EBIB 
Nr 4/2002 (33), Standardy i organizacja. Artykuł
 Poprzedni artykuł Następny artykuł   

 
Rozmiar: 77 bajtów Rozmiar: 77 bajtów Rozmiar: 77 bajtów Rozmiar: 77 bajtów


Bogumiła Staniów
Instytut Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego

Problemy standaryzacji w bibliotekarstwie szkolnym

Rozmiar: 77 bajtów Rozmiar: 77 bajtów
Rozmiar: 45 bajtów

Standardy biblioteczne - ilościowe i jakościowe - służą pomiarom oraz ocenom stanu biblioteki i poziomu jej rozwoju. Pozwalają ująć w pewne ramy charakterystykę jej działalności i wyznaczyć najpilniejsze działania. W pewnym sensie służą określeniu idealnego stanu placówki. Profesjonalnie opracowane standardy wskazują, w jakim kierunku biblioteka powinna się rozwijać, jakie stawiać sobie zadania i cele w kolejnych odcinkach czasu. Wypracowanie dobrych, przystających do rzeczywistości standardów nie jest rzeczą prostą. Zajmują się tym na ogół środowiska zawodowe. Standardy są w pewnym stopniu wynikiem działań zainteresowanych fachowców, najczęściej zrzeszonych w stowarzyszeniach czy organizacjach, przy akceptacji ministerstw oświaty (edukacji). Władzom szkolnym i organom finansującym placówki oświatowe dają sygnał o kondycji bibliotek. Mimo że odmienne warunki funkcjonowania zwykle składają się na osobliwy charakter każdej z nich, to jednak dobre, renomowane szkoły starają się spełniać wszystkie standardy, także te dotyczące bibliotek.

Standardy mogą mieć zasięg międzynarodowy, narodowy lub regionalny. Na poziomie międzynarodowym inicjatorami tworzenia standardów są organizacje bibliotekarskie, takie jak: IASL i IFLA, ale także UNESCO, FID czy ISO. W wielu kwestiach biblioteki szkolne wykorzystywać mogą ustalenia dotyczące różnych typów bibliotek. Tak dzieje się choćby w przypadku zastosowania międzynarodowego znormalizowanego opisu bibliograficznego dla różnych dokumentów bibliotecznych. Przykładem standardów o ogólnoświatowym zasięgu, adresowanych do bibliotek szkolnych może być opracowanie P. F. Beilke i F. L. Carroll Guidelines for Planning and Organization of School Library Media Centers wydane przez IFLA i UNESCO w 1979 roku. W rok później organizacje te sygnowały "Manifest bibliotek szkolnych", który w wersji z 1998 roku stał się tekstem znanym i wykorzystywanym przez bibliotekarzy wielu krajów.[1] Wskazuje on na rolę biblioteki szkolnej, jej misję i najważniejsze zadania oraz na szczególne znaczenie odpowiednio wykwalifikowanego bibliotekarza szkolnego.

Najefektywniejsze działania standaryzacyjne podejmowały dotąd Stany Zjednoczone. Już w 1918 roku specjalny komitet powołany przez National Education Association pod przewodnictwem Charlesa C. Certaina przedstawił swój raport o sytuacji bibliotek szkół średnich w kraju. Dwa lata później, a następnie w 1925 roku ukazały się drukiem raporty z działań tego komitetu. Ten ostatni dotyczył bibliotek szkół podstawowych.

    Poniżej zestawiono wykaz najważniejszych opublikowanych w USA standardów dla bibliotek szkolnych:
  • Standard Library Organization and Equipment for Secondary School of Different Sizes. Chicago 1920 (powszechnie znany pod nazwą Certain report, w 1932 roku ukazał się do niego suplement).
  • Elementary School Library Standards. Chicago 1925.
  • School Libraries for Today and Tomorrow. Chicago 1945.
  • Standards for School Library Programs. Chicago 1960.
  • Standards for School Library Programs. Chicago 1969.
  • Media Programs. District and School. Chicago 1975.
  • Information Power. Guidelines for School Library Media Programs. Chicago 1988.[2]
  • Information Power. Building Partnerships for Learning. Chicago 1998.[3]

Dokument wymieniony jako ostatni zawiera standardy osiągnięć informacyjnych uczniów.

W krajach europejskich sprawa przedstawia się bardzo różnie. W zasadzie nigdzie nie ma całościowych standardów dla bibliotek szkolnych. Niektóre kraje opracowały różnego rodzaju zalecenia i wskazówki co do kadry, wyposażenia i zbiorów bibliotek. Podobnie jak w USA mają one jedynie charakter zaleceń. Za dokument o charakterze ogólnym, ale ważnym dla funkcjonowania bibliotek w każdym kraju, uważa się zapis w prawie oświatowym o obowiązku funkcjonowania biblioteki szkolnej. Bibliotekarze z wielu krajów wciąż jeszcze starają się o takie umocowanie w prawie (np. w Holandii, Wielkiej Brytanii). Szczegółowe standardy dotyczące zarządzania biblioteką, jej urządzenia i wyposażenia opracowali bibliotekarze austriaccy, podobnie jest w Portugalii i Grecji.

Przykładem standardów o węższym zasięgu mogą być amerykańskie zalecenia stanowe. Są to głównie normy zatrudnienia, ale również dotyczące gromadzenia zbiorów (typ, liczba), wyposażenia w sprzęt techniczny, audiowizualny i komputerowy oraz wyliczania budżetu.[4] Częstą praktyką jest uwzględnianie standardów dotyczących biblioteki szkolnej w standardach akredytacyjnych szkół.

