8.2 Successors This agreement is binding on and will benefit the successors and assigns of the parties.

8.3 Entire Agreement This Agreement constitutes the entire agreement between the parties. No variation will be effective unless in writing signed by or on behalf of both parties.

8.4 Invalidity If any part of this Agreement is held unlawful or unenforceable that part shall be struck out and the remainder of this Agreement shall remain in effect.

8.5 Joint Venture This Agreement does not create any partnership or joint venture between the parties.

8.6 Waiver No delay neglect or forbearance by either party in enforcing its rights under this Agreement shall be a waiver of or prejudice of those rights.

8.7 Proper Law This Agreement is governed by the laws of England excluding any conflicts of law principles. Any dispute that may arise concerning this Agreement shall be decided by the High Court and the parties shall submit to its exclusive jurisdiction for that purpose.

8.8 Term of the Agreement This Agreement shall take effect on execution hereof and shall continue for the duration of copyright in the Data Collection unless either party terminates this agreement.

8.9 Termination

8.9.1 In addition to any remedy, King's College London on the one hand and the Depositor on the other may terminate this agreement immediately without further obligation in the event of any breach of this Agreement which cannot be remedied or is not remedied within thirty (30) days of the party in breach being requested to do so by the other party.

8.9.2 Where there is no breach, either party may terminate this Agreement upon six months’ notice. However where there is no breach and this Agreement is terminated by the Depositor during the term of this Agreement, the AHDS shall be entitled to charge the Depositor for such costs as have been incurred in archiving and cataloguing the Data Collection, and any other investment of resources in the Data Collection prior to its withdrawal.

Disclaimer

The Depositor and King's College London shall be under no liability for any loss or for any failure to perform any obligation hereunder due to causes beyond their control, including but not limited to industrial disputes of whatever nature, Acts of God, hostilities, force majeure or any circumstances which they could not reasonably foresee and provide against.

Biblioteka AHDS składa się z kilku mniejszych kolekcji: AHDS Archaeology, AHDS History, AHDS Literature, Languages and Linguistics, AHDS Performing Arts, AHDS Visual Arts, można zatem podpisać umowę licencyjną na przekazanie materiałów do konkretnej kolekcji, przy czym od strony formalnoprawnej umowy te nie różnią się od standardowej umowy licencyjnej AHDS.

Umowa licencyjna AHDS to umowa o charakterze niewyłącznym. Oznacza to, że prawa autorskie pozostają przy autorze tekstu, który może udzielić upoważnienie innym osobom do korzystania z utworu na tym samym polu eksploatacji. Warunkiem podpisania umowy licencyjnej przez AHDS jest pewność, że prawa autorskie do utworu należą do osoby podpisującej umowę licencyjną.

Materiały przekazane do AHDS są udostępniane wyłącznie w celach dydaktycznych, naukowych, a także w celu prowadzenia własnych badań. Informacje katalogowe i opis bibliograficzny są dostępne dla każdego. Dostęp do pełnych treści mają tylko autoryzowani użytkownicy, chyba że właściciel praw autorskich przy podpisywaniu umowy licencyjnej pozwoli dowolnemu użytkownikowi na korzystanie ze swojego utworu.

DAEDALUS http://www.lib.gla.ac.uk/daedalus/

DAEDALUS to trzyletni projekt tworzony przez University of Glasgow od 2004 r. Jego celem jest zgromadzenie w jednym miejscu wszystkich cyfrowych kolekcji tworzonych na uniwersytecie. Materiały zgromadzone w bibliotece to między innymi: prace naukowe opublikowane i poddane ocenie peer review, preprinty i szara literatura, prace magisterskie i doktorskie. Projekt ma charakter open access, czyli udostępnia zasoby bez żadnych ograniczeń. Na projekt składają się trzy oddzielne kolekcje:

  1. publikacje naukowe, referaty, artykuły opublikowane i poddane ocenie peer review,
  2. raporty z badań, projekty, preprinty,
  3. e-thesis (prace magisterskie i doktorskie).

Wszystkie kolekcje zawierają wyłącznie prace pracowników uniwersytetu. Prace z innych instytucji i uczelni mogą być przesyłane do bazy pod warunkiem, że ich współautorem jest pracownik uniwersytetu. Autorzy mają prawo samodzielnie umieszczać swoje prace w pierwszej kolekcji zawierającej prace naukowe, referaty i artykuły już opublikowane. W bazie gromadzi się pliki w formacie pdf, tworzone przez wydawców (publishers pdf). Aby jednak materiały mogły się tam znajdować, wydawca musi wyrazić na to zgodę. Zgoda wydawcy na wykorzystanie utworu w repozytoriach uczelnianych jest zawarta w umowie podpisywanej między autorem [2] a wydawcą lub może być wydana na prośbę autora. Taka informacja jest wymagana w polu Comments w przypadku samodzielnego archiwizowania (self-deposit route).

Opis rekordu przed wysłaniem do bazy DAEDALUS

The DAEDALUS Project

Ashworth, Susan (2003) The DAEDALUS Project. Serials 16(3):249-253.

Full text of this document is not available in this ePrints Service.

 

Abstract

The DAEDALUS (Data Providers for Academic E-content and the Disclosure of Assets for Learning, Understanding and Scholarship) Project, funded by the FAIR (Focus on Access to Institutional Resources) Programme in the United Kingdom, aims to set up a range of institutional repositories. The project has arisen in response to a perceived 'crisis' in scholarly communications, driven by inflation in periodical subscription levels and declining library budgets. The DAEDALUS Project has two strands, service development and advocacy.The paper describes the initial development of Glasgow University's institutional repositories and details strategies to engage academic interest in depositing a range of content into them. The project will also address issues such as quality control, intellectual property rights and institutional support.

Type:

Journal article (on-line or printed)

Status:

Published

Refereed:

Yes

Keywords:

Open Archives Initiative; Open Access; Institutional Repositories

Subjects:

Z Bibliography. Library Science. Information Resources: ZA Information resources: ZA4050 Electronic information resources

Unique ID:

glaseprints: 2003-115

Faculty and Department:

Information Services: Library

Publisher:

United Kingdom Serials Group

First Published:

First published in Serials Volume 16, Number 3 (November 01, 2003)

Alternative Locations:

http://www.metapress.com/link.asp?id=760k7teckldlm86h, http://www.metapress.com/openurl.asp?genre=article&issn=0953-0460&volume=16&issue=3&spage=249

Preprint Location:

https://dspace.gla.ac.uk/handle/1905/149

Deposited On:

05 May 2004


W odniesieniu do kolekcji pierwszej osoby pracujące przy projekcie służą pomocą przy analizie umów z autorami. Pozostałe dwie kolekcje zawierające materiały, które powstały w ramach uczelni, nie mają żadnych instrukcji co do zarządzania prawami autorskimi.

