EBIB 
Nr 7/2002 (36), Konsorcja i współpraca bibliotek. Artykuł
 Poprzedni artykuł Następny artykuł  

Tekst recenzowany


 
Rozmiar: 77 bajtów Rozmiar: 77 bajtów Rozmiar: 77 bajtów Rozmiar: 77 bajtów

Barbara Zajączkowska
Biblioteka Główna
Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego
w Katowicach

Doświadczenia Górnośląskiego Konsorcjum 
Bibliotek Naukowych 
w  realizacji projektów europejskich

Rozmiar: 77 bajtów Rozmiar: 77 bajtów
Rozmiar: 45 bajtów

Obecny okres rewolucji technologicznej, informacyjnej i komunikacyjnej jest dla bibliotek czasem wszechstronnych przeobrażeń. Nowe wyzwania z jednej strony wywierają ogromną presję, z drugiej zaś stwarzają niespotykane dotąd możliwości rozwoju. Przemiany stały się normą. Stabilizacja stanowi sytuację wyjątkową.

Zastosowanie w bibliotekach elektroniki, informatyki i telekomunikacji jest bardzo kosztowne. Wysokie nakłady finansowe na wdrażanie nowoczesnych technik i udostępnianie multimedialnych zbiorów wynikają nie tylko z ich innowacyjności oraz wysokich kosztów produkcji, lecz również z niezbędnego do ich wykorzystania drogiego sprzętu.

Budżety bibliotek nie korespondują, niestety, ze skalą i kosztami rozwoju technologii informacyjnej. Trudności finansowe są częściowo pokonywane przy pomocy środków uzyskiwanych z dodatkowych źródeł. Szanse dofinansowania przez fundacje zagraniczne mają przede wszystkim przedsięwzięcia o charakterze konsorcyjnym.

Górnośląskie Konsorcjum Bibliotek Naukowych - historia współpracy

Konsorcjum górnośląskich bibliotek akademickich - obejmujące Bibliotekę Uniwersytetu Śląskiego, Bibliotekę Główną Uniwersytetu Opolskiego i Bibliotekę Główną Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach utworzono w 1995 roku. Decyzję o współpracy podjęto, aby współuczestniczyć w - Programie TEMPUS. Tematem Projektu była Restrukturyzacja oddziałów informacji naukowej w bibliotekach uniwersyteckich. Złożony projekt zaowocował przyznaniem dwuletniego grantu (JEP-09345) w wysokości 354000 ECU. Głównym celem Konsorcjum było dostosowanie poziomu i zakresu pracy bibliotecznych ośrodków informacji naukowej do standardów przyjętych w krajach Unii Europejskiej. Projekt zakładał instalację sieciowego systemu rozpowszechniania baz na dyskach optycznych InfoWare CD/HD, produktu brytyjskiej firmy Info Technology Supply Ltd. z Londynu. Przy realizacji projektu współpracowały ośrodki akademickie z Unii Europejskiej: Wolny Uniwersytet w Brukseli, Uniwersytet w Trewirze, Uniwersytet w Tours oraz firma Info Technology Supply, która pomagała w przygotowaniu części technicznej projektu i była odpowiedzialna za jego realizację (podstawowe wyposażenie w sprzęt, instalacja systemu, szkolenie administratorów i częściowo użytkowników). Kluczem wyboru partnerów zagranicznych stały się wcześniejsze kontakty i współpraca z wyżej wymienionymi ośrodkami akademickimi.

W realizowanym programie obowiązki koordynatora projektu przyjęła na siebie Biblioteka Główna Uniwersytetu Śląskiego. Funkcję administratora projektu przejęła Biblioteka Główna Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach, a funkcję koordynatora regionalnego, odpowiedzialnego za realizację poszczególnych aktywności w regionie opolskim, pełniła Biblioteka Główna Uniwersytetu Opolskiego.

Kolejnym etapem współpracy Konsorcjum było przygotowanie w 1997 roku drugiej aplikacji do Fundacji TEMPUS Phare. Otrzymano grant "uzupełniający" (CME - Compact Measures Grant - 03571), w wysokości 48550 EURO. Do współpracy zaproszono nowych partnerów: Politechnikę Opolską, Instytut Śląski w Opolu, Śląską Akademię Medyczną, Główny Instytut Górnictwa w Katowicach. W realizowanym drugim projekcie uczestniczyły dwie uczelnie londyńskie - Henley Management College i University of Hertfordshire, firma Info Technology Supply Ltd. oraz uczelnia hiszpańska Universidad Carlos III de Madrid. Funkcję koordynatora pełniła nadal Biblioteka Główna Uniwersytetu Śląskiego, a Biblioteka Główna Akademii Ekonomicznej w Katowicach ponosiła prawną odpowiedzialność za administrowanie grantem i wszelkie aspekty prowadzenia projektu w imieniu wszystkich partycypujących w nim partnerów. Główny temat projektu dotyczył Sieci CD-ROM w Konsorcjum bibliotek śląskich jako drogowskazu dla całego regionu, a celem jego realizacji było upowszechnianie wyników osiągniętych przez trzy akademickie ośrodki informacji naukowej dzięki pierwszemu programowi TEMPUS.

