Marek Jurowski

Biblioteka Główna i OINT
Politechniki Wrocławskiej

Magia informacji

Istota generowania informacji do katalogu komputerowego na etapie gromadzenia i opracowania książek z uwzględnieniem sugestii czytelnika

Dziś trudno wyobrazić sobie bibliotekę naukową, czy nawet dużą bibliotekę publiczną, bez sprawnie działającego komputerowego systemu bibliotecznego. Jeszcze trudniej wyobrazić sobie bibliotekę bez katalogu on-line, dającego ogromne możliwości wyszukiwawcze, pozwalające szybko i skutecznie znaleźć podstawowe informacje o książce. Tradycyjne katalogi kartkowe tworzone mozolnie przez lata odchodzą bezpowrotnie do lamusa.

W Bibliotece Głównej Politechniki Wrocławskiej pierwszy katalog komputerowy udostępniono eksperymentalnie czytelnikom w roku 1986. Eksploatowany na monitorach ekranowych współpracujących z maszyną cyfrową RIAD_32 wykorzystywał oprogramowanie pakietu CDS/ISIS (wersja 3.2). W trybie konwersacyjnym można było przeszukiwać katalog obejmujący 46448 rekordów, zawierających informacje o książkach zarejestrowanych w systemie SABI/OZ od 1978 roku. Regularne sesje wyszukiwawcze w trybie on-line w katalogu komputerowym zapoczątkowano w roku 1990. W oparciu o oprogramowanie CDS/ISIS eksploatowano maszyny RIAD-32 i RIAD-34, a później IBM-4341.Wraz z niezwykle szybkim rozwojem technologii mikrokomputerów przeprowadzono konwersję danych do zaimplementowanego w 1993 roku Komputerowego Zintegrowanego Systemu Bibliotecznego APIN, którego integralną częścią jest moduł wyszukiwania OPAC. Przyjmując rozwiązanie typu klient - serwer, główna część przetwarzania związana z rutynowym dostępem do baz, wykonywana jest na serwerze, a pozostała - obsługująca sesję z użytkownikiem - na jego mikrokomputerze, w programie dynamicznie tam instalowanym.¹⁾

MODUŁ WYSZUKIWANIA OPAC - centralny katalog on-line zbiorów Politechniki Wrocławskiej umożliwia, w prosty sposób, wyszukiwanie informacji (rozbudowane ekrany pomocy na każdym etapie), poprzez:

• zadanie pytania,
• wyświetlenie zbioru odpowiedzi (z opcją zawężenia listy do pozycji dostępnych w Bibliotece Głównej oraz z podaniem lokalizacji poszczególnych egzemplarzy w bibliotekach Uczelni),
• automatyczne zamówienie wybranej książki do Wypożyczalni lub Czytelni Biblioteki Głównej. Wyświetlane przez podsystem informacje o klasach wyszukiwania w bazie danych pozwalają na precyzyjne zadanie pytania i skuteczniejsze wyszukiwanie. Wygenerowane automatycznie zamówienie do Wypożyczalni lub do Czytelni Biblioteki Głównej zawiera niezbędne dane bibliograficzne identyfikujące egzemplarz książki oraz informacje o czytelniku. Czytelnik dodatkowo ma możliwość sprawdzenia swojego konta czytelniczego przez podanie numeru swojej karty bibliotecznej oraz wydrukowanie lub przesłanie pocztą elektroniczną wyników wyszukiwania.²⁾

Katalog komputerowy umożliwia wyszukiwanie informacji w ośmiu bazach danych:

KSIĄŻKI PWr
opisy książek gromadzonych w bibliotekach Politechniki Wrocławskiej od 1978 roku oraz starszych, będących nadal w obiegu czytelniczym.

CZASOPISMA PWr
opisy wszystkich czasopism dostępnych w bibliotekach Politechniki Wrocławskiej.

BELETRYSTYKA PWr
opisy książek zakupionych do Biblioteki Beletrystycznej od 1994 roku.

DOROBEK NAUKOWY PRACOWNIKÓW PWr
opisy publikacji (od 1945 roku) i prac niepublikowanych (od 1969 roku) pracowników Politechniki Wrocławskiej.

