EBIB 
Nr 5/2003 (45), Biblioteki wyższych szkół niepublicznych - problemy i nowe rozwiązania organizacyjne. Artykuł
 Poprzedni artykuł Następny artykuł   

 


Teresa Szmigielska
Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Informatyczna w Warszawie
Biblioteka

Edukacyjna rola biblioteki
na przykładzie Biblioteki Wyższej Szkoły Ekonomiczno-Informatycznej w Warszawie


Biblioteka jest powołana do gromadzenia, opracowywania i udostępniania zbiorów. Wzrost objętości zbiorów oraz konieczność sprawnego i efektywnego ich udostępniania wpływają na rozwój systemów informacyjnych. Wzrasta liczba różnorodnych programów komputerowych stosowanych w bibliotekach. W większości wypadków budowa interfejsu użytkownika jest podobna. Zaznajomienie się z jednym z nich ułatwia korzystanie również z innych programów. Sama obsługa programu nie stanowi dla użytkownika problemu. Najczęściej czytelnik ma kłopoty ze znalezieniem źródła potrzebnych mu informacji. W wielu wypadkach nazwa bazy nie pozwala niewprawnemu użytkownikowi na zorientowanie się w jej zawartości. Stąd też konieczne staje się wykształcenie u czytelnika umiejętności świadomego i pełnego wykorzystania zbioru informacji zgromadzonego w bibliotece. Można to zrobić jedynie przez ciągłe i umiejętne dostarczanie informacji o zawartości zbiorów. Stąd koniecznym staje się permanentne szkolenie czytelników w umiejętności korzystania ze zbiorów biblioteki.

Przygotowanie studentów uczelni do korzystania z biblioteki

Biblioteka Główna Wyższej Szkoły Ekonomiczno-Informatycznej w Warszawie dwa razy w roku akademickim przeprowadza szkolenie biblioteczne. Dla pierwszego semestru zajęcia są obowiązkowe.

Naczelnym zadaniem biblioteki uczelni wyższej jest służenie studentom informacjami zapisanymi na różnych nośnikach i w zróżnicowanej formie. Sprawne i właściwe wykorzystanie baz własnych biblioteki oraz sporządzonych poza nią wymaga odpowiedniej wiedzy i umiejętności. Dla biblioteki korzystne jest również zbiorowe przygotowanie studentów. Unikamy wtedy zniecierpliwienia i nieporozumień wynikających z nieznajomości wcześniej ustalonych zasad. Biblioteka szkoli nowych użytkowników w pierwszych tygodniach nauki. Dowiadują się oni o podstawowych zasadach korzystania z zasobów bibliotecznych, o godzinach otwarcia czytelni i wypożyczalni. Zaznajamiają się ze sposobami wyszukiwania informacji w najczęściej wykorzystywanych bazach, takich jak: katalogi książek, czasopism, artykułów. W dużym skrócie przedstawiamy możliwości wyszukiwania informacji poprzez Internet, np. w katalogach Biblioteki Narodowej i innych wyższych uczelni. Pokazujemy również Przewodnik Bibliograficzny Piśmiennictwa Ekonomicznego tworzony przez Szkołę Główną Handlową oraz zbiór pełnotekstowy aktów prawnych Lex Polonica. Mówimy także o możliwościach wyszukiwania w różnych portalach internetowych z wykorzystaniem linków "źródła ekonomiczne" czy "ekonomia". Tak ogromna dawka nowej wiedzy, podana w 45 minut, powoduje u słuchaczy szum informacyjny, jednak jest konieczna i świadomie jej nie ograniczamy. Tłumaczymy studentom, że warto zapoznać się z wydawnictwami informacyjnymi biblioteki, pytać bibliotekarzy o sposoby poszukiwań, ponieważ zwiększa to szansę dotarcia do informacji aktualnej, odpowiadającej szczegółowym zainteresowaniom poszukującego.

Z obserwacji piszącej te słowa wynika, że skuteczność przekazu zależy od przygotowania referenta, jak również od możliwości zastosowania nowoczesnego sprzętu multimedialnego. Nic tak nie utrudnia przekazu wiedzy jak nuda. Opowiadanie prelegenta, ilustrowane dynamicznie zmieniającymi się obrazami, skupia uwagę i pozwala na zapamiętanie znacznie większej liczby informacji niż suchy wykład mówiony monotonnym głosem. Ponadto barwny, dynamiczny obraz niesie ze sobą znacznie więcej informacji niż najlepiej dobrane słowa, co przy współczesnych środkach jest stosunkowo łatwe do osiągnięcia. Dobrze zrobiona prelekcja, uzupełniona projekcją, na dłużej zapada w pamięć słuchaczy.

Przydatność i korzyść płynąca z lekcji czy szkoleń bibliotecznych w uczelniach tradycyjnie uznawanych za najlepsze jest tak oczywista, że bibliotekarze tam zatrudnieni mogą powyższy tekst o szkoleniach bibliotecznych potraktować jako informację mało istotną. Wystarczy jednak zaznajomić się z wynikami badań ankietowych, przeprowadzonymi przez pracowników Biblioteki Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, żeby zrozumieć, jak rzadko przeprowadza się tego typu szkolenia w bibliotekach szkół wyższych niepaństwowych dla studentów, o szkoleniach kadry naukowej nie wspominając (z bibliotecznym systemem informacyjnym zapoznano wszystkich nauczycieli akademickich jedynie w Akademii Ekonomicznej w Krakowie).

