Ewa Piertraszek
Miejska Biblioteka Publiczna we Wrocławiu

W POSZUKIWANIU CZYTELNIKA

Od początku swego istnienia, czyli od 2000 roku, Miejska Biblioteka Publiczna we Wrocławiu stara się zainteresować książką jak największą liczbę dzieci i młodzieży. Chcemy pokazać, że świat zawarty w książkach może być bardzo atrakcyjny, a oferta bibliotek bogata. Nasze działania kierujemy głównie do przedszkolaków, uczniów szkół podstawowych i gimnazjów, dla których organizujemy rozmaite imprezy i konkursy. Dla najmłodszych, w bibliotece przy ul. Gajowickiej 195 stworzyliśmy trzy lata temu Bajkową Bibliotekę. 

Zdj. 1. Plakat Bajkowej Biblioteki. 

W latach 2000-2001 w każdą sobotę, a od ubiegłego roku dwa razy w miesiącu, czytelnia zamienia się w salę teatralną. Baśnie inscenizują lalkarze, studenci wrocławskiej PWST. Zadanie jest trudne, ponieważ przyjęliśmy zasadę, że każde przedstawienie jest premierowe. W sumie było ich już ponad sto. Repertuar ustalają bibliotekarki wspólnie z lalkarzami. Są to najczęściej baśnie pochodzące z całego świata. Scenografia jest zawsze niespodzianką i dla widzów i dla aktorów. Przygotowują ją bibliotekarki. Za każdym razem sala wygląda inaczej. Mali widzowie z niecierpliwością czekają na wpuszczenie do czytelni, chcą szybko zobaczyć, w jakim świecie znajdą się w tę sobotę. Widzów zapraszamy rozdając zaproszenia w filiach Miejskiej Biblioteki Publicznej (MBP) we Wrocławiu, ponadto zamieszczamy miesięczny repertuar we wrocławskich informatorach kulturalnych. Nie czynimy tego jednak poprzez dzienniki - pomimo propozycji z ich strony - gdyż nie jesteśmy w stanie przyjąć większej liczby widzów. Zazwyczaj gościmy 50-70 osób. 

Z różnych dzielnic Wrocławia przyjeżdżają często całe rodziny. Zapraszamy dzieci w wieku 2-7 lat, ale przyjeżdżają też dzieci młodsze, dla których nie ma żadnej oferty kulturalnej. Jest spora grupka dzieci, które zaczęły u nas bywać jako niemowlęta. Inscenizacje trwają zazwyczaj ok. 30 minut. Później aktorzy uczą dzieci wierszyków, a najodważniejsze z nich recytują je przed publicznością. Większość widzów zostaje potem naszymi czytelnikami, a książki wypożyczają nie tylko dzieci, ale i ich opiekunowie. To m.in. oni polecają Bajkową Bibliotekę znajomym. 

Dla potrzeb Bajkowej Biblioteki, w czasie ferii zimowych i wakacji, organizujemy warsztaty plastyczne. Dzieci w wieku od 6-14 lat robią kukły, maski, rekwizyty, elementy scenografii. Opiekę artystyczną nad warsztatami sprawują plastyczki MBP we Wrocławiu, a warsztaty prowadzą bibliotekarki. Uczestnicy warsztatów niekiedy występują przed publicznością w wykonanych przez siebie strojach i prezentują nowe lalki. Co roku dla widzów Bajkowej Biblioteki przygotowujemy bal karnawałowy. Temat balu, przebranie, zabawy i konkursy zawsze związane są z literaturą dziecięcą. Bale organizowane są w większości oddziałów dziecięcych. Roczny koszt przygotowania Bajkowej Biblioteki nie jest duży, wynosi ok. 2500 zł. Gdy się okazało, że MBP nie dysponuje takimi środkami, rodzice naszych widzów znaleźli sponsorów, dzięki którym Bajkowa Biblioteka może nadal istnieć. 

Znakomite efekty daje również nawiązanie współpracy z przedszkolami. Regularne, wizyty przedszkolaków z wychowawczyniami w bibliotekach, później wspólne czytanie w przedszkolu, w końcu przyniesienie wypożyczonych książek do domu często kończy się także wizytą rodziców w bibliotece i wypożyczaniem książek dla całej rodziny. Bardzo wiele dla czytelnictwa dzieci zrobiła kampania Cała Polska czyta dzieciom. Przypomniała ona korzyści, które wynikają z czytania dzieciom książek, duże znaczenie miało w tym wypadku nagłośnienie akcji przez telewizję. Głośne czytanie regularnie przez cały rok proponuje wiele naszych filii.