Universty of Southampton ePrint Service http://eprints.soton.ac.uk/

Uniwersytet w Southampton gromadzi prace swoich pracowników w bazie ePrints Soton. ePrinty to cyfrowe kopie wszelkich wytworów powstałych przy badaniach naukowych: artykuły z czasopism, referaty, rozdziały z książek, multimedia. ePrint Service może zawierać materiały niepublikowane. Materiały są dostępne bez żadnych ograniczeń. Zdarza się jednak (zwłaszcza w przypadku fragmentów już opublikowanych książek), że w bazie znajduje się opis dokumentu wraz z adnotacją, że tekst nie jest dostępny (Full text of this item is not available from this server.) Rejestracja jest wymagana przy samodzielnym przesyłaniu materiałów do bazy (self-archiving) i jest dostępna tylko dla pracowników uniwersytetu. Podczas rejestracji pracownicy zgadzają się na jej warunki, a mianowicie na przekazanie materiałów na zasadzie licencji niewyłącznej, zezwalają na zmiany formatu dokumentu bez zmiany jego treści, wynikające z zastosowanego technicznego sposobu zapisu lub jego zmiany, oraz zezwalają na nieograniczony dostęp do pełnych tekstów swoich utworów.

Covered Work
I would like to deposit my material in the University of Southampton e-Prints Service - e-Prints Soton. Research referred to below as "Work" is covered by this agreement and when I deposit my Work in the future, whether personally or through an assistant or other agent, I agree to the following:
Non-exclusive Rights
Rights granted to e-Prints Soton through this agreement are entirely non-exclusive. I am free to publish the Work in its present version or future versions elsewhere. I agree that e-Prints Soton may, without changing content, translate the Work to any medium or format for the purpose of secure storage.
Deposit in e-Prints Soton
I understand that work deposited in e-Prints Soton will be accessible to a wide variety of people and institutions - including automated agents - via the World Wide Web.
I understand that once the Work is deposited, a citation to the Work will always remain visible, although the author retains the right to update the Work. Removal of the item can be made after discussion with e-Prints Soton.
I agree as follows:
that I have the authority of the authors to make this agreement, and to hereby give e-Prints Soton the right to make available the Work in the way described above;
that any errors or omissions in the content of the Work are the responsibility of the author/s;
that I have exercised reasonable care to ensure that the Work is original, and does not to the best of my knowledge infringe upon anyone's copyright.

Po zapoznaniu się z powyższymi warunkami rejestracji, pracownicy akceptują warunki poprzez kliknięcie przycisku Register.

ERA Edinburgh Research Archive http://www.era.lib.ed.ac.uk/index.jsp

ERA jest budowana na zasadach open access. Podobnie jak w archiwach opisanych powyżej, gromadzi wyłącznie prace pracowników University of Edinburgh. Baza zawiera artykuły z czasopism, referaty, rozdziały z książek, dysertacje naukowe. W bazie gromadzi się także pliki w formacie pdf, tworzone przez wydawców (publishers pdf). Aby jednak materiały mogły się tam znajdować, musi być wyrażona zgoda wydawcy na takie działania (zawarta w umowie podpisywanej przy publikacji bądĽ wyrażona póĽniej). Przy każdym rekordzie w bazie znajduje się odnośnik do pełnej informacji o licencji, na jakiej materiał jest publikowany i udostępniany (załącznik nr 5).

Autor wyraża zgodę na udzielenie licencji niewyłącznej, akceptując fakt, że jego dzieło będzie dostępne w sieci WWW bez żadnych ograniczeń oraz że właściciel repozytorium ma prawo z przyczyn technicznych zmieniać format dzieła. Musi też zadeklarować, że jego dzieło nie narusza niczyich praw autorskich. Warunki licencji akceptuje się w części bazy wymagającej rejestracji (rejestracja jest wymagana dla wszystkich pracowników uniwersytetu, którzy chcą dokonywać samodzielnej archiwizacji swoich prac w bazie). Jest to ostatni krok przed wysłaniem dokumentów do bazy.

Od 2004 r. licencja podzielona jest na dwie części: licencję sieciową (site licence) i licencję użytkownika (use licence). Licencja sieciowa jest to ta, na podstawie której autor przekazuje utwór do bazy. Ta licencja pozostała niezmienna w stosunku do tej sprzed 2004 r.

Wzór licencji udzielanej w ERA przed 2004 r.

License granted by theo andrew (theo.andrew@ed.ac.uk) on 2004-03-09T12:02:26Z (GMT):
EDINBURGH RESEARCH ARCHIVE - DEPOSIT AGREEMENT
COVERED WORK
I would like to deposit my material in the University of Edinburgh ePrints Service - Edinburgh Research Archive (ERA). Research referred to below as "Work" is covered by this agreement and when I deposit my Work in the future, whether personally or through an assistant or other agent, I agree to the following:
NON-EXCLUSIVE RIGHTS
Rights granted to ERA through this agreement are entirely non-exclusive. I am free to publish the Work in its present version or future versions elsewhere.
I agree that ERA may, without changing content, translate the Work to any medium or format for the purpose of secure storage.
DEPOSIT IN ERA
I understand that work deposited in ERA will be accessible to a wide variety of people and institutions - including automated agents - via the World Wide Web.
I understand that once the Work is deposited, a citation to the Work will always remain visible, although the author retains the right to update the Work. Removal of the item can be made after discussion with ERA administrators.
I AGREE AS FOLLOWS:
- That I have the authority of the authors to make this agreement, and to hereby give ERA the right to make available the Work in the way described above.
- That I have exercised reasonable care to ensure that the Work is original, and does not to the best of my knowledge infringe upon anyone's copyright.

W chwili obecnej sprawa wygląda inaczej: dodano drugą licencję, która instruuje użytkownika, w jaki sposób może on korzystać z danego dzieła. Obie licencje są razem.

Wzór licencji udzielanej w ERA po 2004 r. (uzupełnionej o use licence)

License granted by Arjun R. Acharya (arjun@ph.ed.ac.uk) on 2004-10-08T09:50:02Z (GMT):
Use Licence |
Attribution-NonCommercial-ShareAlike 1.0
You are free:
- to copy, distribute, display, and perform the work
- to make derivative works
Under the following conditions:
-Attribution.
You must give the original author credit.
-Noncommercial.
You may not use this work for commercial purposes.
-Share Alike.
If you alter, transform, or build upon this work, you may distribute the resulting work only under a licence identical to this one. For any reuse or distribution, you must make clear to others the licence terms of this work.
Any of these conditions can be waived upon receipt of written permission from the author.
Your fair use, fair dealing and other rights are in no way affected by the above.