Dotychczasowe Konsorcjum "trzech" powiększone zostało do siedmiu instytucji w regionie. Poprzez poszerzony krąg partnerów wzrosła możliwość informacyjnego oddziaływania w sferach: ekonomii, przemysłu, nauki, edukacji i służby zdrowia. Szansą cennej wymiany doświadczeń w zakresie sieciowego rozpowszechniania baz danych na dyskach optycznych są nowe kontakty zagraniczne, ponieważ w bibliotekach partnerskich w Londynie i Madrycie również zastosowano rozwiązania typu InfoWare.

Generalnym założeniem współpracy krajowych partnerów Konsorcjum była konieczność spojrzenia na pracę "swoich" bibliotek z innej perspektywy. W nowym układzie niezbędne było myślenie kategoriami zespołu uczestników Konsorcjum, wybór spośród wielu koncepcji i zespołowe podejmowanie najwłaściwszych decyzji dla osiągnięcia pożądanego celu. Taki sposób myślenia okazał się niezbędny zarówno przy opracowywaniu aplikacji, jak i w bieżącej pracy nad realizacją projektu.

Optymalnym jednak rozwiązaniem wydaje się sytuacja, w której funkcje koordynatora i kontraktora pełni ta sama uczelnia. W wypadku Konsorcjum Górnośląskiego "tandem": Uniwersytet Śląski i Akademia Ekonomiczna współpracował harmonijnie, a znacznym ułatwieniem stały się: bliskie położenie, umożliwiające szybkie wzajemne kontakty i kierowanie programem, jak również wcześniejsza współpraca obu bibliotek. W praktyce więc dwie uczelnie stanowiły tę pożądaną "jedność".

Uzyskane rezultaty

Pracę systemu InfoWare CD/HD zainaugurowano w marcu 1996 roku. Jego uruchomienie połączone było z konferencją pod hasłem Elektroniczna biblioteka dzisiaj, która odbyła się w dniach 18-20 marca tegoż roku. Wzięli w niej udział przedstawiciele bibliotek partnerskich uczelni z Brukseli, Trewiru i Tours. Obrady odbywały się kolejno w bibliotekach głównych: Uniwersytetu Opolskiego, Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach oraz Uniwersytetu Śląskiego.

Dzięki środkom finansowym, uzyskanym z europejskiego Programu TEMPUS, a także dotacjom uczelnianym osiągnięto następujące rezultaty:

    - Zmodernizowano infrastrukturę techniczną. Dla bibliotek Konsorcjum zakupiono standardowe minimum sprzętu komputerowego, odpowiadające normom stosowanym w Unii Europejskiej (serwery, multimedialne stacje robocze, umożliwiające sieciowe udostępnianie informacji posadowionej na dyskach optycznych, szybkie drukarki laserowe w wersjach sieciowych). Przyjęto zasadę, że z wyjątkiem wymogów systemowych (jeden centralny serwer w Uniwersytecie Śląskim i drugi serwer w Uniwersytecie Opolskim) pozostały sprzęt i konieczne do niego uzupełnienia były równo dzielone pomiędzy trzech partnerów.

    - Uczelnie partnerskie nabyły umiejętności wytyczania i realizowania celów.

    - Utworzono w Bibliotece Uniwersytetu Śląskiego pracownię komputerową z sześcioma stanowiskami, przeznaczoną do szkolenia użytkowników, prowadzenia kursów wewnętrznych i samokształcenia.

    - Wprowadzono nowoczesne technologie. Zainstalowano sieciowy system udostępniania baz danych InfoWare CD/HD, umożliwiający przeładowanie baz z wielu dysków optycznych oraz baz własnych na duży dysk serwera, z którym poprzez dostęp sieciowy mogą łączyć się pracownicy i studenci krajowych uczelni partnerskich. System ten to zbiór baz danych na dyskach optycznych, które można udostępniać bez przerwy, o każdej porze i w jednym czasie uprawnionym użytkownikom, podłączonym w różnych miejscach do sieci komputerowej. Na dysk optyczny serwera system może "przenosić" wszelkie bazy krajowe, regionalne bądź ściśle lokalne, posadowione na dowolnym nośniku. Użytkownik sam może docierać do poszczególnych dokumentów, wielokrotnie je przeszukiwać i "podglądać" w dowolnym miejscu. W każdej chwili możliwe jest przeładowanie wyszukanej informacji na lokalny komputer albo wydrukowanie tekstu lub obrazu na drukarce. W porównaniu z dostępem jednostanowiskowym, dostęp sieciowy podnosi bezpieczeństwo samych baz (brak fizycznego dostępu do dysków), zmniejsza koszt ich udostępniania w poszczególnych bibliotekach oraz zapewnia dostęp do informacji większej liczbie użytkowników, niezależnie od miejsca fizycznego dostępu do baz danych. Nastąpiło zatem uniezależnienie się użytkownika od miejsca posadowienia serwera z bazami danych.