Oprócz stałych imprez organizujemy konkursy skierowane do dzieci i młodzieży całego miasta. Pierwszym dużym konkursem ogłoszonym po połączeniu trzech bibliotek rejonowych w Miejską Bibliotekę Publiczną był komputerowy konkurs plastyczny, pt. Wrocław - następne tysiąclecie. 

Zdj. 2. Praca nagrodzona w konkursie Wrocław - następne tysiąclecie.

Temat nawiązywał do obchodów tysiąclecia Wrocławia. Konkurs adresowany był do młodzieży szkolnej. Prace przedstawiające miasto i życie w nim po 2000 roku należało wykonać w programie Paint lub Corel. Konkurs komputerowy podkreślał kierunek działalności MBP, biblioteki dla wszystkich mieszkańców, biblioteki nowoczesnej, dostarczającej nie tylko szeroko pojętej informacji, ale też pozwalającej się realizować czytelnikom, szczególnie młodym poprzez udział w różnorodnych formach edukacji kulturalnej. Na konkurs za pośrednictwem bibliotek i szkół wpłynęło blisko 300 prac. Można je było oglądać na wystawie pokonkursowej w multimedialnej bibliotece przy bulwarze Ikara we Wrocławiu.

Konkurs Mój kanon lektur adresowaliśmy do młodzieży, która nie zawsze lubi czytać lektury proponowane przez szkołę. Warunkiem uczestnictwa było wytypowanie pięciu tytułów książek autorów polskich i obcych oraz uzasadnienie tego wyboru. Oprócz szeroko publikowanych w mediach informacji o założeniach konkursu Miejska Biblioteka Publiczna wywiesiła odpowiednie afisze we wszystkich placówkach na terenie całego miasta, a także poprzez wydział oświaty we wszystkich bibliotekach szkolnych. Prace można było składać w dowolnej bibliotece publicznej lub szkolnej i bezpośrednio w MBP. Konkurs ogłoszono w listopadzie 2000 roku, a rozstrzygnięcie nastąpiło w lutym 2001 roku. Uczniowie, głównie klas starszych szkoły podstawowej i liceów z 52 wrocławskich szkół, nadesłali 310 prac, często ilustrowanych. Jurorzy byli zaskoczeni wysokim poziomem nadesłanych prac z propozycjami ulubionych książek. Oprócz trzech nagród regulaminowych jury składające się z dziennikarza, nauczyciela i bibliotekarza postanowiło nagrodami książkowymi wyróżnić jeszcze 35 uczniów. Z fragmentów wypowiedzi uczestników konkursu zrealizowano też scenariusz imprezy zaprezentowanej podczas Dnia Bibliotekarza i Bibliotek. Dwoje studentów Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej przeczytało uczestnikom spotkania ciekawsze wypowiedzi młodzieży.

Pod koniec 2001 roku wspólnie z Wojewódzką i Miejską Biblioteką Publiczną we Wrocławiu (WiMBP) i Towarzystwem Edukacji Otwartej ogłosiliśmy literacki i plastyczny konkurs, pt. Kto i jak nas wychowuje, skierowany do uczniów dolnośląskich gimnazjów. Ideą konkursu było sprowokowanie młodzieży do twórczej wypowiedzi i refleksji nad procesem wychowania. Napłynęło 195 prac literackich (opowiadania, eseje, rozprawki, wiersze itp.) i 50 prac plastycznych z różnych stron Dolnego Śląska. Większość uczniów biorących udział w konkursie podkreślała rolę rodziny w procesie wychowania i jej pozytywne oddziaływanie, znacznie krytyczniej oceniała szkołę i nauczycieli. Ku naszemu zadowoleniu deklarowany przez piszących wpływ literatury na kształtowanie postaw był znaczny. Uroczystości wręczenia nagród laureatom towarzyszył wernisaż prac plastycznych. 

Inną dużą imprezą zorganizowaną wspólnie z WiMBP był Tydzień z Misiem Uszatkiem. 

Zdj. 3. Naklejki samoprzylepne dla uczestników imprez. 