URL (human-readable summary): http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/1.0/
URL (legal code): http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/1.0/legalcode
This work is licensed under the Creative Commons
Attribution-NonCommercial-ShareAlike License. To view a copy of this licence, visit http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/1.0/ or send a letter to Creative Commons, 559 Nathan Abbott Way, Stanford, California 94305, USA.

Site Licence | EDINBURGH RESEARCH ARCHIVE - DEPOSIT AGREEMENT

COVERED WORK
I would like to deposit my material in the University of Edinburgh ePrints Service - Edinburgh Research Archive (ERA). Research referred to below as "Work" is covered by this agreement and when I deposit my Work in the future, whether personally or through an assistant or other agent, I agree to the following:
NON-EXCLUSIVE RIGHTS
Rights granted to ERA through this agreement are entirely non-exclusive. I am free to publish the Work in its present version or future versions elsewhere.
I agree that ERA administrators may, without changing content, translate the Work to any medium or format for the purpose of future preservation and accessibility.
DEPOSIT IN ERA
I understand that work deposited in ERA will be accessible to a wide variety of people and institutions - including automated agents - via the World Wide Web.
I understand that once the Work is deposited, a citation to the Work will always remain visible, although the author retains the right to update the Work. Removal of the item can be made after discussion with ERA administrators.
I AGREE AS FOLLOWS:
- That I have the authority of the authors to make this agreement, and to hereby give ERA administrators the right to make available the Work in the way described above.
- That I have exercised reasonable care to ensure that the Work is original, and does not to the best of my knowledge infringe upon anyone's copyright.
- ERA Administrators do not hold any obligation to take legal action on behalf of the Depositor, or other rights holders, in the event of breach of intellectual property rights, or any other right, in the material deposited.

Licencja użytkownika działa na zasadzie Creative Commons [3] http://creativecommons.org/. Autorzy deklarują udzielenie licencji zgodnej z zapisami opracowanymi przez CC - Attribution-NonCommercial-ShareAlike 1.0, co oznacza, że użytkownik może kopiować, rozprowadzać, publikować tekst oraz opracowywać na jego podstawie swoje własne prace, o ile umieści informację o Ľródle tekstu i autorze. Nie wolno mu natomiast wykorzystywać materiałów w celach komercyjnych, a w przypadku modyfikacji tekstu i wykorzystania go w innej pracy, nowa praca ma być publikowana w oparciu o taką samą licencję jak praca, z której korzystano. Jeśli publikacja materiału naruszałaby któryś z punktów licencji, należy uzyskać zezwolenie autora Ľródła na jej publikowanie.

Digital Image Archive of Medieval Music http://www.diamm.ac.uk/

Serwis DIAMM jest nieco odmienny od omówionych powyżej. Celem serwisu jest zgromadzenie i archiwizacja cyfrowo utrwalonych przedstawień średniowiecznej muzyki polifonicznej. Baza jest otwarta na źródła z całej Europy. Baza ma dwa cele: gromadzić wszystkie źródła w jednym miejscu tak, aby ułatwić ich badanie, a także chronić i zabezpieczać te cenne zbiory. Serwis tworzy University of Oxford we współpracy z Royal Hallaway University of London. DIAMM działa na zasadach niekomercyjnych i ma służyć badaniom naukowym i prywatnym studiom. Prawa autorskie do obrazów pozostają przy instytucjach będących właścicielami oryginałów (np. biblioteki, muzea); udzielają oni DIAMM licencji niewyłącznej, nawet jeśli zdjęcie obrazu zostało wykonane przez DIAMM.

Licence number:
LICENCE AGREEMENT FOR INCLUSION OF COPYRIGHT DIGITAL IMAGES ON THE DIAMM WEBSITE
This licence agreement is made on the day of (month), 2001 (year) between The University of Oxford (administrative offices: Wellington Square, Oxford, OX1 2JD) and Royal Holloway and Bedford New College, University of London (administrative offices: Egham Hill, Egham, Surrey TW20 0EX) hereinafter known jointly as "The Licensee" and hereinafter known as "The Owner", whose address is

  1. The Licensee shall generate copyright digital images ('Copyright') in documents belonging to The Owner as set out in the Appendix hereto (hereinafter 'The Collection') for the purpose of publishing low-resolution digital images on the DIAMM Website.
  2. The Licensee agrees that ownership of the Copyright shall vest exclusively in The Owner subject to the terms of this Agreement.
  3. The Owner grants to The Licensee a non-exclusive licence to place copyright images of any or all of The Collection on the DIAMM Website subject to the controls and restrictions set out below.
  4. The Owner warrants that it is the sole owner of the Copyright in The Collection or that it is authorised to grant the rights it offers in this Agreement, and that the Collection used as contemplated in this Agreement will not infringe any copyright of any third party. The Owner hereby agrees to indemnify The Licensee against any losses or costs associated therewith howsoever caused, incurred as a result of a breach of this warranty.
  5. The Owner permits the representatives of The Licensee to grant a password and username giving access to the website to individual scholars for their private research and study only, but not for any commercial purpose.
  6. The Licensee shall take reasonable steps to prevent unauthorized access to images of The Collection. All images placed on the DIAMM website shall include a statement of copyright ownership, and access will be controlled by a written agreement with such users who make application through them to accede to them. The Licensee will deposit with The Owner a copy of the form of the agreement in force for the time being with such users.
  7. The Licensee or any organisation authorised by them to mount images of The Collection on the DIAMM website is permitted to use these images for the purposes of testing or demonstration.
  8. The Licensee will provide access to the website to any person nominated by The Owner for as long as it is in existence under their control; and The Licensee will ensure that this access is granted to the nominee of The Owner by any subsequent administrator of the website.
  9. The Owner reserves the right to make links from its website to the DIAMM website.
  10. On completion of The Archive the contents of the website will be offered for deposit with the Arts and Humanities Data Service ('AHDS') and The Owner hereby agrees to grant a licence to the Copyright to the AHDS on the same terms as under this Agreement.
  11. Neither party may assign this Agreement or any part of it without the written consent of the other party except as specified in 10 (above).
  12. No modification of the Agreement shall be binding on either party unless it is agreed in writing by both parties.
  13. Any dispute arising out of this Agreement shall be subject to the exclusive jurisdiction of the English courts and shall be governed by English law.