PATENTY I PRAWA OCHRONNE
informacje o patentach wynalazków (1981 - 1998) i prawach ochronnych wzorów użytkowych (1986 - 1998).

ZGŁOSZENIA WYNALAZKÓW I WZORÓW UŻYTKOWYCH
opisy zgłoszeń wynalazków (1990 - 1998) i wzorów użytkowych (1990 - 1998).

DOKUMENTY ELEKTRONICZNE PWR
opisy dokumentów wydanych na nośnikach elektronicznych (dyskietkach, CD-Rom-ach), gromadzonych w bibliotekach Politechniki Wrocławskiej.

CZASOPISMA ZAGRANICZNE W BIBLIOTEKACH WROCŁAWIA
opisy czasopism zagranicznych prenumerowanych od 1991 roku przez 22 biblioteki Wrocławia.

Katalog dostępny jest:

• z terminali w sali katalogów Biblioteki Głównej, poprzez protokół novellowy (IPX) uczelnianej i metopolitalnej sieci komputerowej:
      login apin-2/apin,
• w Internecie:
      http://www.bg.pwr.wroc.pl.

Przedstawiona powyżej krótka historia obrazuje rozwój oraz podstawowe funkcje i możliwości katalogu komputerowego Biblioteki Głównej Politechniki Wrocławskiej. Informacja o istniejących zbiorach - przy obsłudze tak wymagających czytelników, jakimi są pracownicy i studenci Politechniki Wrocławskiej - mimo to okazała się nie wystarczająca. W 1998 roku Komputerowy Zintegrowany System Biblioteczny APIN został rozbudowany o MODUŁ GROMADZENIA, który - poza automatyzacją czynności związanych z gromadzeniem druków zwartych ³⁾ - ma za zadanie inicjowanie opisów bibliograficznych i generowanie do komputerowego katalogu centralnego danych o tytułach książek i dokumentów elektronicznych, które Biblioteka planuje włączyć do swoich zbiorów, a także danych o tytułach dokumentów będących w trakcie opracowania. ⁴⁾ Istota zmian w MODULE WYSZUKIWANIA OPAC (podczas wyświetlania przez system wyników wyszukiwania) polega na poprzedzeniu tzw. opisu jednoliniowego: ⁵⁾

• liczbą egzemplarzy do wypożyczenia w Bibliotece Głównej;
• literą "L" oznaczającą egzemplarz lektoryjny, z którego można korzystać tylko na miejscu;

• kodami literowymi dla dokumentów nowych, które Biblioteka planuje włączyć do swoich zbiorów:
  • ZAK - tytuł w trakcie zakupu,
  • DOK - dodatkowe egzemplarze tytułu w trakcie zakupu,
  • OPN - tytuł w trakcie opracowania,
  • OPD - dodatkowe egzemplarze w trakcie opracowania.

Oznaczenia te pojawiły się w centralnym katalogu komputerowym w styczniu 1998 roku i początkowo wzbudziły sporo wątpliwości, nawet wśród pracowników Biblioteki. Wprowadzone zmiany miały za zadanie zorientować czytelnika w tym, co Biblioteka zamierza zakupić lub co już zakupiła i w najbliższym czasie udostępni. Pewną niedogodnością może być jedynie to , że ani katalog komputerowy, ani bibliotekarz nie są w stanie udzielić informacji o dokładnym terminie zakupu, a co za tym idzie - co jest dla czytelnika najważniejsze - terminie udostępnienia książki. Magia informacji zaczęła zatem działać, choć początkowo ze skutkiem odwrotnym do zamierzonego. Trafną metodą pokonania początkowej niechęci do wprowadzonych zmian okazała się akcja marketingowa, mająca na celu wyjaśnienie dokonanych zmian, oswojenie czytelników z innowacją oraz przekonanie o celowości podawania tego typu informacji. W sali Katalogów Biblioteki Głównej wywieszono nowe informacje dotyczące korzystania z katalogu komputerowego, z uwzględnieniem informacji o kodach, opracowano nową ulotkę "Katalog komputerowy. Instrukcja wyszukiwania" (wyd. 27 i kolejne) oraz rozpoczęto szkolenia "Katalog komputerowy. Skuteczne wyszukiwanie", podczas których zagadnienia związane z planowanymi zakupami są dokładnie wyjaśniane. Akcja przyniosła zamierzony efekt - czytelnicy dostrzegli korzyści płynące z generowanych przez MODUŁ GROMADZENIA informacji.