Obie biblioteki ogłosiły dwa konkursy związane z Misiem Uszatkiem - bohaterem książek Czesława Janczarskiego. Konkursy adresowane były do dzieci w wieku od 6 do10 lat. Pierwszy z nich nosił tytuł Portret Misia Uszatka i jego przyjaciół. Uczestnicy konkursu mieli za zadanie przedstawić w dowolnej technice i formacie swoje wyobrażenie Misia Uszatka lub jego przyjaciół. Drugi konkurs, pt. Ciąg dalszy przygód Misia Uszatka był trudny. Należało samodzielnie napisać tekst, wykonać ilustracje, okładkę, oprawić książkę. Aby przygotować dzieci do tego zadania zorganizowaliśmy 14 spotkań w bibliotekach, szkołach i przedszkolach, wzięło w nich udział 571 uczniów i przedszkolaków. Na spotkaniach dzieci dowiadywały się, jak powstaje książka i w jaki sposób można ją samemu wykonać. Ponadto w filiach MBP, w szkołach i przedszkolach powieszono plakaty i regulaminy konkursów. Nadesłano 382 prace plastyczne i 70 książeczek. Poziom prac był bardzo wysoki. Większość portretów i książeczek można było obejrzeć na wystawie zorganizowanej w WiMBP. Tam też odbyły się uroczystości rozdania nagród. Nagrody i dyplomy dla laureatów przygotowała MBP. Na podstawie tekstów napisanych przez dzieci aktor Rafał Sawuła przygotował przedstawienie. Główną nagrodą w obu konkursach była jednodniowa wycieczka do Muzeum Kinematografii w Łodzi. 

Zdj. 4. Laureaci konkursów o Misiu Uszatku w Muzeum Kinematografii w Łodzi.

Pojechało na nią sześcioro dzieci. Dzieci zwiedziły wystawę dotyczącą filmów dla najmłodszych, zobaczyły film o procesie powstawania filmu animowanego, obejrzały scenografię z filmu "Quo vadis", unikatowy fotoplastikon z 1900 roku i inne eksponaty ze zbiorów muzeum.

Tydzień z Misiem Uszatkiem wbrew nazwie trwał dłużej, gdyż z powodu bardzo dużej liczby prac zdecydowaliśmy się na zorganizowanie dwóch uroczystości rozdania nagród. W atrakcyjny dla dzieci sposób udało nam się przedstawić proces powstawania książki i jej budowę, adaptację teatralną i filmową, przypomnieć twórczość Czesława Janczarskiego. Szczególne znaczenie miała również główna nagroda - wycieczka.

Współpraca z WiMBP pozwalała na przygotowywanie dużych imprez przy znacznie mniejszych kosztach. Innym sposobem na zdobycie ciągle brakujących w bibliotekach pieniędzy, potrzebnych do zorganizowania imprez popularyzujących czytelnictwo, jest udział MBP w konkursach projektów ogłaszanych przez samorząd lokalny. W ogłoszonych przez Urząd Miejski Wrocławia konkursach na projekty edukacji kulturalnej dzieci i młodzieży otrzymaliśmy środki na realizację Szkoły porozumiewania się ze zwierzętami im. dr Dolittle oraz na projekt Wrocław - mój świat.

Zrealizowany w roku szkolnym 2000/2001 projekt Wrocław-mój świat skierowany był do młodzieży gimnazjalnej i pierwszych klas szkół średnich. Jego celem było przygotowanie młodzieży do aktywnego uczestnictwa w kulturze poprzez przybliżenie sztuki pisania oraz wyrabianie nawyku ustawicznego czytania. Wykłady i warsztaty miały skłonić młodzież do samodzielnego tworzenia tekstów literackich i dziennikarskich. Prowadzenie zajęć powierzono autorowi znanych i lubianych książek przygodowych dla młodzieży - Krzysztofowi Petkowi. Program obejmował spotkania z dziennikarzami, w czasie których młodzież zapoznawała się z tajnikami pisania tekstów prasowych. Scenariusz przewidywał, iż opowiadanie, którego akcja toczy się we Wrocławiu, będzie pierwszą samodzielną pracą literacką po serii zajęć szkoleniowych. Wycieczki do teatru i muzeum dostarczyły młodzieży tematów pozwalających na podjęcie próby oceny i tworzenia recenzji. We wrześniu przeprowadzono cykl spotkań informacyjnych z udziałem Krzysztofa Petka w szkołach. Do udziału w programie zgłosiło się 250 uczniów. Lista uczestników pozostała otwarta, co dawało możliwość włączenia się do akcji młodzieży z innych szkół. 