Signed on behalf of Oxford University by
(name in capitals)
(signature) (date)
Signed on behalf of Royal Holloway and Bedford New College by
(name in capitals)
(signature) (date)
Signed on behalf of The Owner by
(name in capitals)
(signature) (date)
Appendix of sources:

DIAMM nie dostarcza kopii obrazów na zamówienie, odsyłając badaczy zainteresowanych posiadaniem kopii do właścicieli oryginałów. Użytkownicy rejestrują się w bazie, otrzymując identyfikator i hasło. W celu zarejestrowania się muszą oni wypełnić, podpisać i odesłać do DIAMM „Website Access Agreement”.

DIAMM RESTRICTED WEBSITE ACCESS AGREEMENT

DIAMM is a joint project based at the University of Oxford and Royal Holloway and Bedford New College, University of London and funded by the Arts and Humanities Research Board and the Andrew W Mellon Foundation. I have read and I understand the following statement: All material ('Data Collections') supplied via the Digital Image Archive of Medieval Music (DIAMM) website is protected by copyright and other intellectual property rights. Duplication, reproduction or sale of all or part of any of the Data Collections in any form is expressly forbidden, with the exception of temporary web-browser cache copies. I shall obtain specific permission for any other use, including downloading and changing any image in any way and/or the use of copies of any image from the archive in any form whatsoever on a third-party website. I shall not offer to sell, licence, or otherwise distribute electronic or print copies of Data Collections to any third party including other authorized users.

The username and password granted to me are for my sole personal use, and I shall treat my username and password as confidential and shall not disclose them other person for any reason whatsoever. Passwords are granted for limited periods at the discretion of the DIAMM Directors, and application for renewal must be made to the Directors.

In addition, with reference to any data materials supplied to me by DIAMM, their Service Provider, or by a recognised agency of DIAMM, I hereby undertake

  1. To abide by the restrictions detailed above.
  2. Not to disclose my username and password to any other person and to take appropriate measures to ensure their security and to communicate any compromise of their security immediately to the Project Manager.
  3. To use any part of the Data Collection and website only for the purposes of non-commercial research or teaching, as specified in the statement above.
  4. To respect and protect the rigths of owners of copyrights in the images made available through the DIAMM website.
  5. To abide by any conditions, displayed on screen or otherwise notified to me, that may apply to the access to, or use of, specific datasets within the Data Collections.
  6. To preserve at all times the confidentiality of information pertaining to identifiable individuals that is recorded in the Data Collections. In addition, where so requested, to preserve the confidentiality of information about, or supplied by, organisations recorded in the Data Collections. In particular I undertake not to use or attempt to use the Data Collections to deliberately compromise or otherwise infringe the confidentiality of individuals or organisations.
  7. That the personal data submitted below is accurate to the best of my knowledge, and that any changes in that personal data, and in particular in my educational or employment status, are made known to the Directors of DIAMM at the earliest possible opportunity.
  8. To indemnify DIAMM and its service providers against any liabilities, losses or costs associated therewith howsoever incurred by DIAMM or its service provider as a result of my negligence or a breach of this agreement or misuse, whether by me or through me by a third party, of any images, text or data obtained through the DIAMM website.
  9. I agree that any dispute arising out of this Agreement shall be subject to the exclusive jurisdiction of the English courts and shall be subject to English law. I understand that breach of the above provisions of this Agreement will lead to immediate termination of my access to all DIAMM services, either permanently or temporarily, at the discretion of the DIAMM Directors, and may result in legal action being taken against me.

I further agree:

  1. To acknowledge, in any publication, whether printed, electronic or broadcast, based wholly or in part on the Data Collections, DIAMM , the original depositors and the funders of the Data Collections (if different), as described in the documentation accompanying the Data Collections.
  2. To declare, in any publication, whether printed, electronic or broadcast, based wholly or in part on the Data Collections, that those who carried out the original collection of the data bear no responsibility for the further analysis or interpretation of it.
  3. To supply the Directors of DIAMM with one copy of any published work based wholly or substantially on the Data Collections or alternatively with references and supporting information if this is requested.
  4. That DIAMM and its agencies may hold the personal data submitted below for validation, and statistical purposes, and may pass the information on to other parties such as depositors of material contained in DIAMM, and copyright and other intellectual property right owners whose material is contained in DIAMM. I may request copies of data referring to me held by DIAMM, and the names of the parties to whom it has been disclosed, on payment of an administrative fee.
  5. To notify DIAMM of any errors discovered in the Data Collections.
  6. To accept that DIAMM, the DIAMM Service Provider, and the depositor of any part of the Data Collections supplied bear no legal responsibility for their accuracy or comprehensiveness, and do not warrant that any material in the Data Collections does not infringe the intellectual property rights of any third party, and that DIAMM, the DIAMM Service Provider, and the depositor of any part of the Data Collections supplied accept no liability to the extent permitted by law for indirect, consequential, or incidental, damages or losses arising from use of the Data Collections, or from the unavailability of, or break in access to, the service, for whatever reason.
  7. That where there is no breach of this agreement, it may be terminated, or its terms altered, by DIAMM either after 30 days notice; or at the end of the period for which access has been granted.

SIGNED ...................................................................... Institution Address ............................................................
Date ........................................................................... .......................................................................................
Name ......................................................................... .......................................................................................
Position ...................................................................... Telephone No. ...................................................................
Institution ................................................................... E-mail Address ..................................................................
please return to: DIAMM Project Manager, 41 Freelands Road, Oxford OX4 4BS, UK.

Umowa zabezpiecza interesy DIAMM, jak i użytkowników bazy. Obydwie strony mają bowiem jasno określone zasady postępowania oraz pełną informację na temat przysługujących im praw i obowiązków. Użytkownicy nie mają prawa udostępniać swojego identyfikatora i hasła innym osobom, nie mają prawa duplikacji, reprodukcji (dopuszcza się czasową reprodukcję w pamięci komputera), sprzedaży danych. Umowę podpisuje się na określony czas, a następnie odnawia. Za każdym razem decyzję o przyznaniu dostępu, jak i czasie jego trwania oraz ewentualnym odnowieniu podejmują osoby zarządzające projektem DIAMM. Na koniec warto dodać, że DIAMM zezwala na wykorzystywanie ich wzorów umów licencyjnych przez innych użytkowników.

*

Bardzo istotne jest, że budowa brytyjskich naukowych zasobów cyfrowych jest wspierana przez Joint Information Systems Committee (JISC). JISC finansuje projekt Focus On Access to Institutional Resources (FAIR) http://www.jisc.ac.uk/index.cfm?name=programme_fair, którego celem jest wspomożenie procesu tworzenia repozytoriów instytucjonalnych od strony organizacyjnej, technicznej i prawnej. Jednym z działań FAIR był projekt RoMeo http://www.lboro.ac.uk/departments/ls/disresearch/romeo/index.html, realizowany w latach 2002/2003 przez Uniwersytet Loughborough, który całościowo badał regulacje prawne dotyczące statusu prawnego tworzenia repozytoriów, ze szczególnym uwzględnieniem praw autorskich. Jego wynikiem jest między innymi baza wydawców komercyjnych i ich warunków archiwizacji i udostępniania w Internecie artykułów. Projekt RoMeo jest obecnie kontynuowany w przez University of Nottingham w ramach projektu SHERPA http://www.sherpa.ac.uk/romeo.php.