    - Wzbogacono zasoby informacyjne bibliotek. Zakupiono dla Konsorcjum znaczące bazy komputerowe SCI (Science Citation Index) i SSCI (Social Sciences Citation Index). Na ich podstawie Uniwersytet Śląski rozpoczął realizację kilkuletniego programu badań naukometrycznych.

    - "Menu" serwera oferuje 39 baz stałych (w tym osiem baz archiwalnych, nie uzupełnianych na bieżąco) oraz 36 baz demonstracyjnych. W sumie większość dyscyplin uprawianych w naszych uczelniach posiada zaplecze w postaci baz danych.

    - Udoskonalono umiejętności korzystania z nowych narzędzi informacji. W związku z tym dla bibliotekarzy Konsorcjum zorganizowano szkolenia i treningi w zakresie wykorzystania baz na CD-ROM-ach, prowadzone przez specjalistów krajowych (Politechnika Wrocławska) oraz zagranicznych (International Organisation of Information Specialists, Institute for Scientific Information oraz Info Technology Supply Ltd.).

    - Aspekt zagraniczny realizacji programów TEMPUS wyznaczały kontakty z zagranicznymi bibliotekami uniwersyteckimi. W latach 1996-2000 praktyki u partnerów zagranicznych (w Trewirze, Tours, Brukseli, Madrycie i Londynie) odbyło ogółem 65 bibliotekarzy. Dwóch administratorów systemu zostało przeszkolonych w Londynie.

    - Rezultaty wewnątrz uczelni, to wzbogacenie uczelni o nowoczesne serwery, komputery multimedialne, faksy, a także wspomniane już bazy komputerowe: Science Citation Index oraz Social Sciences Citation Index.

    - Efekty prac nad realizacją Programu TEMPUS wewnątrz bibliotek, to mobilizacja zespołów pracowniczych bibliotek Konsorcjum do intensywnego podnoszenia kwalifikacji poprzez udział w lektoratach języków obcych, jak też do samorzutnego tworzenia grup kształceniowych w zakresie tematyki bibliotekarskiej, a zwłaszcza informacji naukowej.

    - Zorganizowano dwie konferencje międzynarodowe: wspomnianą już, inaugurującą pracę systemu InfoWare CD/HD oraz II Konferencję Górnośląskiego Konsorcjum Bibliotek Naukowych (Katowice - Opole 21-23 kwietnia 1999 roku) pod hasłem Elektroniczna biblioteka dzisiaj, poświęconą zagadnieniu Efektywnego wykorzystania baz CD-ROM w sieciach komputerowych.

W ramach drugiej edycji Programu TEMPUS, współrealizowanego przez Bibliotekę Główną Akademii Ekonomicznej, jako członka Górnośląskiego Konsorcjum Bibliotek Naukowych, wydano dwie publikacje:

    Elektroniczna biblioteka dzisiaj. Efektywne wykorzystanie baz CD-ROM w sieciach komputerowych. Materiały II Konferencji Górnośląskiego Konsorcjum Bibliotek Naukowych. Katowice - Opole, 21-23 kwietnia 1999. Pod red. Barbary Zajączkowskiej. Katowice 2000.

    Przewodnik po zasobach informacyjnych Górnośląskiego Konsorcjum Bibliotek Naukowych. Pod red. Barbary Zajączkowskiej. Katowice 2000.

W toku realizacji programu Konsorcjum musiało respektować prawodawstwo obowiązujące w Unii Europejskiej. Procedury przetargowe, które obowiązują obecnie biblioteki w związku z Ustawą o zamówieniach publicznych, przeprowadzono w wypadku Konsorcjum przy zakupie sprzętu, oprogramowania i baz danych, ponieważ takie były wymagania kontraktu. Z kolei filozofię prawodawstwa "unijnego" należało odnieść do obowiązującego w Polsce prawa finansowego.
Ponadto w trakcie pracy nad projektem Konsorcjum przyswajało sobie znajomość technik negocjacyjnych, niezbędnych przy zakupie sprzętu i baz danych. Nowym obszarem zainteresowania stała się współpraca w zakresie grupowego pozyskiwania licencji. Pozwoliła ona także na zdobycie cennych doświadczeń w sferze sprawozdawczości i procedur kontrolnych.