Organizatorzy przeprowadzili 16 spotkań w szkołach i bibliotekach, towarzyszyli także uczniom podczas wycieczek do teatru i muzeum. W zmaganiach konkursowych wzięło udział 45 osób, do oceny jury przekazano 11 opowiadań i 34 recenzje. Nagrody dla laureatów konkursu ufundowały: Wydawnictwo Naukowe PWN, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wydawnictwo Siedmioróg. Dziennik Wieczór Wrocławia, patron medialny konkursu, opublikował najlepszą pracę, recenzję spektaklu Pierścień i róża. 

Projekt Szkoła porozumiewania się ze zwierzętami im. dr Dolittle realizowany jest od września 2002 roku w nowej bibliotece przy ul. Sempołowskiej. Skierowany jest do czytelników, którzy są równocześnie uczniami Szkoły Podstawowej nr 91. Celem projektu jest wzbogacenie wiedzy dzieci na temat świata zwierząt i przygotowanie ich do samodzielnych poszukiwań informacji i lektury. Biorący udział w programie mogą uczestniczyć w kompleksowym procesie uczenia się (kontakt ze specjalistą, literaturą piękną, popularnonaukową, programami komputerowymi). Spotkania w bibliotece mają nauczyć dzieci czerpania przyjemności z bezpiecznego dla obu stron kontaktu ze zwierzętami, umiejętności znajdywania potrzebnych informacji. Zależy nam także na zaznaczeniu obecności nowej biblioteki wśród uczniów. 

Zdj. 5. Zaproszenie na spotkanie z weterynarzem.

Cykl składa się z dziesięciu spotkań, większość z nich odbywa się w bibliotece. W każdym uczestniczą dzieci, prelegent-weterynarz, zwierzęta i bibliotekarze. Na spotkaniach prelegent omawia cechy charakterystyczne danego gatunku, zachowanie zwierząt, hodowlę, oswajanie. Dzieci prezentują przyniesione przez siebie zwierzęta, mówią o ich zwyczajach. Bibliotekarze przygotowują wystawy książek. Tematykę spotkań prelegent ustala wspólnie z uczestnikami spotkań. Odbyły się już spotkania na temat psów, kotów, gryzoni i ptaków. Planowane są na temat ryb i koni. W spotkaniach bierze udział 40-50 uczniów i od jednego do 20 zwierząt. Zaplanowano również wycieczkę do Instytutu Zoologii, spotkanie w plenerze pt. Poznaj mego ulubieńca, konkurs plastyczny, pt. Świat zwierząt i w czerwcu 2003 roku konkurs, pt. Najlepszy znawca zwierząt na zakończenie całego cyklu. Nagrodami w obu konkursach będą książki, programy komputerowe, filmy wideo o zwierzętach.

Sponsorem zrealizowanego w październiku 2002 roku programu Pieniądz wprawia wszystko w ruch był Narodowy Bank Polski, który wspólnie z Biblioteką Narodową ogłosił dla bibliotek powiatowych konkurs na program Z ekonomią na ty upowszechniający wiedzę ekonomiczną wśród gimnazjalistów i licealistów. MBP do współpracy przy tym projekcie zaprosiła Wyższą Szkołę Bankową (WSB). Zorganizowaliśmy trzy sesje popularnonaukowe w bibliotekach i w WSB. Motywem przewodnim wykładów zgodnie z hasłem całego programu był pieniądz. Zaproszony policjant, komisarz Tomasz Sołtysiński, w wykładzie pt. Pieniądz w świecie przestępczym przedstawił akty prawne dotyczące ochrony pieniędzy w Polsce. Omówił głośne fałszerstwa pieniędzy i sposoby, którymi posługują się przestępcy. Ilustracją wykładu były dużego formatu slajdy z fałszywymi i prawdziwymi banknotami. Charyzmatyczny prof. Bogusław Bednarek w wykładzie Motyw pieniędzy w literaturze omówił motyw pieniędzy w literaturze na przykładzie Psychomachii Prudencjusza, Opowieści kanterberyjskich Geoffreya Chaucera, Muzy Jana Kochanowskiego, Czerwonego Kapturka braci Grimm, Niespodzianki Karola Huberta Roztworowskiego. Omówił również finanse wielkich romantyków - Juliusza Słowackiego i Zygmunta Krasińskiego i ich zaskakująco pozytywny stosunek do pieniędzy. Przytoczył wiele nieznanych przysłów mówiących o stosunku ludzi do pieniędzy. Słuchacze burzliwymi oklaskami przyjmowali fragmenty z Balu w operze Juliana Tuwima w interpretacji prof. Bogusława Bednarka. Przedmiotem wykładu Lecha Bartosika była historia pieniądza i jego rola w biznesie. Wykład ukazał też zmiany w bankowości (od złotnika do bankowości elektronicznej) i zaprezentował usługi bankowe skierowane do młodzieży.