Rozwiązania niemieckie

Omówione zostaną następujące niemieckie projekty:

  • Document and Publication Server of Humboldt University Berlin,
  • German Medical Science - Association of the Scientific Medical Societies,
  • Digital theses of the University of Munich.

Document and Publication Server of Humboldt University Berlin http://www.edoc.hu-berlin.de/index_en.php

Baza zawierająca dokumenty i publikacje Uniwerystetu Humboldta działa na zasadzie open access. Gromadzi wszelkie wytwory pracy naukowej, artykuły, referaty, raporty zarówno te, które powstały w postaci cyfrowej, jak i przetworzone na postać cyfrową. Dostęp do dokumentów jest nieograniczony. Użytkownicy materiałów mają prawo do ich kopiowania, drukowania oraz cytowania w celach naukowych. Nie wolno natomiast ich wykorzystywać do celów komercyjnych. Prawa autorskie do dzieł pozostają przy ich autorach. German Science Council (Wissenschaftsrat) zobligowała wszystkich naukowców z Uniwersytetu Humboldta do zabezpieczenia swoich praw autorskich, a przede wszystkim prawa do późniejszego rozporządzania swoimi dziełami podczas negocjacji z wydawcami. W przyszłości oczekuje się, że naukowcy będą zobligowani do zamieszczania wszystkich swoich praw w Humboldt University Document Server.

German Medical Science http://www.egms.de/en/

GMS to inicjatywa Association of the Scientific Medical Societies in Germany (AWMF) oraz German Institute of Medical Documentation and Information (DIMDI) i German National Library of Medicine (ZBMed). GMS nie jest repozytorium instytucjonalnym. Autorzy nazywają to przedsięwzięcie portalem i czasopismem elektronicznym (portal and e-journal) z zakresu medycyny prowadzonym na zasadzie open access. Portal gromadzi artykuły z czasopism elektronicznych instytucji będących członkami GMS, a także raporty oraz teksty ze spotkań naukowych i konferencji oraz niezależne czasopismo elektroniczne (German Medical Science), stworzone na potrzeby inicjatywy. Dostęp do wszystkich materiałów jest darmowy i nieograniczony. GMS gromadzi artykuły, raporty i opracowania, którym mogą towarzyszyć pliki graficzne, filmy, wykresy i pliki dźwiękowe, a także bazy danych z wynikami badań. Prawa autorskie do dzieła pozostają przy autorze. Twórcy portalu uzyskują od autora pozwolenie na eksploatację utworu na różnych polach (między innymi wprowadzenie utworu do sieci i przechowywanie na serwerze, ale także druk na żądanie, tłumaczenie na język angielski).

German Medical Science
Author's Contract

§ 1 Subject Matter of the Contract

  1. The subject of this contract is the submitted work of the author under the title:
    .............................................................................................
  2. The author insures that he alone is authorized to dispose over the rights of use on his work promoted by copyright and that hitherto he made no legal concessions that oppose to the provisions of this contract. This also applies to the standard texts or master illustrations supplied by the author and whose rights of use he holds.If he offers German Medical Science (in the following: gms) standard texts or master illustrations for which this does not apply, or where it is uncertain if this applies, then he has to inform gms about it and about all recognizable legally relevant facts known to him. As soon as gms assigns the author with the procurement of other standard texts or master illustrations, it requires a special agreement.
  3. The author is obligated to point out to gms in writing if the work includes interpretations from persons or incidents with which the risk of an infringement of personal rights is connected.

§ 2 Rights

  1. The author transfers to gms the basic right of duplicaton and circulation of machine readable data media and their safeguard media.
  2. The author transfers to gms the right to electronic storage in databases and web pages, to make available to the public for individual requests and display on the monitor.
  3. The author transfers to gms the right for the translation into the English language.
  4. The author transfers to gms the right to Print-on-Demand-Production.
  5. If gms is entitled to process the work or to have it processed, then impairments which are suitable to endanger the intellectual and personal rights of the author on the work are to be omitted.
  6. gms grants an online-access-right to the author pertaining to his work that is stored in the database.

§ 3 Contractual Obligation

  1. The work will first appear exclusively in electronic form, subsequent changes of the form of the first edition require the author's agreement.
  2. gms is obligated to duplicate, circulate and adequately campaign for the work in the form specified in section 1.

§ 4 Fee

  1. The author does not receive a fee for his work.

§ 5 Author Designation, Copyright-Note

  1. gms is obligated to appropriately identify the author as originator of the work.
  2. gms is obligated to attach the copyright note with the publication of the work in the nse of the Universal Copyright Convention.

§ 6 Change of Ownership and Program Structures of gms

  1. gms is obligated to indicate to the authors if a substantial change results in its ownership or distribution of property. A change is substantial, if
    a) gms or relevant parts of gms are sold;

GMS zobowiązuje się natomiast do właściwego określenia autorstwa dzieła oraz zamieszczania w każdym rekordzie w bazie informacji o prawach autorskich do dzieła poprzez umieszczenie znaczka © wraz z nazwiskami autorów oraz o możliwościach wykorzystania dzieła.

© 2004 Fuchs et al; licensee German Medical Science. This is an Open Access article: verbatim copying and redistribution of this article are permitted in all media for any purpose, provided this notice is preserved along with the article's original URL.

Digital theses of the University of Munich http://edoc.ub.uni-muenchen.de/,

Baza gromadzi prace naukowe pracowników uniwersytetu. Prawa autorskie do publikacji pozostają przy autorze, ale autor zezwala na publikację, przechowywanie w formie elektronicznej, a także zmianę formatu publikacji.

4. Official form for the submission of electronic dissertations

The publication of your electronic dissertation is part of your graduation procedure.
You are therefore required to confirm that you permit the University to publish, store and, if necessary, convert your dissertation.
The official form for the submission of electronic dissertations is to be handed in signed and in duplicate together with the printed depositary copies of your dissertation.
This does not affect your rights under copyright law.

