Aleksandra Paniewska
Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Opolu

IKONKA na Opolszczyźnie

Pod koniec 2003 r. Ministerstwo Nauki i Informatyzacji skierowało do wszystkich wójtów i burmistrzów z terenu naszego województwa informację na temat planowanego uruchomienia punktów powszechnego dostępu do Internetu, tzw. czytelni internetowych. Miały być one otwierane w bibliotekach publicznych, gminnych ośrodkach kultury lub innych publicznie dostępnych placówkach wskazanych przez gminę.

Głównym celem Ikonki było zapewnienie taniego dostępu do Internetu dla jak najszerszego kręgu odbiorców. Program rozpoczęto w trzech województwach: podlaskim, lubelskim i łódzkim. W następnej kolejności programem objęto 5 kolejnych województw: warmińsko-mazurskie, małopolskie, kujawsko-pomorskie, pomorskie i opolskie.

Realizacji Ikonki w województwie opolskim po zakończeniu procedur przetargowych podjęła się firma Pollda z Zabrza, która do 30 marca 2004 r. wywiązała się z realizacji zamówienia. Placówki otrzymały sprzęt komputerowy firmy Dell, który został odpowiednio skonfigurowany, w wybranych punktach na terenie województwa przeprowadzono szkolenia dla osób odpowiedzialnych za pracę czytelni internetowych. W większości miejscowości czytelnie udostępniono już w kwietniu.

Pod koniec kwietnia WBP w Opolu skierowała do wszystkich bibliotek stopnia podstawowego ankietę mającą na celu zapoznanie się z faktycznym stanem funkcjonowania czytelni internetowych. Na ankietę odpowiedziało 70 bibliotek publicznych (sieć w województwie stanowią 72 placówki, w tym projekt nie dotyczył WBP oraz MBP w Opolu). Na podstawie nadesłanych odpowiedzi stwierdzono, że tylko dwie gminy z terenu województwa nie zgłosiły udziału w Ikonce. W obu przypadkach były to samodzielne decyzje wójtów, a głównym powodem był brak stałego łącza. W 13 gminach komputery otrzymały instytucje inne niż biblioteki. Najczęściej były to ośrodki kultury (8 miejscowości), świetlice wiejskie (2), gminne centra informacji (2) oraz biblioteka społeczna ^[1] Decyzje o takiej lokalizacji komputerów podejmowały władze gminne (nie zawsze po wcześniejszych konsultacjach z bibliotekarzami). O usytuowaniu komputerów poza biblioteką w 7 przypadkach zdecydowały względy lokalowe. Na temat dostępności do tych komputerów posiadamy jedynie wyrywkowe informacje. Niektóre z nich zlokalizowane są w ogólnie dostępnych miejscach, otwartych nawet 14 godzin na dobę, inne w wiejskich świetlicach czynnych dwa razy w tygodniu po dwie godziny.

W pozostałych 55 gminach komputery zlokalizowano w bibliotekach. 47 bibliotek otrzymało po jednym zestawie, na który składały się: trzy komputery z oprogramowaniem, router, bezprzewodowa sieć Wi-Fi, a 8 bibliotek po dwa takie zestawy (program dopuszczał możliwość utworzenia na terenie 1 gminy dwóch punktów dostępowych – w przypadku rezygnacji innych gmin w danym województwie). Najwięcej, bo 19 bibliotek ma Neostradę, 9 bibliotek posiada łącze DSL, SDI – 8, ISDN – 4, 6 łączy się za pomocą fal radiowych, a 2 za pośrednictwem osiedlowej sieci kablowej, 4 biblioteki łączą się z internetem przez modem (planuje się wprowadzenie łącza stałego), a w 5 przypadkach (na początek maja) biblioteki nie posiadały jeszcze żadnego łącza. Wszędzie jednak podjęte zostały odpowiednie działania w celu uzyskania dostępu do internetu ^[2]

W większości przypadków komputery zostały zlokalizowane w bibliotekach, głównie w czytelniach dla dorosłych, sporadycznie w oddziałach dla dzieci. Tylko w trzech przypadkach przeznaczono na nie osobne pomieszczenia. Zwykle, w 39 placówkach, czytelnia internetowa nie stanowi oddzielnej czytelni, natomiast zasady korzystania z komputerów i internetu określa regulamin wprowadzony w 43 placówkach. Wobec zgłaszanego zapotrzebowania przez biblioteki samorządowe ramowy regulamin korzystania z czytelni internetowych opracowała WBP w Opolu.

W prawie wszystkich bibliotekach została wyznaczona osoba odpowiedzialna za pracę czytelni internetowych, częstokroć był to dyrektor/kierownik biblioteki, bądź osoba ze znaczną znajomością obsługi komputerów. W kilku przypadkach udało się do opieki nad czytelnią internetową pozyskać tzw. pracowników interwencyjnych (zatrudnionych jednak na okres czterech miesięcy). Na pytanie o zamiar wprowadzenia jakichkolwiek opłat związanych z korzystaniem z czytelni wiele bibliotek odpowiedziało twierdząco. Jednakże tylko w 10 przypadkach mają to być opłaty za dostęp do internetu. Zgodnie z założeniami programowymi Ikonki opłaty te są symboliczne i kształtują się na poziomie od 1 do 3 zł. W jednym przypadku biblioteka wprowadziła tzw. wolne datki, które to pieniądze mają być wykorzystane na zakup drukarki. Te biblioteki, które posiadają własne drukarki wprowadziły opłaty za wydruk (średnio 0,20 za stronę A4), wiele (18) bibliotek pobiera opłatę za dyskietki, a tylko 1 za korzystanie z baz danych.