W Polsce standaryzacji pracy bibliotek szkolnych poświęcona była ogólnopolska konferencja w Wólce Milanowskiej, zorganizowana przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w dniach 6-7 listopada 2000 roku. Niestety, mimo ogromnego zainteresowania tematem, nie zaowocowała ona konkretnymi działaniami na rzecz powstania standardów dla bibliotek polskich.[5]

Wyrazem potrzeb środowiska w tym względzie są inicjatywy samych bibliotekarzy, którzy chcą się aktywnie włączać w budowanie szkół i bibliotek jakości. Najlepszym tego przykładem są opublikowane niedawno przez zespół nauczycielek-bibliotekarek z Chrzanowa standardy jakości pracy biblioteki szkolnej. Autorki zdają sobie sprawę z wagi mierzenia i polepszania jakości swej pracy, podkreślają też, że przecież "mierzenie jakości pracy biblioteki szkolnej jest częścią mierzenia jakości pracy szkoły."[6] Standardy opracowane zostały na dwóch poziomach: podstawowym i optymalnym. Podano też wskaźniki i narzędzia badania stopnia ich wypełnienia. Przydatne są też opracowane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu standardy obudowy medialnej przedmiotów i ścieżek w szkole podstawowej i w gimnazjum (w tym ścieżki "edukacja czytelnicza i medialna").[7] Bibliotekarze gimnazjów mogą się posługiwać wskazówkami o charakterze standaryzacyjnym zawartymi w artykule Barbary Tomkiewicz, pt. Zasady organizacji biblioteki szkolnej w gimnazjum.[8]

Najpilniejsze wydaje się opracowanie dokumentu, który by formułował funkcje i zadania bibliotek szkolnych, a także wyrażał podstawowe obowiązki nauczycieli-bibliotekarzy w podziale na pracę organizacyjno - techniczną i pedagogiczną oraz obowiązki nauczycieli i dyrekcji względem biblioteki.[9] Wobec braku norm zatrudniania nauczycieli-bibliotekarzy w Polsce celowe byłoby zapisanie również standardów z tego zakresu. Takie zalecenia mogłyby się w dużym stopniu przyczynić do poprawy jakości pracy w bibliotekach szkolnych, a samym bibliotekarzom dałyby podstawę i potwierdzenie ich działań zmierzających do polepszania warunków lokalowych, budżetowych, kadrowych i wyposażenia ich placówek.

Bibliografia

  1. Drzewiecki M.: Biblioteka i informacja w środowisku współczesnej szkoły. Warszawa 2001.
  2. Grabowska D.: Międzynarodowe wytyczne dla bibliotekarstwa szkolnego. [W:] Książka i biblioteka w środowisku edukacyjnym. Warszawa 2002. S. 76-101.
  3. Standardy jakości pracy biblioteki szkolnej. "Nowe w Szkole" 2002 nr 1 [wkładka].
  4. Staniów B.: Standardy dla bibliotek szkolnych w USA i w Europie. "Biblioteka w Szkole" 2001 nr 6, s.1-7.
  5. Tomkiewicz B.: Zasady organizacji biblioteki szkolnej w gimnazjum. "Biblioteka w Szkole" 1999 nr 10, s. 29.
  6. Zybert E. B.: Społeczeństwo informacyjne i biblioteki szkolne w krajach Unii Europejskiej. [W:] Polskie bibliotekarstwo w perspektywie wejścia do Unii Europejskiej. Warszawa 2001. S. 49-67.

Przypisy

[1] Polska wersja Manifestu... jest dostępna na łamach "Biblioteki w Szkole" 2000 nr 11, s.1 oraz jako dokument elektroniczny pod adresem: http://www.biblioteka.edu.pl/biuletyn/001/ie4/manifest.html

[2] Szczegółowe omówienie tych dokumentów znajduje się w pracy Marcina Drzewieckiego Biblioteka i informacja w środowisku współczesnej szkoły. Warszawa 2001, s.64-131. Zob. też omówienie standardów Information Power... z 1988 r. w artykule Bogumiły Staniów Standardy dla bibliotek szkolnych w USA i w Europie. "Biblioteka w Szkole" 2001 nr 6, s.1-7 oraz jako dokument elektroniczny pt. Współczesne standardy dla bibliotek szkolnych pod adresem: http://www.biblioteka.edu.pl/biuletyn/001/ie4/standardy/index.html

[3] http://www.ala.org/aasl/SLMR/slmr_resources/slmr_select_toc.html

[4] Więcej na ten temat: Bogumiła Staniów Standardy dla bibliotek szkolnych...

[5] Materiały z tej konferencji dostępne są pod adresem: http://www.biblioteka.edu.pl/biuletyn/001/ie4/index.html

[6] Standardy jakości pracy biblioteki szkolnej. "Nowe w Szkole" 2002 nr 1 [wkładka].

[7] http://www.ptm.edu.pl/www/start2.html, wydane zostały tez drukiem przez Instytut Badań Edukacyjnych

[8] "Biblioteka w Szkole" 1999 nr 10, s. 29.

[9] Takim dokumentem był Program pracy biblioteki szkolnej, zatwierdzony przez MEN w 1983 roku. Obowiązywał 10 lat.

  Na początek
Rozmiar: 45 bajtów
Rozmiar: 77 bajtów Rozmiar: 77 bajtów Rozmiar: 77 bajtów Rozmiar: 77 bajtów



Problemy standaryzacji w bibliotekarstwie szkolnym/Bogumiła Staniów // W: EBIB Elektroniczny Biuletyn Informacyjny Bibliotekarzy [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 4/2002 (33) kwiecień. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2002. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2002/33/staniow.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187

 

Rozmiar: 77 bajtów Rozmiar: 77 bajtów