Official form for the submission of an electronic dissertation

Niemieckie prace nad powstawaniem repozytoriów instytucjonalnych od 2001 r. wspiera German Academic Publishers http://www.ubka.uni-karlsruhe.de/gap-c/index_de.html. GAP to wspólny projekt uniwersytetów w Hamburgu, Karlsruhe, Oldenburgu, finansowany przez German Research Foundation (Deutsche Forschungsgemeinschaft), którego celem jest wspieranie rozwoju repozytoriów instytucjonalnych w modelu open access. Początkowo powstał jako 24-miesięczny pilotażowy projekt, który jest nadal utrzymywany i rozwijany. GAP zajmuje się głównie techniczną i organizacyjną stroną tworzenia repozytoriów, moderuje internetowe forum dyskusyjne dla zainteresowanych budowaniem zasobów cyfrowych oraz koordynuje przepływ informacji na temat niemieckich repozytoriów.

Rozwiązania holenderskie

Poniżej omówię następujące projekty holenderskie:

  • DSpace@Erasmus - Erasmus University in Rotterdam,
  • Digital Academic Repository of Leiden University,
  • Digital Academic Repository of Tilburg University,
  • IGITUR - Uniwersytet w Utrechcie,
  • Digital Academic Repository of the Universiteit van Amsterdam (UvA-DARE),
  • Digital Academic Repository of Wageningen University and Research Centre.

DSpace@Erasmus https://ep.eur.nl/

Repozytorium DSpace@Erasmus należy do Erasmus University w Rotterdamie. Gromadzi wszelkie materiały w formie cyfrowej, między innymi preprinty, raporty, materiały konferencyjne, obrazy, pliki wideo. Repozytorium jest otwarte dla wszystkich zainteresowanych, a dokumenty w nim się znajdujące mogą być kopiowane i zapisywane na lokalnych dyskach użytkowników (retrieve). Rejestracja jest wymagana wobec autorów przy samodzielnym przesyłaniu materiałów do bazy. Podczas rejestracji pracownicy nauki zgadzają się na przekazanie materiałów na zasadzie licencji niewyłącznej. Po zapoznaniu się z warunkami rejestracji, pracownicy akceptują warunki poprzez kliknięcie przycisku Register. W każdym rekordzie jest zapis, że materiały są objęte prawami autorskimi.

Digital Academic Repository of Leiden University https://etcl04.leidenuniv.nl/index.jsp

Repozytorium Dspace należy do Universiteit Leiden. Gromadzi wszelkie materiały w formie cyfrowej, między innymi preprinty, raporty, materiały konferencyjne, obrazy, pliki wideo. Repozytorium jest otwarte dla wszystkich zainteresowanych, a dokumenty w nim się znajdujące mogą być zapisywane na lokalnych dyskach (retrieve). Rejestracja jest wymagana przy samodzielnym przesyłaniu materiałów do bazy. Podczas rejestracji pracownicy zgadzają się na przekazanie materiałów na zasadzie licencji niewyłącznej. Po zapoznaniu się z warunkami rejestracji, pracownicy akceptują warunki poprzez kliknięcie przycisku Register. W każdym rekordzie jest zapis, że materiały są objęte prawami autorskimi.

Digital Academic Repository of Tilburg University
http://dbiref.uvt.nl:4242/iPort?db=wo&language=dut

Repozytorium Uniwersytetu w Tilburg powstało w 1995 r. jako baza preprintów Wydziału Ekonomicznego. Obecnie gromadzi około 1700 preprintów, artykułów, rozdziałów z książek, raportów, materiałów konferencyjnych etc. Dostęp do zasobów jest nieograniczony, przy czym część zbiorów nie jest dostępna jako pełnotekstowa - w bazie istnieje tylko ich opis bibliograficzny. Problem praw autorskich należących do wydawców został rozwiązany przy pomocy projektu CoMa (Copyright Management)

http://kubl03.uvt.nl:4090/?request=coma&domain=Coma&frame=dare

Projekt działał w okresie od września do grudnia 2003 r. i był pilotowany przez Uniwersytet w Tilburg. Jego celem było stworzenie banku danych o warunkach, na jakich wydawcy pozwalają wykorzystywać w repozytoriach artykuły opublikowane w ich czasopismach. Zidentyfikowane zostały zasady 7 wydawców. Projekt nie jest kontynuowany, ponieważ w tym samym czasie prowadzony był w Wielkiej Brytanii projekt RoMeo, którego wyniki są obecnie wykorzystywane w polityce praw autorskich repozytorium Uniwersytetu w Tilburg.

IGITUR http://www.igitur.uu.nl/en/default.htm

IGITUR to repozytorium Uniwersytetu w Utrechcie. W obecnej formie powstało w 2004 r. Zawiera preprinty, artykuły, raporty z badań, dysertacje naukowe, prace naukowe, a także artykuły z uniwersyteckich czasopism elektronicznych. Baza jest otwarta dla wszystkich zainteresowanych. Rejestracja jest wymagana przy samodzielnym przesyłaniu materiałów do bazy. Podczas rejestracji pracownicy zgadzają się na przekazanie materiałów na zasadzie licencji niewyłącznej. Po zapoznaniu się z warunkami rejestracji, pracownicy akceptują warunki poprzez kliknięcie przycisku Register.

Digital Academic Repository of the Universiteit van Amsterdam (UvA-DARE) http://dare.uva.nl/en

Repozytorium zawiera około 1000 pełnych tekstów i 40 tys. opisów bibliograficznych książek, rozdziałów książek, artykułów, materiałów konferencyjnych, raportów z badań, preprintów. Dostęp do zasobów jest nieograniczony, ale autor ma prawo zdecydować, czy opublikuje w repozytorium pełny tekst, czy tylko opis bibliograficzny. Zwykle opis bibliograficzny (bez pełnego tekstu) pojawia się, gdy prawa autorskie do tekstu zostały wcześniej przekazane wydawcy:

How do I decide whether to make one of my publications completely available to others?

You can make your publication world-wide available without any special arrangements in these cases:

  • No agreement was signed for the publication in which the ownership was transferred.
  • An agreement was signed, but it leaves the possibility for making the publication available through an institutional archive.

Sometimes an agreement has been signed with a publisher which only allows a working paper or preprint to be made public available through an archive. Usually these are allowed to remain publicly available after publication in the journal.

If an agreement has been signed in which the author has transferred all rights on the publication, then the publisher must be contacted. Regrettably, this situation occurs regularly, especially when dealing with the large, commercial publishing houses. It is therefore important to consider carefully before signing away one's rights fully and one-sided, given the effect of these agreements on the availability of publications.

Pełne teksty są dostępne w dziale gromadzącym prace naukowe Dissertations Online i prace studentów Scripties Online.