Sesjom odbywającym się w filiach MBP towarzyszyły wystawy książek ekonomicznych z ich zbiorów. Ogółem w trzech sesjach wzięło udział 361 uczniów.

Zdj. 6. Uczestnicy sesji Pieniądz wprawia wszystko w ruch.

W drugiej części projektu odbył się konkurs wiedzy o bankowości, poprzedzony cyklem warsztatów przygotowujących młodzież i uzupełniających ich wiedzę o bankowości. Uczestniczyło w nich 120 uczniów z Wrocławia i okolic. W konkursie uczestniczyć mogły jedynie zespoły ze szkół, które brały udział w warsztatach. O nagrody dla swych szkół walczyło 87 uczniów reprezentujących 15 szkół średnich. Zwycięskie szkoły otrzymały materiały o tematyce ekonomicznej i nagrody rzeczowe: kamerę cyfrową, drukarkę, skaner, komplety periodyku Internet dla każdego - kurs internetowy krok po kroku.

Również 2002 roku, MBP wspólnie z Zarządem Okręgu Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich i Wydziałem Oświaty Urzędu Miejskiego przeprowadziła trzyetapowy projekt Biblioteka stara i nowa. Celem było przybliżenie młodzieży w formie atrakcyjnych pogadanek, wycieczek i konkursu problematyki bibliotek (nie tylko bibliotek publicznych) jako podstawowych placówek upowszechniania kultury, wiedzy i edukacji. W marcu i kwietniu w dziesięciu filiach MBP przeprowadzono gawędy o bibliotekach, pięć z nich dotyczyło dawnych bibliotek, a pięć - współczesnych. Gawędy prowadzili Ryszard Turkiewicz, Renata Kosak, Jolanta Słowik, Stefan Kubów, Aleksander Radwański - wszystkie prowadzone społecznie. Drugi etap, to konkurs pt. Czy znasz filie Miejskiej Biblioteki Publicznej? polegający na odwiedzeniu w określonym czasie jak największej liczby bibliotek administrowanych przez MBP. W trzecim etapie ogłoszony został konkurs na pracę pisemną, pt. Biblioteka moich marzeń. Projekt uzupełniony został wycieczkami niektórych klas do dużych bibliotek, np. do Biblioteki Seminarium Duchownego we Wrocławiu. Przedstawiciele dyrekcji MBP uroczyście wręczyli nagrody zwycięzcom drugiego etapu w szkołach. Wręczenie nagród ostatniego etapu odbyło się w grudniu. W pierwszym etapie projektu (gawędy) uczestniczyło ok. 300 osób, w drugim (zwiedzanie bibliotek ) ok. 80, w trzecim (praca pisemna ) 3 ok. 90.

To tylko niektóre z prowadzonych przez nas działań, mających na celu promowanie biblioteki, księgozbiorów i czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży. Wszystkim organizowanym przez nas imprezom towarzyszą atrakcyjne zaproszenia, dyplomy, plakaty i inne druki przygotowywane bardzo starannie przez nasze plastyczki. Chcielibyśmy, by od najmłodszych lat dzieci stykały się z literaturą, by biblioteki były dla nich interesującym miejscem, a przede wszystkim, by były im potrzebne, by zapewniały dostęp do informacji i uczyły jak je wykorzystywać. Taką bibliotekę chcemy stworzyć przy finansowym i programowym wsparciu Fundacji Bertelsmanna uzyskanym w wyniku przeprowadzonego ogólnopolskiego konkursu. Biblioteka dla młodych klientów będzie modelową placówką dla młodzieży w wieku 13-25 lat. Gromadzić będzie także zbiory multimedialne.

W POSZUKIWANIU CZYTELNIKA / Ewa Piertraszek// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 3/2003 (43) luty. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2003. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2003/43/pietraszek.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187