Potwierdzeniem przytoczonych słów są wyniki przeprowadzonej wśród czytelników Biblioteki Głównej Politechniki Wrocławskiej wiosną 1999 roku ankiety, dotyczącej poznania potrzeb czytelników i ich opinii o systemie:

• 37% ankietowanych w ogóle nie wiedziało, o co chodzi. Należy przypuszczać, że albo nie zetknęli się z tego typu informacjami o książce albo ich nie zrozumieli (co wydaje się mało prawdopodobne, ponieważ po znalezieniu pozycji, będącej w trakcie zakupu lub w trakcie opracowania, system wyświetla dodatkowy, stosowny komunikat).
• 39% respondentów stwierdziło, że pomysł informowania o tytułach zamówionych lub dokupionych jest dobry, ponieważ wiadomo, o jakie książki zostanie wzbogacony księgozbiór Biblioteki.
• około 2% ankietowanych, zdając sobie sprawę z braku możliwości uzyskania informacji o terminie włączenia książki do zbiorów, uważa, że statusy ZAK, DOK, OPN i OPD wprowadzają w błąd. SUP>6)

Ankieta - dodatkowo - wskazała nam dalszą drogę rozwoju usług. Okazało się, że czytelnicy chcą mieć wpływ na politykę gromadzenia zbiorów, poprzez wskazywanie konkretnych tytułów. Wychodząc naprzeciw tym oczekiwaniom, w kwietniu 2000 roku wprowadzono formularze: "Propozycje zakupu książek do Biblioteki Głównej", dostępne w sali katalogów Biblioteki Głównej, na których czytelnicy mogą składać swoje życzenia co do zakupu nowych tytułów. Następnym etapem było uruchomienie w ramach systemu APIN programu, który umożliwia złożenie zamówienia - będącego propozycją kupna nowej książki. Na razie program jest dostępny jedynie ze stanowiska służbowego w sali Katalogów Biblioteki Głównej. Wprowadzone informacje o nowym tytule są eksportowane do MODUŁU GROMADZENIA, gdzie mogą posłużyć jako podstawa do wygenerowania rzeczywistego zamówienia.

Magia informacji trwa - czytelnicy w prosty sposób uzyskują informacje o naszych zasobach i planach, a my - bibliotekarze - poszukujemy ciągle nowych możliwości wzbogacania systemu do skutecznego wyszukiwania.

Przypisy:

1) Klesta D., Statkiewicz I., Zintegrowany System Mikrokomputerowy Automatyzacji Biblioteki APIN. Konwersacyjne wyszukiwanie informacji w bazach systemu APIN. Instrukcja.Raporty BG i OINT. Seria SPR, nr 198. Wrocław 1994, s. 3.

2) Klesta D., Szarski H., Zintegrowany system biblioteczny APIN. [W:] Zintegrowany system biblioteczny w aspekcie stworzenia jednolitego systemu bibliotecznego. Materiały konferencyjne. Biblioteka Główna Politechniki Białostockiej. Białystok 1996, s. 103;
Klesta D., Statkiewicz I,Zintegrowany System Mikrokomputerowy Automatyzacji Biblioteki APIN. Konwersacyjne wyszukiwanie informacji w bazach systemu APIN. Instrukcja.Raporty BG i OINT. Seria SPR, nr 198. Wrocław 1994;
Katalog komputerowy. Instrukcja wyszukiwania. [ulotka]. Wyd. 28. Wrocław 2000

3)W Bibliotece Głównej Politechniki Wrocławskiej gromadzenie i opracowanie wydawnictw zwartych i ciągłych jest w pełni scentralizowane i realizowane w Bibliotece Głównej.