Do czytelni internetowej 8 bibliotek zakupiło dodatkowy sprzęt komputerowy, najczęściej były to: drukarki (6), nagrywarki (2), listwy przepięciowe, UPS-y i skanery. Większość – 35 placówek uważa, że otrzymany sprzęt nie zaspokaja w pełni potrzeb biblioteki w zakresie komputeryzacji, dlatego też planują w najbliższym czasie, w przeciągu roku lub dwóch dokupić sprzęt komputerowy, zwykle wskazując na: drukarki (21 bibliotek), dodatkowe komputery (12 bibliotek), skanery (9), nagrywarki (6).

O otwarciu czytelni internetowych czytelnicy zostali powiadomieni najczęściej na łamach prasy lokalnej (29 bibliotek) oraz przez afisze i plakaty rozwieszane na terenach poszczególnych miejscowości (20 bibliotek). Dla czytelników przygotowano ulotki, które rozmieszczono w ogólnie dostępnych miejscach (7 bibliotek), skierowano pisma informacyjne do szkół, wydano informator dla czytelników. W większych miastach informacje o czytelniach internetowych znalazły się w telewizji kablowej oraz lokalnym radiu. W kilku bibliotekach uroczyste otwarcie czytelni odbyło się w Tygodniu Bibliotek, z udziałem lokalnych władz i zaproszonych gości.

Część bibliotekarzy (24 osoby) planuje, iż komputery z Ikonki służyć będą także do innych celów, na przykład do wdrażania programu bibliotecznego, natomiast 29 osób uważa, że komputery będą oddane do pełnej dyspozycji czytelnikom. Bibliotekarze poproszeni o określenie – ich zdaniem – stopnia zainteresowania i wykorzystania sprzętu z Ikonki deklarują, że zainteresowanie nową usługą bibliotek jest duże (24 wskazania), bardzo duże (16 wskazań), średnie (5). W 10 przypadkach nie udzielono odpowiedzi, w części bibliotek Ikonka nie była bowiem jeszcze dostępna dla czytelników, bądź zbyt krótko działała, by dało się określić stopień zainteresowania. Prawdopodobnie dopiero po dłuższym okresie, na podstawie prowadzonej przez biblioteki statystyki da się miarodajnie określić faktyczne zainteresowanie mieszkańców. Bibliotekarze wskazują, że najczęściej komputery i internet wykorzystywany jest do celów edukacyjnych (21 wskazań): pisania referatów, odrabiania lekcji, pisania prac magisterskich itp. Wyszukiwanie informacji (17 wskazań) oraz rozrywka (11 wskazań), w tym gry komputerowe, komunikatory sieciowe, słuchanie muzyki itp. to w dalszej kolejności wskazane zastosowania. Wiele osób korzysta z poczty e-mailowej, natomiast tylko 3 biblioteki wskazały na poszukiwanie ofert pracy, a tylko 1 na korzystanie z katalogów bibliotecznych.

W związku z tym, że czterogodzinne szkolenie przeprowadzone przez firmę Pollda nie było w stanie wyposażyć bibliotekarzy w niezbędne do obsługiwania czytelni internetowej podstawy korzystania ze sprzętu, obsługi programów użytkowych WBP w Opolu zorganizowała dla wszystkich bibliotekarzy naszego województwa cykl kursów komputerowych realizowanych w trzech blokach: podstawy obsługi komputera, komputeryzacja biblioteki (praca z programem bibliotecznym), internet. Prawie 200 bibliotekarzy zostanie przeszkolonych nieodpłatnie do końca tego roku.

W przeprowadzonej ankiecie nie poproszono bibliotekarzy o ocenę sposobu realizacji Ikonki. Jednakże w trakcie rozmów wielokrotnie podkreślano następujące problemy:

• kosztem funkcjonowania Ikonki częstokroć obciążano budżet biblioteki (bez zwiększenia dotacji samorządu na działalność). Dlatego też wprowadzenie nowej usługi, jaką ma być darmowy dostęp do sieci odbywał się kosztem zakupu książek czy ograniczenia wydatków na promocję czytelnictwa;
• decyzje o lokalizacji Ikonki poza bibliotekami podjęte zostały w kilku przypadkach bez uwzględniania argumentów bibliotekarzy. W umieszczeniu komputerów w świetlicy otwartej dwa razy w tygodniu po dwie godziny, gdzie nie ma stałego łącza trudno doszukać się racjonalnych przesłanek;
• w kilku bibliotekach nadal występują problemy z podłączeniem komputerów do internetu, natomiast połączenia przez zwykły modem zbyt obciążają budżet biblioteki;
• w większości przypadków przygotowanie bibliotekarzy do prowadzenia czytelni internetowych nie było wystarczające. Czterogodzinne przeszkolenie założone w projekcie Ikonki nie mogło dać podstaw gwarantujących obsługę sprzętu i oprogramowania komputerowego;
• realizacja programu odbyła się poza biblioteką wojewódzką. Tylko dzięki uprzejmości wojewódzkiego koordynatora Ikonki – Lesława Tomczaka WBP otrzymywała informacje na temat przebiegu projektu.

Przypisy

[1] Biblioteka o charakterze publicznym powołana i prowadzona przez Stowarzyszenie Kobiet Wiejskich.

[2] Liczba wymienionych tu bibliotek uwzględnia także filie biblioteczne, w których zlokalizowano również Ikonkę, jeśli posiadają inny typ łącza niż biblioteka stopnia podstawowego.

IKONKA na Opolszczyźnie / Aleksandra Paniewska// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 6/2004 (57) czerwiec/lipiec. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2004. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2004/57/paniewska.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187