Dla studentów, którzy nie uczestniczyli w zajęciach oraz dla tych, którzy chcą sobie przypomnieć treści szkolenia, umieściliśmy na stronie internetowej lekcję biblioteczną do samodzielnego prześledzenia (http://www.wsei.pl/). Wydajemy również Przewodnik po Bibliotece, który można przeczytać w całości lub zabrać ze sobą w oddzielnie powielonych częściach. Poszczególne strony przewodnika są samodzielnymi informatorami wyjaśniającymi zasady korzystania z katalogów, wypełniania rewersów itp. czynności określonych przepisami bibliotecznymi.

Przygotowanie kadry naukowej

W szkole nie przygotowuje się kadry naukowej do współpracy z biblioteką. Informacje na temat biblioteki i systemu informacyjnego docierają tylko do niektórych wykładowców. Otrzymują je jedynie promotorzy grup seminaryjnych przyjmujący wraz ze swoimi studentami zaproszenie na wykłady-pokazy, takie jak np. Jak pisać pracę dyplomową czy Źródła informacji internetowe i tradycyjne. Właściwie jest to informacja tylko dla dobrze poinformowanych.

Wiedza dotycząca systemu informacyjnego powinna przejść od kadry naukowej do studentów i usprawnić sposoby uzyskiwania materiałów do studiowania i sporządzania wszelkich prac pisemnych.

Praktyki słuchaczy Policealnego Studium Archiwistyki, Księgarstwa i Informacji Naukowej oraz studentów Instytutu Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytetu Warszawskiego

Mimo szczupłych pomieszczeń biblioteka przyjmuje co roku na różne formy praktyk około dwudziestu słuchaczy Policealnego Studium Archiwistyki, Księgarstwa i Informacji Naukowej oraz jedną lub dwie studentki Uniwersytetu Warszawskiego. Wszyscy pracownicy biblioteki mają świadomość, że najważniejsza jest edukacja przyszłych pracowników bibliotek i ośrodków informacji, a nie doraźne korzyści uzyskiwane z pracy młodych adeptów bibliotekarstwa.

Problemy, które wynikły w czasie praktyk, na które chcę zwrócić uwagę, są następujące:

  • Z roku na rok trudniej jest utrzymać dyscyplinę pracy. Kłopotliwe jest egzekwowanie punktualnego rozpoczynania pracy i przestrzegania czasu przerw. Dla wielu studentów nie jest oczywiste, że każdą nieobecność trzeba usprawiedliwić i odpracować w określonym terminie. Na początku koniecznie należy wdrożyć praktykantów do rygorystycznego przestrzegania czasu pracy.
  • Studenci przychodzący na praktykę znają bibliotekę jedynie od strony czytelnika. Należy im uświadomić jaka jest rola bibliotekarza, wyjaśnić, jak należy przeprowadzać rozmowę z czytelnikiem, neutralizując jego agresję czy nieśmiałość. Pokazać, jak pomagać czytelnikom mającym problemy z poszukiwaniem informacji, jednocześnie nie przeszkadzając w pracy. Najważniejszy jest przykład innych pracowników biblioteki; najlepszą wskazówką jest praca nie zza biurka, lecz bezpośrednio wśród czytelników.
  • Praktykanci z trudnością przyjmują do wiadomości, że każda czynność, jaką wykonają, ma konsekwencje w praktyce. Odłożenie książki na niewłaściwą półkę utrudni, a czasem uniemożliwi jej odnalezienie. Nieporządne wpisanie jakiegoś elementu opisu do "maski" w katalogu utrudni wyszukanie pożądanej informacji. Konieczne jest wyjaśnianie tego praktykantom i skrupulatne ich kontrolowanie. W bibliotece uczą się więc, nie tylko praktycznych podstaw bibliotekarstwa, ale i odpowiedzialności, jakiej wymaga dojrzałe wykonywanie zawodu.
  • Studenci przychodzą na praktyki z wiedzą teoretyczną, ale często bez świadomości relacji, jakie zachodzą między poszczególnymi jej elementami. Znają np. porządkowanie w systemie UKD, wiedzą o układach działowym i systematycznym, ale nie potrafią powiedzieć, do jakiego układu należy UKD. Nie uświadamiają sobie, po co stosuje się różne formy porządkowania. Dopiero praktyczne korzystanie ze źródeł informacji, praca w informatorium, układanie zbiorów według różnych reguł uświadamiają zasadność różnorodności układów rzeczowych i formalnych.

Korzyści, jakie ma biblioteka, to nie tylko satysfakcja z kształtowania młodych bibliotekarzy. Są one również praktyczne:

  • Błędy, jakie popełniają praktykanci, czasem nie są spowodowane ich nieuwagą czy niewiedzą. Często są to niejednoznacznie określone procedury postępowania w pracy bibliotecznej. Analiza tych błędów pomaga w skorygowaniu procedur.
  • Dobrze przygotowani i konsekwentnie szkoleni studenci po krótkim czasie są pomocni w wykonywaniu prostych, a z czasem coraz bardziej skomplikowanych prac bibliotecznych, pod warunkiem dokładnej i systematycznej ich kontroli.
  • Wynikiem praktyk są czasem prace dyplomowe. Biblioteka przegląda się w nich jak w lustrze. Szczególnie zawarte w nich wyniki badań statystycznych i ankiet pozwalają na refleksję nad własną pracą, pomagając w jej doskonaleniu.

 Początek strony



Edukacyjna rola biblioteki / Teresa Szmigielska// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 5/2003 (45) maj. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2003. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2003/45/szmigielska.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187