Digital Academic Repository of Wageningen University and Research Centre http://library.wur.nl/way/

Repozytorium zawiera około 78 tys. opisów, ponad 4500 dokumentów dostępnych jest pełnym tekście, z czego ponad 1000 bez żadnych ograniczeń. Repozytorium zawiera tylko i wyłącznie publikacje obecnych pracowników uniwersytetu, na przykład nie można do niego włączyć publikacji wydanych przez rozpoczęciem pracy na uniwersytecie. Ograniczenia w dostępie do dokumentów wynikają z ograniczeń nie tylko wydawców, ale również polityki poszczególnych wydziałów, które czasem pozwalają korzystać z dzieła po uiszczeniu opłaty. Podobnie działają niektóre z baz włączonych do repozytorium. Można je przeglądać dopiero po zalogowaniu się, tym samym są one ograniczone do pracowników uczelni lub wydziału. Inne natomiast są dostępne na zamówienie w postaci skanu lub fotokopii. Informacje o możliwości dostępu podawana jest przy opisie rekordu:

Complete this form to request the title below:

List of charges

Name ...............
Your barcode ....... For registered users only
WU bodenummer ...... For University staff only
Street/P.O. Box.....
Zip code - Place....
Country ............
Your reference......
Telephone ..........Fax ..
Email address.......
Delivery method:
regular procedure, sent via mail urgent fax, article sent via fax within 24 hours
by Ariel, nr.:
Method of payment:
invoice
Euro/Mastercard nr.. expiry date ...
Visacard nr.............. expiry date ...

Twórcy bazy stosują dość przejrzyste zasady zamieszczania materiałów, co do których są niejasne prawa autorskie. Publikacje, które zostały wysłane do wydawców komercyjnych, często wymagają ich zgody na opublikowanie w repozytorium. Jeśli artykuły nie zostały jeszcze opublikowane, a przesłano je do repozytorium, twórcy bazy czekają z ich publikacją, aż ukażą się w źródle pierwotnym, aby nie zakłócać procesu akceptacji artykułu do publikacji. Po 12 miesiącach sprawdza się, czy artykuły zostały opublikowane. W sytuacji, gdy autor wyraził wcześniej zgodę na publikację w repozytorium, tekst włącza się do bazy. Jeśli zaś sam autor nie sprawdził, czy artykuł został opublikowany u wydawcy komercyjnego, powinien o tym poinformować twórców bazy. Wersja książki wydanej w wydawnictwie komercyjnym może różnić się od „akademickiej”, która może być wykorzystana w repozytorium, ale za porozumieniem z wydawcą.

Od strony technicznej rozwiązania holenderskie są w całym kraju prawie identyczne, a wszystkie repozytoria mogą być przeglądane za pomocą jednego interfejsu: http://www.darenet.nl/en/page/language.view/repositories. DARENet to wspólny projekt uczelni holenderskich oraz Biblioteki Narodowej i Holenderskiej Organizacji na Rzecz Publikacji Naukowych (NWO), wspierany przez fundację SURF, którego celem jest koordynacja prac na tworzeniem naukowych zasobów cyfrowych i repozytoriów. Od strony zarządzania prawami autorskimi DARE wspierać miał omówiony wcześniej projekt CoMa, który jest obecnie zastąpiony przez brytyjski projekt RoMeo-SHERPA.

Inne rozwiązania

Włoskie zasoby cyfrowe powstają na kilku uniwersytetach, między innymi we Florencji. Do zasobów poszczególnych repozytoriów można dostać się ze strony PLEIADI (portal włoskiej literatury naukowej w otwartych repozytoriach naukowych) http://www.openarchives.it/pleiadi/ lub ze strony każdego z uniwersytetów http://e-prints.unifi.it/.

Archiwum prac naukowych powstałych na uniwersytecie we Florencji http://e-prints.unifi.it/ zawiera prace naukowe, raporty i wyniki badań, dysertacje i rozprawy naukowe, preprinty i materiały dydaktyczne, a także artykuły, które wcześniej zostały opublikowane. Prawa autorskie zarówno osobiste, jak i majątkowe pozostają przy twórcach. Właściciele bazy uczulają twórców na fakt, że już opublikowane materiały mogą być obwarowane umownymi zapisami z ich wydawcą i że odpowiedzialność za właściwe korzystanie z opublikowanego już gdzie indziej utworu spada na autora. Co istotne na stronach projektu nie ma żadnej wzorcowej umowy, jest natomiast informacja dla autorów na temat ochrony praw autorskich w repozytorium:

The authors can deposit their electronic documents directly after a simple and free registration process. A series of guided steps make the insertion of documents in the archive extremely easy. By self-archiving in the Archivio E-Prints Archive the author maintains all the moral and economic rights over his or her work. Effectively this option is not designed as an alternative to traditional publication, but as a complementary method of disseminating and valorising the results of research. In the case of works which have already been published, these may or may not be inserted in the archive, depending on the agreements made with the publisher. Effectively, the majority of publishers leave the author the option of managing an electronic version of his or her work so that it can be inserted on a personal website or in an e-prints archive.

The documents contained in the Archivio E-Prints can be freely searched, retrieved and utilised free of charge by the members of the scientific community. The Archivio E-Prints also makes it possible to search and retrieve information from resources located on different servers at the same time. Effectively, the programme enables both the acquisition of data from the documents deposited in the archive and the option of searching other archives which interact on the basis of a shared protocol.

Szwedzkie zasoby są gromadzone między innymi na Uniwersytecie w Lund http://lu-research.lub.lu.se/. Projekt jest w początkowym stadium realizacji i jak na razie najliczniej reprezentowane są prace pochodzące z Wydziału Medycznego (repozytorium zawiera prawie wszystkie dysertacje naukowe z tego zakresu od 1996 r.). W kwestii praw autorskich twórcy repozytorium odwołują się do projektu RoMeo gromadzącego informacje o warunkach publikacji dzieł przekazanych komercyjnym wydawcom. Nie zamieszczają na swoich stronach żadnych umów ani warunków, na jakich prawa autorskie są chronione.

Wnioski

Europejskie prawo autorskie regulowane jest poprzez konwencje międzynarodowe, dyrektywy unijne i wewnętrzne ustawodawstwo. Mimo wielu wspólnych postanowień i zapisów (prawo krajowe jest wypadkową traktatów ratyfikacyjnych konwencji międzynarodowych oraz dostosowania prawa do regulacji unijnych i postanowień wewnętrznych), trudno jest mówić o jednym wspólnym prawie autorskim i obowiązujących wszystkich regulacjach. Próbę ujednolicenia prawa wewnątrz Unii Europejskiej stanowiła Dyrektywa 2001/29/ WE w sprawie harmonizacji niektórych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w środowisku cyfrowym. Niestety, każde z państw Unii miało możliwość implementowania dyrektywy w dość dowolny sposób (lista wyjątków była spora), zatem nadal trudno mówić o ujednoliconym prawie autorskim.