4) Dudziak D., Próba oceny dziesięcioletniej strategii optymalizacji procesu gromadzenia książek w Bibliotece Głównej Politechniki Wrocławskiej i zarys planu operacyjnego do roku 2000.[W:] Wdrażanie nowoczesnych technik zarządzania w instytucjach non-profit na przykładzie naukowej biblioteki akademickiej. Materiały z konferencji. Biblioteka Główna Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Kraków 1998, s. 282;
Izdebska S., Waniczek M., Zintegrowany System Mikrokomputerowy Automatyzacji Biblioteki APIN. Podsystem Gromadzenia. Dokumentacja eksploatacyjna.Raporty BG i OINT. Seria SPR, nr 231. Wrocław 1997.

5)Opis jednoliniowy podaje podstawowe informacje o książce: sygnaturę, nazwisko pierwszego autora, tytuł (lub jego skrót), oznaczenie tomu (części) i rok wydania.

6) Berger A., Jurowski M., Udostępnianie zbiorów w Bibliotece Głównej Politechniki Wrocławskiej w opinii użytkowników.[W:] IV seminarium "Komputerowe systemy biblioteczne w szkołach wyższych regionu Kujawsko - Pomorskiego" nt. "Informatyzacja bibliotek naukowych w opinii użytkowników". Bydgoszcz 1999, s. 25.

Bibliografia:

1)Biblioteka Politechniki Wrocławskiej.Wrocław 1995.

2) Berger A. , Jurowski M., Udostępnianie zbiorów w Bibliotece Głównej Politechniki Wrocławskiej w opinii użytkowników.[W:] IV seminarium "Komputerowe systemy biblioteczne w szkołach wyższych regionu Kujawsko - Pomorskiego" nt. "Informatyzacja bibliotek naukowych w opinii użytkowników" . Bydgoszcz, 17 - 18 czerwca 1999 r. Bydgoszcz 1999.

3) Dudziak D., Próba oceny dziesięcioletniej strategii optymalizacji procesu gromadzenia książek w Bibliotece Głównej Politechniki Wrocławskiej i zarys planu operacyjnego do roku 2000.[W:] Wdrażanie nowoczesnych technik zarządzania w instytucjach non-profit na przykładzie naukowej biblioteki akademickiej. Materiały z konferencji. Biblioteka Główna Akademii Ekonomicznej w Krakowie. [Kraków, 28-30 września 1998]. Kraków 1998.

4) Izdebska S., M. Waniczek M.,

5) Zintegrowany System Mikrokomputerowy Automatyzacji Biblioteki APIN. Podsystem Gromadzenia. Dokumentacja eksploatacyjna. Raporty BG i OINT. Seria SPR, nr 231. Wrocław 1997.

6)Katalog komputerowy. Instrukcja wyszukiwania.Wyd. 28. Wrocław 2000.

7) Klesta D., Statkiewicz I., Zintegrowany System Mikrokomputerowy Automatyzacji Biblioteki APIN. Konwersacyjne wyszukiwanie informacji w bazach systemu APIN. Instrukcja.Raporty BG i OINT. Seria SPR, nr 198. Wrocław 1994.

8) Klesta D., Szarski H., Zintegrowany System Biblioteczny APIN.[W:] Zintegrowany systemy biblioteczne w aspekcie stworzenia jednolitego systemu bibliotecznego. Materiały konferencyjne. Biblioteka Główna Politechniki Białostockiej. Białystok-Supraśl, 17-19 czerwca 1996. Białystok 1996.

9)50 lat Biblioteki Politechniki Wrocławskiej. 1946-1996.Wrocław 1996.

10) Szarski H., Komputeryzacja w Bibliotece Głównej i OINT Politechniki Wrocławskiej - stan obecny i kierunki zmian.Przegląd Biblioteczny 1991 nr 3-4.

10) Uniejewska A., Szarski H., Komputerowy system biblioteczno - informacyjny w obsłudze użytkowników uczelni technicznej.[W]: Komputeryzacja biblioteki a potrzeby użytkowników. Materiały konferencyjne. Kraków-Łopuszna, 16-18 maja 1995. Kraków 1995.

Do góry

EBIB Specjalny 1/2000 (SP1)
Jurowski, M.: Tytuł
www.ebib.pl/2000/sp1/jurowski.html