Górnośląskie Konsorcjum Bibliotek Naukowych ma za sobą okres wytężonej współpracy. Poniesiony trud wynagradza nam jednak świadomość, że wysiłek bibliotek w naszym regionie przyniósł korzyść użytkownikom informacji, a zainteresowanie dostępem sieciowym stale wzrasta.

Konsorcjum zapoczątkowało zmiany oparte na pracy zespołowej, ukierunkowanej na potrzeby użytkownika. Najwięcej korzyści płynących ze współpracy i partnerskiego realizowania programów europejskich upatrujemy w stworzeniu łatwego dostępu do źródeł bibliograficznych pracownikom naukowym i studentom oraz w modernizacji warsztatu informacyjnego. Nawiązane w trakcie realizacji projektów kontakty z bibliotekami zagranicznymi są nadal utrzymywane i wykorzystywane w bieżącej pracy informacyjnej placówek należących do konsorcjum.

 

Rozmiar: 45 bajtów
Rozmiar: 45 bajtów Rozmiar: 45 bajtów
Rozmiar: 45 bajtów

Bibliografia

[1] Dziadkiewicz W.: Biblioteka elektroniczna dzisiaj. Informacja o II Konferencji Górnośląskiego Konsorcjum Bibliotek Naukowych. "Gazeta Uniwersytecka" 1999 nr 9, s. 4.

[2] Dziadkiewicz W.: TEMPUS - znaczenie i korzyści w modernizacji informacji naukowej. "Rocznik Biblioteki Głównej Uniwersytetu Opolskiego" 1997, s. 43-49.

[3] Elektroniczna biblioteka dzisiaj. Efektywne wykorzystanie baz CD-ROM w sieciach komputerowych. Materiały II Konferencji Górnośląskiego Konsorcjum Bibliotek Naukowych, Katowice-Opole, 21-23 kwietnia 1999. Pod red. B. Zajączkowskiej. Katowice 2000.

[4] Przewodnik po zasobach informacyjnych Górnośląskiego Konsorcjum Bibliotek Naukowych. Katowice-Opole, 21-23 kwietnia 1999. Pod red. B. Zajączkowskiej. Katowice 2000.

[5] Przykłady dobrych projektów TEMPUSa z udziałem polskich uczelni. [Warszawa 1999].

[6] "Rocznik Biblioteki Głównej Uniwersytetu Opolskiego" 1997 [rocznik poświęcony pierwszej edycji Programu TEMPUS].

[7] Szkutnik Z.: Konsorcja biblioteczne - nową formą organizacji wydawnictw ciągłych. [W:] Wdrażanie nowoczesnych technik zarządzania w instytucjach non-profit na przykładzie naukowej biblioteki akademickiej. Kraków 1998. S. 245-258.

[8] Zajączkowska B.: Doświadczenia Konsorcjum Śląskiego w świadczeniu usług informacyjnych. [W:] Forum integracyjne krajowych stowarzyszeń z zakresu informacji naukowej, bibliotekarstwa i dziedzin pokrewnych. Warszawa 2000. S. 72-81.

[9] Zajączkowska B.: Efekty rzeczowo-finansowe z realizacji grantu programu TEMPUS "Restrukturyzacja oddziałów informacji naukowej w bibliotekach uniwersyteckich" (JEP 09345-95). "Rocznik Biblioteki Głównej Uniwersytetu Opolskiego" 1997, s. 51-55.

[10] Zajączkowska B.: Wizja organizacji służb i usług informacyjnych po roku 2000 na podstawie doświadczeń Konsorcjum Śląskiego. [W:] Społeczeństwo informacyjne w perspektywie nowego tysiąclecia. V Krajowe Forum Informacji Naukowej i Technicznej. Warszawa 2000, s. 24-37.

 

Na początek
Rozmiar: 45 bajtów
Rozmiar: 77 bajtów Rozmiar: 77 bajtów Rozmiar: 77 bajtów Rozmiar: 77 bajtów



Doświadczenia Górnośląskiego Konsorcjum Bibliotek Naukowych w realizacji projektów europejskich / Barbara Zajączkowska // W: EBIB Elektroniczny Biuletyn Informacyjny Bibliotekarzy [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 7/2002 (36) czerwiec. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Biblio tekarzy Polskich KWE, 2002. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2002/36/zajaczkowska.php. - Konsorcja i współpraca bibliotek. - ISSN 1507-7187

 

Rozmiar: 77 bajtów Rozmiar: 77 bajtów