Środowiska naukowe szczególnie mocno odczuwały dyktat komercyjnych wydawców, którzy konstruowali umowy niekorzystne dla autorów, pozbawiając ich prawa do rozporządzania dziełem po jego ukazaniu się w płatnym czasopiśmie. Dlatego też naukowcy rozpoczęli działania mające na celu uwolnienie się od dużych wydawnictw. Pomocny okazał się rozwój Internetu i powstanie otwartego modelu publikowania zwanego open access. W ubiegłym roku Komisja Europejska rozpoczęła prace nad raportem na temat An effective scientific publishing system for European research http://europa.eu.int/comm/research/press/2004/pr1506en.cfm, którego wyniki będą opublikowane w połowie tego roku.

W analizie tej badaniom poddano 16 repozytoriów, z czego 5 angielskich, 6 holenderskich, 3 niemieckie i po jednym z Włoch i Szwecji. Na jej podstawie można pokusić się o pewne wnioski i uogólnienia.

Uniwersytety i ośrodki badawcze rozpoczęły napełnianie repozytoriów od prac, do których prawa są oczywiste i należą albo do naukowców, albo do instytutów, w których oni pracują (wyniki badań, raporty, dysertacje, sprawozdania i materiały konferencyjne). Jednocześnie twórcy wszystkich archiwów zdecydowanie deklarują, że prawa autorskie do utworów przesyłanych do repozytoriów pozostają przy autorach, którzy udzielają licencji niewyłącznej (utwór może być przekazany w tej samej postaci do innej bazy lub innemu podmiotowi bez pytania o zgodę właścicieli repozytorium) na korzystanie ze swoich dzieł. Udzielenie licencji ma zwykle miejsce w trakcie tworzenia rekordów w bazie, jako jeden z elementów procesu self-archiving, lub poprzez podpisanie i odesłanie umowy licencyjnej. Część twórców repozytoriów w ogóle nie wymaga żadnych deklaracji ze strony autorów. Na stronie projektu pojawia się jedynie zapis, że prawa autorskie pozostają przy autorach. Poprzez przesłanie materiałów do bazy autor akceptuje warunki korzystania z repozytorium opisane na stronach projektu (udostępnianie materiałów w modelu open access, bez żadnych ograniczeń i za darmo) i tym samym udziela dorozumianej zgody na ich przechowywanie i przetwarzanie. Niektórzy twórcy repozytoriów szczegółowo opisują też procesy, którym poddawany będzie materiał (przetwarzanie do różnych formatów, udostępnianie, drukowanie na żądanie, przechowywanie) uważając, jak powyżej, że informacja oraz przesłanie materiałów do bazy powoduje dorozumianą zgodę autora.

Jeśli wysyłany do repozytorium materiał był wcześniej publikowany u komercyjnego wydawcy, zaleca się, aby autor sprawdził, jakiego rodzaju umowa została z nim podpisana. Dla ułatwienia twórcy repozytoriów odsyłają autorów do wyników projektu RoMeo (obecnie SHERPA), którego celem była identyfikacja warunków publikowania w repozytoriach materiałów wydanych wcześniej u wydawcy komercyjnego. Dziś baza zawiera warunki 110 wydawców. Kolory oznaczają typ stosowanych warunków:

  • kolor zielony: pełna zgoda na publikację preprintów i postprintów (52 wydawców, 47%),
  • kolor niebieski: zgoda na publikację postprintów (19 wydawców, 17%),
  • kolor żółty: zgoda na publikację preprintów (7 wydawców, 6%),
  • kolor biały: brak zgody na archiwizację (32 wydawców, 29%).

W ramach projektu SHERPA opracowano również wytyczne dotyczące zapisów w umowach na przechowywanie i udostępnianie materiałów w repozytoriach (http://www.sherpa.ac.uk/documents/D4-2_Report_on_a_deposit_licence_for_E-prints.pdf). Wzorcową umową opisaną w wytycznych jest omówiona w tym opracowaniu umowa stosowana przez AHDS. Dodać należy, że projekt RoMeo-SHERPA jest cytowany i linkowany nie tylko przez brytyjskie repozytoria. Raport na temat warunków licencji wydawców komercyjnych jest traktowany jako wzorcowy dla rozwiązań z zakresu zarządzania prawami autorskimi w środowisku open access.

Przypisy

[1] RADWAŃSKI, A. Biblioteka wirtualna – problemy definicyjne. In Biuletyn EBIB [on-line]. 1999 nr 8 [dostęp 25 października 2005]. Archiwum numerów. Dostępny w World Wide Web: ebib.oss.wroc.pl/arc/e008-02.html. Pierwotny adres: http://www.oss.wroc.pl/biuletyn/ebib08/radwan.html. ISSN 1507-7187.

[2] Pomocą w ustalaniu polityki wydawców w stosunku do repozytoriów uczelnianych jest Sherpa publisher copyright policies & self-archiving http://www.sherpa.ac.uk/romeo.php.

[3] Creative Commons to organizacja, która za zadanie postawiła sobie uzyskanie kompromisu pomiędzy pełną ochroną praw autorskich a niczym nieskrępowanym korzystaniem z cudzej twórczości. Głównym celem organizacji jest stworzenie umiarkowanych, elastycznych zasad w obliczu coraz bardziej restrykcyjnych domyślnych reguł prawa autorskiego, które stawiają coraz większe bariery wolnemu przepływowi informacji. Używając hasła pewne prawa zastrzeżone (w opozycji do wszelkie prawa zastrzeżone), organizacja stara się zapewnić twórcom jak najlepszą ochronę ich praw przy jednoczesnym umożliwieniu jak najszerszego wykorzystania ich dzieł. Strona internetowa organizacji pozwala właścicielom praw autorskich na udzielenie części tych praw ogółowi, przy zachowaniu niektórych innych praw, poprzez różnego rodzaju licencje, które twórca może wybrać, publikując swoje dzieło w Internecie. Za Wikipedia [on-line, dostęp 25 października 2005]. Dostępny w World Wide Web: http://pl.wikipedia.org/wiki/Creative_Commons.

© Barbara Szczepańska, Warszawa 15 luty 2005 r.
Analizę wykonano na zlecenie BGUMK w ramach projektu Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa z funduszy Unii Europejskiej

 Początek strony



Analiza stosowania Copyright w procesie digitalizacji i tworzenia bibliotek cyfrowych w Europie / Barbara Szczepańska// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 9/2005 (70) listopad. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2005. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2005/70/szczepanska.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187